گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
فصل یکم : احادیث وصایت



1 / 1 هر پیامبری وصی ای دارد
فصل یکم : احادیث وصایت1 / 1هر پیامبری وصی ای دارد10255.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر پیامبری وصی و وارثی دارد و علی، وصی و وارث من است.10256.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خداوند عز و جل از هر امّتی پیامبری برگزید و برای هر پیامبر ، وصی ای. من، پیامبر این امّتم و علی پس از من ، وصی من در عترت و خاندان و امّت من است.10257.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :نخستین وصیّ روی زمین، هِبَهُ اللّه ، پسر آدم بود و هیچ پیامبری درنگذشت، مگر آن که وصی ای داشت.

پیامبران ، صد و بیست هزار تن بودند که پنج تن از آنان اولو العزم اند : نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمّد علیهم السلام. به یقین علی بن ابی طالب ، [ همچون] هِبَهُ اللّه برای محمّد بود و علم اوصیا و علم همه پیشینیان خود را به ارث بُرد. آگاه باشید که محمّد نیز علم همه پیامبران و فرستادگان پیش از خود را به ارث برد.

.


ص: 568

10258.عنه علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :إنَّ للّهِ تَعالی مِائَهَ ألفِ نَبِیٍّ وأربَعَهً وعِشرینَ (1) ألفَ نَبِیٍّ ، أنَا سَیِّدُهُم وأفضَلُهُم وأکرَمُهُم عَلَی اللّهِ عزَّوجَلَّ ، ولِکُلِّ نَبِیٍّ وَصِیٌّ أوصی إلَیهِ بَأَمرِ اللّهِ تَعالی ذِکرُهُ ، وإنَّ وَصِیّی عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ لَسَیِّدُهُم وأفضَلُهُم وأکرَمُهُم عَلَی اللّهِ عَزَّ وجَلَّ . (2)10259.عنه علیه السلام :إثبات الوصیّه فی خَبرِ دَعوَهِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله بَنی هاشِمٍ : رُوِیَ أنَّهُ دَعاهُم ثانِیَهً فَأَطعَمَهُم وسَقاهُم جَمیعا لَبَنا مِن عُسٍّ (3) واحِدٍ ، حَتّی تَصَدَّروا ، ثُمَّ قالَ لَهُم : یا بَنی عَبدِ المُطَّلِبِ ، أطیعونی تَکونوا مُلوکَ الأَرضِ وحُکّامَها ، إنَّ اللّهَ عزَّوجَلَّ لَم یَبعَث نَبِیّا قَطُّ إلّا جَعَلَ لَهُ وَصِیّا وأخا ووَزیرا ، فَأَیُّکُم یَکونُ أخی ووَصِیّی ومُؤازِری وقاضی دَینی ؟

فَأَبَوا قَبولَ ذلِکَ ، وقالوا : ومَن یُطیقُ ما تُطیقُهُ أنتَ ؟

فَقامَ إلَیهِ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام وهُوَ أصغَرُهُم سِنّا ، فَقالَ لَهُ : أنَا یا رَسولَ اللّهِ .

فَقالَ لَهُ : أنتَ لَعَمری تَقبَلُ ما قُلتُ وتُجیبُ دَعوَتی .

ولِذلِکَ کانَ وَصِیَّهُ وأخاهُ ووارِثَهُ دونَهُم . (4) .

1- .فی المصدر : «وعشرون» ، وهو تصحیف .
2- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 180 ح 5407 ، الخصال : ص 641 ح 19 عن زید بن علیّ عن آبائه علیهم السلامو ح 18 ، الأمالی للصدوق : ص 307 ح 352 کلاهما عن دارم بن قبیصه عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلاموالثلاثه الأخیره عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 3 ص 47 کلّها نحوه .
3- .العُسّ : القدح الکبیر (مجمع البحرین : ج 2 ص 1215 «عسس») .
4- .إثبات الوصیّه : ص 127 وراجع دعائم الإسلام : ج 1 ص 15 وروضه الواعظین : ص 63 وکنز الفوائد : ج 2 ص 177 وتاریخ دمشق : ج 42 ص 49 .

