فصل پنجم : حج و عمره و طواف
5 / 1نهی از ترک حج
الذریّه الطاهره به سندش ، از امام حسین علیه السلام : پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : «هیچ مرد یا زنی نیست که حج را برای حاجتی دنیایی وا گذارد ، در حالی که راهی برای [به جا آوردن] آن دارد ، مگر آن که با حاجیان سرْتراشیده [و بازگشته از حج ]رو به رو می شود ، پیش از آن که خداوند ، آن حاجت دنیایی اش را روا کرده باشد» و مقصود پیامبر خدا ، حجّ واجب است .
5 / 2جهاد بی کشتار
المعجم الأوسط به نقل از عَبایه بن رِفاعه ، از امام حسین علیه السلام : مردی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت : من ، ترسو و ناتوانم . فرمود : «پیش به سوی جهادِ بی کشتار : حج!» .
5 / 3ما یَحرُمُ عَلَی المُحرِمِدعائم الإسلام عن الإمام الحسین علیه السلام :أنَّ المُحرِمَ مَمنوعٌ مِنَ الصَّیدِ وَالجِماعِ وَالطّیبِ ولُبسِ الثِّیابِ المَخیطَهِ وأخذِ الشَّعرِ وتَقلیمِ الأَظفارِ ، وأنَّهُ إن جامَعَ مُتَعَمِّدا بَعدَ أن أحرَمَ وقَبلَ أن یَقِفَ بِعَرَفَهَ فَقَد أفسَدَ حَجَّهُ وعَلَیهِ الهَدیُ (1) وَالحَجُّ من قابِلٍ . وإن کانَتِ المَرأَهُ مُحرِمَهً فَطاوَعَتهُ فَعَلَیها مِثلُ ذلِکَ ، وإنِ استَکرَهَها أو أتاها نائِمَهً أو لَم تَکُن مُحرِمَهً فَلا شَیءَ عَلَیها . (2)
5 / 4الاِعتِمارُ فی أشهُرِ الحَجِّالکافی عن إبراهیم بن عمر الیمانی عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :أنَّهُ سُئِلَ عَن رَجُلٍ خَرَجَ فی أشهُرِ الحَجِّ مُعتَمِرا ثُمَّ رَجَعَ إلی بِلادِهِ . قالَ : لا بَأسَ ، وإن حَجَّ فی عامِهِ ذلِکَ وأفرَدَ الحَجَّ فَلَیسَ عَلَیهِ دَمٌ ؛ فَإِنَّ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام خَرَجَ قَبلَ التَّروِیَهِ (3) بِیَومٍ إلَی العِراقِ وقَد کانَ دَخَلَ مُعتَمِرا . (4)
الکافی عن معاویه بن عمّار :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : مِن أینَ افتَرَقَ المُتَمَتِّعُ وَالمُعتَمِرُ ؟ فَقالَ : إنَّ المُتَمَتِّعَ مُرتَبِطٌ بِالحَجِّ ، وَالمُعتَمِرَ إذا فَرَغَ مِنها ذَهَبَ حَیثُ شاءَ ، وقَدِ اعتَمَرَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام فی ذِی الحِجَّهِ ثُمَّ راحَ یَومَ التَّروِیَهِ إلَی العِراقِ وَالنّاسُ یَروحونَ إلی مِنیً ، ولا بَأسَ بِالعُمرَهِ فی ذِی الحِجَّهِ لِمَن لا یُریدُ الحَجَّ . (5)
1- .الهَدْیُ : وهو ما یُهدی إلی البیت الحرام من النَّعَمِ لتُنحر (النهایه : ج 5 ص 254 «هدا») .
2- .دعائم الإسلام : ج 1 ص 303 ، بحار الأنوار : ج 99 ص 174 ح 22 .
3- .یوم التَّروِیَهِ : هو الیوم الثامن من ذی الحِجّه ، سمّی به لأنّهم کانوا یرتوون فیه من الماء لما بعده (النهایه : ج 2 ص 280 «روی») .
4- .الکافی : ج 4 ص 535 ح 3 ، تهذیب الأحکام : ج 5 ص 436 ح 1516 ، بحار الأنوار : ج 57 ص 85 ح 14 .
5- .الکافی : ج 4 ص 535 ح 4 ، تهذیب الأحکام : ج 5 ص 437 ح 1519 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 85 ح 15 .
5 / 3آنچه بر مُحرم ، حرام است
دعائم الإسلام از امام حسین علیه السلام : مُحرم ، از صید کردن ، آمیزش جنسی ، بوی خوش ، پوشیدن جامه دوخته و چیدن مو و ناخن، منع شده است و اگر پس از احرام و پیش از وقوف در عرفه ، به عمدْ جماع کند ، حجّش را باطل ساخته و باید قربانی ای که آورده ، ذبح کند و سال بعد نیز حج بگزارد . زن هم اگر مُحرم بود و با مردش همراهی کرد ، چنین حکمی دارد ؛ امّا اگر مرد ، زن را به زور ، وادار به آمیزش کرد و یا در حال خواب به نزدش آمد و یا زن ، مُحرم نبود ، چیزی بر او نیست» .
