گروه نرم افزاری آسمان

باعث


اشاره

باعث: برانگیزاننده پیامبران به نبوت و انسانها پس از مرگ، از اسما و صفات الهی
باعث اسم فاعل از مصدر «بَعْث» (برانگیختن) و در لغت به معنای برانگیزنده است.[33] واژه بَعْث به حسب موارد استعمال و به اعتبار متعلَّق آن در معانی توجیه (گرداندن)، ارسال (فرستادن)، اهباب (وزاندن)، ایصال[34] (رساندن) و مانند آن همچون تنبیه[35] (بیدار ساختن) به کار رفته است.
باعث در حقیقت به معنای ایجاد کننده انگیزه در موجود و خارج کننده آن از حالت تساوی و مایل ساختن آن به سَمْتی خاص است، گرچه معنای مذکور با توجه به اختلاف موارد استعمال مستلزم معانی گوناگونی است. واژه باعث که براساس روایات از اسمای حسنای الهی است[36] در قرآن کریم صریحاً نیامده؛ اما مشتقات ماده آن 67 بار در قرآن به کار رفته[37] و بیشتر در موارد زنده کردن و زنده شدن پس از مرگ، اعم از حیات دوباره در روز قیامت که از آن به حشر و معاد تعبیر می‌شود و نیز فرستادن انبیا به کار رفته است. مفسران با توجه به موارد استعمال بعث و مشتقات آن در قرآن کریم معانی متعددی از آن گرفته‌اند که عبارت است از:
1. الهام کردن؛ در ماجرای قتل هابیل خداوند به کلاغی الهام کرد تا زمین را بکاود[38]: «فَبَعَثَ اللّهُ غُرابـًا یَبحَثُ فِی الاَرضِ...» . (مائده/5 31)
2. جعل و قرار دادن؛ در داستان طالوت خداوند وی را زمامدار و فرمانده سپاه قرار داد:[39] «اِنَّ اللّهَ قَد بَعَثَ لَکُم طالوتَ مَلِکـًا...» . (بقره/2،247)
3. بیدار کردن از خواب: «و هُوَ الَّذی یَتَوَفـّـکُم بِالَّیلِ ویَعلَمُ ما جَرَحتُم بِالنَّهارِ ثُمَّ یَبعَثُکُم فیهِ لِیُقضی اَجَلٌ مُسَمًّی... = اوست که ]روح] شما را به شب برمی‌گیرد و آنچه در روز کرده باشید می‌داند. سپس شما را در روز برمی‌انگیزد تا مدتی نامبرده سپری شود». (انعام/6 60)؛ یعنی در روز شما را از خواب بیدار می‌کند.[40]
برخی این معنا را گسترش داده و آن را شامل بیدار کردن آفریدگان از خواب برزخ و ورود به عرصه محشر دانسته[41] و گفته‌اند: همان‌گونه که حیات دنیوی در مقایسه با حیات برزخی خواب است حیات برزخی نیز در مقایسه با حیات اخروی و حضور در پیشگاه خداوند قادر، خواب است[42]: «مَن بَعَثَنا مِن مَرقَدِنا...» . (یس/36،52)
4. مسلط کردن: «بَعَثنا عَلَیکُم عِبادًا لَنا اولی بَأس شَدید... = بندگانی از خود را که سخت نیرومندند بر شما برمی‌گماریم [مسلط می‌کنیم]». (اسراء/17،5)[43]
5 فرستادن انبیا و رسل[44]: «فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیّینَ مُبَشِّرینَ و مُنذِرینَ...» . (بقره/2،213 و نیز نحل/16،36)
6 زنده گردانیدن پس از مرگ، اعم از اینکه در دنیا و به معنای رجعت: «ثُمَّ بَعَثنـکُم مِن بَعدِ مَوتِکُم» (بقره/2،56)[45] یا زنده کردن در قیامت و حشر باشد: «ثُمَّ اِنَّکُم یَومَ القِیـمَةِ تُبعَثون» . (مؤمنون/23، 16)
7. بیرون آوردن از قبر: «اَنَّ اللّهَ یَبعَثُ مَن فِی القُبور» .[46] (حجّ/22،7 و نیز یس/36،52)
برخی از شارحان اسمای الهی نیز برای باعث معانی گوناگونی ذکر کرده‌اند که مانند معانی گذشته لازمه معنای اصلی باعث است؛ از جمله: نگهدارنده بنده در هنگام سقوط و دستگیری کردن از وی[47]، پناه دهنده بندگان در هنگام عجز و ناتوانی و قبول کننده توبه بعد از گناه[48]، وادار کننده بندگان به کارهای سترگ و ارزشمند و بازدارنده از وسوسه‌های شیطانی[49]، برانگیزاننده انسانها به طاعت و فرمانبرداری[50] و پاک کردن دلهایشان از هوا و هوس و مبرا کردن اعمالشان از پلشتی و دنس،[51] برانگیزاننده اراده‌ها برای دستیابی به مقام توحید[52] و آشکار کننده آنچه در عالم غیب است