ص: 569

10260.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خداوند متعال، 124 هزار پیامبر داشت که من سَرور و برترین و گرامی ترین آنان نزد خداوند عز و جل هستم و هر پیامبری وصی ای دارد که به امر خداوند که یادش بلند باد! او را وصی قرار می دهد و وصیّ من، علی بن ابی طالب، سرور و برتر و گرامی ترین اوصیا نزد خداوند عز و جل است.10261.الإمامُ الباقرُ علیه السلام ( لَمّا سُئلَ عن الصَّبرِ الجمیلِ ) إثبات الوصیّه در خبر دعوت پیامبر صلی الله علیه و آله از بنی هاشم : روایت شده است که او آنان را بار دوم دعوت نمود ، آنان را اطعام کرد و از یک کاسه بزرگ شیر به آنان نوشاند تا همه سیراب شدند. سپس به آنان فرمود : «ای خاندان عبد المطّلب! از من فرمان بَرید تا حکمران و فرمانروای زمین شوید. خدای عز و جل هیچ پیامبری را برنینگیخت، جز آن که برای او وصی، برادر و وزیری (دستْ یاری) قرار داد. حال ، کدام یک از شما برادر، وصی، وزیر و ادا کننده بدهی های من می شود؟».

آنان از پذیرش این سخن ، خودداری کردند و گفتند : چه کسی تاب و توانش مانند توست؟

امیر مؤمنان که سنّش از همه آنان کم تر بود ، در حضور پیامبر صلی الله علیه و آله برخاست و به ایشان گفت : من [ می پذیرم]، ای پیامبر خدا!

پیامبر صلی الله علیه و آله به او فرمود : «به جانم سوگند که تو آنچه را می گویم، می پذیری و دعوتم را اجابت می کنی».

از این رو ، وصی ، برادر و وارث پیامبر صلی الله علیه و آله اوست ، نه دیگران. .


ص: 570

10257.امام علی علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، أنتَ خَلیفَتی عَلی اُمَّتی فی حَیاتی وبَعدَ مَوتی ، وأنتَ مِنّی کَشَیثٍ مِن آدَمَ ، وکَسامٍ مِن نوحٍ ، وکَإِسماعیلَ مِن إبراهیمَ ، وکَیوشَعَ مِن موسی ، وکَشَمعونَ مِن عیسی ، یا عَلِیُّ أنتَ وَصِیّی ووارِثی . (1)10258.امام علی علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :کانَ وَصِیُّ آدَمَ علیه السلام شَیثَ بنَ آدَمَ هِبَهَ اللّهِ ، وکانَ وَصِیُّ نوحٍ سام [ا] ، وکانَ وَصِیُّ إبراهیمَ إسماعیلَ ، وکانَ وَصِیُّ موسی یوشَعَ بن نونٍ ، وکانَ وَصِیُّ داوُدَ سُلیمانَ ، وکانَ وَصِیُّ عیسی شَمعونَ ، وکانَ وَصِیُّ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ علیه السلام وَهُوَ خَیرُ الأَوصیاءِ . (2)ولمزید الاطّلاع علی أسماء الأوصیاء من لدن آدم علیه السلام حتی خاتم الأنبیاء صلی الله علیه و آله راجع: الکافی : ج 8 ص 113 ح 92 ، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 174 ح 5402، الأمالی للصدوق: ص 486 ح 661، کمال الدین: ص 211 ح 1 ، الإمامه والتبصره : ص 153 ح 1 ، الأمالی للطوسی : ص 442 ح 991 ، قصص الأنبیاء : ص 371 ح 448 ، مشارق أنوار الیقین : ص 58 ، بشاره المصطفی : ص 82 ، کفایه الأثر : ص 147 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص 251 ، المسترشد : ص 574 ح 245 وکتاب «إثبات الوصیّه» .

1 / 2وَصِیُّ آدَمَ10262.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام ( فی قولِهِ تعالی : {Q} «فَصَبْرٌ جَمِیلٌ» {/Q} ) رسول اللّه صلی الله علیه و آله :إنَّ آدَمَ علیه السلام سَأَلَ اللّهَ عَزَّوجَلَّ أن یَجعَلَ لَهُ وَصِیّا صالِحا ، فَأَوحَی اللّهُ عزَّوجَلَّ إلَیهِ : إنّی أکرَمتُ الأَنبِیاءَ بَالنُّبُوَّهِ ، ثُمُّ اختَرتُ مِن خَلقی خَلقا وجَعَلتُ خِیارَهُمُ الأَوصِیاءَ . فَأَوحَی اللّهُ تَعالی ذِکرُهُ إلَیهِ : یا آدَمُ أوصِ إلی شَیثٍ . فَأَوصی آدَمُ علیه السلام إلی شَیثٍ وهُوَ هِبَهُ اللّهِ بنُ آدَمَ . (3) .

1- .بشاره المصطفی : ص 58 ، الأمالی للصدوق : ص 450 ح 609 کلاهما عن عبد اللّه بن عبّاس، بحار الأنوار: ج38 ص103 ح26.
2- .الفضائل لابن شاذان : ص 84 عن مقاتل بن سلیمان وراجع المسترشد : ص 283 ح 94 .
3- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 175 ح 5402 ، کمال الدین : ص 212 ح 1 ، الأمالی للطوسی : ص 442 ح 991 ، الأمالی للصدوق : ص 487 ح 661 ، بشاره المصطفی : ص 82 ، الإمامه والتبصره : ص 153 ح 1 ، قصص الأنبیاء : ص 371 ح 448 کلّها عن مقاتل بن سلیمان عن الإمام الصادق علیه السلام .

