گروه نرم افزاری آسمان

سوره ذاریات




بیان یکیازمعجزاتعلمی(گسترشمستمر آسمانها)
47 وَالسَّماءَ بَنَیْناها بِاَیْدٍ وَ اِنّا لَمُوسِعُونَ
ما آسمان را با قدرت بنا کردیم و همواره آن را وسعت میبخشیم .
به معنی قدرت و قوت است و در آیات قرآن مجید کرارا به این معنی آمده است و در اینجا اشاره به قدرت کامله « اَیْد »
خداوندبزرگ در آفرینش آسمانها دارد .
ما پیوسته وسعت میبخشیم ) چیست ؟ باید گفت نه تنها کره زمین ، بر اثر جذب مواد آسمانی ) « اِنّا لَمُوسِعُون » در اینکه منظور از
تدریجا فربه و سنگینتر میشود ، بلکه آسمانها نیز در گسترشاند ، یعنی ستارگانی که در یک کهکشان قرار دارند به سرعت از
مرکز کهکشان دور میشوند ، حتی سرعت این گسترش را در بسیاري از مواقع اندازهگیري کردهاند .
بشنوید ، او میگوید : « جان الدر » چند جمله در این زمینه از آقاي
( جزء بیست و هفتم ( 13
جدیدترین و دقیقترین اندازهگیريها در طول امواجی که از ستارگان پخش میشود ، پرده از روي یک حقیقت عجیب و »
حیرتآور برداشته ، یعنی نشان داده است مجموعه ستارگانی که جهان از آنها تشکیل مییابد ، پیوسته با سرعتی زیاد از یک مرکز
دور میشوند و هر قدر فاصله آنها از این مرکز بیشتر باشد ، بر سرعت سیر آنها افزوده میگردد ، مثل این است که زمانی کلیه
ستارگان در این مرکز مجتمع بودهاند و بعد از آن از هم پاشیده و مجموعه ستارگان بزرگیاز آنها جدا و به سرعت به هرطرف
. « روانه میشوند
( دانشمندان از این موضوع چنین استفاده کردهاند که جهان داراي نقطه شروعی بوده است.( 1
فضاي جهان که از میلیاردها کهکشان تشکیل یافته ، در » : در این زمینه چنین میگوید « آفرینش جهان » در کتاب « ژرژ گاموف »
یک حالت انبساط سریع است ، حقیقت این است که جهان ما در حال سکون نیست ، بلکه انبساط آن مسلم است .
. صفحات 74 77 « آغاز و انجام جهان » -1
14 ) سوره ذاریات )
پی بردن به اینکه جهان ما در حال انبساط است ، کلید اصلی را براي گنجینه معماي جهانشناسی مهیا میکند ، زیرا
(1). « اگر اکنون جهان در حال انبساط باشد ، لازم میآید که زمانی در حال انقباض بسیار شدیدي بوده است
ما گسترشدهندگانیم ) با استفاده از جمله اسمیه و اسم فاعل دلیل بر تداوم این موضوع ) « اِنّا لَمُوسِعُون » جالب توجه اینکه تعبیر به
است و نشان میدهد که این گسترش همواره وجودداشته و همچنان ادامهدارد و ایندرست همانچیزي است که امروز به آن
رسیدهاند که تمامکراتآسمانی و کهکشانها در آغاز در مرکز واحدي جمع بوده (با وزن مخصوص فوقالعاده سنگین) سپس
انفجار عظیم و بینهایت وحشتناکی در آن رخ داده و بهدنبال آن اجزاي جهان متلاشی شده و به صورت کرات درآمده و به
سرعت در حالت عقبنشینی و توسعه است .
. صفحات 74 77 « آغاز و انجام جهان » -1
( جزء بیست و هفتم ( 15
لارْضَ فَرَشْناها فَنِعْمَ الْماهِدُونَ 􀂒 48 وَ ا
و زمینرا گستردیم و چهخوب گسترانندهایم .
صفحه 13 از 77
مُمَهَّد » تعبیر لطیفی است که نشان میدهد خداوند زمین را با تمام وسایل استراحت براي زندگی انسانها « ماهِدُون » تعبیر به
به معنی گاهواره و یا هر محلی است که براي استراحت آماده میکنند ، « مَهْد » از ماده « ماهد » و آماده ساخته است، زیرا «
چنین محلی باید آرام ، مطمئن ، محفوظ و گرم و نرم باشد و تمام این شرایط در کره زمین حاصل است .
به فرمان الهی از یکسو سنگها نرم و تبدیل به خاك شده و از سوي دیگر صلابت کوهها و پوسته سخت زمین آنرا در برابر فشار
جزر و مد مقاوم ساخته، از سوي سوم قشر هوایی که گرداگرد آنرا فرا گرفته ، هم حرارت خورشید را در خود نگه
میدارد و همچون لحاف بزرگی بر این بستر گسترده افتاده و هم سپر نیرومندي است در برابر هجوم سنگهاي آسمانی که
آنها را به محض ورود به قلمرو زمین آتش زده ، خاکستر میکند .
