گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
بخش یکم : تبار امام علی


اشاره

بخش یکم : تبار امام علیفصل یکم : ولادتفصل دوم : پرورشفصل سوم : ازدواجفصل چهارم : فرزندان

.


ص: 50

الفصل الأوّل : الولاده1 / 1النَّسَبُإنّ اُرومه الناس دلیل علی شخصیّتهم وفکرهم وثقافتهم . فاُولو النزاهه والصلاح والعقل والحکمه ینحدرون فی الغالب من اُسَر کریمه طیّبه مهذّبه ، وذوو السوء والقبح والشرّ غالبا هم ممّن نشأ فی أحضان غیر سلیمه ، وانحدر من اُصول لئیمه . ویتجلّی القسم الأوّل فی الأنبیاء الذین هم عِلْیه وجوه التاریخ ، وقمم الشرف والکرامه والعزّه ومَنْ تفرّع من دوحاتهم ، ورسخت جذوره فی بیوتاتهم الرفیعه . وقد کانت لأمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السلام جذور ضاربه فی سلاله طاهره کریمه هی سلاله إبراهیم علیه السلام ، فهو کرسول اللّه صلی الله علیه و آله فی ذلک . وإبراهیم علیه السلام هو بطل التوحید ، الراغب إلی اللّه ، المغرم بحبّه ، وهو الواضع سنّه الحجّ ؛ رمز العبودیه ومقارعه الشرک . وهکذا فالحدیث عن جُدود النبیّ صلی الله علیه و آله حدیث عن جدود علیّ علیه السلام ، والکلام عن سلالته صلی الله علیه و آله هو بعینه الکلام عن سلاله أخیه ووصیّه علیه السلام ، قال صلی الله علیه و آله فی أسلافه : «إنَّ اللّهَ اصطَفی مِن وُلدِ إبراهیمَ إسماعیلَ ، وَاصطَفی مِن وُلدِ إسماعیلَ بَنی کِنانَهَ ، وَاصطَفی مِن بَنی کِنانَهَ قُرَیشا ، وَاصطَفی مِن قُرَیشٍ بَنی هاشِمٍ ، وَاصطَفانی مِن بَنی هاشِمٍ» . (1) وهکذا فبنو هاشم هم صفوه اختیرت من بین صفوه الاُسر ، ورسول اللّه صلی الله علیه و آله وعلیّ علیه السلام هما صفوه هذه الصفوه ، قال الإمام علیه السلام واصفا سلاله النبیّ صلی الله علیه و آله : «اُسرَتُهُ خَیرُ الاُسَرِ ، وشَجَرَتُهُ خَیرُ الشَّجَرِ ؛ نَبَتَت فی حَرَمٍ ، وبَسَقَت فی کَرَمٍ ، لَها فُروعٌ طِوالٌ ، وثَمَرٌ لا یُنالُ» . (2) وهذا الثناء بحقّ هو ثناء علی سلالته علیه السلام أیضا ، حیث قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : «أنَا وعَلِیٌّ مِن شَجَرَهٍ واحِدَهٍ» . (3) وقال : «لَحمُهُ لَحمی ، ودَمُهُ دَمی» . (4) وعلی هذا یکون بیت رسول اللّه صلی الله علیه و آله وبیت علیّ علیه السلام هو بیت النبوّه ، واُرومتهما اُرومه النور والکرامه ، وهما المصطفیان من نسل إبراهیم وبنی هاشم ، مع خصائص ومزایا سامقه؛ کالطهاره، والفصاحه ، والسماحه ، والشجاعه ، والذکاء ، والحیاء ، والعفّه ، والحلم ، والصبر وأمثالها 5 . ناهیک عن منزلتهما المرموقه العلیّه بین قبائل العرب بأجمعها .

.

1- .سنن الترمذی : ج 5 ص 583 ح 3605 ، کفایه الطالب : ص 410 .
2- .نهج البلاغه : الخطبه 94 والخطبه 161 نحوه وراجع الخطبه 96.
3- .. راجع : ج 8 ص 34 (أنا وعلیّ من نور واحد) .
4- .راجع : أهل البیت فی الکتاب والسنّه : القسم الثالث / الفصل الثانی : جوامع خصائصهم .

ص: 51



فصل یکم : ولادت

1 / 1 نَسَب

فصل یکم : ولادت1 / 1نَسَبتبار مردمان ، نشان دهنده چگونگی شخصیت ، اندیشه و فرهنگ آنان است . انسان های وارسته ، نیک اندیش و فرزانه ، غالبا ریشه در خاندان های فرهیخته ، ارجمند و تربیت یافته دارند ، و بدکردارانِ زشت خو ، از دامن های ناسالم برمی آیند و ریشه در تبارهای بدسِگال دارند . پیامبران که برترین چهره های تاریخ اند و قلّه های افراشته شرف و کرامت و ارجمندی مظهر فرزانگی و پرورش در خاندان های فرهیخته به شمار می آیند ، و چنین اند چهره هایی که از آن خاندان ها بر می آیند و ریشه در خانه های والایِ رسولان دارند . امیر مؤمنان علی علیه السلام نیز ، چونان پیامبر خدا ، ریشه در تبار پاک و دودمان ارجمند ابراهیم علیه السلام (قهرمان توحید ، دلداده وارسته خداوند ، بنیان گذار آیین حج ، و نمادِ یکتاپرستی و شرک ستیزی) دارد . بدین سان ، سخن گفتن از نیای پیامبر خدا ، سخن گفتن از نیای مولاست و بازگویی چگونگی تبار پیامبر خدا ، وا گویی چگونگی تبار علی علیه السلام . پیامبر صلی الله علیه و آله ، درباره نیاکان خود فرمود : خداوند از فرزندان ابراهیم، اسماعیل را برگزید واز پسران اسماعیل، بنی کنانه را و از بنی کنانه ، قریش را و از قریش ، بنی هاشم را و از بنی هاشم ، مرا. بدین سان ، بنی هاشم ، زبده خاندان هاست و پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام ، برگزیده این خاندان اند . چنین است که مولا در توصیف تبار پیامبر خدا می فرماید : خاندانش بهترین خاندان و ریشه اش بهترین ریشه است. در حرم رویید و در کَرَم بالید. شاخه هایش بلند است و میوه هایش دور از دسترس. به واقع ، این ستایش ، ستایش تبار مولا نیز هست ؛ چه ، پیامبر خدا فرمود : من و علی از یک ریشه ایم. (1) و فرمود : گوشت او گوشت من است و خون او خون من. (2) بدین سان، خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله وعلی علیه السلام ، خاندان نبوّت است و تبار آن بزرگواران ، تبار نور است و کرامت آنها ، دو برگزیده از نسل ابراهیم و بنی هاشم اند ، با ویژگی هایی چون طهارت ، فصاحت ، سماحت ، شجاعت ، ذکاوت ، حیا ، عفّت ، بردباری ، شکیبایی ، 3 که در میان قبیله های عرب ، ممتازند و از جایگاهی بس بلند ، برخوردار .

.

1- .. ر . ک : ج 8 ص 35 (من و علی از یک نوریم) .
2- .ر . ک : اهل بیت علیهم السلام در قرآن و حدیث : بخش سوم / فصل دوم : ویژگی های جامع ایشان .

ص: 52

9975.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :المناقب لابن المغازلی عن مُصعب بن عبد اللّه :هُوَ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ ابنِ هاشِمِ بنِ عَبدِ مَنافِ بنِ قُصَیِّ بنِ کِلابِ بنِ مُرَّهَ بنِ کَعبِ بنِ لُؤَیِّ بنِ غالِبِ بنِ فِهرِبنِ مالِکِ بنِ النَّضرِ بنِ کِنانَهَ بنِ خُزَیمَهَ بنِ مُدرِکَهَ بنِ إلیاسَ بنِ مُضَرَ بنِ نِزارِ بنِ مَعَدِّ بنِ عَدنانَ . وَاسمُ أبی طالِبٍ عَبدُ مَنافٍ . (1) .

1- .المناقب لابن المغازلی : ص 5 ح 1 .

ص: 53

9974.امام باقر علیه السلام :المناقب ، ابن مغازلی به نقل از مصعب بن عبد اللّه : او ، علی پسر ابوطالب ، پسر عبد المطّلب ، پسر هاشم ، پسر عبد مناف ، پسر قُصَی ، پسر کلاب ، پسر مُرّه ، پسر کعب ، پسر لُؤَی ، پسر غالب ، پسر فِهر ، پسر مالک ، پسر نضر ، پسر کنانه ، پسر خُزیمه ، پسر مُدرکه ، پسر الیاس ، پسر مُضَر ، پسر نزار ، پسر مَعْد ، پسر عدنان است ؛ و نام ابوطالب ، عبد مناف است . .


ص: 54

9973.امام علی علیه السلام ( در نامه خود به معاویه ) شرح نهج البلاغه :هُوَ أبُو الحَسَنِ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبِ وَاسمُهُ عَبدُ مَنافٍ ابنِ عَبدِ المُطَّلِبِ وَاسمُهُ شَیبَهُ ابنِ هاشِمِ وَاسمُهُ عَمرٌو ابنِ عَبدِ مَنافِ بنِ قُصَیٍّ . (1)9975.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :الإمام علیّ علیه السلام مِن کَلامٍ لَهُ عَلی مِنبَرِ البَصرَهِ : اِسمُ أبی : عَبدُ مَنافٍ ، فَغَلَبَتِ الکُنیَهُ عَلَی الاِسمِ ، وإنَّ اسمَ عَبدِ المُطَّلِبِ : عامِرٌ ، فَغَلَبَ اللَّقَبُ عَلَی الاِسمِ ، وَاسمُ هاشِمٍ : عَمرٌو ، فَغَلَبَ اللَّقَبُ عَلَی الاِسمِ ، وَاسمُ عَبدِ مَنافٍ : المُغیرَهُ ، فَغَلَبَ اللَّقَبُ عَلَی الاِسمِ ، وإنَّ اسمَ قُصَیٍّ : زَیدٌ ، فَسَمَّتهُ العَرَبُ مُجَمِّعا ؛ لِجَمعِهِ إیّاها مِنَ البَلَدِ الأَقصی إلی مَکَّهَ ، فَغَلَبَ اللَّقَبُ عَلَی الاِسمِ . (2)9974.الإمامُ الباقرُ علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :خُلِقتُ أنَا وعَلیٌّ مِن نورٍ واحِدٍ ... فَلَم یَزَل یَنقُلُنَا اللّهُ عزّ وجلّ مِن أصلابٍ طاهِرَهٍ إلی أرحامٍ طاهِرَهٍ حَتَّی انتَهی بِنا إلی عَبدِ المُطَّلِبِ . (3)راجع : ج 8 ص 34 (الخلقه) .