ص: 571



1 / 2 وصیّ آدم
10263.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی! تو جانشین من بر امّتم در هنگام حیات و پس از مرگم هستی و تو برای من، همانند شیث برای آدم ، سام برای نوح ، اسماعیل برای ابراهیم و یوشع برای موسی و شمعون برای عیسی هستی. ای علی! تو وصیّ من و وارث منی.10264.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :امام صادق علیه السلام :هِبَه اللّه شیث بن آدم ، وصیّ آدم و سام ، وصیّ نوح و اسماعیل ، وصیّ ابراهیم و یوشع بن نون ، وصیّ موسی و سلیمان ، وصیّ داوود و شمعون ، وصیّ عیسی بود و علی بن ابی طالب ، وصیّ محمّد است ، و او بهترینِ اوصیاست.برای آگاهی بیشتر از نام های اوصیا از آدم علیه السلام تا خاتم الأنبیا ، ر . ک : الکافی : ج 8 ص 113 ح 92 ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 174 ح 5402 ، الأمالی ، صدوق : ص 486 ح 661 ، کمال الدین : ص 211 ح 1، الإمامه والتبصره : ص 153 ح 1 ، الأمالی ، طوسی : ص 442 ح 991، قصص الأنبیاء : ص 371 ح 448، مشارق أنوار الیقین : ص 58 ، بشاره المصطفی : ص 82، کفایه الأثر : ص 147، المناقب ، ابن شهر آشوب : ج 1 ص 251 ، المسترشد : ص 574 ح 245 ، و کتاب إثبات الوصیّه .

1 / 2وصیّ آدم10265.الکافی عن الوَشّاءُ عن بعضِ أصحابِهِ عن الإمامِ اپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :آدم از خدای عز و جل خواست که وصیّ صالحی برای او قرار دهد. پس خداوند عز و جل به او وحی کرد که : «من، پیامبران را با نبوّت ، گرامی داشتم. سپس جمعی را از میان خلقم برگزیدم و برگزیدگان آنها را اوصیا قرار دادم».

خداوند متعال به او وحی کرد : «ای آدم! شیث را وصی قرار بده». و آدم پسرش شیث را که همان هبه اللّه بود ، وصی قرار داد.

.


ص: 572

10266.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله ( فیما کَتَبَ إلی بَعضِ أصحابِهِ یُعَزِّیهِ بابنِ ) الإمام الباقر علیه السلام :لَمّا دَنا أجَلُ آدَمَ أوحَی اللّهُ إلَیهِ : أن یا آدَمُ ، إنّی مُتَوَفّیکَ ورافِعُ روحِکَ إلَیَّ یَومَ کَذا وکَذا ، فَأَوصِ إلی خَیرِ وُلدِکَ وهُوَ هِبَتِی الَّذی وَهَبتُهُ لَکَ ، فَأَوصِ إلَیهِ ، وسَلِّم إلَیهِ ما عَلَّمناکَ مِنَ الأَسماءِ وَالاِسمِ الأَعظَمِ ، فَاجعَل ذلِکَ فی تابوتٍ ، فإنّی اُحِبُّ أن لا یَخلُوَ أرضی مِن عالِمٍ یَعلَمُ عِلمی ویَقضی بِحُکمی ، أجعَلُهُ حَجَّتی عَلی خَلقی .

قالَ : فَجَمَعَ آدَمُ إلَیهِ جَمیعَ وُلدِهِ مِنَ الرِّجالِ وَالنِّساءِ فَقالَ لَهُم : یا وُلدی ، إنَّ اللّهَ أوحی إلَیَّ أنَّهُ رافِعٌ إلَیهِ روحی ، وأمَرَنی أن اُوصِیَ إلی خَیرِ وُلدی وأنَّهُ هِبَهُ اللّهِ ، فإِنَّ اللّهَ اختارَهُ لی ولَکُم مِن بَعدی ، اِسمَعوا لَهُ وأطیعوا أمرَهُ ، فَإِنَّهُ وَصِیّی وخَلیفَتی عَلَیکُم .

فَقالوا جَمیعا : نَسمَعُ لَهُ ونُطیعُ أمرَهُ ولا نُخالِفُهُ .

