گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
جلد سيزدهم
باب یکم : حکمت های عقلی و علمی


فصل یکم : عقل

1 / 1خلقت عقل

3381.الإمام الحسین علیه السلام :الخصال به سندش ، از امام حسین علیه السلام ، از امام علی علیه السلام : پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : «خداوند عز و جل ، عقل را از نور اندوخته نهفته در علم پیشین خود که حتّی پیامبران فرستاده شده و فرشتگان مقرّب را نیز از آن آگاه نکرده است ، آفرید و علم را جان او ، فهم را روح او ، زُهد را سرِ او ، حیا را چشمان او ، حکمت را زبان او ، دلسوزی را همّت(/ دهان) او و رحمت را دل او قرار داد و سپس ، آن را با ده ویژگی، پُر و نیرومند ساخت : با یقین ، ایمان ، راستی ، آرامش ، اخلاص ، مدارا ، بخشش ، قناعت ، تسلیم ، و سپاس گزاری .

سپس خدا به او فرمود : عقب بیا . پس عقب آمد. سپس به او فرمود : جلو بیا . جلو آمد. سپس به او فرمود : سخن بگو . پس گفت : ستایش ، خدایی را که نه ضدّی دارد و نه همتایی ، نه مانندی و نه همسانی ، نه هم سنگی دارد و نه شبیهی ؛ آن که همه چیز در برابر عظمتش خاضع است .

پس خدای تبارک و تعالی فرمود : به عزّت و جلالم سوگند که آفریده ای از تو نیکوکارتر نیافریدم ؛ نه از فرمان من فرمان بُردارتر ، و نه والاتر و شریف تر و عزیزتر از تو .

به سبب [وجود] تو ، مؤاخذه و عطا می کنم و با تو ، یکتا شمرده شده و پرستیده می شوم و با تو ، خوانده شده ، به من ، امید برده می شود و به وسیله تو ، جستجو می شوم و با تو، از من می ترسند و می هراسند، و ثواب و عِقاب ، به دست توست .

پس عقل در این هنگام ، به سجده افتاد و هزار سال در سجده مانْد .

پروردگار تبارک و تعالی فرمود : سرت را بلند کن و بخواه ، که داده می شود و شفاعت کن ، که شفاعت می شود .

عقل ، سر بلند کرد و گفت : خدای من! از تو می خواهم شفاعتم را برای هر کس که مرا در او قرار دادی ، بپذیری .

خدای بزرگ بِشْکوه ، به فرشتگانش فرمود : شما را گواه می گیرم که من، او را برای هر عاقلی شفیع کردم » . .




1 / 2صِفَهُ العاقِلِ3378.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( در توصیف علی علیه السلام ) نزهه الناظر عن الإمام الحسین علیه السلام :إذا وَرَدَت عَلَی العاقِلِ لَمَّهٌ (1) ، قَمَعَ الحُزنَ بِالحَزمِ ، وقَرَعَ العَقلَ لِلاِحتِیالِ (2) . (3) .

1- .اللَّمَّه : الشدّه . والملمَّه : النازله الشدیده من شدائد الدهر ونوازل الدنیا (لسان العرب : ج 12 ص 550 «لمم») .
2- .الاحتیال : الحذق وجوده النظر والقدره علی التصرّف (القاموس المحیط : ج 3 ص 363 «حول») .
3- .نزهه الناظر : ص 84 ح 13 .


1 / 2ویژگیِ عاقل

3380.عنه صلی الله علیه و آله :نزهه الناظر از امام حسین علیه السلام : چون پیشامد سختی بر عاقل در رسد ، غم را با دوراندیشی می رانَد و درگاه عقل را برای چاره جویی می کوبد . .