1 / 2الأَبُعبد مناف بن عبد المطّلب ، المشهور بأبی طالب ، أحد العشره من أولاد عبد المطّلب (4) . وکان عبد المطّلب الوجه المتألِّق فی قریش ، وله منزلته السامقه فی أوساطها . ثمّ جاء بعده ولده أبو طالب فورث تلک المکانه الاجتماعیّه العلیّه . (5) وکانت اُسره أبی طالب أوّل الاُسر التی اجتمع فیها زوجان هاشمیّان . (6) تولّی أبو طالب رعایه النبیّ صلی الله علیه و آله الذی فقد أبو یه فی طفولته ، ثمّ فقد جدّه (7) . ولمّا بُعث أمین قریش صلی الله علیه و آله لم یدّخر أبو طالب وسعا فی دعمه ومؤازرته علی ما هو بسبیله فی مسیرته الجهادیه الشاقّه . وآمن به أرسخ الإیمان (8) ، وأصحر بذلک فی شِعره (9) . وکانت منزلته الاجتماعیّه السامیه بین قریش وأهل مکّه ، ودعمه السخیّ لرسول اللّه صلی الله علیه و آله ، حائلَین أصلیّین دون وصول الأذی إلیه صلی الله علیه و آله من قریش . (10) رافقه فی حصار الشِّعب ، وتحمّل مصائب المقاطعه الاقتصادیّه علی کبر سنّه ، ولم یتنازل عن معاضدته ومواساته . (11) وکان له حقّ عظیم علی الإسلام والمسلمین فی غربه الدین یومئذٍ . وبعد خروجه من الشعب فارق الحیاه حمیدا . ففقد النبیّ صلی الله علیه و آله بوفاته ووفاه خدیجه علیهما السلام عضدَین وفیّین مضحّیین.واشتدّ أذی قریش وتعذیبها للمؤمنین عقب ذلک. (12)

.

1- .شرح نهج البلاغه : ج 1 ص 11 .
2- .معانی الأخبار : ص121 ح1، الأمالی للصدوق: ص700 ح 954 کلاهما عن الحسن البصری ، بحار الأنوار : ج 35 ص 51 ح 5 .
3- .معانی الأخبار : ص 56 ح 4 عن أبی ذرّ .
4- .تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 11 ، شرح الأخبار : ج 3 ص 219 .
5- .راجع تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 13 .
6- .الکافی : ج1 ص452 ؛ المستدرک علی الصحیحین : ج3 ص116 ح 4573 ، فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 555 الرقم 933 ، المعجم الکبیر:ج1 ص92 ح151، سیر أعلام النبلاء:ج2 ص118 الرقم 17 ، اُسد الغابه : ج 7 ص 213 الرقم 7176 ، الاستیعاب : ج 4 ص 446 الرقم 3486 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 14 ، المناقب لابن المغازلی : ص 6 ح 2 ، المناقب للخوارزمی : ص 46 ح9 .
7- .الطبقات الکبری : ج 1 ص 119 ، تاریخ الطبری : ج 2 ص 277 ، مروج الذهب : ج 2 ص 281 ، أنساب الأشراف : ج 1 ص 105 .
8- .الکافی : ج 1 ص 448 ح 28 33 ، الأمالی للصدوق : ص 712 ح 979 .
9- .الکافی : ج1 ص448 ح29 ، الأمالی للصدوق: ص712 ح980 ، تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 31 ، شرح الأخبار : ج3 ص222؛ السیره النبویّه لابن هشام: ج1 ص377، شرح نهج البلاغه : ج14 ص77.
10- .السیره النبویّه لابن هشام : ج 2 ص 57 .
11- .الطبقات الکبری : ج 1 ص 209 ، تاریخ الطبری : ج 2 ص 336 ، الکامل فی التاریخ : ج 1 ص 504 ، السیره النبویّه لابن هشام : ج 1 ص 376 .
12- .الطبقات الکبری : ج 1 ص 211 ، تاریخ الطبری : ج 2 ص 343 ، الکامل فی التاریخ : ج 1 ص 507 ، السیره النبویّه لابن هشام : ج 2 ص 57 ؛ الکافی : ج 1 ص 449 ح 31 و ج 8 ص 340 ح 536 ، کمال الدین : ص 174 ح 31 .

ص: 55



1 / 2 پدر

9969.امام صادق علیه السلام :شرح نهج البلاغه: که نام او عبدمناف است او ابوالحسن علی ، پسر ابوطالب ، پسر عبدالمطّلب که نام او شیبه است ، پسر هاشم که نام او عمرو است ، پسر عبد مناف ، پسر قُصَی است .9968.امام زین العابدین علیه السلام :امام علی علیه السلام از سخنانش بر منبر بصره : نام پدرم عبدمناف بود ، پس کنیه بر نام ، غلبه پیدا کرد ، و نام عبد المطّلب ، عامر بود ، پس لقب بر نام ، غلبه پیدا کرد ، و نام هاشم ، عمرو بود ، پس لقب بر نام ، غلبه پیدا کرد ، و نام عبدمناف ، مغیره بود ، پس لقب بر نام، غلبه پیدا کرد، ونام قصی، زیدبود، پس اَعرابْ او را «مجمّع» نامیدند؛ زیرا او آنها را از جاهای دور در مکّه جمع کرد . پس لقب بر نام ، غلبه پیدا کرد .9972.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :من و علی از یک نور آفریده شدیم . . . پس پیوسته خدای عز و جل ما را از صُلب های پاک به رَحِم های پاک انتقال داد تا ما را به عبد المطّلب رسانْد .ر . ک : ج 8 ص 35 (آفرینش) .

1 / 2پدرعبد مناف بن عبد المطّلب ، مشهور به ابوطالب ، یکی از ده فرزند عبدالمطّلب است . عبد المطّلب ، چهره برجسته قریش است . او در میان قریش از جایگاهی والا و منزلتی عظیم برخوردار بود . ابوطالب ، پس از پدر ، این جایگاه والا و مکانت ارجمند اجتماعی را از آنِ خود ساخت . خانواده ابوطالب ، نخستین خانواده ای است که در آن، هردو زوج ، هاشمی هستند . ابوطالب ، سرپرستی پیامبر صلی الله علیه و آله را که در خردسالی پدر و مادر و سپس جدّش را از دست داده بود ، برعهده گرفت و چون امین قریش به رسالت مبعوث گشت ، ابوطالب با تمام توان از آن بزرگوار ، حمایت کرد و در این راه دشوار از هیچ کوششی دریغ نورزید . ابوطالب به رسالت پیامبر خدا ، باوری استوار داشت و این باور را در اشعارش نشان می داد . جایگاه بلند اجتماعی ابوطالب در میان قریش و مردم مکّه ، و حمایت بی دریغ او از پیامبر خدا ، مانع اصلی آزار رساندن قریش به آن بزرگوار بود . در محاصره شعب ابوطالب ، آن بزرگوار ، همراه پیامبر صلی الله علیه و آله و مؤمنان بود و دشواری های محاصره اقتصادی را در کهن سالی به جان خرید و از حمایت پیامبر خدا تن نزد . ابوطالب ، حقّی بس بزرگ بر اسلام و مسلمانان در آن روزگار غربت دین دارد . آن بزرگوار ، پس از خروج از شِعب ابوطالب ، زندگی را بدرود گفت . با مرگ او و خدیجه علیها السلام ، پیامبر خدا ، دو تن از حامیان استوار ، صدیق و فداکارش را از دست داد و پس از آن ، شکنجه و آزار مؤمنان به دست قریش ، فزونی یافت .

.


ص: 56

. .


ص: 57

. .


ص: 58

9967.بحار الأنوار ( به نقل از زید بن اَرقم ) کمال الدین عن الأصبغ بن نباته :سَمِعتُ أمیرَ المُؤمِنینَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ یَقولُ : وَاللّهِ ما عَبَدَ أبی ولا جَدّی عَبدُ المُطَّلِبِ ولا هاشِمٌ ولا عَبدُ مَنافٍ صَنَماً قَطُّ ! قیلَ لَهُ : فَما کانوا یَعبُدونَ ؟ قالَ : کانوا یُصَلّونَ إلَی البَیتِ عَلی دینِ إبراهیمَ علیه السلام ، مُتَمَسِّکینَ بِهِ . (1)9966.امام علی علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :إنَّ أبا طالِبٍ أظهَرَ الکُفرَ وأسَرَّ الإِیمانَ . فَلَمّا حَضَرَتهُ الوَفاهُ أوحَی اللّهُ عزّ وجلّ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اُخرُج مِنها ؛ فَلَیسَ لَکَ بِها ناصِرٌ . فَهاجَرَ إلَی المَدینَهِ . (2)9965.امام علی علیه السلام :عنه علیه السلام :کانَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام یُعجِبُهُ أن یُروی شِعرُ أبی طالِبٍ وأن یُدَوَّنَ ، وقالَ : تَعَلَّموهُ وعَلِّموهُ أولادَکُم ؛ فَإِنَّهُ کانَ عَلی دینِ اللّهِ ، وفیهِ عِلمٌ کَثیرٌ . (3)9964.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :شرح نهج البلاغه :مَن قَرَأَ عُلومَ السِّیَرِ عَرَفَ أنَّ الإِسلامَ لَولا أبو طالِبٍ لَم یَکُن شَیئا مَذکورا . (4)9967.بحار الأنوار عن زیدِ بنِ أرقم :إیمان أبیطالب عن علیّ بن محمّد الصوفی العلوی العمری :أنشَدَنی أبو عَبدِ اللّهِ بنُ منعیه الهاشِمِیُّ (5) مُعَلِّمی بِالبَصرَهِ لِأَبی طالِبٍ :


لَقَد أکرَمَ اللّهُ النَّبِیَّ مُحَمَّدا

فَأَکرَمُ خَلقِ اللّهِ فِی النّاسِ أحمَدُ وشَقَّ لَهُ مِنِ اسمِهِ لِیُجِلَّهُ

فَذُو العَرشِ مَحمودٌ وهذا مُحَمَّدٌ (6) .