قالَ : فَأَمَرَ بِالتّابوتِ فَعُمِلَ ، ثُمَّ جَعَلَ فیهِ عِلمَهُ وَالأَسماءَ وَالوَصِیَّهَ ، ثُمَّ دَفَعَهُ إلی هِبَهِ اللّهِ ، وَتَقَدَّمَ إلَیهِ فی ذلِکَ وقالَ لَهُ : ... إذا حَضَرَت وَفاتُکَ وأحسَستَ بِذلِکَ مِن نَفسِکَ فَالتَمِس خَیرَ وُلدِکَ وألزَمَهُم لَکَ صُحبَهً وأفضَلَهُم عِندَکَ قَبلَ ذلِکَ ، فَأَوصِ إلَیهِ بِمِثلِ ما أوصَیتُ بِهِ إلَیکَ ، ولا تَدَعَنَّ الأَرضَ بِغَیرِ عالِمٍ مِنّا أهلَ البَیتِ .

یا بُنَیَّ ، إنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی أهبَطَنی إلَی الأَرضِ وجَعَلَنی خَلیفَتَهُ فیها ، حُجَّهً لَهُ عَلی خَلقِهِ ، فَقَد أوصَیتُ إلَیکَ بِأَمرِ اللّهِ ، وجَعَلتُکَ حُجَّهً للّهِِ عَلی خَلقِهِ فی أرضِهِ بَعدی ، فَلا تَخرُج مِنَ الدُّنیا حَتّی تَدَعَ للّهِِ حُجَّهً ووَصِیّا ، وتُسَلِّمَ إلَیهِ التّابوتَ وما فیهِ کَما سَلَّمتُهُ إلَیکَ ، وأعلِمهُ أنَّهُ سَیکونُ مِن ذُرِّیَّتی رَجُلٌ اسمُهُ نوحٌ ، یَکونُ فی نُبُوَّتِهِ الطّوفانُ وَالغَرَقُ ، فَمَن رَکِبَ فی فُلکِهِ نَجا ومَن تَخَلَّفَ عَن فُلکِهِ غَرِقَ . وأوصِ وَصِیَّکَ أن یَحفَظَ بِالتّابوتِ وبِما فیهِ، فَإِذا حَضَرَت وَفاتُهُ أن یوصِیَ إلی خَیرِ وُلدِهِ وألزَمِهِم لَهُ وأفضَلِهِم عِندَهُ ، وسَلَّمَ إلَیهِ التّابوتَ وما فیهِ ، وَلیَضَع کُلُّ وَصِیٍّ وَصِیَّتَهُ فِی التّابوتِ وَلیوصِ بِذلِکَ بَعضُهُم إلی بَعضٍ ، فَمَن أدرَکَ نُبُوَّهَ نوحٍ فَلیَرکَب مَعَهُ وَلیَحمِلِ التّابوتَ وجَمیعَ ما فیهِ فی فُلکِهِ ولا یَتَخَلَّف عَنهُ أحَدٌ . (1) .

1- .تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 306 ح 77 عن حبیب السجستانی ، بحار الأنوار : ج 23 ص 60 ح 2 .

ص: 573

10267.الإمامُ علیٌّ علیه السلام ( للأشعَثِ بن قیسٍ لَمّا عَزّاهُ بابنٍ لَهُ ) امام باقر علیه السلام :چون زمان مرگ آدم نزدیک شد، خداوند به او وحی کرد که : «ای آدم! من در فلان روز، [ جان] تو را می گیرم و روحت را به سوی خود برمی کشم. پس بهترین فرزندت را که همان هبه ای (هدیه ای) است که به تو بخشیدم (یعنی هِبه اللّه )، وصی قرار ده. او را وصیّ [ خود] کن و آنچه از اسمای الهی و اسم اعظم به تو آموختیم، در اختیارش بگذار و اینها را در صندوقی قرار بده ، که من ، دوست دارم زمینم از عالِمی که علم مرا می داند وحکم مرا می راند، خالی نماند. پس من او را حجّت بر خلقم قرار می دهم».

پس آدم همه فرزندان خود را از پسر و دختر ، گرد آورد و به آنان گفت : «ای فرزندان من! خداوند به من وحی کرد که روحم را به سوی خود برمی کشد و مرا فرمان داد تا بهترین فرزندم را وصی قرار دهم و او همان هبه اللّه است. خداوند ، او را برای من و پس از من ، برای شما برگزیده است. به او گوش بسپارید و فرمانش ببرید که او وصی من و جانشین من بر شماست».

پس همگی گفتند : گوش می سپاریم و به فرمان او هستیم و با وی مخالفت نمی کنیم.

آدم فرمان داد صندوقی ساخته شود و [ چون ]ساخته شد، علم خود و اسما و وصیّت را در آن نهاد و آن را به هبه اللّه داد و در این باره به او گفت : «... چون مرگت فرا رسید و آن را در خود احساس کردی، بهترین فرزندانت و آن را که بیشتر با تو بوده و در نزدت گرامی تر بوده است، بخواه و او را وصی قرار ده ، چنان که من ، تو را وصی خود قرار دادم و زمین را جز با عالِمی از ما خاندان، وا مگذار.

