گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
جلد سيزدهم
فصل دهم : ردّ پیشنهاد سکوت


3619.امام علی علیه السلام ( در ماجرای شورا ) تاریخ الطبری در باره خارج شدن امام حسین علیه السلام از مدینه : حسین علیه السلام با پسران و برادران و پسرانِ برادرانش و بیشتر خاندانش [از مدینه] خارج شد ، بجز محمّد بن حنفیه که به حسین علیه السلام گفت : ای برادر من ! تو محبوب ترینِ مردم و عزیزترینِ آنان نزد منی و خیرخواهی را برای کسی سزاوارتر از تو ، نیندوخته ام . با پیروانت ، تا می توانی از یزید بن معاویه و نیز از شهرها، کناره بگیر . سپس ، پیک هایت را به سوی مردم بفرست و آنان را به سوی خود بخوان . اگر با تو بیعت کردند ، خدا را بر آن می ستایی و اگر مردم ، گردِ جز تو جمع شدند ، خداوند با آن ، از دین و عقل تو نمی کاهد و جوان مردی و فضیلتت از میان نمی رود ، که من می ترسم اگر وارد یکی از این شهرها شوی و به نزد گروهی از مردم در آیی ، میانشان اختلاف بیفتد و گروهی با تو و گروهی علیه تو شوند و به جان هم بیفتند و در این میان ، تو آماج نیزه ها گردی و بهترینِ این امّت از نظر شرافت ذاتی و نسبی ، خونش ضایع ترین و خودش خوارترین شود .

حسین علیه السلام به او فرمود : «برادر من ! من ، حتما می روم» .

محمّد بن حنفیه گفت : در مکّه فرود آی . اگر آن جا، جای مطمئن و محل استقرار بود ، که راهی [مناسب ]است ، و اگر مطابق میلت نبود ، به شنزارها و قلّه کوه ها و از شهری به شهری می روی تا ببینی کار مردم به کجا می کشد و آن زمان ، می دانی که چه باید کرد . درست ترین رأی و دوراندیشانه ترین کار ، زمانی به دست می آید که به جِد ، به استقبال رُخدادها بروی و هیچ گاه رُخدادها بر تو از این مشکل تر نیستند که از پشتِ سر ، آنها را دنبال کنی .

حسین علیه السلام فرمود : «ای برادر من ! خیرخواهی کردی و دلسوزی نمودی . امیدوارم که نظرت استوار و با توفیق، همراه باشد» . .




3620.امام علی علیه السلام ( ضمن خطبه ای که بعد از حادثه نهروان ایراد کرد ) تاریخ دمشق بَعدَ ذِکرِهِ کِتابَ عَمرِو بنِ سَعیدِ بنِ العاصِ لِلحُسَینِ علیه السلام وطَلَبَهُ مِنهُ عَدَمَ الشُّخوصِ إلَی العِراقِ : فَکَتَبَ إلَیهِ الحُسَینُ علیه السلام :

إن کُنتَ أرَدتَ بِکِتابِکَ إلَیَّ بِرّی وصِلَتی فَجُزیتَ خَیرا فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ ، وإنَّهُ لَم یُشاقِق مَن دَعا إلَی اللّهِ وعَمِلَ صالِحا وقالَ إنَّنی مِنَ المُسلِمینَ ، وخَیرُ الأَمانِ أمانُ اللّهِ ، ولَم یُؤمِن بِاللّهِ مَن لَم یَخَفهُ فِی الدُّنیا ، فَنَسأَلُ اللّهَ مَخافَهً فِی الدُّنیا توجِبُ لَنا أمانَ الآخِرَهِ عِندَهُ . (1)3621.شرح نهج البلاغه :تاریخ الطبری :أقبَلَ الحُسَینُ علیه السلام سَیرا إلَی الکوفَهِ ، فَانتَهی إلی ماءٍ مِن مِیاهِ العَرَبِ ، فَإِذا عَلَیهِ عَبدُ اللّهِ بنُ مُطیعٍ العَدَوِیُّ وهُوَ نازِلٌ هاهُنا ، فَلَمّا رَأَی الحُسَینَ علیه السلام قامَ إلَیهِ ، فَقالَ : بِأَبی أنتَ واُمّی یَابنَ رَسولِ اللّهِ ، ما أقدَمَکَ ؟! [وَاحتَمَلَهُ فَأَنزَلَهُ] .

فَقالَ لَهُ الحُسَینُ علیه السلام : کانَ مِن مَوتِ مُعاوِیَهَ ما قَد بَلَغَکَ ، فَکَتَبَ إلَیَّ أهلُ العِراقِ یَدعونَنی إلی أنفُسِهِم .

فَقالَ لَهُ عَبدُ اللّهِ بنُ مُطیعٍ : اُذَکِّرُکَ اللّهَ یَابنَ رَسولِ اللّهِ وحُرمَهَ الإِسلامِ أن تُنتَهَکَ ، أنشُدُکَ اللّهَ فی حُرمَهِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، أنشُدُکَ اللّهَ فی حُرمَهِ العَرَبِ ، فَوَاللّهِ لَئِن طَلَبتَ ما فی أیدی بَنی اُمَیَّهَ لَیَقتُلُنَّکَ ، ولَئِن قَتَلوکَ لا یَهابونَ بَعدَکَ أحَدا أبَدا ، وَاللّهِ إنَّها لَحُرمَهُ الإِسلامِ تُنتَهَکُ ، وحُرمَهُ قُرَیشٍ وحُرمَهُ العَرَبِ ، فَلا تَفعَل ، ولا تَأتِ الکوفَهَ ولا تَعَرَّض لِبَنی اُمَیَّهَ .

قالَ : فَأَبی إلّا أن یَمضِیَ . (2) .

1- .تاریخ دمشق : ج 14 ص 210 ، تهذیب الکمال : ج 6 ص 419 ، تاریخ الطبری : ج 5 ص 388 کلاهما نحوه .
2- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 395 ، الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 548 ، الفصول المهمّه : ص 186 بزیاده «قریب من الحاجز» نحوه ؛ الإرشاد : ج 2 ص 71 ، بحار الأنوار : ج 44 ص 370 .