16 ) سوره ذاریات )
و به این ترتیب تمام شرایط آسایش از سوي خداوند براي پذیراییازانسانکه میهمانخدادر این کرهخاکی است، فراهمشده است .
بیان یکی دیگر از معجزات علمی قرآن (قانون عمومی زوجیت و بار الکتریکی مثبت و منفی)
49 وَ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ خَلَقْنا زَوْجَیْنِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ
و از هرچیز دو زوج آفریدیم، شاید متذکر شوید.
میگویند ، خواه در عالم حیوانات باشد یا گیاهان و هر گاه کمی آنرا توسعه « ماده » و « نر » را معمولاً به دو جنس « زَوْج » واژه
دهیم ، تمام
( جزء بیست و هفتم ( 17
از همه موجودات ) ) « مِنْ کُلِّ شَیءٍ » : را شامل میشود و با توجه به اینکه قرآن در آیه فوق میگوید « منفی » و « مثبت » نیروهاي
، نه فقط موجودات زنده ، میتواند اشاره به این حقیقت باشد که تمام اشیاء جهان از ذرات مثبت و منفی ساخته شده و امروز از نظر
« الکترون » از اجزاء مختلفی تشکیل یافتهاند ، از جمله اجزایی که داراي بار الکتریسته منفی هستند و « اتمها » علمی مسلم است که
هستند و پروتون نام دارند . « مثبت » نامیده میشوند و اجزایی که داراي بار الکتریسته
اشاره به این است که زوجیت و تعدد و دوگانگی در تمام اشیاء جهان ، انسان را « لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُون » ضمنا جمله
متذکر این معنی میکند که خالق جهان ، واحد و یگانه است، زیرا دوگانگی از ویژگیهاي مخلوقات است .
براي پذیرش خوبیها دلهاي آماده لازم است
55 وَ ذَکِّرْ فَاِنَّ الذِّکْري تَنْفَعُ الْمُؤْمِنینَ
و پیوسته تذکر ده، زیرا تذکر براي مؤمنان سودمند است .
18 ) سوره ذاریات )
اشاره به اینکه دلهاي آمادهاي در گوشه و کنار در انتظار سخنان تو است ، اگر گروهی به مخالفت در برابر حق
برخاستهاند ، گروه دیگري از جان و دل مشتاق آنند و گفتار دلنشین تو تأثیر خود را در نفوس آنان میگذارد .
کشاورزي را در نظر بگیرید که مشغول بذرافشانی است ، قسمتی از این بذرها ممکن است به روي سنگها بریزد ،
مسلما هرگز بارور نخواهد شد .
قسمت دیگري روي قشرهاي نازك خاك میریزد که سنگهاي سخت را پوشاندهاند ، در اینجا بذرها جوانهاي میزنند ، اما چون
محل کافی براي ریشهها موجود نیست ، به زودي میخشکند و از بین میروند . قسمت دیگري روي خاكهایی میریزد که عمق
صفحه 14 از 77
زیادي دارد ولی در لابلاي آن بذرها علف هرزههاي مزاحم موجود است، این بذرها نمو میکند و ریشه میدواند، ولی بهزودي
خارها و علف هرزهها بر آنها میپیچد و آنها را خفه میکند .
( جزء بیست و هفتم ( 19
ازهمه این بذرها خوشبختتر بذرهایی است که در میان خاكهاي عمیق و بدون مزاحم قرارگیرند، چیزينمیگذرد، جوانهمیزنند
و شاخ و برگمیآورند و تنومندو پربار میشوند .
سخنانحق که از دهان انبیاء و فرستادگان الهی و جانشینان معصوم آنها خارج میشود ، همانند این بذرها است ، دلهایی که چون
سنگ خارا است، هرگز آنرا نمیپذیرد و دلهاییکه نرمش ضعیف و کمی دارد ، موقتا میپذیرد ، سپس آنرا بیرون میافکند و
دلهایی که آماده پذیرش است اما خارهاي هوا و هوس و شهوات و صفات رذیله در آن روییده، تأثیر آن را خنثی میکند .
تنهادلهایی سخنان اینپیشوایان بزرگ را میپذیرد و پرورش میدهد و بارور میکند که هم روح حقجویی و حق طلبی بر
فَذَکِّرْ اِنَّ الذِّکْري تَنْفَعُ الْمُؤْمِنینَ : پند » آن حاکم است و هم از این صفات خالی است و آن دلهاي مؤمنان است آري
. « و اندرز ده که مؤمنان را فایده میبخشد
20 ) سوره ذاریات )
56 وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الاِْنْسَ اِلاّ لِیَعْبُدُونِ
من جن و انس را نیافریدم جز براي اینکه عبادتم کنند (و از این طریق تکامل یابند و به من نزدیک شوند ) .
