فصل دوازدهم : سخنان امام در دعوت به شکیبایی
12 / 1تشویق به شکیبایی
3877.تاریخ دمشق ( به نقل از عمر بن خطّاب ) نزهه الناظر از امام حسین علیه السلام : هر جا که حقّی بر گردن تو لازم می افتد ، [اگر آن را خوش نداشتی ،] بر ناخوشی ، شکیبا باش و در هر چه که هوای نفس تو دوست دارد و تو را بدان می خواند، نیز شکیب بورز .3878.تاریخ دمشق ( به نقل از عمر بن خطّاب ) الکافی به نقل از ابو جعفر خَثعَمی ، از امام حسین علیه السلام ، در سخنش با ابو ذر ، هنگامی که عثمان ، او را به رَبَذه تبعید کرد : شکیبا باش که خیر ، در شکیبایی است و شکیبایی ، از بزرگواری است . بی تابی را فرو گذار ، که به کارَت نمی آید .
12 / 2دعوت یاران به شکیبایی
3879.المناقب ، خوارزمی ( به نقل از عمر بن خطّاب ) کامل الزیارات به نقل از حلبی : شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرماید : «حسین علیه السلام نماز بامداد را با یارانش خوانْد و سپس به آنان، رو کرد و فرمود : خداوند، به شهادت شما اجازه داده است . پس شکیبا باشید » . .
3880.ربیع الابرار :کامل الزیارات عن الحسین بن أبی العلاء عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :إنَّ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام قالَ لِأَصحابِهِ یَومَ اُصیبوا : أشهَدُ أنَّهُ قَد اُذِنَ فی قَتلِکُم ، فَاتَّقُوا اللّهَ وَاصبِروا . (1)3881.مسند زید عن زید بن علیّ عن أبیه عن جدّه عن الإمام ( أنَّهُ قالَ لِعُمَرَ فِی امرَأَهٍ حامِلٍ اعتَرَ ) الأمالی للشجری عن حسین بن زید بن علیّ عن آبائه علیهم السلام :إنَّ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام خَطَبَ یَومَ اُصیبَ ، فَحَمِدَ اللّهُ وأثنی عَلَیهِ وقالَ : . . . فَاصبِروا ؛ فَإِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوا ، ودارُ الآخِرَهِ خَیرٌ لَکُم . (2)راجع: ج 6 ص 126 (القسم الثامن / الفصل الثانی / بدء القتال ودعوه الإمام7 أصحابه بالصبر والجهاد).
12 / 3دَعوَهُ ابنِهِ عَلِیٍّ الأَکبَرِ إلَی الصَّبرِ3883.المستدرک علی الصحیحین عن أبی إسحاق :الأمالی للصدوق عن عبد اللّه بن منصور عن جعفر بن محمّد (الصادق) علیهماالسلام:حَدَّثنی أبی عن أبیهِ قال:... لَمّا بَرَزَ [عَلِیٌّ الأَکبَرُ] إلَیهِم ، دَمَعَت عَینُ الحُسَینِ علیه السلام فَقالَ : اللّهُمَّ کُن أنتَ الشَّهیدَ عَلَیهِم ، فَقَد بَرَزَ إلَیهِمُ ابنُ رَسولِکَ ، وأشبَهُ النّاسِ وَجها وسَمتا (3) بِهِ .
فَجَعَلَ یَرتَجِزُ وهُوَ یَقولُ :
أنَا عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ بنِ عَلِیِّنَحنُ وبَیتُ اللّهِ أولی بِالنَّبِیِّ أما تَرَونَ کَیفَ أحمی عَن أبی
فَقَتَلَ مِنهُم عَشَرَهً ، ثُمَّ رَجَعَ إلی أبیهِ ، فَقالَ : یا أبَه ! العَطَشُ .
فَقالَ الحُسَینُ علیه السلام : صَبرا یا بُنَیَّ ، یَسقیکَ جَدُّکَ بِالکَأسِ الأَوفی .