1- .کمال الدین : ص 174 ح 32 ، بحار الأنوار : ج 35 ص 81 ح 22 .
2- .کمال الدین : ص 174 ح 31 عن محمّد بن مروان ، بحار الأنوار : ج 35 ص 81 ح 21 .
3- .إیمان أبی طالب لفخّار بن معد : ص 130 عن علیّ بن أحمد بن مسعده عن عمّه ، بحار الأنوار : ج 35 ص 115 ح 54 .
4- .شرح نهج البلاغه : ج 1 ص 142 .
5- .کذا فی المصدر ، وفی بحار الأنوار : «ابن صفیّه الهاشمیّه» .
6- .إیمان أبی طالب لفخّار بن معد : ص 284 ، بحار الأنوار : ج 35 ص 128 ح 73 وراجع الإصابه : ج 7 ص 197 ح 10175 .

ص: 59

9966.عنه علیه السلام :کمال الدین به نقل از اصبغ بن نباته : شنیدم امیرمؤمنان که درودهای خداوند بر او باد می فرماید : «به خدا سوگند ، نه پدرم و نه جدّم عبد المطّلب ، و نه هاشم و نه عبدمناف ، هرگز بتی را نپرستیدند» .

به ایشان گفته شد: پس چه می پرستیدند؟

فرمود : «به سوی کعبه و بر دین ابراهیم ، نماز می گزاردند و چنگ زننده به آن بودند» .9965.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :امام صادق علیه السلام :ابوطالب ، اظهار کفر می کرد و در نهان ، ایمان داشت . پس چون وفاتش در رسید ، خدای عز و جل به پیامبر صلی الله علیه و آله وحی کرد: «از مکّه خارج شو که در آن جا یاوری نداری» . پس به مدینه هجرت کرد .9964.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :امام صادق علیه السلام :امیرمؤمنان ، خوش می داشت که شعر ابوطالب خوانده شود و جمع آوری گردد و فرمود: «آن را یاد بگیرید و به فرزندانتان بیاموزید ، که او بر دین خدا بود و در شعرش دانشی است فراوان» .9963.امام علی علیه السلام :شرح نهج البلاغه :هرکس علوم سیره را خوانده باشد ، می داند که اگر ابوطالب نبود ، هیچ نامی از اسلام نبود.9962.امام علی علیه السلام :إیمان أبی طالب به نقل از علی بن محمّد صوفی علوی عُمَری : ابو عبد اللّه پسر منعیه (1) هاشمی (آموزگارم در بصره)، شعری را از ابوطالب برایم خواند:


بی گمان ، خداوند ، محمّد پیامبر را گرامی داشت


پس گرامی ترینِ خلق خدا در میان مردم ، احمد است. و نامش را از نام خود مشتق کرد تا بزرگش بدارد


پس [خدای] صاحب عرش، محمود و این ، محمّد است . .

1- .در مصدر چنین است ؛ امّا در بحار الأنوار ، «ابن صفیّه» آمده است .

ص: 60

9961.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :إیمان أبی طالب عن ضوء بن صلصال :کُنتُ أنصُرُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله مَعَ أبی طالِبٍ قَبلَ إسلامی ، فَإِنّی یَوما لَجالِسٌ بِالقُربِ مِن مَنزِلِ أبی طالِبٍ فی شِدَّهِ القَیظِ ، إذ خَرَجَ أبو طالِبٍ إلَیَّ شَبیها بِالمَلهوفِ ، فَقالَ لی : یا أبَا الغَضَنفَرِ ، هَل رَأَیتَ هذَینِ الغُلامَینِ ؟ یَعنِی النَّبِیَّ وعَلِیّا صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِما فَقُلتُ : ما رَأَیتُهُما مُذ جَلَستُ ، فَقالَ : قُم بِنا فِی الطَّلَبِ لَهُما ؛ فَلَستُ آمَنُ قُرَیشا أن تَکونَ اغتالَتهُما .

قالَ : فَمَضَینا حَتّی خَرَجنا مِن أبیاتِ مَکَّهَ ، ثُمَّ صِرنا إلی جَبَلٍ مِن جِبالِها فَاستَرقَیناهُ إلی قُلَّتِهِ ، فَإِذَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وعَلِیٌّ علیه السلام عَن یَمینِهِ وهُما قائِمانِ بِإِزاءِ عَینِ الشَّمسِ یَرکَعانِ ویَسجُدانِ . قالَ : فَقالَ أبو طالِبٍ لِجَعفَرٍ ابنِهِ : صَلِّ جَناحَ ابنِ عَمِّکَ ، فَقامَ إلی جَنبِ عَلِیٍّ ، فَأَحَسَّ بِهِمَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَتَقَدَّمَهُما ، وأقبَلوا عَلی أمرِهِم حَتّی فَرَغوا مِمّا کانوا فیهِ ، ثُمَّ أقبَلوا نَحوَنا ، فَرَأَیتُ السُّرورَ یَتَرَدَّدُ فی وَجهِ أبی طالِبٍ ، ثُمَّ انبَعَثَ یَقولُ :


إنَّ عَلِیّا وجَعفَراً ثِقَتی

عِندَ مُلِمِّ الزَّمانِ وَالنُّوَبِ لا تَخذُلا وَانصُرَا ابنَ عَمِّکُما

أخی لِاُمّی مِن بَینِهِم وأبی وَاللّهِ لا أخذُلُ النَّبِیَّ ولا

یَخذُلُهُ مِن بَنِیَّ ذو حَسَبٍ (1) .

1- .إیمان أبی طالب لفخّار بن معد: ص 248، کنز الفوائد: ج 1 ص270 نحوه، بحار الأنوار : ج 35 ص 120 ح 63 ؛ شرح نهج البلاغه : ج 13 ص 269 نحوه .

ص: 61

9960.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :إیمان أبی طالب به نقل از ضوء بن صلصال : من پیش از اسلام آوردنم ، همراه ابوطالب ، پیامبر صلی الله علیه و آله را یاری می دادم . روزی در شدّت گرما ، نزدیک خانه ابو طالب نشسته بودم که ابو طالب ، همچون مصیبت زدگان به سوی من آمد و گفت : ای ابوغضنفر! آیا این دو جوان (یعنی پیامبر و علی علیهما السلام ) را دیده ای ؟

گفتم: در این مدّت که نشسته ام ، آن دو را ندیده ام .

گفت: با ما به جستجوی آنان برخیز که من از قریش در کشتن آن دو ایمن نیستم .

رفتیم تا از خانه های مکّه دور شدیم . سپس به سوی کوهی از کوه های مکّه رو کردیم و تا قلّه اش بالا رفتیم که ناگهان ، پیامبر صلی الله علیه و آله را دیدیم و علی علیه السلام را که در سمت راستش بود و روبه روی «عین الشمس» ایستاده بودند و رکوع و سجود می کردند .

ابوطالب به پسرش جعفر گفت: به پسر عمویت متّصل شو .

پس او در کنار علی علیه السلام ایستاد . پیامبر صلی الله علیه و آله ، متوجّه آن دو شد و جلوتر آمد و به کار خود پرداختند تا از آن فارغ شدند . سپس به ما رو کردند و من شادمانی را در چهره ابوطالب دیدم . پس برخاست و می گفت:


بی گمان ، علی و جعفر ، نقطه اتّکای من اند


در سختی های زمانه و پیشامدها . وا مگذارید و پسرِ عمویتان را یاری دهید


که او (1) از میان آنان ، برادرِ تنی من است . به خدا سوگند ، نه من پیامبر صلی الله علیه و آله را وا می گذارم و نه


هیچ یک از پسران شرافتمندم [ چنین می کنند] . .

1- .مقصود ، عبد اللّه ، پدر پیامبر خداست .

ص: 62

9959.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الفصول المختاره فی ذِکرِ ما جَری فی شِعبِ أبی طالِبٍ : لَمّا نامَتِ العُیونُ ، جاءَ أبو طالِبٍ ومَعَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام فَأَقامَ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله وأضجَعَ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام مَکانَهُ ، فَقالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : یا أبَتاهُ ، إنّی مَقتولٌ ، فَقالَ أبو طالِبٍ :


اِصبِرَن یا بُنَیَّ فَالصَّبرُ أحجی

کُلُّ حَیٍّ مَصیرُهُ لِشَعوبَ قَد بَذَلناکَ وَالبَلاءُ شَدیدٌ

لِفِداءِ النَّجیبِ وَابنِ النَّجیبِ لِفِداءِ الأَغَرِّ ذِی الحَسَبِ الثّا

قِبِ وَالباعِ وَالفَناءِ الرَّحیبِ إن تُصِبکَ المَنونُ فَالنَّبلُ یُبری

فَمُصیبٌ مِنها وغَیرُ مُصیبٍ کُلُّ حَیٍّ وإن تَمَلّی بِعَیشٍ

آخِذٌ مِن سِهامِها بِنَصیبٍ


قال : فقال أمیر المؤمنین علیه السلام :


أ تَأمُرُنی بِالصَّبرِ فی نَصرِ أحمَدَ

ووَاللّهِ ما قُلتُ الَّذی قُلتُ جازِعاً ولکِنَّنی أحبَبتُ إظهارَ نُصرَتی

وتَعلَمُ أنّی لَم أزَل لَکَ طائِعاً وسَعیی لِوَجهِ اللّهِ فی نَصرِ أحمَدَ

نَبِیِّ الهُدَی المَحمودِ طِفلاً ویافِعاً (1)9958.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الکافی عن إسحاق بن جعفر عن الإمام الصادق علیه السلام :قیلَ لَهُ : إِنَّهُم یَزعُمونَ أنَّ أبا طالِبٍ کانَ کافِرا ؟ فَقالَ : کَذَبوا ، کَیفَ یَکونُ کافِراً وهُوَ یَقولُ :


أ لَم تَعلَموا أنّا وَجَدنا مُحَمَّدا

نَبِیّا کَموسی خُطَّ فی أوَّلِ الکُتبِ


وفی حَدیثٍ آخَرَ : کَیفَ یَکونُ أبو طالِبٍ کافِرا وهُوَ یَقولُ :


لَقَد عَلِموا أنَّ ابنَنا لا مُکَذَّبٌ

لَدَینا ولا یَعبَأُ بِقِیلِ الأَباطِلِ وأبیَضُ یُستَسقَی الغَمامُ بِوَجهِهِ

ثِمالُ الیَتامی عِصمَهٌ لِلأَرامِلِ (2) .

1- .الفصول المختاره : ص 58 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص64،روضه الواعظین: ص64 وفیه إلی «بنصیب»، بحارالأنوار: ج 35 ص 93 ح 31 ؛ شرح نهج البلاغه : ج 14 ص 64 .
2- .الکافی : ج1 ص448 ح29 ، بحار الأنوار : ج 35 ص 136 ح81.