پسرم! خداوند تبارک و تعالی مرا به سوی زمین فرو فرستاد و مرا در آن ، جانشین خود و حجّتی بر خلقش قرار داد. حال من به دستور خدا تو را وصی خود قرار دادم و تو را پس از خود، حجّت خدا بر خلقش در زمین قرار دادم. پس، از دنیا بیرون مرو تا آن که وصی و حجّتی برای خدا قرار دهی و صندوق و آنچه را در آن است ، به او بسپاری، همچنان که من به تو می سپارم و او را آگاه کن که به زودی ، مردی از نسل من به نام نوح خواهد آمد که در زمان نبوّتش، توفان و غرق شدن رخ می دهد که هر کس به کشتی او درآید، نجات می یابد و هر کس از کشتی او باز مانَد، غرق می شود.

به وصیّ خود ، سفارش کن که صندوق و آنچه را در آن است، حفظ کند و چون زمان وفاتش دررسید، بهترین فرزندش را که بیشتر با او بوده و در نظرش برتر از دیگر فرزندان است، وصی قرار دهد و صندوق و آنچه را در آن است، در اختیارش نهد و هر وصی ای، باید وصیّتش را در صندوق گذارد و هر یک از آنان ، آن را به دیگری بسپارد.

پس، هر کس نبوّت نوح را دید، باید با او سوار [ کشتی] شود و صندوق و آنچه را در آن است، به کشتی او ببرد و هیچ کس از آن جا نمانَد». .


ص: 574

10265.الکافی ( به نقل از وشّاء از بعضی از یارانش ) عنه علیه السلام :کانَ آدَمُ علیه السلام وَصّی هِبَهَ اللّهِ أن یَتَعاهَدَ هذِهِ الوَصِیَّهَ عِندَ رَأسِ کُلِّ سَنَهٍ فَیَکونَ یَومَ عیدِهِم ، فَیَتَعاهَدونَ نوحا وزَمانَهُ الَّذی یَخرُجُ فیهِ ، وکَذلِکَ جاءَ فی وَصِیَّهِ کُلِّ نَبِیٍّ حَتّی بَعَثَ اللّهُ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله ، وإنَّما عَرَفوا نوحا بِالعِلمِ الَّذی عِندَهُم وهُوَ قَولُ اللّهِ عزَّوجَلَّ : «لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَی قَوْمِهِ ...» (1) . (2)10266.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( به یکی از اصحاب خود در مرگ فرزندش ، چنین تسلیت ) الإمام الصادق علیه السلام :أوحَی اللّهُ إلی آدَمَ أنِ ادفَعِ الوَصِیَّهَ ، وَاسمَ اللّهِ الأَعظَمَ ، وما أظهَرتُکَ عَلَیهِ مِن عِلمِ النُّبُوَّهِ ، وما عَلَّمتُکَ مِنَ الأَسماءِ إلی شَیثِ بنِ آدَمَ . (3)10267.امام علی علیه السلام ( در دلداری به اشعث بن قیس در مرگ فرزندش ) الکامل فی التاریخ :لَمّا حَضَرَت آدَمَ الوَفاهُ عَهِدَ إلی شَیثٍ ، وعَلَّمَهُ ساعاتِ اللَّیلِ وَالنَّهارِ ، وعِبادَهَ الخَلوَهِ فی کُلِّ ساعَهٍ مِنها ، وأعلَمَهُ بِالطّوفانِ ، وصارَتِ الرِّیاسَهُ بَعدَ آدَمَ إلَیهِ . (4)10268.عنه علیه السلام :تاریخ الطبری :ذُکِرَ أنَّ آدَمَ علیه السلام مَرِضَ قَبلَ مَوتِهِ أحَدَ عَشَرَ یَوما ، وأوصی إلَی ابنِهِ شَیثٍ علیه السلام وکَتَبَ وَصِیَّتَهُ ، ثُمَّ دَفَعَ کِتابَ وَصِیَّتِهِ إلی شَیثٍ ، وأمَرَهُ أن یُخفِیَهُ مِن قابیلَ ووُلدِهِ ؛ لِأَنَّ قابیلَ قَد کانَ قَتَلَ هابیلَ حَسَدا مِنهُ حینَ خَصَّهُ آدَمُ بِالعِلمِ ، فَاستَخفی شَیثٌ ووُلدُهُ بِما عِندَهُم مِنَ العِلمِ ، ولَم یَکُن عِندَ قابیلَ ووُلدِهِ عِلمٌ یَنتَفِعونَ بِهِ . (5) .