57 ما اُریدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما اُریدُ اَنْ یُطْعِمُونِ
هرگز از آنها نمیخواهم که به من روزي دهند و نمیخواهم مرا اطعام کنند .
هدف خلقت انسان از دیدگاه قرآن
58 اِنَّ اللّهَ هُوَ الرَّزّاقُ ذُوالْقُوَّةِ الْمَتینُ
خداوند روزي دهنده و صاحب قوت و قدرت است .
هدف آفرینش انسانها و » ؟ « ما براي چه آفریده شدهایم » از مهمترین سؤالاتی که هرکس از خود میکند این است که
؟ « آمدن به این جهان چیست
آیات 56 و 57 و 58 از سوره ذاریات به این سؤال مهم و همگانی با تعبیرات فشرده و پرمحتوایی پاسخ میگوید .
( جزء بیست و هفتم ( 21
این سه آیه که در نهایت اختصار و فشردگی است ، پرده از روي حقیقتی که همه خواهان آگاهی از آنند برمیدارد و
ما را در برابر هدفیبزرگ قرار میدهد .
بدون شک هر فرد عاقل و حکیمی که کاري انجام میدهد ، هدفی براي آن در نظر دارد و از آنجا که خداوند از همه عالمتر و
حکیمتر است ، بلکه با هیچکس قابل مقایسه نیست ، این سؤال پیش میآید که او چرا انسان را آفرید ؟ آیا کمبودي داشت که با
آفرینش انسان برطرف میشد . آیا نیازي داشته که ما را براي پاسخگویی به آن آفریده است ؟ در حالیکه میدانیم وجود او
از هر جهت کامل و بینهایت در بینهایت است و غنی بالذات .
پس طبق مقدمه اول باید قبول کنیم که او هدفی داشته و طبق مقدمه دوم ، باید بپذیریم که هدف او از آفرینش انسان
چیزي نیست که بازگشت بهذات پاکش کند .
نتیجتا باید این هدف را در بیرون ذات او جستجو کرد ، هدفی که
صفحه 15 از 77
22 ) سوره ذاریات )
به خود مخلوقات بازمیگردد و مایه کمال خود آنها است ، این از یکسو و از سوي دیگر در آیات قرآن تعبیرهاي مختلفی درباره
هدف آفرینش انسان شده است .
) ؟ « او کسی است که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را آزمایش کند ، کدامین نفر بهتر عملمیکنید »: در یک جا میخوانیم
بهعنوان یک هدف معرفی شده است . « حسن عمل » 2/ملک ) .در اینجا مسألهآزمایش و امتحانانسانها از نظر
خداوند کسی است که هفت آسمان را آفریده و از زمین نیز مانند آن خلق کرده است ، فرمان او »: و در آیه دیگر آمده است
12 / طلاق ) ) « در میان آنها نازل میشود تا بدانید خداوند بر هر چیز توانا است و علم او به همه موجودات احاطه دارد
.
بهعنوان هدفی براي آفرینش آسمانها و زمین ( و آنچه در آنها است ) ذکر « علم و آگاهی از قدرت و علم خداوند » و دراینجا
شدهاست.
اگر پروردگارت میخواست همه » : در آیه دیگر میخوانیم
( جزء بیست و هفتم ( 23
و بدون هیچگونه اختلاف ) قرار میداد ، ولی آنها همواره مختلفند - مگر آنچه پروردگارت ) « امت واحده » مردم را
118 و 119 / هود ) ، بر طبق این آیه رحمتالهی هدفاصلی آفرینش ) « رحم کند و براي همین ( رحمت ) آنها را آفریده
انسان است .
اما آیات مورد بحث تنها روي مسأله عبودیت و بندگی تکیه میکند و با صراحت تمام آن را به عنوان هدف نهایی
آفرینش جن و انسان معرفی مینماید .
اندکی تأمل در مفهوم این آیات و آنچه مشابه آن است ، نشان میدهد که هیچ تضاد و اختلافی در میان آنها نیست
، در واقع بعضی هدف مقدماتی ، بعضی متوسط و بعضی هدف نهاییاند و بعضی نتیجه آن .