ص: 63

9963.عنه علیه السلام :الفصول المختاره در ذکر آنچه در شعب ابوطالب گذشت : وقتی مردم خوابیدند ، ابوطالب ، به همراه امیر مؤمنان آمد ، پس پیامبر خدا را بلند کرد و امیر مؤمنان را در جایش خوابانْد . امیر مؤمنان گفت: «ای پدر! من کشته می شوم» . ابوطالب گفت:


پسرکم صبر کن که صبر ، سزاوارتر است


هر زنده ای سرانجامش مرگ است . ما تو را در شدّت بلا بذل کردیم


به فدای این نجیب زاده نجیب . به فدای سرور شریف والا


و گشاده دست و بخشنده . اگر مرگ در رسید ، پس تیر به تو رسیده است


که برخی [ از تیرها] اصابت می کند و برخی نه . هر زنده ای گر چه دیر بِزیَد


سهمی از تیرهای مرگ می گیرد .


پس امیرمؤمنان فرمود :


«آیا مرا به شکیبایی در یاری احمد فرمان می دهی؟!


و به خدا سوگند ، آنچه گفتم ، از روی بی تابی نگفتم ؛ بلکه دوست داشتم یاری ام را آشکار کنم


و بدانی که من ، همواره فرمانبردار تو بوده ام و کوششم در یاری احمد ، برای خداست


پیامبرِ هدایت وستوده شده در کودکی وبزرگی».9962.الإمامُ علیٌّ علیه السلام عن رسولُ اللّه ِ صلی ال ( فی حدیثِ عِیادَتِهِ مَع أصحابِهِ لِعبدِ اللّه ِ ) الکافی به نقل از اسحاق بن جعفر : به ایشان (امام صادق علیه السلام ) گفته شد : آنان ادّعا می کنند که ابوطالب ، کافر بود .

فرمود: «دروغ می گویند . چگونه کافر باشد و حال آن که می گوید:


آیا نمی دانید که ما محمّد را پیامبری یافتیم


همچون موسی که [ نامش] در اوّلین کتاب ، نگاشته شده است»؟!


و در حدیثی دیگر آمده که فرمود : «چگونه ابوطالبْ کافر باشد و حال آن که می گوید:


بی گمان دانستند که فرزند ما دروغگو نیست


نزد ما و توجّهی به گفته های یاوه نمی شود . روسپیدی که با روی او از ابر سپید ، باران می طلبند


فریادرس یتیمان ، نگاهدار بیوگان»؟! .


ص: 64

9961.عنه صلی الله علیه و آله :إیمان أبی طالب عن الحسن بن جمهور العمی یرفعه :قیلَ لِتَأَبَّطَ شَرّا الشّاعِرِ وَاسمُهُ ثابِتُ بنُ جابِرٍ : مَن سَیِّدُ العَرَبِ ؟ فَقالَ : اُخبِرُکُم : سَیِّدُ العَرَبِ أبو طالِبِ بنُ عَبدِ المُطَّلِبِ . وقیلَ لِلأَحنَفِ بنِ قَیسٍ التَّمیمِیِّ (1) : مِن أینَ اقتَبَستَ هذِهِ الحِکَمَ ، وتَعَلَّمتَ هذَا الحِلمَ ؟ قالَ : مِن حَکیمِ عَصرِهِ وحَلیمِ دَهرِهِ ؛ قَیسِ بنِ عاصِمٍ المِنقَرِیِّ 2 . ولَقَد قیلَ لِقَیسٍ : حِلمَ مَن رَأَیتَ فَتَحَلَّمتَ ؟ وعِلمَ مَن رَوَیتَ فَتَعَلَّمتَ ؟ فَقالَ : مِنَ الحَلیمِ الَّذی لَم تُحَلَّ قَطُّ حَبوَتُهُ ، وَالحَکیمِ الَّذی لَم تَنفَد قَطُّ حِکمَتُهُ ؛ أکثَمَ بنِ صَیفِیٍّ التَّمیمِیِّ (2) . ولَقَد قیلَ لِأَکثَمَ : مِمَّن تَعَلَّمتَ الحِکَمَ وَالرِّئاسَهَ وَالحِلمَ وَالسِّیاسَهَ ؟ فَقالَ : مِن حَلیفِ الحِلمِ وَالأَدَبِ ، سَیِّدِ العَجَمِ وَالعَرَبِ ؛ أبی طالِبِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ . (3) .

1- .راجع : ج 13 ص 78 (الأحنف بن قیس) .
2- .هو أکثم بن صیفی بن عبد العزّی ، ولمّا بلغه ظهور رسول اللّه صلی الله علیه و آله أرسل إلیه رجلین یسألانه عن نسبه وما جاء به ، فأخبرهما وقرأ علیهما : «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاءِحْسَنِ ...» الآیه ، (النحل : 90) . فعادا إلی أکثم فأخبراه وقرأ علیه الآیه ، فلمّا سمع أکثم ذلک قال : یا قوم ، أراه یأمر بمکارم الأخلاق وینهی عن ملائمها ، فکونوا فی هذا الأمر رؤوسا ولا تکونوا أذنابا ، وکونوا فیه أوّلاً ولا تکونوا فیه آخرا . فلم یلبث أن حضرته الوفاه فأوصی أهله : اُوصیکم بتقوی اللّه وصله الرحم ؛ فإنّه لایبلی علیها أصل ، ولا یهتصر علیها فرع (اُسد الغابه : ج 1 ص 272 الرقم 218) .
3- .إیمان أبی طالب لفخّار بن معد : ص 332 ، بحار الأنوار : ج 35 ص 133 ح 78 .

ص: 65

9960.عنه صلی الله علیه و آله :إیمان أبی طالب به نقل از حسن بن جمهور عمی که حدیث را به پیشینیان نسبت می دهد :به ثابت بن جابر که شاعر و مشهور به «تأبّط شرّا» بود ، گفته شد: سرور عرب کیست؟

گفت: آگاهتان می کنم . سرور عرب ، ابوطالب پسر عبد المطّلب است .

و به احنف بن قیس تمیمی (1) گفته شد: این حکمت ها را از کجا برگرفته ای ؟ و این بردباری را از کجا آموخته ای ؟ گفت: از حکیم عصرش و حلیم روزگارش ، قیس بن عاصم منقری . 2

و به قیس گفته شد: بردباری چه کس را دیدی که این گونه بردباری ورزیدی؟ و دانش چه کسی را حمل کردی که چنین دانا شدی؟

گفت: از بردباری که هیچ گاه قرار از کف نداده ، و حکیمی که حکمتش پایان نگرفته است ، اَکثَم بن صیفی تمیمی . (2)

و به اَکثَم گفته شد: از چه کس حکمت و ریاست و بردباری و سیاست را فرا گرفتی؟

گفت: از هم پیمان حلم و ادب ، سرور عجم و عرب ، ابوطالب ، پسر عبدالمطّلب . .

1- .ر . ک : ج 13 ص 79 (احنف بن قیس) .
2- .او اکثم بن صیفی بن عبدالعُزّی است که چون خبر ظهور پیامبر خدا به او رسید ، دو نفر را به سوی ایشان فرستاد تا از تبارش و آنچه آورده ، بپرسند . پس پیامبر صلی الله علیه و آله آگاهشان کرد و برایشان آیه : «خداوند به عدل و احسان فرمان می دهد . . .» (نحل : آیه 90) را خواند . آن دو به سوی اکثم بازگشتند ، به او خبر دادند و آیه را بر او خواندند . چون اکثم آن را شنید ، گفت: ای قوم! می بینم که او به نیکی های اخلاقی فرمان می دهد و از زشتی های اخلاقی باز می دارد . پس در این امر ، پیشتاز باشید و نه دنباله رو ؛ اوّل باشید و نه آخر . پس اندکی نکشید که وفاتش در رسید و به خاندانش سفارش کرد: شما را به تقوای الهی و پیوند با خویشان سفارش می کنم که بر اساس آن ، هیچ ریشه ای پوسیده و هیچ شاخه ای شکسته نمی شود (اُسد الغابه : ج 1 ص 272 ش 218) .

ص: 66

راجع : بحار الأنوار : ج 35 ص 68 ، نسبه وأحوال والدیه . إیمان أبی طالب لفخار بن معدّ. الغدیر : ج 7 ص 445 550 .

1 / 3الاُمُّفاطمه بنت أسد ، وکانت امرأه لبیبه ، صلبه العقیده ، فتیّه القلب ، بَرّه ، مبجَّله . احتضنت النبیّ صلی الله علیه و آله فی طفولته (1) ، فکان یحبّها حبّا شدیدا ، حتی قال فیها : «کانَت اُمّی بَعدَ اُمِّی الَّتی وَلَدَتنی» . (2) وکان یُثنی علی حنانها وشفقتها علیه قائلاً : «إنَّهُ لَم یَکُن أحَدٌ بَعدَ أبی طالِبٍ أبَرَّ بی مِنها» . (3) وکانت أوّل امرأه بایعت النبیّ صلی الله علیه و آله (4) . وهاجرت إلی المدینه مع علیّ وفاطمه علیهما السلام مشیا علی الأقدام . ولمّا توفّیت هذه المرأه العظیمه کفّنها رسول اللّه صلی الله علیه و آله بقمیصه (5) ، وشارک فی تشییعها ، وصلّی علیها ، ثمّ وضعها فی قبرها بعدما اضطجع فیه . (6) وکان علیّ علیه السلام رابع ولدٍ لهذین الوجهین المتألِّقین فی التاریخ الإسلامی ، إذ زیّن حیاتهما بهاءً وسناءً بعد طالب وعقیل وجعفر . (7)

.

1- .تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 14 ، تاج الموالید : ص 88 ، شرح الأخبار : ج 3 ص 214 ، کشف الغمّه : ج 1 ص 59 .
2- .کنز العمّال : ج 13 ص636 ح 37607 .
3- .سیر أعلام النبلاء : ج 2 ص 118 الرقم 17 ، الاستیعاب : ج 4 ص 446 الرقم 3486 ، اُسد الغابه : ج 7 ص 213 الرقم 7176 ، شرح نهج البلاغه : ج 1 ص 14 .
4- .شرح الأخبار : ج 3 ص 215 ح 1141 ؛ المناقب للخوارزمی : ص 277 ح 264 ، شرح نهج البلاغه : ج 1 ص 14 .
5- .الکافی : ج 1 ص 453 ح 2 ، خصائص الأئمّه علیهم السلام : ص 64 .
6- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 117 ح 4574 ، تاریخ المدینه : ج 1 ص 123 و 124 ، اُسد الغابه : ج 7 ص 213 الرقم7176، الاستیعاب: ج4ص446 الرقم3486؛ علل الشرائع: ص 469 ح 31 و 32 ، الأمالی للصدوق : ص 391 ح 505 ، شرح الأخبار : ج 3 ص 215 ح 1142 و 1143 .
7- .اُسد الغابه : ج7 ص212 الرقم7176 ، تذکره الخواصّ: ص10، البدایه والنهایه : ج 7 ص 223 ؛ شرح الأخبار : ج 3 ص 214 ، عمده الطالب : ص 58 .