3622.الإحتجاج :تاریخ دمشق :عمرو بن سعید بن عاص ، به حسین علیه السلام نامه نوشت و از ایشان خواست که به عراق نیاید . حسین علیه السلام در پاسخ او نوشت : «اگر با نامه ات به من ، قصد خیر و احسان داشته ای ، خیر دنیا و آخرت ، جزایت باشد و کسی که به سوی خدا بخوانَد و کار شایسته کند و بگوید من از مسلمانانم ، دشمنی نورزیده است و بهترین امان ، امانِ خداوند است . کسی که در دنیا از خدا نترسیده، به خدا ایمان نیاورده است . پس ترسی را در دنیا از خدا می خواهیم که ایمنیِ آخرت را برایمان به ارمغان آورد» .3623.الإمام علیّ علیه السلام ( فی کِتابِهِ إلی مُعاوِیَهَ ) تاریخ الطبری :حسین علیه السلام به طرف کوفه حرکت کرد و به آبگاهی از آبگاه های عرب رسید که عبد اللّه بن مطیع عَدَوی در آن جا فرود آمده بود . چون حسین علیه السلام را دید ، به سوی او آمد و گفت : پدر و مادرم فدایت باد ، ای فرزند پیامبر خدا! به چه کار آمده ای ؟ و کمک کرد تا ایشان، پیاده شود .

حسین علیه السلام به او فرمود : «از مرگ معاویه که خبر داری . عراقیان به من نامه نوشته اند و مرا به سوی خود خوانده اند» .

عبد اللّه بن مطیع به ایشان گفت : ای فرزند پیامبر خدا! به فکر حرمت اسلام باش که مبادا [با شکستن حرمت تو] هتک شود ! تو را به خدا سوگند می دهم که از هتک حرمت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و حرمت عرب ، جلوگیری کنی . به خدا سوگند ، اگر آنچه را در اختیار بنی امیّه است ، بطلبی ، تو را می کُشند و اگر تو را بکُشند ، پس از تو ، هرگز از کس دیگری نمی هراسند و به خدا سوگند ، حرمت اسلام و قریش و عرب ، شکسته می شود . پس نکن و به کوفه مرو و به بنی امیّه ، کاری نداشته باش .

حسین علیه السلام از پذیرش پیشنهاد او خودداری کرد و به راهش ادامه داد . .




الفَصلُ الحادی عَشَرَ : کلمات الإمام فی کربلاء11 / 1کَلام الإِمامِ علیه السلام مَعَ أصحابِهِ لَیلَهَ عاشوراءَ3624.عنه علیه السلام ( فی خُطبَهٍ لَهُ تَشتَمِلُ عَلَی الشَّکوی مِن أم ) تاریخ الطبری عن عبد اللّه بن شریک العامری عن علیّ بن الحسین علیه السلام :جَمَعَ الحُسَینُ علیه السلام أصحابَهُ بَعدَما رَجَعَ عُمَرُ بنُ سَعدٍ ، وذلِکَ عِندَ قُربِ المَساءِ ، قالَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام فَدَنَوتُ مِنهُ لِأَسمَعَ وأنَا مَریضٌ ، فَسَمِعتُ أبی وهُوَ یَقولُ لِأَصحابِهِ :

اُثنی عَلَی اللّهِ تَبارَکَ وتَعالی أحسَنَ الثَّناءِ ، وأحمَدُهُ عَلَی السَّرّاءِ وَالضَّرّاءِ ، اللّهُمَّ إنّی أحمَدُکَ عَلی أن أکرَمتَنا بِالنُّبُوَّهِ ، وعَلَّمتَنَا القُرآنَ ، وفَقَّهتَنا فِی الدّینِ ، وجَعَلتَ لَنا أسماعا وأبصارا وأفئِدَهً ، ولَم تَجعَلنا مِنَ المُشرِکینَ .

أمّا بَعدُ ، فَإِنّی لا أعلَمُ أصحابا أولی ولا خَیرا مِن أصحابی ، ولا أهلَ بَیتٍ أبَرَّ ولا أوصَلَ مِن أهلِ بَیتی ، فَجَزاکُمُ اللّهُ عَنّی جَمیعا خَیرا ، ألا وإنّی أظُنُّ یَومَنا مِن هؤُلاءِ الأَعداءِ غَدا ، ألا وإنّی قَد رَأَیتُ (1) لَکُم فَانطَلِقوا جَمیعا فی حِلٍّ ، لَیسَ عَلَیکُم مِنّی ذِمامٌ (2) ، هذا لَیلٌ قَد غَشِیَکُم فَاتَّخِذوهُ جَمَلاً . (3) .

1- .فی النقول الاُخری : «أذنتُ» بدل «رأیتُ» ، وهو المناسب للسیاق .
2- .الذِّمَّهُ والذِّمامُ : بمعنی العهد والأمان والضمان والحرمه والحقّ (النهایه : ج 2 ص 168 «ذمم») .
3- .تاریخ الطبری : ج5 ص418 .



فصل یازدهم : سخنان امام علیه السلام در کربلا

11 / 1سخنان امام علیه السلام با یارانش در شب عاشورا

3624.امام علی علیه السلام ( در خطبه ای که در بر دارنده شکایت از جریان خل ) تاریخ الطبری به نقل از عبد اللّه بن شریک عامری ، از امام زین العابدین علیه السلام : پس از آن که عمر بن سعد باز گشت ، حسین بن علی علیه السلام یاران خود را در نزدیکی غروب [شب عاشورا] گِرد آورد . من ، بیمار بودم . خودم را به او نزدیک کردم تا بشنوم . شنیدم که پدرم به یارانش می فرماید : «خدای تبارک و تعالی را به بهترین گونه می ستایم و او را در خوشی و ناخوشی ستایش می کنم . خدایا! تو را می ستایم که به نبوّت ، گرامی مان داشتی و قرآن را به ما آموختی و ما را در دین ، فهیم گرداندی و گوش و دیده و دل برایمان قرار دادی و ما را از مشرکان ، قرار ندادی .