« امتحان و آزمایش » و « علم و دانش » است که در آیات مورد بحث بهآن اشاره شده و مسأله « عبودیت » هدف اصلی همان
اهدافی هستند که در مسیر عبودیت قرار میگیرند
24 ) سوره ذاریات )
نتیجه این عبودیت است . « رحمت واسعه خداوند » و
« عبادت » به این ترتیب روشن میشود که ما همه براي عبادت پروردگار آفریده شدهایم، اما مهم ایناست که بدانیم حقیقت
چیست ؟
آیا تنها انجام مراسمی مانند رکوع و سجود و قیام و قعود و نماز و روزه منظور است ؟ یا حقیقتی است ماوراي اینها
؟ هرچند عبادات رسمی نیز همگی واجد اهمیتند .
تکیه کرد و به تحلیل آنها پرداخت . « عبودیت » و « عبد » براي یافتن پاسخ این سؤال باید روي واژه
از نظر لغت عرب به انسانی میگویند که سرتا پا تعلق به مولا و صاحب خود دارد ، ارادهاش تابع اراده او « عبد »
و خواستش تابع خواست او است ، در برابر او مالک چیزي نیست و در اطاعت او هرگز سستی به خود راه نمیدهد .
آنگونه که در متون لغت آمده ، اظهار آخرین درجه خضوع در برابر معبود است و به همین دلیل تنها ، « عبودیت » و به تعبیر دیگر
کسی میتواند معبود باشد که نهایت انعام و اکرام را کرده است و او کسی جز خدا نیست .
بنابراین عبودیت نهایت اوج تکامل یک انسان و قرب او به خدا است . عبودیت نهایت تسلیم در برابر ذات پاك او است .
صفحه 16 از 77
( جزء بیست و هفتم ( 25
عبودیت اطاعت بیقید و شرط و فرمانبرداري در تمام زمینههاست .
و بالاخره عبودیت کامل آن است که انسان جز به معبود واقعی یعنی کمال مطلق نیندیشد، جز در راه او گام برندارد و هر چه
غیر ازاو است فراموش کند ، حتی خویشتن را .
و این است هدف نهایی آفرینش بشر که خدا براي وصول به آن میدان آزمایشی فراهم ساخته و علم و آگاهی به انسان داده و
او است . « رحمت » نتیجه نهاییش نیز غرق شدن در اقیانوس
است « متین » و « قوه » خدا صاحب
در اصل به معنی دو عضله نیرومند است « متن » از ماده « مَتین »
26 ) سوره ذاریات )
که در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته ، پشت انسان را محکم میسازد و براي تحمل فشارهاي سنگین آماده میکند و به همین
ذوالقوة » به عنوان تأکید است ، زیرا « ذُوالقُوَّة » مناسبت به معنی قدرت و قوت کامل آمده است ، بنابراین ذکر آن بعد از کلمه
که آن نیز صیغه مبالغه است ، « رزاق » به کمال قدرت او و هنگامی که با واژه « متین » به اصل قدرت پروردگار اشاره میکند و «
همراه گردد ، این حقیقت را ثابت میکند که خداوند در دادن روزي به بندگان نهایت توانایی و تسلط را دارد و در هر گوشهاي از
این جهان پهناور ، در اعماق دریاها ، در میان درهها ، بر فراز کوهها ، در دل سنگها و در هر نقطهاي که از کرات آسمانی
باشند ، روزي لازم را به آنها میرساند و همگی بر سر خوان احسان جمعند ، پس اگر آنها را آفریده نه به خاطر
نیازي بوده است ، بلکه به خاطر فیض و لطفی بوده است .
اگر خداوند بندگان را براي عبودیت آفریده است ، چرا گروهی راه کفر را پیش میگیرند ؟
( جزء بیست و هفتم ( 27
کسانی که این ایراد را میکنند ، در حقیقت اراده تکوینی و تشریعی را با هم اشتباه کردهاند ، زیرا هدف عبادت اجباري نبوده ،
بلکه عبادت و بندگی توأم با اراده و اختیار است و در چنین زمینهاي ، هدف به صورت آماده کردن زمینهها تجلی میکند ،
فیالمثل هنگامی که گفته میشود ، من این مسجد را براي نماز خواندن مردم درست کردهام ، مفهومش این است آن را آماده براي
این کار ساختهام ، نه اینکه مردم را به اجبار به نماز وادارم ، همچنین در موارد دیگر مانند ساختن مدرسه براي تحصیل و
بیمارستان براي درمان و کتابخانه براي مطالعه .
به این ترتیب خداوند این انسان را آماده براي اطاعت و بندگی ساخته و هر گونه وسیله اعم از عقل و عواطف و قواي مختلف را از
درون و پیامبران و کتب آسمانی و برنامههاي تشریعیرا از برون براي آنها فراهم نموده است .
مسلم است این معنی در مؤمن و کافر یکسان است ، هرچند مؤمن از امکانات خود بهرهبرداري نموده و کافر ننموده
است .
28 ) سوره ذاریات )
پایان سوره ذاریات
( جزء بیست و هفتم ( 29
صفحه 17 از 77
سو