فَرَجَعَ فَقاتَلَ حَتّی قَتَلَ مِنهُم أربَعَهً وأربَعینَ رَجُلاً ، ثُمَّ قُتِلَ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ . (4) .
1- .کامل الزیارات : ص 152 ح 185 و ص 153 ح 189 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 86 ح 19 و ص 87 ح 22 .
2- .الأمالی للشجری : ج 1 ص 160 .
3- .سَمْتُهُ : أی حسن هیئته ومنظره فی الدّین ، ولیس من الحسن والجمال (النهایه : ج 2 ص 397 «سمت») .
4- .الأمالی للصدوق : ص 226 ح 239 ، روضه الواعظین : ص 207 عن ضحاک بن عبد اللّه من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت: ، بحار الأنوار : ج 44 ص 321 .
3884.تاریخ دمشق عن إسماعیل بن أبی خالد :کامل الزیارات به نقل از حسین بن ابی العَلا ، از امام صادق علیه السلام : حسین بن علی علیه السلام به یارانش در روز حادثه (عاشورا) فرمود : «گواهی می دهم که شهادتِ شما، امضا شده است . پس، از خدا پروا کنید و شکیبا باشید» .3883.المستدرک علی الصحیحین ( به نقل از ابو اسحاق ) الأمالی ، شجری به نقل از حسین بن زید بن علی ، از پدرانش علیهم السلام : حسین بن علی علیه السلام در روز حادثه (عاشورا) سخنرانی کرد و پس از حمد و ثنای الهی فرمود : « ... شکیبا باشید که خدا با پرهیزگاران است و سرای آخرت ، برایتان بهتر است» .ر. ک: ج 6 ص 127 (بخش هشتم / فصل دوم / آغاز نبرد و فرا خواندن امام علیه السلام یارانش را به شکیبایی و جهاد).
12 / 3دعوت فرزندش علی اکبر به شکیبایی
3885.الفصول المختاره :الأمالی ، صدوق به نقل از عبد اللّه بن منصور ، از امام صادق علیه السلام : پدرم [امام باقر علیه السلام ]از پدرش [امام زین العابدین علیه السلام ]برایم نقل کرد:... چون [علی اکبر] برای مبارزه به سوی لشکر عمر بن سعد رفت ، حسین علیه السلام چشمش گریان شد و گفت : «خدایا! تو بر آنان گواه باش که فرزند پیامبرت و شبیه ترینِ مردم به او در صورت و سیرت ، به سوی آنان بیرون شد» .
علی اکبر علیه السلام ، شروع به رجزخوانی کرد و گفت :
من ، علی بن حسین بن علی امما و آل خدا به پیامبر صلی الله علیه و آله سزاوارتریم . آیا نمی بینید که چگونه از پدرم حمایت می کنم؟
آن گاه ، ده تن از دشمنان را کُشت . سپس به نزد پدرش باز گشت و گفت : ای پدر ! عطش !
حسین علیه السلام فرمود : «پسر عزیزم ! شکیبا باش . جدّت با کاسه پُر ، تو را سیراب می کند» .
علی اکبر ، باز گشت و باز جنگید تا چهل و چهار نفر از آنان را کُشت . سپس ، خود به شهادت رسید . درود خدا بر او باد! .
3886.شرح نهج البلاغه :مقاتل الطالبیّین عن سعید بن ثابت :لَمّا بَرَزَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ إلَیهِم أرخَی الحُسَین صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ وسَلامُهُ عَینَیهِ فَبَکی ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ کُن أنتَ الشَّهیدَ عَلَیهِم ، فَبَرَزَ إلَیهِم غُلامٌ أشبَهُ الخَلقِ بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله .
فَجَعَلَ یَشُدُّ عَلَیهِم ثُمَّ یَرجِعُ إلی أبیهِ فَیَقولُ : یا أبَه ! العَطَشُ .