امّا بعد ، من ، نه یارانی نزدیک تر و بهتر از یارانِ خود سراغ دارم، و نه خانواده ای نیکوکارتر و پیوند برقرار کننده تر از خانواده خود . خداوند از جانب من به همه شما جزای خیر دهد ! هان که گمان دارم از دست این دشمنان ، فقط فردا را داریم . هان ! به شما اجازه رفتن دادم . همگی می توانید بروید، و تعهّدی به من ندارید . این، شب است و تاریکی ، شما را فرا گرفته است . آن را مَرکب خود کنید» . .




3625.امام علی علیه السلام :الطبقات الکبری :جَمَعَ حُسَینٌ علیه السلام أصحابَهُ فی لَیلَهِ عاشوراءَ لَیلَهِ الجُمُعَهِ ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ ، وذَکَرَ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله وما أکرَمَهُ اللّهُ بِهِ مِنَ النُّبُوَّهِ ، وما أنعَمَ بِهِ عَلی اُمَّتِهِ ، وقالَ :

إنّی لا أحسَبُ القَومَ إلّا مُقاتِلیکُم (1) غَدا ، وقَد أذِنتُ لَکُم جَمیعا فَأَنتُم فی حِلٍّ مِنّی ، وهذَا اللَّیلُ قَد غَشِیَکُم ، فَمَن کانَت لَهُ مِنکُم قُوَّهٌ فَلیَضُمَّ رَجُلاً مِن أهلِ بَیتی إلَیهِ ، وتَفَرَّقوا فی سَوادِکُم «حَتّی یَأتِیَ اللّهُ بِالفَتحِ أو أمرٍ مِن عِندِهِ فَیُصبِحوا عَلی ما أسَرّوا فی أنفُسِهِم نادِمینَ» (2) ، فَإِنَّ القَومَ إنَّما یَطلُبونَنی ، فَإِذا رَأَونی لَهَوا عَن طَلَبِکُم .

فَقالَ أهلُ بَیتِهِ : لا أبقانَا اللّهُ بَعدَکَ ، لا وَاللّهِ لا نُفارِقُکَ حَتّی یُصیبَنا ما أصابَکَ . وقالَ ذلِکَ أصحابُهُ جَمیعا .

فَقالَ : أثابَکُمُ اللّهُ عَلی ما تَنوونَ الجَنَّهَ . (3)3792.أنساب الأشراف عن محمّد بن عبد اللّه بن عطیّه العوالخرائج والجرائح عن أبی حمزه الثمالی :قالَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : کُنتُ مَعَ أبِیَ اللَّیلَهَ الَّتی قُتِلَ صَبیحَتَها ، فَقالَ لِأَصحابِهِ : هذَا اللَّیلُ فَاتَّخِذوهُ جَمَلاً ، فَإِنَّ القَومَ إنَّما یُریدونَنی ، ولَو قَتَلونی لَم یَلتَفِتوا إلَیکُم ، وأنتُم فی حِلٍّ وسَعَهٍ .

فَقالوا : لا وَاللّهِ ، لا یَکونُ هذا أبَدا .

قالَ : إنَّکُم تُقتَلونَ غَدا کُلُّکُم (4) ، لا یُفلِتُ مِنکُم رَجُلٌ .

قالوا : الحَمدُ للّهِِ الَّذی شَرَّفَنا بِالقَتلِ مَعَکَ .

ثُمَّ دَعا ، وقالَ لَهُم : اِرفَعوا رُؤوسَکُم وَانظُروا .

فَجَعَلوا یَنظُرونَ إلی مَواضِعِهِم ومَنازِلِهِم مِنَ الجَنَّهِ ، وهُوَ یَقولُ لَهُم : هذا مَنزِلُکَ یا فُلانُ ، وهذا قَصرُکَ یا فُلانُ ، وهذِهِ دَرَجَتُکَ یا فُلانُ .

فَکانَ الرَّجُلُ یَستَقبِلُ الرِّماحَ وَالسُّیوفَ بِصَدرِهِ ووَجهِهِ لِیَصِلَ إلی مَنزِلِهِ مِنَ الجَنَّهِ . (5) .

1- .فی المصدر : «مقاتلوکم» ، والتصویب من سیر أعلام النبلاء .
2- .تضمینٌ للآیه 52 من سوره المائده .
3- .الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 466 ، سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 301 نحوه وراجع : الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 559 والفتوح : ج 5 ص 94 .
4- .فی المصدر : «کذلک» بدل «کلّکم» ، والتصویب من بحار الأنوار .
5- .الخرائج والجرائح : ج 2 ص 847 ح 62 و ص 254 ح 8 نحوه ، بحار الأنوار : ج 44 ص 298 ح 3 .



3793.تاریخ دمشق عن عبید بن أبی الجعد :الطبقات الکبری :حسین علیه السلام یارانش را در شب عاشورا که شب جمعه بود گِرد آورد و پس از حمد و ثنای خداوند و یادکردِ پیامبر صلی الله علیه و آله و نبوّتش که خدا به آن گرامی اش داشته و او را بدان بر امّتش نعمت داده است فرمود : «من ، جز این گمان نمی برم که این جماعت ، فردا با شما می جنگند . من به همه شما اجازه رفتن دادم و شما اجازه دارید در این تاریکیِ شب که شما را فرا گرفته ، بروید . هر کدامتان که می تواند ، یکی از خانواده مرا با خود ببَرَد و در شهرهایتان پراکنده شوید تا خداوند ، فتحی نصیبمان کند یا حادثه ای از جانب خود بیاورد تا اینها (دشمنان) از آنچه در دل نهان کرده اند ، پشیمان شوند . این جماعت ، فقط مرا می جویند و چون مرا ببینند ، دیگر در پیِ شما نمی آیند» .

خاندان حسین علیه السلام گفتند : خدا، ما را پس از تو باقی نگذارد ! به خدا سوگند ، از تو جدا نمی شویم تا آنچه به تو می رسد ، به ما نیز برسد .