ص: 67



1 / 3 مادر

1 / 3مادرفاطمه بنت اسد ، بانویی خردمند ، استوارْ گام ، بُرنا دل و ارجمند بود . او پیامبر خدا را در کودکی در دامان پُرمهرش پرورش داد. پیامبر صلی الله علیه و آله به او علاقه ای شگرف داشت، بدان گونه که درباره وی می فرمود: «پس از مادرم که مرا بزاد، او مادرم بود» . پیامبر خدا ، مهربانی و شفقت آن بانوی ارجمند را درباره خودش می ستود و می فرمود: «پس از ابوطالب ، هیچ کس با من مهربان تر از او نبود» . فاطمه بنت اسد ، اوّلین زنی است که با پیامبر صلی الله علیه و آله بیعت کرد و همراه علی و فاطمه علیهما السلام ، پیاده به مدینه هجرت کرده است . چون این بانوی بزرگوار ، زندگی را بدرود گفت ، پیامبر خدا ، او را در لباس شخصی خود کفن کرد و در تشییع جنازه وی شرکت جُست ، بر او نماز خواند و پیش از آن که در قبرش بگذارد ، در قبر او خوابید . علی علیه السلام ، چهارمین پسر این دو چهره منوّر تاریخ اسلام ، ابو طالب و فاطمه بنت اسد است که پس از طالب ، عقیل و جعفر ، زندگی آنها را شکوه و والایی بخشیده است .

.


ص: 68

9952.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :فضائل الصحابه عن مصعب الزبیری :إنَّ اُمَّ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ فاطِمَهُ بِنتُ أسَدِ بنِ هاشِمِ بنِ عَبدِ مَنافِ بنِ قُصَیٍّ . وهِیَ أوَّلُ هاشِمِیَّهٍ وَلَدَت هاشِمِیّا . وهاجَرَت إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وماتَت ، وشَهِدَهَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله . (1)9957.عنه صلی الله علیه و آله :المناقب لابن شهر آشوب :خَطَبَ أبو طالِبٍ فی نِکاحِ فاطِمَهَ بِنتِ أسَدٍ : الحَمدُ للّهِِ رَبِّ العالَمینَ رَبِّ العَرشِ العَظیمِ ، وَالمَقامِ الکَریمِ ، وَالمَشعَرِ وَالحَطیمِ ، الَّذِی اصطَفانا أعلاما وسَدَنَهً ، وعُرَفاءَ وخُلَصاءَ ، وحَجَبَهً بَهالیلَ (2) ، أطهار[ا] مِنَ الخَنا (3) وَالرَّیبِ ، وَالأَذی وَالعَیبِ ، وأقامَ لَنَا المَشاعِرَ ، وفَضَّلَنا عَلَی العَشائِرِ ، نُخَبَ آلِ إبراهیمَ وصَفوَتَهُ ، وزَرعَ إسماعیلَ فی کَلامٍ لَهُ .

ثُمَّ قالَ : وقَد تَزَوَّجتُ بِنتَ أسَدٍ ، وسُقتُ المَهرَ ، ونَفَّذتُ الأَمرَ ، فَاسأَلوهُ وَاشهَدوا . فَقالَ أسَدٌ : زَوَّجناکَ ورَضینابِکَ . (4) .

1- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 555 ح 933 ، المناقب لابن المغازلی : ص 6 ح 2 وفیه «أسلمت وهاجرت إلی النبیّ صلی الله علیه و آله » بدل «وهاجرت ...» .
2- .فی المصدر: «وحجّته بَهالیل»، والتصویب من بحار الأنوار. و بهالیل : جمع بُهْلول : العزیز الجامع لکلّ خیر (لسان العرب : ج 11 ص 73 «بهل») .
3- .الخَنا : الفُحش فی القول (النهایه : ج 2 ص 86 «خنا») .
4- .المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 171، بحار الأنوار: ج 35 ص 98 ح 32 .

ص: 69

9956.عنه صلی الله علیه و آله :فضائل الصحابه به نقل از مصعب زبیری : مادر علی بن ابی طالب علیه السلام ، فاطمه ، دختر اسد ،پسر هاشم ، پسر عبدمناف ، پسر قصی است و او نخستین زن هاشمی است که فرزندی هاشمی بزاد . او به سوی پیامبر صلی الله علیه و آله هجرت کرد و چون درگذشت ، پیامبر صلی الله علیه و آله بر جنازه اش حاضر شد .9955.عنه صلی الله علیه و آله :المناقب ، ابن شهر آشوب :ابوطالب در ازدواج با فاطمه بنت اسد ، چنین خطبه خواند: سپاس ، ویژه پروردگار جهانیان است ؛ صاحب عرش بزرگ و مقام کریم و مشعر و حطیم ؛ کسی که ما را برای مِهتری قوم و خدمتکاری کعبه برگزید و ما را کارگزار قوم و خالص و حاجبان کامل [کعبه] به دور از بددهنی و تردید و آزار و عیب قرار داد و مشاعر را برای ما بر پا داشت و ما نخبگان خاندان ابراهیم و برگزیدگان آن و فرزندان اسماعیل را بر دیگر عشیره ها برتری بخشید .

سپس گفت: دختر اسد را به همسری برگزیدم و مهریه او را فرستادم و کار را به پایان بردم . پس ، از پدرش بپرسید و گواه باشید .

پس اسد گفت: فاطمه را به همسری ات درآوردیم و به تو رضایت دادیم . .


ص: 70

9954.عنه صلی الله علیه و آله :الکافی عن عبد اللّه بن مسکان عن الإمام الصادق علیه السلام :إنَّ فاطِمَهَ بِنتَ أسَدٍ جاءَت إلی أبی طالِبٍ لِتُبَشِّرَهُ بِمَولِدِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ أبو طالِبٍ : اِصبِری سَبتا اُبَشِّرکِ بِمِثلِهِ إلَا النُّبُوَّهَ . وقالَ : السَّبتُ ثَلاثونَ سَنَهً ، وکانَ بَینَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وأمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام ثَلاثونَ سَنَهً . (1)9953.عنه صلی الله علیه و آله :الإمام علیّ علیه السلام :لَمّا ماتَت فاطِمَهُ بِنتُ أسَدِ بنِ هاشِمٍ ، کَفَّنَهَا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی قَمیصِهِ ، وصَلّی عَلَیها ، وکَبَّرَ عَلَیها سَبعینَ تَکبیرَهً ، ونَزَلَ فی قَبرِها ؛ فَجَعَلَ یومی فی نَواحِی القَبرِ کَأَنَّهُ یُوَسِّعُهُ ویُسَوّی عَلَیها ، وخَرَجَ مِن قَبرِها وعَیناهُ تَذرِفانِ ، وحَثا (2) فی قَبرِها .

فَلَمّا ذَهَبَ قالَ لَهُ عُمَرُ بنُ الخَطّابِ : یا رَسولَ اللّهِ ، رَأَیتُکَ فَعَلتَ عَلی هذِهِ المَرأَهِ شَیئا لَم تَفعَلهُ عَلی أحَدٍ ! فَقالَ : یا عُمَرُ ، إنَّ هذِهِ المَرأَهَ کانَت اُمّی [بَعدَ اُمِّی] (3) الَّتی وَلَدَتنی ، إنَّ أبا طالِبٍ کانَ یَصنَعُ الصَّنیعَ ، وتَکونُ لَهُ المَأدُبَهُ ، وکانَ یَجمَعُنا عَلی طَعامِهِ ، فَکانَت هذِهِ المَرأَهُ تُفضِلُ مِنهُ کُلِّهُ نَصیبا ، فَأَعودُ فیهِ ، وإنَّ جِبریلَ علیه السلام أخبَرَنی عَن رَبّی عزّ وجلّ أ نَّها مِن أهلِ الجَنَّهِ ، وأخبَرَنی جِبریلُ علیه السلام أنَّ اللّهَ تَعالی أمَرَ سَبعینَ ألفا مِنَ المَلائِکَهِ یُصَلّونَ عَلَیها . (4)9952.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :الإمام الصادق علیه السلام :إنَّ فاطِمَهَ بِنتَ أسَدٍ اُمَّ أمیرِ المُؤمِنینَ کانَت أوَّلَ امرَأَهٍ هاجَرَت إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِن مَکَّهَ إلَی المَدینَهِ عَلی قَدَمَیها . وکانَت مِن أبَرِّ النّاسِ بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَسَمِعَت رَسولَ اللّهِ وهُوَ یَقولُ : إنَّ النّاسَ یُحشَرونَ یَومَ القِیامَهِ عُراهً کَما وُلِدوا ، فَقالَت : وا سَوأَتاه ! فَقالَ لَها رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : فَإِنّی أسأَلُ اللّهَ أن یَبعَثَکِ کاسِیَهً . وسَمِعَتهُ یَذکُرُ ضَغطَهَ القَبرِ ، فَقالَت : وَا ضَعفاه ! فَقالَ لَها رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : فَإِنّی أسأَلُ اللّهَ أن یَکفِیَکِ ذلِکَ .

وقالَت لِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَوما : إنّی اُریدُ أن اُعتِقَ جارِیَتی هذِهِ ، فَقالَ لَها : إن فَعَلتِ أعتَقَ اللّهُ بِکُلِّ عُضوٍ مِنها عُضوا مِنکِ مِنَ النّارِ .

فَلَمّا مَرِضَت أوصَت إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، وأمَرَت أن یُعتِقَ خادِمَها ، وَاعتَقَلَ لِسانُها ، فَجَعَلَت تومی إلی رسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله إیماءً ، فَقَبِلَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وَصِیَّتَها .