1 / 3ما یوجِبُ کَمالَ العَقلِ3377.عنه صلی الله علیه و آله :نزهه الناظر :تَذاکَرُوا العَقلَ عِندَ مُعاوِیَهَ ، فَقالَ الإِمامُ الشَّهیدُ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام : لا یَکمُلُ العَقلُ إلّا بِاتِّباعِ الحَقِّ . فَتَبَسَّمَ مُعاوِیَهُ لَهُ وقالَ : ما فی صُدورِکُم إلّا شَیءٌ واحِدٌ . (1)1 / 4عُقولُ أولیاءِ اللّهِ3374.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :مهج الدعوات عن الإمام الحسین علیه السلام فی وَصفِ أولِیاءِ اللّهِ : وجَعَلتَ عُقولَهُم مَناصِبَ أوامِرِکَ ونَواهیکَ ، فَأَنتَ إذا شِئتَ ما تَشاءُ حَرَّکتَ مِن أسرارِهِم کَوامِنَ ما أبطَنتَ فیهِم ، وأبدَأتَ مِن إرادَتِکَ عَلی ألسِنَتِهِم ما أفهَمتَهُم بِهِ عَنکَ فی عُقودِهِم ، بِعُقولٍ تَدعوکَ وتَدعو إلَیکَ بِحَقائِقِ ما مَنَحتَهُم بِهِ . (2)راجع : ص 488 (الباب الرابع / الفصل العاشر /دعاؤه فی القنوت).


1- .نزهه الناظر : ص 83 ح 12 ، أعلام الدین : ص 298 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 127 ح 11 .
2- .مهج الدعوات : ص 68 ، بحار الأنوار : ج 85 ص 214 ح 1 .


1 / 3آنچه موجب کمال عقل است

3373.کفایه الأثر عن محمود بن لبید ( فی حَدیثٍ لَهُ مَعَ فاطِمَهَ علیهاالسلام بِنتِ ) نزهه الناظر :نزد معاویه ، سخن از عقل به میان آمد . امامِ شهید حسین بن علی علیه السلام فرمود : «عقل ، جز با پیروی از حق ، کامل نمی شود» .

معاویه به او لبخندی زد و گفت : در سینه های شما ، جز یک چیز نیست .

1 / 4عقل اولیای الهی

3370.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( به علی علیه السلام ) مهج الدعوات از امام حسین علیه السلام ، در توصیف اولیای الهی (دوستان خداوند) : عقل هایشان را مرکز امر و نهی هایت قرار دادی و هر گاه چیزی بخواهی ، از درون آنها ، انگیزه هایی را که در آنان نهفته ای ، به حرکت در می آوری و اراده خودت را به آنها فهمانده ، بر زبان هایشان می رانی . با عقل هایی که تو را می خوانند و با حقیقت هایی که تو به آنان بخشیده ای ، به سوی تو دعوت می کنند .ر.ک : ص 489 (باب چهارم / فصل دهم / دعای امام علیه السلام در قنوت)



الفَصلُ الثّانی : العلم والحکمه2 / 1وُجوبُ طَلَبِ العِلمِ3371.عنه صلی الله علیه و آله ( لِعَلِیٍّ علیه السلام ) المعجم الأوسط بإسناده عن الإمام الحسین علیه السلام :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : طَلَبُ العِلمِ فَریضَهٌ عَلی کُلِّ مُسلِمٍ . (1)2 / 2فَضلُ طالِبِ العِلمِ3368.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :الأمالی للطوسی بإسناده عن الحسین بن علی عن علی علیهماالسلام :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : طالِبُ العِلمِ بَینَ الجُهّالِ کَالحَیِّ بَینَ الأَمواتِ . (2) .

1- .المعجم الأوسط : ج 2 ص 297 ح 2030 ، المعجم الصغیر : ج 1 ص 29 ، تاریخ بغداد : ج 5 ص 204 کلّها عن محمّد بن عبد اللّه بن حسین عن الإمام زین العابدین علیه السلام ؛ الأمالی للطوسی : ص 487 ح 1069 و ص 569 ح 1176 ، عدّه الداعی : ص 63 وفی الثلاثه الأخیره عن محمّد بن علیّ بن الحسین بن زید عن الإمام الرضا عن أبیه عن آبائه: ، بحار الأنوار : ج 1 ص 172 ح 26 .
2- .الأمالی للطوسی : ص 577 ح 1191 عن حمزه بن حمران عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه: ، الأمالی للمفید : ص 29 ح 1 عن هارون بن عمرو المجاشعی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام : عنه صلی الله علیه و آله وفیه «العالم» بدل «طالب العلم» ، بحار الأنوار : ج 1 ص 181 ح 71 .