یاران وی نیز همگی چنین گفتند .

حسین علیه السلام فرمود : «خداوند ، پاداش نیّت شما را بهشت قرار دهد!» .3794.کتاب من لا یحضره الفقیه :الخرائج و الجرائح به نقل از ابو حمزه ثُمالی : امام زین العابدین علیه السلام می فرماید : من در شبی که صبح فردایش پدرم [حسین علیه السلام ] کشته شد ، با او بودم . به یارانش فرمود : «این ، شب است . آن را مَرکب خود بگیرید که این جماعت ، در پیِ من اند و اگر مرا بکشند ، دیگر به شما کاری ندارند و شما [از جهت بیعت با من]، آزاد و اختیاردار هستید» .

یارانش گفتند : نه . به خدا سوگند ، هرگز چنین نمی شود !

فرمود : «فردا همه شما کشته می شوید و هیچ یک از شما نمی رَهَد» .

گفتند : ستایش ، خدایی را که ما را به شَرَف کشته شدن همراه تو رساند .

سپس حسین علیه السلام دعا کرد و به آنان فرمود : «سرهایتان را بالا بگیرید و بنگرید» .

پس به جایگاه و منزلگاه خود در بهشت نگریستند . حسین علیه السلام به آنان فرمود : «فلانی ! این ، منزل توست . فلانی! این ، قصر توست . فلانی ! این ، درجه توست» .

از این رو ، هر یک از آنان، با سر و سینه به استقبال نیزه ها و شمشیرها می رفتند تا به جایگاهشان در بهشت برسند . .




3795.الخصال عن جابر بن عبد اللّه :أنساب الأشراف :عَرَضَ الحُسَینُ علیه السلام عَلی أهلِهِ ومَن مَعَهُ أن یَتَفَرَّقوا ویَجعَلُوا اللَّیلَ جَمَلاً ، وقالَ : إنَّما یَطلُبونَنی وقَد وَجَدونی ، وما کانَت کُتُبُ مَن کَتَبَ إلَیَّ فیما أظُنُّ إلّا مَکیدَهً لی وتَقَرُّبا إلَی ابنِ مُعاوِیَهَ بی . فَقالوا : قَبَّحَ اللّهُ العَیشَ بَعدَکَ . (1)3791.تاریخ دمشق ( به نقل از جابر بن عبد اللّه ) الأمالی للصدوق عن عبد اللّه بن منصور عن جعفر بن محمّد [الصادق] علیهماالسلام :حَدَّثَنی أبی عَن أبیهِ قالَ : . . . فَقامَ الحُسَینُ علیه السلام فی أصحابِهِ خَطیبا فَقالَ : اللّهُمَّ إنّی لا أعرِفُ أهلَ بَیتٍ أبَرَّ ولا أزکی ولا أطهَرَ مِن أهلِ بَیتی ، ولا أصحابا هُم خَیرٌ مِن أصحابی ، وقَد نَزَلَ بی ما قَد تَرَونَ ، وأنتُم فی حِلٍّ مِن بَیعَتی ، لَیسَت لی فی أعناقِکُم بَیعَهٌ ، ولا لی عَلَیکُم ذِمَّهٌ ، وهذَا اللَّیلُ قَد غَشِیَکُم فَاتَّخِذوهُ جَمَلاً ، وتَفَرَّقوا فی سَوادِهِ ؛ فَإِنَّ القَومَ إنَّما یَطلُبونَنی ، ولَو ظَفِروا بی لَذَهَلوا (2) عَن طَلَبِ غَیری . (3)راجع: ص 362 (الفصل الثالث عشر / وفاء اصحابه) و ج 6 ص 18 (القسم الثامن / الفصل الأوّل / خطاب الإمام7 بأهل بیته وأصحابه وعرضه علیهم الانصراف عنه جمیعا) و ص 20 (القسم الثامن / الفصل الأوّل / جواب أهل بیته وأصحابه).

11 / 2کَلامُهُ مَعَ اُختِهِ لَیلَهَ عاشوراءَ3795.الخصال ( به نقل از جابر بن عبد اللّه ) تاریخ الطبری عن الحارث بن کعب وأبی الضحّاک عن علیّ بن الحسین علیهماالسلام :إنّی جالِسٌ فی تِلکَ العَشِیَّهِ الَّتی قُتِلَ أبی صَبیحَتَها وعَمَّتی زَینَبُ عِندی تُمَرِّضُنی ، إذِ اعتَزَلَ بی بِأَصحابِهِ فی خِباءٍ لَهُ وعِندَهُ حُوَیٌّ مَولی أبی ذَرٍّ الغِفارِیِّ وهُوَ یُعالِجُ سَیفَهُ ویُصلِحُهُ ، وأبی یَقولُ :


یا دَهرُ اُفٍّ لَکَ مِن خَلیلِکَم لَکَ بِالإِشراقِ وَالأَصیلِ مِن صاحِبٍ أو طالِبٍ قَتیلِوَالدَّهرُ لا یَقنَعُ بِالبَدیلِ وإنَّمَا الأَمرُ إلَی الجَلیلِوکُلُّ حَیٍّ سالِکُ السَّبیلِ


قالَ : فَأَعادَها مَرَّتَینِ أو ثَلاثا حَتّی فَهِمتُها ، فَعَرَفتُ ما أرادَ ، فَخَنَقَتنی عَبرَتی فَرَدَدتُ دَمعی ولَزِمتُ السُّکونَ ، فَعَلِمتُ أنَّ البَلاءَ قَد نَزَلَ ، فَأَمّا عَمَّتی فَإِنَّها سَمِعَت ما سَمِعتُ وهِیَ امرَأَهٌ وفِی النِّساءِ الرِّقَّهُ وَالجَزَعُ ، فَلَم تَملِک نَفسَها أن وَثَبَت تَجُرُّ ثَوبَها ، وإنَّها لَحاسِرَهٌ حَتَّی انتَهَت إلَیهِ ، فَقالَت : وَاثُکلاه ، لَیتَ المَوتَ أعدَمَنِی الحَیاهَ ، الیَومَ ماتَت فاطِمَهُ اُمّی وعَلِیٌّ أبی وحَسَنٌ أخی ، یا خَلیفَهَ الماضی وثِمالَ (4) الباقی .

