پیش گفتار چاپ نخست
پیش گفتارموسوعه الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام فی الکتاب والسنّه والتاریخ ، تلاشی بایسته بود که در سال 1379 برای بهره گیری اندیشه وران عرب زبان و پژوهشگران عربی دانِ حوزه و دانشگاه ، به زیور طبع، آراسته گردید و در مدّت زمانی کوتاه، توجّه خِردورزان حوزه دین را به خود ، جلب نمود و از نخستین برکات آن ، می توان به مرجع قرار گرفتن این کتاب در تدوین دانش نامه امام علی علیه السلام (1) اشاره کرد . همچنین جایزه دومین دوره انتخاب «کتاب سال ولایت» (2) و برخی جوایز و نشان های علمی فرهنگی دیگر به آن تعلّق گرفت. دریغ بود که بهره وری از این دستاورد ارجمند ، در انحصار بهره مندان از زبان و ادبیات عرب بمانَد . از این رو ، گروه ترجمه این پژوهشکده ، بر آن شد تا در کم ترین زمان ممکن ، راه را برای بهره گیری فارسی زبانان ، این طلایه دارانِ فرهنگ ناب تشیّع ، از این اثر ، بگشاید . و نتیجه این تصمیم ، انتشار نسخه فارسی این
1- .این اثر گران سنگ و درخور ستایش ، به پیشنهاد آیه اللّه عبد اللّه جوادی آملی و همّت بیش از یکصد تن از فُضلا و محقّقان ، زیر نظر حجه الاسلام والمسلمین علی اکبر صادقی رشاد ، طیّ دو سال کار مداوم ، به ثمر رسید و به وسیله پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر گردید .
2- .مراسم انتخاب کتاب سال ولایت ، به پیشنهاد معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال 1378 آغاز شده است که دومین دوره آن ، با همکاری مؤسسه «آل البیت لإحیاء التراث» ، به بررسی و ارزیابی کتاب های نگاشته شده درباره امام علی علیه السلام در میان سال های 1359 1379 اختصاص یافت .
کتاب ، با نام دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ ، در سال 1382 بود که عنوان «ترجمه برگزیده» را در ششمین دوره انتخاب «کتاب سال ولایت» ، از آنِ خود کرد . ایرانیان که همواره بیرق بلندِ آزادگی و دادگری شیعی را بر دوش کشیده و آن را در طول قرون ، از میان خون و شمشیر و آتش و دود و درد و شکنجه و آوارگی و بی خانمانی گذرانده و سرافرازانه به دست نسل کنونی سپرده اند ، رادی و بزرگی را از آغاز ، در سیمای خَلَفِ به حق و شایسته پیامبر خدا ، بزرگ مردِ تاریخ ، علی بن ابی طالب علیه السلام دیده اند و همواره به آن بزرگوار ، عشق ورزیده اند . عشق به علی علیه السلام ، عشق به فرد نیست ؛ عشق به انسانیّت است ؛ پاسداشت رادمردی است ؛ تنفّس در فضای کرامت است ؛ مفهومِ زیستن و معنایِ بودن است ؛ تفسیر زندگی و چرایی وجود است . بی شناخت علی علیه السلام ، پیامبر صلی الله علیه و آله ناشناخته می مانَد ، و بی شناخت پیامبر صلی الله علیه و آله ، اسلامْ ناشناخته می مانَد ، و بی شناخت اسلام ، فلسفه آفرینش انسان بر زمین می مانَد . مجموعه حاضر که تلفیقی از دو کتاب موسوعه الإمام علیّ علیه السلام و دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام است ، دستاوردی از این عشق و علاقه و برگِ سبزی است تُحفه درویش ، تا که قبول افتد و چه در نظر آید ! در این جا ، یادکردِ چند نکته را درباره کتاب حاضر ، ضروری می دانیم : یک . این کتاب که با تلفیق دو اثر منتشر شده پیشین ، متناسب با نیاز فارسی زبانانْ آماده سازی شده است ، در واقع ، ویرایش جدیدی از هر دو نسخه عربی و فارسی کتاب را در خود دارد . از مزیّت های این اثر ، مقابله مجدّد متن عربی با منابع ، اِعراب گذاری کامل متن عربی ، بازنگری ترجمه و بازبینی ویرایش متن فارسی است . به علاوه ، متن عربی و فارسی ، در کنار هم عرضه شده اند و این ، امکان مطالعه هم زمانِ هر دو متن را برای استفاده کنندگان ، فراهم می سازد . خوش نویسی عنوان ها نیز به صفحه آرایی کتاب ، کمک کرده است .
دو . از آن جا که علاقه مند بودیم در سال هایی که به نام مولا علی علیه السلام مزیّن بود ، (1) متن عربی و ترجمه آن ، هر دو به سرانجام برسد ، از مترجمان متعدّد ، یاری گرفتیم که این کار، با همه سودمندی اش در بهره گیری از زمان، تنوّع سبک را تا اندازه ای بر متن فارسی تحمیل کرد و البته تلاش شد تا با بهره گیری از کنترل واحد در ویراستاری ، از آن ، کاسته شود . سه . برای اطمینان بیشتر ، ترجمه ها توسط افراد دیگری ، غیر از مترجمان ، با متن اصلی مقابله شده است ، تا در صورتی که کاستی ای هست و یا اشتباهی برای مترجم رخ داده ، رفع شود . بنا بر این ، کار را باید محصول تلاش مترجم و مقابله گر شمرد . گفتنی است که در پایان کار، متن آماده شده، به مؤلّف محترم، جناب آقای ری شهری نیز عرضه شد واصلاحات وتذکّرات ایشان ، در ترجمه ، مدّ نظر قرار گرفت . چهار . پاره ای مترجمان ، در ترجمه آیات قرآنی ، از ترجمه دکتر محمّد مهدی فولادوند و در ترجمه نهج البلاغه ، از ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی استفاده کرده اند و از این حیث، خود را وامدار ایشان می دانند و البته پاره ای از مترجمان نیز روش خاصّ خود را به کار گرفته اند . پنج . از آن جا که مقالات و توضیحات مندرج در آغاز و انجام بخش ها و فصل ها ، غالبا به فارسی نوشته شده بودند ، مترجمان ، تنها به بازبینی کلّی و در پاره ای موارد به هماهنگ سازی آنها بسنده کردند . شش . در جلد نهم متن عربی ، اشعاری از شاعران معروف عرب در وصف امیر مؤمنان آمده است که در برگردان فارسی ، تنها شعر شاعران قرون نخست هجری (تا اواسط قرن چهارم) ترجمه شد و اشعاری از شاعران فارسی زبان ، جایگزین ترجمه سایر اشعار گردید . هفت . جلد چهاردهم این دانش نامه ، به «فهرست ها و نمایه» اختصاص دارد که بر اساس متن فارسی تنظیم شده اند