5 / 4عمره در ماه های حج
الکافی به نقل از ابراهیم بن عمر یمانی : از امام صادق علیه السلام پرسیدند : مردی در ماه های حج (شوّال ، ذی قعده و ذی حجّه) به عمره آمد و سپس به شهر خود، باز گشت . فرمود : «اشکال ندارد و اگر در همان سال، حج بگزارد که حجّ اِفراد (بدون عمره) می شود ، قربانی لازم ندارد ؛ چه ، حسین بن علی علیه السلام یک روز پیش از تَرویه (1) از مکّه به سوی عراق بیرون آمد ، در حالی که برای عمره به مکّه آمده بود» .
الکافی به نقل از معاویه بن عمّار : به امام صادق علیه السلام گفتم : چگونه میان [عمره ]تمتّع و مُفرده فرق بگذارم ؟ فرمود : «عمره تمتّع به حج مرتبط است [و عمره گزار تا زمان حج باید در مکّه بماند] ؛ ولی عمره مفرده چون تمام شد ، عمره گزار می تواند به هر کجا برود و حسین بن علی علیه السلام در ذی حجّه ، عمره گزارد و سپس ، روز تَرویه به سوی عراق رفت ، در حالی که مردم به سوی مِنا می رفتند و عمره[ ی مفرده] در ذی حجّه (ماه حج) برای کسی که اراده حج ندارد ، اشکالی ندارد» .
1- .تَروِیَه ، روز هشتم ذی حجّه است و حاجیان در آن روز ، آب و توشه خود رابرای ماندن در مِنا و عرفات برمی دارند .
5 / 5طَوافُ البَیتِ فِی المَطَرِتاریخ دمشق عن صمصامه بن الطرمّاح :سَمِعتُ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام یَقولُ : کُنّا مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فِی الطَّوافِ فَأَصابَتنَا السَّماءُ ، فَالتَفَتَ إلَینا فَقالَ : اِیتَنِفُوا (1) العَمَلَ فَقَد غُفِرَ لَکُم ما مَضی . (2)
1- .فی المصدر : «انتقوا» ، وما فی المتن أثبتناه من کنز العمّال وهو الأنسب . یقال : الأمر أُنُفٌ : أی مُستأنف ، واستأنفت الشیء : إذا ابتدأته (النهایه : ج 1 ص 75 «أنف») .
2- .تاریخ دمشق : ج 24 ص 434 ح 5309 ، کنز العمّال : ج 5 ص 171 ح 12498 .
5 / 5طواف کردن در باران
تاریخ دمشق به نقل از صمصامه بن طِرِمّاح : شنیدم حسین بن علی علیه السلام می فرماید : «با پیامبر صلی الله علیه و آله در طواف بودیم که با بارش باران، رو به رو شدیم . پیامبر صلی الله علیه و آله به ما رو کرد و فرمود : عمل، از سر گیرید، که گذشته تان آمرزیده شد » .
الفَصلُ السّادِسُ : الجهاد6 / 1أصنافُ الجِهادِتحف العقول :سُئِلَ [الحُسَینُ علیه السلام ] عَنِ الجِهادِ ؛ سُنَّهٌ أو فَریضَهٌ ؟ فَقالَ علیه السلام : الجِهادُ عَلی أربَعَهِ أوجُهٍ : فَجِهادانِ فَرضٌ ، وجِهادٌ سُنَّهٌ لا یُقامُ إلّا مَعَ فَرضٍ ، وجِهادٌ سُنَّهٌ . فَأَمّا أحَدُ الفَرضَینِ ؛ فَجِهادُ الرَّجُلِ نَفسَهُ عَنِ مَعاصِی اللّهِ ، وهُوَ مِن أعظَمِ الجِهادِ . ومُجاهَدَهُ الَّذینَ یَلونَکُم مِنَ الکُفّارِ فَرضٌ . وأمَّا الجِهادُ الَّذی هُوَ سُنَّهٌ لا یُقامُ إلّا مَعَ فَرضٍ ؛ فَإِنَّ مُجاهَدَهَ العَدُوِّ فَرضٌ عَلی جَمیعِ الاُمَّهِ ؛ لَو تَرَکُوا الجِهادَ لَأَتاهُمُ العَذابُ ، وهذا هُوَ مِن عَذابِ الاُمَّهِ ، وهُوَ سُنَّهٌ عَلَی الإِمامِ وَحدَهُ أن یَأتِیَ العَدُوَّ مَعَ الاُمَّهِ فَیُجاهِدَهُم . وأمَّا الجِهادُ الَّذی هُوَ سُنَّهٌ ؛ فَکُلُّ سُنَّهٍ أقامَهَا الرَّجُلُ وجاهَدَ فی إقامَتِها وبُلوغِها وإحیائِها فَالعَمَلُ وَالسَّعیُ فیها مِن أفضَلِ الأَعمالِ ؛ لِأَنَّها إحیاءُ سُنَّهٍ ، وقَد قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «مَن سَنَّ سُنَّهً حَسَنَهً فَلَهُ أجرُها وأجرُ مَن عَمِلَ بِها إلی یَومِ القِیامَهِ مِن غَیرِ أن یَنقُصَ مِن اُجورِهِم شَیءٌ» . (1)
1- .تحف العقول : ص 243 وراجع : الکافی : ج 5 ص 9 ح 1 وتهذیب الأحکام : ج 6 ص 124 ح 217 والخصال : ص 240 ح 89 .