1- .الأعراف : 59 ، هود : 25 ، العنکبوت : 14 ، المؤمنون : 23 .
2- .الکافی : ج 8 ص 115 ح 92 ، کمال الدین : ص 215 ح 2 ، تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 311 ح 78 ولیس فیه «وإنّما ...» وکلّها عن أبی حمزه الثمالی .
3- .تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 312 ح 83 عن سلیمان بن خالد وراجع الکافی : ج 8 ص 114 ح 92 .
4- .الکامل فی التاریخ : ج 1 ص 58 ، تاریخ الطبری : ج 1 ص 152 ، البدایه والنهایه : ج 1 ص 98 کلاهما نحوه .
5- .تاریخ الطبری : ج 1 ص 158 ، الکامل فی التاریخ : ج 1 ص 60 .

ص: 575

10269.عنه علیه السلام :امام باقر علیه السلام :آدم به هبه اللّه سفارش کرد که این وصیّت (1) را در آغاز هر سال به یاد آورد وآن روز، عیدشان باشد. پس آنان از زمانی که نوح در آن خواهد آمد، یاد می کردند. در وصیّت هر پیامبری همین گونه آمد تا خداوند، محمّد صلی الله علیه و آله را مبعوث کرد. آنان ، نوح را با آگاهی ای که داشتند ، شناختند و این ، همان گفته خداوند عز و جلاست : «همانا نوح را به سوی قومش فرستادیم...» .10270.عنه علیه السلام :امام صادق علیه السلام :خداوند به آدم وحی کرد که : «وصیّت، اسم اعظم ، و آنچه از علم نبوّت را که برای تو آشکار کردم و آنچه از اَسما به تو آموختم، به شیث بن آدم بسپار».10271.عنه علیه السلام :الکامل فی التاریخ :چون زمان وفات آدم علیه السلام در رسید، به شیث ، وصیّت کرد و ساعات شب و روز و عبادتِ در خلوتِ هر ساعت را به او آموخت و او را از توفان [ نوح ]آگاه ساخت و ریاست پس از آدم علیه السلام به او رسید.10272.الإمامُ الباقرُ علیه السلام :تاریخ الطبری :ذکر شده است که آدم علیه السلام یازده روز پیش از مرگش بیمار شد و پسرش شیث را وصی قرار داد و آن را نوشت. سپس وصیّت نامه را به شیث سپرد و به او فرمان داد که آن را از قابیل و فرزندان او پنهان بدارد ؛ چرا که قابیل، از سرِ حسادت به این که آدم علیه السلام علم را به هابیلْ اختصاص داده بود ، وی را کشته بود.

پس شیث و فرزندانش علم خود را پنهان داشتند و در نزد قابیل و فرزندانش، علمی که از آن بهره جویند، نبود. .

1- .منظور ، وصیّت ذکر شده در حدیث پیشین است . (م)

ص: 576

1 / 3وَصِیُّ نوحٍ10270.امام علی علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :لَقَد خَرَجَ نوحٌ مِنَ الدُّنیا وعاهَدَ قَومَهُ عَلَی الوَفاءِ لِوَصِیِّهِ سامٍ . (1)10271.امام علی علیه السلام :الإمام الباقر علیه السلام :لَمّا حَضَرَت نوحا الوَفاهُ أوصی إلَی ابنِهِ سامٍ ، وسَلَّمَ التّابوتَ وجَمیعَ ما فیهِ والوَصِیَّهَ . (2)10272.امام باقر علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :عاشَ نوحٌ علیه السلام بَعدَ الطّوفانِ خَمسَمِائَهِ سَنَهٍ ، ثُمَّ أتاهُ جَبرَئیلُ علیه السلام فَقالَ : یا نوحُ ، إنَّهُ قَدِ انقَضَت نُبُوَّتُکَ ، وَاستَکمَلتَ أیّامَکَ ، فَانظُر إلی الاِسمِ الأَکبَرِ ومیراثِ العِلمِ وآثارِ عِلمِ النُّبُوَّهِ الَّتی مَعَکَ ، فَادفَعها إلَی ابنِکَ سامٍ ، فَإِنّی لاأترُکُ الأَرضَ إلّا وفیها عالِمٌ تُعرَفُ بِهِ طاعَتی ، ویُعرَفُ بِهِ هُدایَ ، ویَکونُ نجاهً فیما بَینَ مَقبَضِ النَّبِیِّ ومَبعَثِ النَّبِیِّ الآخَرِ ، ولَم أکُن أترُکُ النّاسَ بِغَیرِ حُجَّهٍ لی ، وداعٍ إلَیَّ ، وهادٍ إلی سَبیلی ، وعارِفٍ بِأَمری ، فَإِنّی قَد قَضَیتُ أن أجعَلَ لِکُلٍّ قَومٍ هادِیا أهدی بِهِ السُّعَداءَ ، ویَکونَ حُجَّهً لی عَلَی الأَشقِیاءِ .