فَبَینَما هُوَ ذاتَ یَومٍ قاعِدٌ إذ أتاهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام وهُوَ یَبکی ، فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : ما یُبکیکَ ؟ فَقالَ : ماتَت اُمّی فاطِمَهُ ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ : واُمّی وَاللّهِ ! وقامَ مُسرِعا حَتّی دَخَلَ ، فَنَظَرَ إلَیها وبَکی . ثُمَّ أمَرَ النِّساءَ أن یُغَسِّلنَها ، وقالَ صلی الله علیه و آله : إذا فَرَغتُنَّ فَلا تُحْدِثنَ شَیئا حَتّی تُعلِمنَنی ، فَلَمّا فَرَغنَ أعلَمنَهُ بِذلِکَ ، فَأَعطاهُنَّ أحَدَ قَمیصَیهِ الَّذی یَلی جَسَدَهُ وأمَرَهُنَّ أن یُکَفِّنَّها فیهِ ، وقالَ لِلمُسلِمینَ : إذا رَأَیتُمونی قَد فَعَلتُ شَیئا لَم أفعَلهُ قَبلَ ذلِکَ فَسَلونی : لِمَ فَعَلتُهُ ؟ فَلَمّا فَرَغنَ مِن غُسلِها وکَفنِها ، دَخَلَ صلی الله علیه و آله فَحَمَلَ جِنازَتَها عَلی عاتِقِهِ ، فَلَم یَزَل تَحتَ جِنازَتِها حَتّی أورَدَها قَبرَها ، ثُمَّ وَضَعَها ودَخَلَ القَبرَ فَاضطَجَعَ فیهِ ، ثُمَّ قامَ فَأَخَذَها عَلی یَدَیهِ حَتّی وَضَعَها فِی القَبرِ ، ثُمَّ انکَبَّ عَلَیها طَویلاً یُناجیها ... . (5) .

1- .الکافی : ج 1 ص 452 ح 1 ، معانی الأخبار : ص 403 ح 68 .
2- .حَثا الرجلُ الترابَ: أهاله بیده (مجمع البحرین: ج 1 ص 359 «حثا») .
3- .ما بین المعقوفین أثبتناه من کنز العمّال .
4- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 117 ح 4574 عن الزبیر بن سعید القرشی عن الإمام زین العابدین عن أبیه علیهما السلام ، کنز العمّال : ج 13 ص 635 ح 37607 .
5- .الکافی : ج 1 ص 453 ح 2 عن محمّد بن جمهور عن بعض أصحابنا وراجع بصائر الدرجات : ص 287 ح 9 وبحار الأنوار : ج 35 ص 81 ح 23 .

ص: 71

9951.امام علی علیه السلام :الکافی به نقل از عبداللّه بن مسکان : امام صادق علیه السلام فرمود : «فاطمه بنت اسد ، نزد ابو طالب آمد تا بشارت تولّد پیامبر صلی الله علیه و آله را به او بدهد . پس ابو طالب گفت: به مدّت یک سَبت صبر کن . من تو را به [ پسری ]مانند او بشارت می دهم ، جز آن که پیامبر نیست» .

و [ امام صادق] فرمود : «سبت ، سی سال است و میان پیامبر خدا و امیر مؤمنان ، سی سال فاصله بود» .9950.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امام علی علیه السلام :چون فاطمه دختر اسد بن هاشم درگذشت ، پیامبر خدا او را در پیراهن خود کفن کرد و بر او نماز گزارد و بر او هفتاد «تکبیر» گفت و در قبر او پایین رفت و به اطراف قبر اشاره می نمود ، گویی که آن را فراخ و بر او هموار می کرد و از قبرش بیرون آمد، در حالی که اشک از چشمانش روان بود ودر قبر او خاک ریخت.

پس چون [ از قبرستان بیرون] رفت ، عمر بن خطّاب به ایشان گفت: ای پیامبر خدا! دیدم کاری برای این زن کردی که برای هیچ کس نکردی .

فرمود: «ای عمر! این زن [پس از مادرم] که مرا بزاد ، مادر من بود . ابوطالب ، احسان می کرد و صاحب سفره بود و ما را بر خوراک و طعام ، گِرد می آورد . این زن ، همه سهمش را به من می بخشید و من ، سرِ سفره می نشستم و جبرئیل علیه السلام از سوی پروردگارم عز و جل به من خبر داد که او از اهل بهشت است ، و جبرئیل علیه السلام به من خبر داد که خدای متعال به هفتاد هزار فرشته فرمان داد تا بر او نماز بگزارند» .9949.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امام صادق علیه السلام :بی گمان ، فاطمه بنت اسد ، مادر امیر مؤمنان ، نخستین زنی بود که با پای پیاده از مکّه به مدینه و به سوی پیامبر خدا هجرت کرد و از مهربان ترینِ مردمان به پیامبر صلی الله علیه و آله بود .

او از پیامبر خدا شنید که می گفت : «بی گمان ، مردم در روز قیامت ، لُختِ مادرزاد ، محشور می شوند» .


پس فاطمه بنت اسد گفت: وای از رسوایی!

سپس پیامبر خدا به او گفت: «من از خدا می خواهم که تو را پوشیده برانگیزد» .

و نیز شنید که پیامبر صلی الله علیه و آله از فشار قبر یاد می کند . پس گفت: وای از ناتوانی!

پس پیامبر خدا به او فرمود : «من از خدا می خواهم که از این (فشار قبر) ، کفایتت کند» .

و روزی فاطمه به پیامبر خدا گفت: می خواهم این کنیزم را آزاد کنم .

پس پیامبر صلی الله علیه و آله به او فرمود : «اگر چنین کنی ، خداوند در برابر هر عضو او ، عضوی از تو را از آتش می رهانَد» .

پس چون بیمار شد ، پیامبر خدا را وصیّ خود قرار داد و از او خواست که خادمش را آزاد کند و زبانش بند آمد . پس با اشاره به پیامبر خدا وصیّت کرد و ایشان هم وصیّتش را پذیرفت .

روزی پیامبر صلی الله علیه و آله نشسته بود که امیر مؤمنان ، گریان نزدش آمد . پیامبر صلی الله علیه و آله به او فرمود : «چه چیز گریانت کرده است؟» .

گفت: مادرم فاطمه درگذشت .

پیامبر خدا فرمود : «و نیز مادر من ، به خدا سوگند!» و شتابان برخاست و به درون خانه آمد . پس به او نگریست و گریست . سپس به زنان فرمان داد تا غسلش دهند و فرمود: «هنگامی که [از کار غسل ]فارغ شدید ، پیش از آگاه کردن من ، کاری نکنید» .

پس چون فارغ شدند ، به ایشان خبر دادند . پیامبر صلی الله علیه و آله ، پیراهن زیرینش را به آنان داد و فرمان داد که او را در آن کفن کنند و به مسلمانان گفت: «هرگاه دیدید من کاری کردم که پیش از این نکرده بودم ، از من بپرسید: چرا آن را کردی؟» .

پس چون زنان از غسل و کفن او فارغ شدند ، پیامبر صلی الله علیه و آله به درون آمد و جنازه او را بر دوش خود حمل کرد و پیوسته زیر جنازه اش بود تا بر سرِ قبرش آورد . سپس آن را بر زمین نهاد و به درون قبر رفت و در آن به پهلو خوابید . سپس برخاست و او را بر دستانش گرفت و در قبر گذاشت . سپس مدّتی دراز خم شد و با او زمزمه کرد ... . .


ص: 72

. .


ص: 73

. .


ص: 74

1 / 4المَولِدُولد الإمام علیّ علیه السلام فی یوم الجمعه (1) الثالث عشر من شهر رجب 2 بعد ثلاثین سنه من عام الفیل 3 فی الکعبه المکرّمه . (2) قال العلّامه الأمینی فی مولد الإمام علیه السلام وفی فضیلته التی لا بدیل لها : «وهذِهِ حَقیقَهٌ ناصِعَهٌ أصفَقَ عَلی إثباتِهَا الفَریقانِ ، وتَضافَرَت بِهَا الأَحادیثُ ، وطَفَحَت بِها الکُتُبُ ، فَلا نَعبَأُ بِجَلَبَهِ رُماهِ القَولِ عَلی عَواهِنِهِ بَعدَ نَصِّ جَمعٍ مِن أعلامِ الفَریقَینِ عَلی تَواتُرِ حَدیثِ هذِهِ الأَثارَهِ» . (3)

.

1- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 19 ، الإرشاد : ج 1 ص 5 ، المقنعه : ص461، کشف الیقین : ص31 ، تاج الموالید : ص88، المستجاد : ص 294 ، العمده : ص 24 ، المصباح للکفعمی : ص 678 ، روضه الواعظین : ص 87 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 175 و ج 3 ص 307 ، إعلام الوری : ج 1 ص 306 .
2- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 19 ، المقنعه : ص 461 ، الإرشاد : ج 1 ص 5 ، خصائص الأئمّه علیهم السلام : ص 39 ، مصباح المتهجّد : ص 805 ، الأمالی للطوسی : ص 707 ح 1511 ، العمده : ص 24 ، کشف الیقین : ص 31 ، کنز الفوائد : ج 1 ص 255 ، الإقبال : ج 3 ص 231 ح 51 ، المصباح للکفعمی : ص 678 ، روضه الواعظین : ص 87 ، إرشاد القلوب : ص 211 ، المناقب لابن شهرآشوب: ج 2 ص 175 و ج 3 ص 307 ، عمده الطالب : ص 58 ، کشف الغمّه : ج 1 ص 59 ، إعلام الوری : ج 1 ص 306 ؛ مروج الذهب : ج 2 ص 358 ، المناقب لابن المغازلی : ص 7 ح 3 ، تذکره الخواصّ : ص 10 ، الفصول المهمّه : ص 29 ، کفایه الطالب : ص 407 ، مطالب السؤول : ص 11 .
3- .الغدیر : ج 6 ص 22 .

ص: 75



1 / 4 میلاد

1 / 4میلادامام علی علیه السلام ، در روز جمعه ، سیزدهم ماه رجب ، سی سال پس از عام الفیل (1) در درون کعبه ، دیده به جهان گشود. علّامه امینی درباره محلّ تولّد امام و این فضیلت بی بدیل می گوید : این، حقیقتی آشکار است که فریقین در اثبات آن، متّفق اند و احادیث آن ، متواتر و کتاب ها از آن، لبریز است. از این رو، به پراکنده گویی های یاوه سرایان ، اهمّیتی نمی دهیم، پس از آن که گروهی از بزرگان و سرشناسان هر دو فرقه (شیعه و اهل سنّت) به متواتر بودن روایات این یادگار تاریخی تصریح کرده اند .

.

1- .در سال ولادتش گفته های دیگری نیز هست ، از جمله : «دوازده سال پیش از بعثت» (یعنی 28 سال پس از عام الفیل) و از جمله : «پیامبر صلی الله علیه و آله مبعوث شد و علی علیه السلام هفت ساله بود». در این روایت ، «هشت ساله» نیز آمده است و از جمله : «29 سال پس از عام الفیل» نیز گفته اند .