قالَ : فَنَظَرَ إلَیهَا الحُسَینُ علیه السلام فَقالَ : یا اُخَیَّهُ لا یُذهِبَنَّ حِلمَکِ الشَّیطانُ .

قالَت : بِأَبی أنتَ واُمّی یا أبا عَبدِ اللّهِ ، استَقتَلتَ !

نَفسی فِداکَ .

فَرَدَّ غُصَّتَهُ وتَرَقرَقَت عَیناهُ ، وقالَ : لَو تُرِکَ القَطا لَیلاً لَنامَ (5) .

قالَت : یا وَیلَتی ! أفَتُغصَبُ نَفسُکَ اغتِصابا ؟ فَذلِکَ أقرَحُ لِقَلبی وأشَدُّ عَلی نَفسی . ولَطَمَت وَجهَها وأهوَت إلی جَیبِها وشَقَّتهُ ، وخَرَّت مَغشِیّا عَلَیها .

فَقامَ إلَیهَا الحُسَینُ علیه السلام فَصَبَّ عَلی وَجهِهَا الماءَ ، وقالَ لَها : یا اُخَیَّهُ! اتَّقِی اللّهَ ، وتَعَزَّی بِعَزاءِ اللّهِ ، وَاعلَمی أنَّ أهلَ الأَرضِ یَموتونَ ، وأنَّ أهلَ السَّماءِ لا یَبقَونَ ، وأنَّ کُلَّ شَیءٍ هالِکٌ إلّا وَجهَ اللّهِ ، الَّذی خَلَقَ الأَرضَ بِقُدرَتِهِ ویَبعَثُ الخَلقَ فَیَعودونَ ، وهُوَ فَردٌ وَحدَهُ ، أبی خَیرٌ مِنّی ، واُمّی خَیرٌ مِنّی ، وأخی خَیرٌ مِنّی ، ولی ولَهُم ولِکُلِّ مُسلِمٍ بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله اُسوَهٌ .

قالَ : فَعَزّاها بِهذا ونَحوِهِ ، وقالَ لَها : یا اُخَیَّهُ ، إنّی اُقسِمُ عَلَیکِ فَأَبِرّی قَسَمی ؛ لا تَشُقّی عَلَیَّ جَیبا ، ولا تَخمُشی عَلَیَّ وَجها ، ولا تَدعی عَلَیَّ بِالوَیلِ وَالثُّبورِ إذا أنَا هَلَکتُ .

قالَ : ثُمَّ جاءَ بِها حَتّی أجلَسَها عِندی . (6) .

1- .أنساب الأشراف : ج 3 ص 393 .
2- .ذَهَلتُ عن الشیء : نسیتُه وغفلت عنه (الصحاح : ج 4 ص 1702 «ذهل») .
3- .الأمالی للصدوق : ص 220 ح 239 ، بحار الأنوار : ج 44 ص 316 ح 1 .
4- .الثِّمالُ : المَلجأ والغیاث ، وقیل : المطعم فی الشدّه (النهایه : ج 1 ص 222 «ثمل») .
5- .هذا مثل ، والمراد منه هنا أنّهم لا یَدعونی فی راحه ویلحقونی أینما کنت .
6- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 420 عن الحارث بن کعب وأبی الضحاک ، الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 559 من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت: ؛ الإرشاد : ج 2 ص 93 ، تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 243 ، إعلام الوری : ج 1 ص 456 کلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 45 ص 1 وراجع : تذکره الخواصّ : ص 249 .



3796.شرح نهج البلاغه عن حذیفه بن الیمان :أنساب الأشراف :حسین علیه السلام به خانواده و همراهانش پیشنهاد داد که از گِرد او پراکنده شوند و شب را مَرکب خود کنند و فرمود : «آنان ، فقط مرا می جویند و اکنون ، یافته اند . گمان می کنم که نامه هایی که به من نوشتند [و مرا دعوت کردند] ، جز از سرِ نیرنگ با من و نزدیک شدن به پسر معاویه نبوده است» .

یارانش گفتند : خداوند ، زنده ماندن [ما] پس از تو را زشت بدارد !3797.الأمالی للصدوق عن حذیفه بن الیمان ( فی وَصفِ الإِمامِ عَلِیٍّ علیه السلام ) الأمالی ، صدوق به نقل از عبد اللّه بن منصور ، از امام صادق علیه السلام : پدرم [امام باقر علیه السلام ] از پدرش [امام زین العابدین علیه السلام ]برایم نقل کرد که : ... حسین علیه السلام در میان یارانش به سخن گفتن ایستاد و گفت : «بار خدایا! من، نه خاندانی می شناسم که از خاندانم نیکوکارتر و پاک تر و پاکیزه تر باشند ، و نه یارانی که بهتر از یاران من باشند . می بینید که چه شده است . شما از بیعت من آزادید و چیزی به گردنتان نیست و تعهّدی نسبت به من ندارید . این ، شب است که تاریکیِ آن ، شما را فرا گرفته است . آن را مَرکب خود گیرید و در شهرها پراکنده شوید که این جماعت ، مرا می جویند و اگر به من دست یابند ، از تعقیب دیگران ، دست می کشند» .ر. ک: ص 363 (فصل سیزدهم / وفاداری یاران امام علیه السلام ). و ج 6 ص 19 (بخش هشتم / فصل یکم / سخن گفتن امام علیه السلام با خانواده و یارانش و پیشنهاد بازگشت دادن به همگی) و ص 21 (فصل یکم / پاسخ خانواده و یاران امام علیه السلام ).

