سوره سَجده
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
بنام خداوند بخشنده بخشایشگر
1 الآمآ
الم
اشاره به عظمت قرآن و قدرتنمایی عظیم پروردگار استکه چنین کتاببزرگ و پرمحتواکه معجزه جاویدان محمّد « الآمآ »
صفحه 56 از 64
که در دسترس همگان قرار دارد به وجود آمده است . « الفبا » صلیاللهعلیهوآله است از حروف ساده
2 تَنْزیلُ الکِتابِ لا رَیْبَ فیهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمینَ
این کتابی است که از سوي پروردگار جهانیان نازل شده و شک و تردیدي در آن نیست .
این آیه در واقع پاسخ به دو سؤال است ، گویی نخست از محتواي این کتاب آسمانی سؤال میشود ، در پاسخ
میگوید :
160 ) سوره سَجده )
محتواي آن حق است و جاي کمترین شک و تردیدي دربارهآن نیست ، سپس سؤال درباره ابداع کننده آن به میان میآید ، در
است . « ربِّ العالمین » پاسخ میگوید این کتاب از سوي
توجه به این نکته نیز لازم است که قرآن نمیخواهد در اینجا به صرف ادعا قناعت کند بلکه میخواهد بگوید چیزي که عیان است
چه حاجتبهبیاناست،محتواياینکتابخودگواهحقانیتو صحتآن است.
26 اَوَلَمْ یَهْدِ لَهُمْ کَمْ اَهْلَکْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَالْقُرُونِ یَمْشُونَ فیمَساکِنِهِمْ اِنَّ فی ذلِکَ لَایاتٍ اَفَلا یَسْمَعُونَ
آیابرايهدایت آنها(مشرکین)همین کافی نیست که افراد زیادي را که در قرون پیشاز آنها زندگی داشتند هلاك
کردیم؟اینهادرمساکن(ویرانشده)آنانراهمیروند. در این آیاتیاست(ازقدرتخداوندومجازاتدردناكاو)آیانمیشنوید؟
در سر راه آنها به شام قرار دارد ، هر زمان که از این « قوم لوط » و شهرهاي ویران شده « ثمود » و « عاد » سرزمین بلا دیده
سرزمینهایی که یک روز مرکز اقوامی قدرتمند و در عین حال گمراه و آلوده بود و هرچه پیامبران آنها به آنان هشدار دادند اثري
نبخشید و سرانجام عذاب الهی طومار زندگیشان را در نوردید ، عبور میکنند ، گویی تمام سنگریزههاي بیابان و کاخهاي ویران
شده آنها صد زبان دارند و فریاد میزنند و نتیجه کفر و آلودگی را بازگو میکنند ، اما گویی گوش شنوا را به کلی از دست
دادهاند .
( جزء بیست و یکم ( 161
در باد و باران اندیشه کنید
لارْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهزَرْعاتَأْکُلُ مِنْهُ اَنْعامُهُمْ وَ اَنْفُسُهُمْ اَفَلا یُبْصِرُونَ 27 اَوَلَمْ یَرَوْا اَنّا نَسُوقُ الْماءَ اِلَی ا
آیا ندیدند که ما آب را به سوي زمینهاي خشک میرانیم و به وسیله آن زراعتهایی میرویانیم که هم چهارپایانشان از آن
میخورند و هم خودشان تغذیه میکنند، آیا نمیبینند ؟
به معنی زمینی است که گیاه از آن ریشه کن شده یا به « جُرُز »
162 ) سوره سَجده )
به معنی قطع کردن و بریدن است . « جُرُز » تعبیر دیگر به هیچوجه گیاهی از آن نمیروید و در اصل از ماده
گویی هرگونه گیاه از چنین زمینی بریده شده و یا زمین خودش ، آن گیاهان را قطع کرده است .
در اینجا معنی وسیعی دارد که هرگونه گیاه و درخت را شامل میشود ، هرچند گاهی در استعمالات در مقابل درخت قرار « زَرْعٍ »
در این آیه ممکن است به خاطر این باشد که تمام تغذیه چهار پایان از گیاه « انسانها » بر « چهار پایان » میگیرد. مقدم داشتن
است ، در حالیکه انسانها هماز گیاهان تغذیه میکنند و هم از گوشت چهارپایان .
آب را میرانیم ) شده است ، اشاره به اینکه طبیعت آب به مقتضاي سنگینیش ) « نَسُوقُ الْماءَ » جالب اینکه در اینجا تعبیر به
ایجاب میکند که روي زمین و در گودالها باشد و به مقتضايروان بودنش بایددر اعماق زمین فرو رود ، ولی هنگامی که فرمان
خدا فرا رسید طبیعت خودرا از دست داده تبدیل به بخارسبکی میشودکهبا وزش نسیم به هرسو حرکت میکند .
صفحه 57 از 64
( جزء بیست و یکم ( 163
آري همین ابرها که بر فراز آسمانند دریاهاي بزرگی از آب شیرین هستند که به فرمانخدا به کمک بادها
بهسوي زمینهاي ، خشک فرستاده میشوند .
به راستی اگر باران نمیبارید بسیاري از زمینها، قطرهاي از آب به خود نمیدید حتی اگر فرضا رودخانه پرآبی وجود داشت بر
آنها مسلط نمیشد ، اما اکنون میبینیم که به برکت این رحمتالهی بر فراز بسیاري از کوهها و دامنههاي صعبالعبور و تپههاي
مرتفع جنگلها و درختانفراوان و گیاهان بسیار روییده است ، این قدرت آبیاري عجیب، تنها در باران است و از هیچچیز دیگر
ساخته نیست. و یا از این جهت که گیاه به محض روییدن براي چهارپایان قابل استفاده است ، در حالی که استفاده انسان از گیاهان
« اَفَلایُبْصِ رُونَ » غالبا بهزمان بعد موکول میشود که دانه و ثمره خود را به بار میآورد .جالب اینکه در ذیل آیه مورد بحث جمله
» ( آیا نمیبینید ) آمده است ، در حالی که در ذیل آیه قبل که سخن از قصرها و خانههاي ویران شده اقوام پیشین است جمله
آیا نمیشنوند ) آمده . ) « اَفَلا یَسْمَعُونَ
164 ) سوره سَجده )
این تفاوت به خاطر آن است که منظره زنده شدن زمینهاي لم یزرع بر اثر نزول باران را همه باچشم میبینند، درحالیکه مسایل
مربوط به اقوام پیشین را غالبا به صورت اخباري میشنوند .
در یک جمعبندي از مجموع دو آیه فوق ، چنین استفاده میشود که خداوند به این گروه سرکش میفرماید : چشم و گوش خود را
بازکنید ، حقایق را بشنوید و ببینید و بیندیشید که چگونه یک روز به بادها فرمان دادیم ، قصرها و کاخهاي قوم عاد را در هم
بکوبند و ویران کنند ، روز دیگر به همین بادها فرمان میدهیم که ابرهاي پربار را به سوي زمینهاي مرده و بایر ببرند و آنها را
آباد و سرسبز سازند آیا باز در برابر چنین قدرتی سرتسلیم فرود نمیآورید ؟
پایان سوره سَجده
( جزء بیست و یکم ( 165
سوره