فَیَقولُ لَهُ الحُسَینُ علیه السلام : اِصبِر حَبیبی ، فَإِنَّکَ لا تُمسی حَتّی یَسقِیَکَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِکَأسِهِ . (1)12 / 4دَعوَهُ اُختِهِ إلَی الصَّبرِالملهوف عن الإمام الحسین علیه السلام فیما عَزّی بِهِ اُختَهُ اُمَّ کُلثومٍ لَمّا أخَذَت تُنادی : وامُحَمَّداه واعَلِیّاه . . . واضَیعَتاه بَعدَکَ یا أبا عَبدِ اللّهِ : یا اُختاه ، تَعَزَّی بِعَزاءِ اللّهِ ، فَإِنَّ سُکّانَ السَّماواتِ یَموتونَ ، وأهلَ الأَرضِ لا یَبقَونَ ، وجَمیعَ البَرِیَّهِ یَهلِکونَ . ثُمَّ قالَ : یا اُختاه یا اُمَّ کُلثومٍ ، وأنتِ یا زَینبُ ، وأنتِ یا رُقَیَّهُ ، وأنتِ یا فاطِمَهُ ، وأنتِ یا رَبابُ ، اُنظُرنَ إذا أنَا قُتِلتُ فَلا تَشقُقنَ عَلَیَّ جَیبا ، ولا تَخمُشنَ عَلَیَّ وَجها ، ولا تَقُلنَ عَلَیَّ هُجرا (2) . (3)
1- .مقاتل الطالبیّین :ص 116 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 45 .
2- .أهجَرَ فی منطقه : إذا أکثر الکلام فیما لا ینبغی (النهایه : ج 5 ص 245 «هجر») .
3- .الملهوف : ص 141 ، تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 244 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 2 ؛ الفتوح : ج 5 ص 84 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 1 ص 237 عن الإمام زین العابدین علیه السلام وکلّها نحوه .
مقاتل الطالبیّین به نقل از سعید بن ثابت : چون علی اکبر علیه السلام برای مبارزه به سوی آنان رفت ، امام حسین که درودها و سلام خدا بر او باد ، پلک هایش را برهم نهاد و گریست و گفت : «خدایا! تو بر آنان گواه باش که جوانی به سوی آنان رفت که شبیه ترینِ مردم به پیامبر صلی الله علیه و آله است» . علی اکبر علیه السلام با آنان به شدّت جنگید . سپس ، نزد پدرش بازگشت و گفت : ای پدر ! عطش ! امام حسین علیه السلام به او فرمود : «محبوب من! شکیبا باش که شب فرا نرسیده ، از کاسه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، سیراب می شوی» .
12 / 4دعوت خواهر به شکیبایی
الملهوف :امام حسین علیه السلام ، چون شنید که خواهرش اُمّ کلثوم ، صدایش را به این سخنان بلند کرده است که : وا محمّداه ، وا علیّا ! ... وای بر ما پس از تو ، ای ابا عبد اللّه ! ، او را تعزیت داد و فرمود : «ای خواهر ! با تسلّی خداوند، آرام باش ، که ساکنان آسمان ها می میرند و ساکنان زمین نمی مانند و همه آفریده ها هلاک می شوند» . سپس فرمود : «ای خواهر ، ای امّ کلثوم ! تو ای زینب ! و تو ای رُقیّه ! و تو ای فاطمه ، و تو ای رَباب ! بنگرید که چون من کشته شدم ، برایم گریبان چاک مدهید و صورت مخراشید و سخنان نسنجیده مگویید» .