11 / 2گفتگوی امام علیه السلام با خواهرش در شب عاشورا

3799.مروج الذهب :تاریخ الطبری به نقل از حارث بن کعب و ابو ضحّاک ، از امام زین العابدین علیه السلام : در شبی که بامدادش پدرم به شهادت رسید ، نشسته بودم و عمّه ام زینب، از من پرستاری می کرد که پدرم از یارانش کناره گرفت و به خیمه خود رفت و فقط حُوَی ، غلام ابو ذر غفاری ، نزدش بود و به اصلاح و پرداختِ شمشیر ایشان ، مشغول بود . پدرم می خواند :


«ای روزگار ، اُف بر دوستی ات!چه قدر بامداد و شامگاه داشتی که در آنها، همراه و یا جوینده ای کشته شدکه روزگار، از آوردن مانندش عقیم است! و کار با [خدای] بزرگ استو هر زنده ای، این راه را می پیماید» .


دو یا سه بار این شعر را خواند تا آن جا که فهمیدم و دانستم که چه می خواهد . گریه ، راه گلویم را بست ؛ ولی بغضم را فرو خوردم و هیچ نگفتم و دانستم که بلا، فرود می آید . عمّه ام نیز آنچه من شنیدم ، شنید و چون مانند دیگر زنان ، دلْ نازک و بی تاب بود ، نتوانست خود را نگاه دارد . لباسش را کشید و بیرون پَرید و در حالی که درمانده شده بود ، خود را به پدرم حسین علیه السلام رساند و گفت : وا مصیبتا ! کاش مرده بودم . امروز [که تو را از دست می دهم ، در حقیقت، ]مادرم فاطمه و پدرم علی و برادرم حسن درگذشته اند ، ای جانشین گذشتگان و پناه باقی ماندگان !

حسین علیه السلام به او نگریست و فرمود : «ای خواهر عزیزم ! شیطان ، بردباری ات را نبرَد» .

زینب علیهاالسلام گفت : ای ابا عبد اللّه ! پدر و مادرم فدایت ! خود را به کشتن دادی . جانم فدایت !

حسین علیه السلام اندوهش را فرو بُرد و اشک در چشمانش جمع شد و فرمود : «اگر شبی، مرغ سنگخواره را آزاد بگذارند ، می خوابد» . (1)

زینب علیهاالسلام گفت : وای بر من! آیا چنین سخت در فشاری ؟ همین، دلم را بیشتر ریش می کند و بر من ، سخت می آید .

سپس به صورت خود زد و گریبان چاک کرد و مدهوش افتاد .

حسین علیه السلام به سویش آمد و آب بر صورتش زد و به او فرمود : «خواهر من ! از خدا بترس و به تسلیت او، آرام باش . بدان که زمینیان ، می میرند و آسمانیان ، باقی نمی مانند و هر چیزی هلاک می شود ، جز ذات خدا که با قدرتش زمین را آفرید ، و مردم را بر می انگیزد تا همه باز گردند و او تنها بمانَد . پدرم از من ، بهتر بود ، مادرم از من ، بهتر بود ، برادرم از من ، بهتر بود و سرمشق من و آنان و هر مسلمان ، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله است» .

حسین علیه السلام این چنین او را تسلّی داد و به او فرمود : «خواهر عزیزم! تو را سوگند می دهم و بدان عمل کن . بر من ، گریبان چاک مده ، صورت مخراش و چون در گذشتم ، ناله و فغان راه مینداز» .

سپس ، زینب علیهاالسلام را آورد و کنار من نشانْد . .

1- .مَثَلی است در عرب . در این جا، یعنی : آنان ، مرا آسوده نمی گذارند و هر جا بروم ، در پیِ من می آیند .



راجع: ج 6 ص 44 (القسم الثامن / الفصل الأوّل / حاله زینب3 لیله عاشوراء).

11 / 3کَلامُهُ یَومَ عاشوراءَ3799.مُرُوج الذهب :تاریخ دمشق عن بشر بن طانحه عن رجل من همدان :خَطَبَنَا الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام غَداهَ الیَومِ الَّذِی استُشهِدَ فیهِ ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ ، ثُمَّ قالَ :

عِبادَ اللّهِ ! اتَّقُوا اللّهَ وکونوا مِنَ الدُّنیا عَلی حَذَرٍ ، فَإِنَّ الدُّنیا لَو بَقِیَت لأَِحَدٍ وبَقِیَ عَلَیها أحَدٌ ، کانَتِ الأَنبِیاءُ أحَقَّ بِالبَقاءِ ، وأولی بِالرِّضا ، وأرضی بِالقَضاءِ ، غَیرَ أنَّ اللّهَ تَعالی خَلَقَ الدُّنیا لِلبَلاءِ ، وخَلَقَ أهلَها لِلفَناءِ ؛ فَجَدیدُها بالٍ ، ونَعیمُها مُضمَحِلٌّ ، وسُرورُها مُکفَهِرٌّ ، وَالمَنزِلُ بُلغَهٌ ، وَالدّارُ قُلعَهٌ (1) ، «وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَی» (2) وَاتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّکُم تُفلِحونَ . (3) .

1- .مَنْزِلُ قُلْعَه : أی لیس بِمُسْتَوطَن (الصحاح : ج 3 ص 1271 «قلع») .
2- .البقره : 197 .
3- .تاریخ دمشق : ج 14 ص 218 ، کفایه الطالب : ص 429 وفیه «بشر بن طامحه» بدل «بشر بن طانحه» .



ر. ک: ج 6 ص 45 (بخش هشتم / فصل یکم / حال زینب علیهاالسلام در شب عاشورا).

11 / 3برخی سخنان امام علیه السلام در روز عاشورا

3803.الأمالی للطوسی عن أبی راشد :تاریخ دمشق به نقل از بشر بن طانحه ، از مردی از قبیله هَمْدان : حسین بن علی علیه السلام صبح روز شهادتش برای ما سخنرانی کرد و پس از حمد و ثنای خداوند فرمود : «بندگان خدا ! از خدا، پروا کنید و از دنیا، بر حذر باشید که اگر قرار بود دنیا برای کسی بمانَد و کسی در آن بمانَد ، پیامبران به ماندن ، سزاوارتر و به خشنودی ، شایسته تر و به قضای خداوند ، راضی تر بودند ؛ امّا خداوند متعال ، دنیا را برای آزمودن آفرید و اهلش را برای نابودن شدن ؛ تازه اش، کهنه شدنی و نعمتش، در معرض نابودی و شادی اش، رو به تیرگی است و منزلی برای رفتن است ، نه خانه ای برای ماندن . «و توشه بر گیرید که بهترین توشه ، پرهیزگاری است» و از خدا پروا کنید، شاید که رستگار شوید» . .