قالَ : فَدَفَعَ نوحٌ علیه السلام الاِسمَ الأَکبَرَ ومیراثَ العِلمِ وآثارَ عِلمِ النُّبُوَّهِ إلی سامٍ ، وأمّا حامٌ ویافِثُ فَلَم یَکُن عِندَهُما عِلمٌ یَنتَفِعانِ بِهِ .

قالَ : وبَشَّرَهُم نوحٌ علیه السلام بِهودٍ علیه السلام ، وأمَرَهُم بِاتِّباعِهِ ، وأمَرَهُم أن یَفتَحُوا الوَصِیَّهَ فی کُلِّ عامٍ ، ویَنظُروا فیها ویَکونَ عیدا لَهُم . (3) .

1- .معانی الأخبار : ص 372 ح 1 عن ابن عبّاس ، بحار الأنوار : ج 38 ص 129 ح 81 .
2- .تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 309 ح 77 عن حبیب السجستانی .
3- .الکافی : ج 8 ص 285 ح 430 ، کمال الدین : ص 134 ح 3 نحوه وکلاهما عن عبد الحمید بن أبی الدیلم وراجع ص 215 ح 2 والکافی : ج 8 ص 115 ح 92 .

ص: 577



1 / 3 وصیّ نوح
1 / 3وصیّ نوح10275.الکافی عن سماعَهِ بنِ مِهرانَ عن الإمامِ الکاظمِپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :نوح در حالی از دنیا رفت که از قومش پیمان گرفت به وصیّش سام، وفادار باشند.10276.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :امام باقر علیه السلام :چون وفات نوح در رسید، پسرش سام را وصی قرار داد و صندوق و همه آنچه در آن بود و نیز وصیّت را به او سپرد.10273.امام صادق علیه السلام :امام صادق علیه السلام :نوح ، پانصد سال پس از توفان زیست. سپس جبرئیل [ از جانب پروردگار] به نزدش آمد و گفت : «ای نوح! نبوّتت تمام شده و روزگارت به سر آمده است . حال ، اسم اکبر، میراث علمی و آثار علم نبوّتی را که با خود داری به پسرت سام بسپار ؛ چرا که من، زمین را وا نمی گذارم ، جز این که در آن عالِمی باشد که به وسیله او طاعت و هدایتم شناخته شود و در فاصله میان وفات یک پیامبر تا بعثت پیامبر بعدی، نجات بخش باشد و مردم را جز با حجّتی برای خودم و دعوتگری به سویم و هدایتگری به راهم و دانایی به کارم، وا نمی گذارم؛ چرا که من حکم کرده ام که برای هر قوم، هدایتگری قرار دهم که با او سعادتمندان را هدایت کنم و او حجّتم بر شقاوتمندان باشد».

پس نوح ، اسم اکبر و میراث علمی و آثار علم نبوّت را به سام سپرد ؛ امّا نزد حام و یافث، علمی که از آن بهره جویند، نبود.

نوح ، آنان را به هود ، بشارت و به پیروی از او فرمان داد و به آنان دستور داد که هر ساله وصیّت را بگشایند و در آن بنگرند و این [ روز بازگشایی] ، عید آنان باشد.

.


ص: 578

1 / 4وَصِیُّ موسی10276.امام علی علیه السلام :الإمام الباقر علیه السلام :کانَ وَصِیُّ موسی یوشَعَ بنَ نونٍ علیه السلام ، وهُوَ فَتاهُ الَّذی ذَکَرَهُ اللّهُ عزَّوجَلَّ فی کِتابِهِ (1) . (2)10277.عنه علیه السلام ( لِقَیسِ بنِ سَعدٍ و قد قَدِمَ علَیهِ مِن مِصرَ ) الإمام الصادق علیه السلام :أوصی موسی علیه السلام إلی یوشَعَ بنِ نونٍ ، وأوصی یوشَعُ بنُ نونٍ إلی وَلَدِ هارونَ ولَم یوصِ إلی وَلَدِهِ ولا إلی وَلَدِ موسی ، إنَّ اللّهَ تَعالی لَهُ الخِیَرَهُ ، یَختارُ مَن یَشاءُ مِمَّن یَشاءُ . (3)10278.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :عنه علیه السلام فی خَبَرِ وَفاهِ موسی علیه السلام : دَعا یوشَعَ بنَ نونٍ فَأَوصی إلَیهِ وأمَرَهُ بِکِتمانِ أمرِهِ ، وبِأَن یوصِیَ بَعدَهُ إلی مَن یَقومُ بِالأَمرِ . (4)10279.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :تاریخ الیعقوبی :إنَّ موسی علیه السلام قالَ لَهُم [لِبَنی إسرائیلَ] : قَد بَلَّغتُکُم وَصایَا اللّهِ وعَرَّفتُکُم أمرَهُ فَاتَّبِعوا ذلِکَ ، وَاعمَلوا بِهِ ، فَقَد أتَت لی مِائَهٌ وعِشرونَ سَنَهً وقَد حانَت وَفاتی ، وهذا یوشَعُ بنُ نونٍ القَیِّمُ فیکُم بَعدی ، فَاسمَعوا لَهُ وأطیعوا أمرَهُ ، فَإِنَّهُ یَقضی بَینَکُم بِالحَقِّ ، ومَلعونٌ مَن خالَفَهُ وعَصاهُ . (5) .