ص: 76

9946.امام علی علیه السلام ( در نکوهش اصحاب خود ) المستدرک علی الصحیحین :قَد تَواتَرَتِ الأَخبارُ أنَّ فاطِمَهَ بِنتَ أسَدٍ وَلَدَت أمیرَ المُؤمِنینَ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ علیه السلام فی جَوفِ الکَعبَهِ . (1)9947.الإمامُ الحسینُ علیه السلام ( فی مَسِیرِه إلی کربلاءَ ) روضه الواعظین عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری :سَأَلتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَن میلادِ أمیرِ المُؤمِنینَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام ، فَقالَ : آهِ ، آهِ ! لَقَد سَأَلتَنی عَن خَیرِ مَولودٍ وُلِدَ بَعدی عَلی سُنَّهِ المَسیحِ علیه السلام ؛ إنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی خَلَقَنی وعَلِیّا مِن نورٍ واحِدٍ ... ثُمَّ نَقَلَنا مِن صُلبِهِ [ آدَمَ علیه السلام ] فِی الأَصلابِ الطّاهِراتِ إلَی الأَرحامِ الطَّیِّبَهِ ، فَلَم نَزَل کَذلِکَ حَتّی أطلَعَنِی اللّهُ تَبارَکَ وتَعالی مِن ظَهرٍ طاهِرٍ وهُوَ عَبدُ اللّهِ بنُ عَبدِ المُطَّلِبِ ، فَاستَودَعَنی خَیرَ رَحِمٍ وهِیَ آمَنَهُ ، ثُمَّ أطلَعَ اللّهُ تَبارَکَ وتَعالی عَلِیّا مِن ظَهرٍ طاهِرٍ وهُوَ أبو طالِبٍ، وَاستَودَعَهُ خَیرَ رَحِمٍ وهِیَ فاطِمَهُ بِنتُ أسَدٍ . (2) .

1- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 550 ح 6044 وراجع مروج الذهب : ج2 ص 358 والمناقب لابن المغازلی: ص7 ح3 وتذکره الخواصّ: ص10 ومطالب السؤول: ص11 وکنز الفوائد: ج 1 ص 255 وإثبات الوصیّه: ص 142 والإقبال : ج 3 ص 231 ح 51 وروضه الواعظین : ص 92 و 93 والمناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 174 و ص 175 .
2- .روضه الواعظین : ص 88 ، الفضائل لابن شاذان : ص 48 نحوه ، الیقین : ص 191 ح 43 وفیه إلی «سنه المسیح» ، بحار الأنوار : ج35ص10 ح12 و ص99 ح33؛ کفایه الطالب: ص406 نحوه.

ص: 77

9946.الإمامُ علیٌّ علیه السلام ( و هو یَذُمُّ أصحابَهُ ) المستدرک علی الصحیحین:گزارش های متواتر ، دلالت دارند که فاطمه بنت اسد ، امیر مؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام را در درون کعبه به دنیا آورد .9945.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( به جابر بن عبد اللّه انصاری ) روضه الواعظین به نقل از جابر بن عبد اللّه انصاری : از پیامبر خدا درباره میلاد امیر مؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام پرسیدم .

فرمود : «آه ، آه! از بهترین مولود پس از من پرسیدی که بر سنّت مسیح علیه السلام تولّد یافت . خدای تبارک و تعالی ، من و علی را از یک نور آفرید ... سپس از پشت آدم ، در اصلاب پاک به رَحِم های پاکیزه انتقال یافتیم. پس پیوسته این گونه بودیم تا خدای تبارک و تعالی ، مرا از پشت پاک عبد اللّه بن عبد المطّلب ، پدیدار ساخت و به بهترین رَحِم ، یعنی رَحِم آمنه سپرد . سپس خدای تبارک و تعالی ، علی را از پشت پاک ابوطالب ، پدیدار ساخت وآن را به بهترین رَحِم، یعنی رَحِم فاطمه بنت اسد سپرد». .


ص: 78

9944.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الإرشاد :وُلِدَ بِمَکَّهَ فِی البَیتِ الحَرامِ ، یَومَ الجُمُعَهِ الثّالِثَ عَشَرَ مِن رَجَبٍ سَنَهَ ثَلاثینَ مِن عامِ الفیلِ . ولَم یولَد قَبلَهُ ولا بَعدَهُ مَولودٌ فی بَیتِ اللّهِ تَعالی سِواهُ ؛ إکراما مِنَ اللّهِ تَعالی لَهُ بِذلِکَ ، وإجلالاً لِمَحَلِّهِ فِی التَّعظیمِ . (1)9943.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :علل الشرائع عن سعید بن جبیر عن یَزیدُ بنُ قَعنَبٍ :کُنتُ جالِسا مَعَ العَبّاسِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ وفَریقٍ مِن عَبدِ العُزّی بِإِزاءِ البَیتِ الحَرامِ ، إذ أقبَلَت فاطِمَهُ بِنتُ أسَدٍ اُمُّ أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام وکانَت حامِلَهً بِهِ تِسعَهَ أشهُرٍ وقَد أخَذَهَا الطَّلقُ ، فَقالَت : رَبِّ ، إنّی مُؤمِنَهٌ بِکَ وبِما جاءَ مِن عِندِکَ مِن رُسُلٍ وکُتُبٍ ، وإنّی مُصَدِّقَهٌ بِکَلامِ جَدّی إبراهیمَ الخَلیلِ علیه السلام وإنَّهُ بَنَی البَیتَ العَتیقَ ، فَبِحَقِّ الَّذی بَنی هذَا البَیتَ ، وبِحَقِّ المَولودِ الَّذی فی بَطنی ، لَمّا یَسَّرتَ عَلَیَّ وِلادَتی .

قالَ یَزیدُ بنُ قَعنَبٍ : فَرَأَینَا البَیتَ وقَدِ انفَتَحَ عَن ظَهرِهِ ، ودَخَلَت فاطِمَهُ وغابَت عَن أبصارِنا ، وَالتَزَقَ الحائِطُ ، فَرُمنا أن یَنفَتِحَ لَنا قُفلُ البابِ فَلَم یَنفَتِح ، فَعَلِمنا أنَّ ذلِکَ أمرٌ مِن أمرِ اللّهِ تَعالی .

ثُمَّ خَرَجَت بَعدَ الرّابِعِ وبِیَدِها أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام ، ثُمَّ قالَت : إنّی فُضِّلتُ عَلی مَن تَقَدَّمَنی مِنَ النِّساءِ ؛ لِأَنَّ آسِیَهَ بِنتَ مُزاحِمٍ عَبَدَتِ اللّهَ سِرّا فی مَوضِعٍ لا یُحِبُّ أن یُعبَدَ اللّهُ فیهِ إلَا اضطِرارا ، وأنَّ مَریَمَ بِنتَ عِمرانَ هَزَّتِ النَّخلَهَ الیابِسَهَ بِیَدِها حَتّی أکَلَت مِنها رُطَبا جَنِیّا ، وإنّی دَخَلتُ بَیتَ اللّهِ الحَرامَ وأکَلتُ مِن ثِمارِ الجَنَّهِ وأرزاقِها . (2) .

1- .الإرشاد : ج 1 ص 5 ، المستجاد : ص 294 ، عمده الطالب : ص 58 ، العمده : ص 24 ، تاج الموالید : ص 88 ولیس فیه ذیله ، إرشاد القلوب : ص 211 ، خصائص الأئمّه علیهم السلام : ص 39 ، کشف الیقین : ص 31 ، نهج الحقّ : ص 232 ، کشف الغمّه : ج 1 ص 59 ، إعلام الوری : ج 1 ص 306 والخمسه الأخیره نحوه ؛ کفایه الطالب : ص 407 وفیه «لیله» بدل «یوم» ، الفصول المهمّه : ص 29 ، نور الأبصار : ص 85 کلاهما نحوه وراجع الخرائج والجرائح : ج2 ص888 وفرائد السمطین : ج 1 ص 425 ح354 .
2- .علل الشرائع : ص 135 ح 3 ، معانی الأخبار : ص 62 ح 10 ، الأمالی للصدوق : ص 194 ح 206 ، الأمالی للطوسی : ص 706 ح 1511 عن إبراهیم بن علیّ بإسناده عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلامنحوه،بشاره المصطفی: ص8، روضه الواعظین: ص87.

ص: 79

9942.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الإرشاد:[ علی علیه السلام ] در روز جمعه ، سیزدهم رجب ، سی سال پس از عام الفیل ، در مکّه و درون خانه حرمتدار خدا متولّد شد و جز او هیچ مولودی ، نه پیش از او و نه پس از او ، در خانه خدای متعال متولّد نشد و این ، از گرامیداشت خدای متعال نسبت به او و بزرگداشت جایگاهش بود .9945.عنه صلی الله علیه و آله ( لجابرِ بنِ عبدِ اللّه ِ الأنصاریّ ) علل الشرائع به نقل از سعید بن جبیر ، از یزید بن قَعنَب : من با عبّاس بن عبد المطّلب و گروهی از قبیله عبد العُزّی ، روبه روی کعبه نشسته بودم که ناگاه ، فاطمه بنت اسد ، مادر امیر مؤمنان ، جلو آمد . او در ماه نهم بارداری به علی علیه السلام بود و درد زایمانش آغاز شده بود . پس گفت: پروردگارا ! من به تو و پیامبران و کتاب های آمده از سوی تو ، ایمان دارم و سخن جدّم ابراهیم خلیل را تصدیق می کنم و این که او خانه کُهن و آزاد را [برای عبادت همه مردم ]ساخت . پس به حقِّ بنا کننده این خانه و به حقّ فرزندی که در شکم دارم ، زایمانم را بر من آسان گردان!

پس دیدیم که پشت کعبه باز شد و فاطمه ، داخل شد و از دید ما پنهان گشت و دیوار کعبه به هم برآمد . خواستیم قفل در را بگشاییم ؛ امّا گشوده نشد . پس دانستیم که این ، امری از امور خدای متعال است .

سپس فاطمه پس از چهار روز بیرون آمد ، در حالی که امیر مؤمنان را در دست داشت . سپس گفت: من بر همه زنان پیش از خود ، برتری یافتم ؛ چون آسیه دختر مزاحم ، خدا را پنهانی در جایی عبادت کرد که خدا عبادت در آن جا را جز از روی اضطرارْ دوست نمی دارد ، و مریم دختر عمران ، درخت خشکیده خرما را تکان داد تا از آن ، خرمای تازه بخورد ، ولی من به درون خانه حرمتدار خدا رفتم و از میوه ها و روزی های بهشتی خوردم . .