3804.المستدرک علی الصحیحین عن الأسود بن یزید النخعی:مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : تَقَدَّمَ الحُسَینُ علیه السلام حَتّی وَقَفَ قُبالَهَ القَومِ ، وجَعَلَ یَنظُرُ إلی صُفوفِهِم کَأَنَّهَا السَّیلُ ، ونَظَرَ إلَی ابنِ سَعدٍ واقِفا فی صَنادیدِ (1) الکوفَهِ ، فَقالَ :

الحَمدُ للّهِِ الَّذی خَلَقَ الدُّنیا فَجَعَلَها دارَ فَناءٍ وزَوالٍ ، مُتَصَرِّفَهً بِأَهلِها حالاً بَعدَ حالٍ ، فَالمَغرورُ مَن غَرَّتهُ ، وَالشَّقِیُّ مَن فَتَنَتهُ ، فَلا تَغُرَّنَّکُم هذِهِ الدُّنیا ؛ فَإِنَّها تَقطَعُ رَجاءَ مَن رَکَنَ إلَیها ، وتُخَیِّبُ طَمَعَ مَن طَمِعَ فیها . (2)

3708 . الأمالی للشجری عن حسین بن زید بن علیّ عن آبائه علیهم السلام :مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : تَقَدَّمَ الحُسَینُ علیه السلام حَتّی وَقَفَ قُبالَهَ القَومِ ، وجَعَلَ یَنظُرُ إلی صُفوفِهِم کَأَنَّهَا السَّیلُ ، ونَظَرَ إلَی ابنِ سَعدٍ واقِفا فی صَنادیدِ (3) الکوفَهِ ، فَقالَ :

الحَمدُ للّهِِ الَّذی خَلَقَ الدُّنیا فَجَعَلَها دارَ فَناءٍ وزَوالٍ ، مُتَصَرِّفَهً بِأَهلِها حالاً بَعدَ حالٍ ، فَالمَغرورُ مَن غَرَّتهُ ، وَالشَّقِیُّ مَن فَتَنَتهُ ، فَلا تَغُرَّنَّکُم هذِهِ الدُّنیا ؛ فَإِنَّها تَقطَعُ رَجاءَ مَن رَکَنَ إلَیها ، وتُخَیِّبُ طَمَعَ مَن طَمِعَ فیها . (4)

3708 . الأمالی للشجری عن حسین بن زید بن علیّ عن آبائه علیهم السلام : أنَّ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام خَطَبَ یَومَ اُصیبَ ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ وقالَ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی جَعَلَ الآخِرَهَ لِلمُتَّقینَ ، وَالنّارَ وَالعِقابَ عَلَی الکافِرینَ ، وإنّا وَاللّهِ ما طَلَبنا فی وَجهِنا هذَا الدُّنیا فَنَکونَ السّاکینَ (5) فی رِضوانِ رَبِّنا ، فَاصبِروا فَإِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوا ودارُ الآخِرَهِ خَیرٌ لَکُم . (6)3802.الأمالی ، طوسی ( به نقل از علی بن علقمه انماری ) معانی الأخبار عن علیّ بن الحسین علیه السلام :لَمَّا اشتَدَّ الأَمرُ بِالحُسَینِ بنِ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام ، نَظَرَ إلَیهِ مَن کانَ مَعَهُ فَإِذا هُوَ بِخِلافِهِم ؛ لِأَنَّهُم کُلَّمَا اشتَدَّ الأَمرُ تَغَیَّرَت ألوانُهُم ، وَارتَعَدَت فَرائِصُهُم ووَجَبَت 7 قُلوبُهُم ، وکانَ الحُسَینُ علیه السلام وبَعضُ مَن مَعَهُ مِن خَصائِصِهِ تُشرِقُ ألوانُهُم ، وتَهدَأُ جَوارِحُهُم ، وتَسکُنُ نُفوسُهُم .

فَقالَ بَعضُهُم لِبَعضٍ : اُنظُروا لا یُبالی بِالمَوتِ !

فَقالَ لَهُمُ الحُسَینُ علیه السلام : صَبرا بَنِی الکِرامِ ، فَمَا المَوتُ إلّا قَنطَرَهٌ تَعبُرُ بِکُم عَنِ البُؤسِ وَالضَّرّاءِ إلَی الجِنانِ الواسِعَهِ وَالنَّعیمِ الدّائِمَهِ، فَأَیُّکُم یَکرَهُ أن یَنتَقِلَ مِن سِجنٍ إلی قَصرٍ ! وما هُوَ لِأَعدائِکُم إلّا کَمَن یَنتَقِلُ مِن قَصرٍ إلی سِجنٍ وعَذابٍ .

إنَّ أبی حَدَّثَنی عَن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أنَّ الدُّنیا سِجنُ المُؤمِنِ وجَنَّهُ الکافِرِ ، وَالمَوتُ جِسرُ هؤُلاءِ إلی جَنّاتِهِم وجِسرُ هؤُلاءِ إلی جَحیمِهِم ، ما کَذَبتُ ولا کُذِبتُ . 8 .

1- .صَنَادِیدُ القوم : أشرافهم وعظماؤهم ورؤساؤهم (راجع : النهایه : ج 3 ص 55 «صند») .
2- .مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 1 ص 252 ؛ المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 100 نحوه ولیس فیه ذیله من «فإنّها» ، بحار الأنوار : ج 45 ص 5 .
3- .کذا فی المصدر ، و الصواب : «الشاکّین» .
4- .الأمالی للشجری : ج 1 ص 160 .
5- .وَجَبَ القَلْبُ : اضطرب (الصحاح : ج 1 ص 232 «وجب») .
6- .معانی الأخبار : ص 288 ح 3 ، الاعتقادات : ص 52 من دون إسنادٍ إلی أحد من أهل البیت: وفیه «وجلت قلوبهم ووجبت جنوبهم» بدل «وجبت قلوبهم» ، بحار الأنوار : ج 44 ص 297 ح 2 .