12 / 5دَعوَهُ أهلِ بَیتِهِ إلَی الصَّبرِالملهوف فی ذِکرِ أحداثِ عاشوراءَ : ثُمَّ جَعَلَ أهلُ بَیتِهِ یَخرُجُ مِنهُمُ الرَّجُلُ بَعدَ الرَّجُلِ ، حَتّی قَتَلَ القَومُ مِنهُم جَماعَهً ، فَصاحَ الحُسَینُ علیه السلام فی تِلکَ الحالِ : صَبرا یا بَنی عُمومَتی ، صَبرا یا أهلَ بَیتی ، صَبرا ؛ فَوَ اللّهِ لا رَأَیتُم هَوانا (1) بَعدَ هذَا الیَومِ أبَدا . (2)
1- .الهَوَان : الذُّلّ (تاج العروس : ج 18 ص 591 «هون») .
2- .الملهوف : ص 167 ، الفتوح : ج 5 ص 112 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 28 وراجع: هذه الموسوعه علیه السلام: ج 7 ص 120 (القسم الثامن / الفصل السادس / قاسم بن الحسن).
12 / 5دعوت خانواده به شکیبایی
الملهوف در یادکرد حوادث عاشورا : سپس ، مردان خاندان امام حسین علیه السلام یکی پس از دیگری به میدان آمدند تا آن جا که لشکر عمر بن سعد ، گروهی از آنان را کُشتند . در این حال ، امام حسین علیه السلام فریاد برآورد : «عموزادگان من ! شکیبا باشید . ای خاندان من ! شکیبا باشید ، شکیبا . به خدا سوگند ، پس از امروز ، دیگر هیچ گاه خواری نخواهید دید» . (1)
1- .ر. ک: ج 7 ص 121 (بخش هشتم / فصل ششم / قاسم بن حسن).
الفَصلُ الثّالِثَ عَشَرَ : کلام الإمام فی وفاء أصحابه13 / 1وَفاءُ أصحابِهِمقاتل الطالبیّین عن عتبه بن سمعان الکلبّی :قامَ الحُسَینُ علیه السلام فی أصحابِهِ خَطیبا فَقالَ : اللّهُمَّ إنَّکَ تَعلَمُ أنّی لا أعلَمُ أصحابا خَیرا مِن أصحابی ، ولا أهلَ بَیتٍ خَیرا مِن أهلِ بَیتی ، فَجَزاکُمُ اللّهُ خَیرا ، فَقَد آزَرتُم وعاوَنتُم ، وَالقَومُ لا یُریدونَ غَیری ، ولَو قَتَلونی لَم یَبتَغوا غَیری أحَدا ، فَإِذا جَنَّکُمُ اللَّیلُ فَتَفَرَّقوا فی سَوادِهِ وَانجوا بِأَنفُسِکُم . فَقامَ إلَیهِ العَبّاسُ بنُ عَلِیٍّ أخوهُ ، وعَلِیٌّ ابنُهُ ، وبَنو عَقیلٍ ، فَقالوا لَهُ : مَعاذَ اللّهِ وَالشَّهرَ الحَرامَ ! فَماذا نَقولُ لِلنّاسِ إذا رَجَعنا إلَیهِم ، إنّا تَرَکنا سَیِّدَنا وَابنَ سَیِّدِنا وعِمادَنا وتَرَکناهُ غَرَضا لِلنَّبلِ ودَریئَهً (1) لِلرِّماحِ وجَزَرا (2) لِلسِّباعِ ، وفَرَرنا عَنهُ رَغبَهً فِی الحَیاهِ ؟! مَعاذَ اللّهِ ، بَل نَحیا بِحَیاتِکَ ونَموتُ مَعَکَ . فَبَکی وبَکَوا عَلَیهِ ، وجَزاهُم خَیرا ، ثُمَّ نَزَلَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ . (3)
1- .دَرِیْئهٌ : حَلْقه یتعلّم علیها الطعن (النهایه : ج 2 ص 110 «درأ») .
2- .الجَزَرُ : الشاه السمینه (الصحاح : ج 2 ص 613 «جزر») .
3- .مقاتل الطالبیّین : ص 112 .