ص: 80

9944.عنه صلی الله علیه و آله :الإمام الباقر عن الإمام زین العابدین علیهما السلام :کُنتُ جالِسا مَعَ أبی ونَحنُ زائِرونَ قَبرَ جَدِّنا صلی الله علیه و آله وهُناکَ نِسوانٌ کَثیرَهٌ ، إذ أقبَلَتِ امرَأَهٌ منهُنَّ ، فَقُلتُ لَها : مَن أنتِ یَرحَمُکِ اللّهُ ؟ قالَت : أنَا زَیدَهُ بِنتُ قَریبَهَ بنِ العَجلانِ مِن بَنی ساعِدَهَ ، فَقُلتُ لَها : فَهَل عِندَکِ شَیءٌ تُحَدِّثینا ؟ فَقالَت : إی وَاللّهِ ؛ حَدَّثَتنی اُمّی اُمُّ عُمارَهَ بِنتُ عُبادَهَ بنِ نَضلَهَ بنِ مالِکِ بنِ العَجلانِ السّاعِدِیِّ أ نَّها کانَت ذاتَ یَومٍ فی نِساءٍ مِنَ العَرَبِ ، إذ أقبَلَ أبو طالِبٍ کَئیبا حَزینا ، فَقُلتُ لَهُ : ما شَأنُکَ یا أبا طالِبٍ ؟ قالَ : إنَّ فاطِمَهَ بِنتَ أسَدٍ فی شِدَّهِ المَخاضِ ثُمَّ وَضَعَ یَدَیهِ عَلی وَجهِهِ .

فَبَینا هُوَ کَذلِکَ ، إذ أقبَلَ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ لَهُ : ما شَأنُکَ یا عَمِّ ؟ فَقالَ : إنَّ فاطِمَهَ بِنتَ أسَدٍ تَشتَکِی المَخاضَ ، فَأَخَذَ بِیَدِهِ وجاءَ وهِیَ مَعَهُ ، فَجاءَ بِها إلَی الکَعبَهِ فَأَجلَسَها فِی الکَعبَهِ ، ثُمَّ قالَ : اِجلِسی عَلَی اسمِ اللّهِ ، قالَ : فَطَلِقَت طَلقَهً فَوَلَدَت غُلاما مَسرورا نَظیفا مُنَظَّفا لَم أرَ کَحُسنِ وَجهِهِ ، فَسَمّاهُ أبو طالِبٍ عَلِیّا ، وحَمَلَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله حَتّی أدّاهُ إلی مَنزِلِها .

قالَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیهما السلام : فَوَاللّهِ ما سَمِعتُ بِشَیءٍ قَطُّ إلّا وهذا أحسَنُ مِنهُ ! (1)9943.عنه صلی الله علیه و آله :شرح نهج البلاغه :رُوِیَ أنَّ السَّنَهَ الَّتی وُلِدَ فیها عَلِیٌّ علیه السلام هِیَ السَّنَهُ الَّتی بُدِئَ فیها بِرِسالَهِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَاُسمِعَ الهُتافَ مِنَ الأَحجارِ وَالأَشجارِ ، وکُشِفَ عَن بَصَرِهِ ، فَشاهَدَ أنوارا وأشخاصا ، ولَم یُخاطَب فیها بِشَیءٍ .

وهذِهِ السَّنَهُ هِیَ السَّنَهُ الَّتِی ابتَدَأَ فیها بِالتَّبَتُّلِ وَالاِنقِطاعِ وَالعُزلَهِ فی جَبَلِ حِراءَ ، فَلَم یَزَل بِهِ حَتّی کُوشِفَ بِالرِّسالَهِ ، واُنزِلَ عَلَیهِ الوَحیُ .

وکانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَتَیَمَّنُ بِتِلکَ السَّنَهِ وبِوِلادَهِ عَلِیٍّ علیه السلام فیها ، ویُسَمّیها سَنَهَ الخَیرِ وسَنَهَ البَرَکَهِ .

وقالَ لِأَهلِهِ لَیلَهَ وِلادَتِهِ وفیها شاهَدَ ما شاهَدَ مِنَ الکَراماتِ وَالقُدرَهِ الإِلهِیَّهِ ، ولَم یَکُن مِن قَبلِها شاهَدَ مِن ذلِکَ شَیئا : «لَقَد وُلِدَ لَنَا اللَّیلَهَ مَولودٌ یَفتَحُ اللّهُ عَلَینا بِهِ أبوابا کَثیرَهً مِنَ النِّعمَهِ والرَّحمَهِ» .

وکانَ کَما قالَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ ؛ فَإِنَّهُ علیه السلام کانَ ناصِرَهُ ، وَالمُحامِیَ عَنهُ ، وکاشِفَ الغَمّاءِ عَن وَجهِهِ ، وبِسَیفِهِ ثَبَتَ دینُ الإِسلامِ ، ورَسَت دَعائِمُهُ ، وتَمَهَّدَت قَواعِدُهُ . (2) .

1- .المناقب لابن المغازلی : ص 7 ح 3 عن محمّد بن سعید الدارمی عن الإمام الکاظم عن أبیه علیهما السلام .
2- . .

ص: 81

9942.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :امام باقر علیه السلام به نقل از امام زین العابدین علیه السلام : با پدرم نشسته بودیم و قبر جدّمان را زیارت می کردیم و زنان فراوانی هم آن جا بودند که یکی از آنان به ما رو آورد . من از او پرسیدم: «تو کیستی ، خدایت بیامرزاد؟» .

گفت: من زیده دختر قریبه بن عجلان از قبیله بنی ساعده هستم .

به او گفتم: «آیا چیزی داری که برای ما بازگویی؟» .

گفت : به خدا سوگند ، آری! مادرم امّ عُماره ، دختر عباده ، پسر نضله ، پسر مالک ، پسر عجلان ساعدی برایم گفت: روزی در میان زنان عرب بودم که ابو طالب ، دل تنگ و غمین ، پیش آمد . به او گفتم: ای ابو طالب! در چه حالی؟

گفت: فاطمه بنت اسد ، در اوج درد زایمان است . سپس دستانش را [از ناراحتی] بر صورتش نهاد .

در این میان ، محمّد صلی الله علیه و آله آمد و به ابوطالب فرمود : «ای عمو! چه شده است؟» .

گفت: فاطمه بنت اسد ، از درد زایمان ناله می کند .

پس محمّد صلی الله علیه و آله ، دست ابو طالب را گرفت و به همراه فاطمه ، به سوی کعبه آورد و فاطمه را در کعبه نشانْد و فرمود : «با اتّکا به نام خدا ، بنشین» .

پس دردش گرفت و پسری خندان و نظیف و پاکیزه به دنیا آورد که به زیبایی اش ندیده ام . پس ابوطالب او را «علی» نامید و پیامبر صلی الله علیه و آله او را تا خانه فاطمه برد .

[ علی بن حسین علیهما السلام فرمود :] «به خدا سوگند ، تاکنون چیزی نشنیده ام ، مگر آن که این [ سخن] از آن ، نیکوتر بود» .9941.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( در پاسخ به سؤال درباره گرفتار نبودن شهید در قبر ) شرح نهج البلاغه :روایت شده سالی که علی علیه السلام در آن متولّد شد ، همان سالی است که رسالت پیامبر خدا آغاز شده است و از سنگ ها و درختان ، ندا می شنیده ، و پرده از چشمانش کنار رفته و نورها و اشخاصی را دیده ، بی آن که طرفِ صحبت آنها شود ؛ و این سال ، همان سالی است که او به خلوت گزینی و گسستن و عزلت در کوه حرا آغاز کرد و پیوسته به آن جا می رفت تا رسالتش آشکار گشت و وحی بر او نازل شد .

پیامبر خدا ، آن سال را به خاطر ولادت علی علیه السلام در آن ، خجسته می داشت و آن را سال خیر و سال برکت می نامید و در شب ولادت علی علیه السلام که در آن ، نشانه هایی از کرامت ها و قدرت الهی را مشاهده کرد که پیش از آن هرگز ندیده بود ، به خانواده اش چنین گفت: «بی گمان ، امشب فرزندی برای ما به دنیا می آید که خداوند ، به خاطر او درهای فراوانی از نعمت و رحمت بر ما می گشاید» .

و همان گونه بود که پیامبر درودهای خداوند بر او باد ، فرموده بود ؛ بی گمان ، او (علی علیه السلام ) ، یاور و پشتیبان و زداینده اندوه از چهره پیامبر صلی الله علیه و آله بود و با شمشیر او دین اسلام ، ثبات یافت و ستون هایش استوار و زمینه اش هموار شد . .


ص: 82

9940.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :دیوان السیّد الحمیری مِن قَصیدَهٍ لَهُ فی وِلادَهِ أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام :


وَلَدَتهُ فی حَرَمِ الإِلهِ وأمنِهِ

وَالبیتُ حَیثُ فِناؤُهُ وَالمَسجِدُ بَیضاءُ طاهِرَهُ الثِّیابِ کَریمَهٌ

طابَت وطابَ وَلیدُها وَالمَولِدُ فی لَیلَهٍ غابَت نُحوسُ نُجومِها

وبَدَت مَعَ القَمَرِ المُنیرِ الأَسعَدُ ما لُفَّ فی خِرَقِ القَوابِلِ مِثلُهُ

إلَا ابنُ آمِنَهَ النَّبِیُّ مُحَمَّدٌ (1)راجع : الغدیر : ج 6 ص 22 38 .

1 / 5الأَسماءُلمّا ولد الإمام علیه السلام ، اختارت له اُمّه فاطمه بنت أسد اسم «حیدره» (2) تیمّنا باسم أبیها «أسد» ، ثمّ اتّفقت هی وأبو ه وبإلهام ربّانی علی تسمیته «علیّا» . (3) وکانت له أسماء اُخری أیضا ستأتی فی سیاق النصوص التاریخیّه والروائیّه لهذا الفصل .

.

1- .دیوان السیّد الحمیری : ص 155 الرقم 42 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 175 .
2- .مقاتل الطالبیّین : ص 39 ؛ معانی الأخبار : ص 59 ح 9 ، الفضائل لابن شاذان : ص 147 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 288 و ج 3 ص 276 ، بحار الأنوار : ج 35 ص 67 .
3- .حصل هذا التغییر فی أوائل أیّام ولادته علیه السلام کما دلّ علی ذلک النصوص التاریخیّه . وبهذا یکون ما نُقل عن عطاء من أ نّه علیه السلام لمّا علا کتفی رسول اللّه صلی الله علیه و آله ، وکسّر الأصنام سمّی علیّا ؛ من العلوّ والرفعه فاقدا للوثائق التاریخیّه ، واستحسانا لیس إلّا .