3803.الأمالی ، طوسی ( به نقل از ابو راشد ) مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی :حسین علیه السلام جلو آمد تا رو به روی مردم (لشکر دشمن) ایستاد . به صف های انبوهِ سیل آسای آنان و نیز به ابن سعد که میان بزرگان کوفه ایستاده بود ، نگریست و فرمود : «ستایش ، خدایی را که دنیا را آفرید و آن را سرای نابودی و فرسایش قرار داد و برای اهلش دگرگون شونده و حال به حال قرار داد . فریب خورده ، کسی است که دنیا فریبش داد و بدبخت ، کسی است که به فتنه آن ، دچار شد . این دنیا ، شما را نفریبد که امید هر کسی را که به آن اعتماد کند ، ناامید می کند و طمعِ هر کسی را که به آن، دل ببندد ، ناکام می گذارد» .3804.المستدرک علی الصحیحین ( به نقل از اَسوَد بن یزید نَخَعی ) الأمالی ، شجری به نقل از حسین بن زید بن علی ، از پدرانش علیهم السلام : حسین بن علی علیه السلام روز حادثه[ ی عاشورا ]سخن گفت و پس از حمد و ثنای خداوند فرمود : «ستایش ، ویژه خدایی است که آخرت را برای پرهیزگاران قرار داد و آتش و کیفر را برای کافران . به خدا سوگند ، ما در این راه ، به طلب دنیا نیامده ایم تا درباره[ ی بهشت] پروردگار خود ، به شک بیفتیم . شکیب ورزید که خدا با پرهیزگاران است و سرای آخرت ، برایتان بهتر است» .3805.صحیح مسلم عن عامر بن سعد بن أبی وقّاص عن أبیه :معانی الأخبار از امام زین العابدین علیه السلام : چون کار حسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام سخت شد ، برخی از همراهانش ، به او نگریستند . او و برخی از یاران ویژه اش ، بر خلاف آنان که هر گاه کار سخت شود ، رنگشان دگرگون می شود و به لرزه می افتند و دل هایشان به تپش می افتد ، رنگشان، گلگون می شد و اندامشان، آرام و جان هایشان، قرار می گرفت .

برخی به برخی دیگر می گفتند : بنگرید که باکی از مرگ ندارد !

حسین علیه السلام به آنان فرمود : «ای بزرگ زادگان ! شکیبا باشید . مرگ ، جز پلی نیست که شما را از سختی و ناخوشی به بهشت بی کران و نعمتِ جاویدان ، عبور می دهد . کدامتان خوش ندارد که از زندان به قصر، منتقل شود؟ ! و همین مرگ، برای دشمنانتان ، مانند انتقال از قصر به زندان و شکنجه شدن است .

پدرم از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله برایم نقل کرد : دنیا ، زندانِ مؤمن و بوستانِ کافر است و مرگ ، پل مؤمنان به بهشتشان و پل کافران به دوزخشان است . نه دروغ گفتم و نه به من ، دروغ گفته شده است » . .




3805.صحیح مسلم ( به نقل از عامر بن سعد بن ابی وقّاص ، از پد ) الأمالی للصدوق عن عبد اللّه بن منصور عن جعفر بن محمّد [الصادق] علیهماالسلام :حَدَّثَنی أبی عَن أبیهِ قالَ : . . . قالَ [الحُسَینُ علیه السلام ] لِأَصحابِهِ : قوموا فَاشرَبوا مِنَ الماءِ یَکُن آخِرَ زادِکُم ، وتَوَضَّؤوا وَاغتَسِلوا ، وَاغسِلوا ثِیابَکُم لِتَکونَ أکفانَکُم . ثُمَّ صَلّی بِهِمُ الفَجرَ ، وعَبَّأَهُم تَعبِئَهَ الحَربِ . (1)راجع: ج 6 ص 164 (القسم الثامن / الفصل الثانی / کلمه الإمام7 لأصحابه).

11 / 4إتمامُ الحُجَّهِ عَلی أعدائِهِ3808.مجمع الزوائد عن محمّد بن إبراهیم التیمی :الملهوف :ورَکِبَ أصحابُ عُمَرَ بنِ سَعدٍ ، فَبَعَثَ الحُسَینُ علیه السلام بُرَیرَ بنَ حُصَینٍ (خُضَیرٍ) فَوَعَظَهُم فَلَم یَسمَعوا ، وذَکَّرَهُم فَلَم یَنتَفِعوا ، فَرَکِبَ الحُسَینُ علیه السلام ناقَتَهُ وقیلَ فَرَسَهُ فَاستَنصَتَهُم فَأَنصَتوا ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ وذَکَرَهُ بِما هُوَ أهلُهُ ، وصَلّی عَلی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وعَلَی المَلائِکَهِ وَالأَنبِیاءِ وَالرُّسُلِ وأبلَغَ فِی المَقالِ ، ثُمَّ قالَ :

تَبّا لَکُم أیَّتُهَا الجَماعَهُ وتَرَحا (2) ، حینَ استَصرَختُمونا والِهینَ فَأَصرَخناکُم موجِفینَ (3) ، سَلَلتُم عَلَینا سَیفا لَنا فی أیمانِکُم ، وحَشَشتُم (4) عَلَینا نارا اقتَدَحناها عَلی عَدُوِّنا وعَدُوِّکُم ، فَأَصبَحتُم أولِیاءَ لِأَعدائِکُم عَلی أولِیائِکُم ؛ بِغَیرِ عَدلٍ أفشَوهُ فیکُم ، ولا أمَلٍ أصبَحَ لَکُم فیهِم ، فَهَلّا لَکُمُ الوَیلاتُ تَرَکتُمونا وَالسَّیفُ مَشیمٌ (5) ، وَالجَأشُ (6)