1- .کما فی سوره الکهف، الآیه 60 : «وَ إِذْ قَالَ مُوسَی لِفَتَهُ لَا أَبْرَحُ ...» ، والآیه 62 : «فَلَمَّا جَاوَزَا قَالَ لِفَتَهُ ءَاتِنَا غَدَآءَنَا ...» .
2- .الکافی : ج 8 ص 117 ح 92 ، کمال الدین : ص 217 ح 2 ، تفسیر العیّاشی : ج 2 ص 330 ح 42 کلّها عن أبی حمزه الثمالی .
3- .الکافی : ج 1 ص 293 ح 3 ، بصائر الدرجات : ص 469 ح 4 کلاهما عن عبد الحمید بن أبی الدیلم .
4- .کمال الدین : ص 153 ح 17 عن محمّد بن عماره ، الأمالی للصدوق : ص 303 ح 343 عن عماره ، قصص الأنبیاء : ص 175 ح 204 عن هشام بن سالم .
5- .تاریخ الیعقوبی : ج 1 ص 45 .

ص: 579



1 / 4 وصیّ موسی
1 / 4وصیّ موسی10278.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امام باقر علیه السلام :وصیّ موسی ، یوشع بن نون بود. او همان جوانی است که خداوند عز و جلدر قرآن از او یاد کرده است.10279.امام علی علیه السلام :امام صادق علیه السلام :موسی ، یوشع بن نون را وصی قرار داد و یوشع بن نون فرزند هارونْ را وصی قرار داد و پسر خود و پسر موسی را وصی نکرد ؛ چرا که انتخاب، با خداوند متعال است و از میان مردمان ، هر کس را بخواهد، برمی گزیند.10280.امام علی علیه السلام :امام صادق علیه السلام در خبر وفات موسی علیه السلام : [ موسی ]یوشع بن نون را فرا خواند و او را وصی کرد و به او فرمان داد این مسئولیتش را پنهان بدارد و پس از خودش کسی را که به این امر قیام می کند، وصی قرار دهد.10281.عنه علیه السلام :تاریخ الیعقوبی :موسی علیه السلام به بنی اسرائیل گفت : «سفارش های خداوند را به شما رساندم و فرمان او را به شما شناساندم. پس، آن را پیروی و بدان عمل کنید.

من، صد و بیست سال عمر کردم و وفاتم نزدیک شده است . پس از من ، این یوشع بن نون، سرپرست شماست. پس به او گوش سپارید و فرمانش را پیروی کنید که میان شما به حق ، داوری می کند و هر کس مخالفت و سرپیچی اش کند، نفرین شده است».

.


ص: 580

10282.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :تاریخ الیعقوبی :وکانَ موسی لَمّا حَضَرَتهُ وَفاتُهُ أمَرَهُ اللّهُ عزَّوجَلَّ أن یُدخِلَ یوشَعَ بنَ نونٍ وکانَ یوشَعُ بنُ نونٍ مِن شَعبِ یوسُفَ بنِ یَعقوبَ إلی قُبَّهِ الزَّمانِ ، فَیُقَدَّسَ عَلَیهِ ، ویَضَعَ یَدَهُ عَلی جَسَدِهِ لِتَتَحَوَّلَ فیهِ بَرَکَتُهُ ، ویوصِیَهُ أن یَقومَ بَعدَهُ فی بَنی إسرائیلَ ، فَفَعَلَ موسی ذلِکَ ، فَلَمّا ماتَ موسی قامَ یوشَعُ بَعدَهُ فی بَنی إسرائیلَ ... . 1 .


ص: 581

10283.عنه علیه السلام :تاریخ الیعقوبی :و چون وفات موسی علیه السلام نزدیک شد، خدای عز و جل به او فرمان داد که یوشع بن نون را که از تیره یوسف بن یعقوب علیهما السلام بود، به قبّه زمان (1) درآورد و تقدیسش کند و دستش را بر بدن او بگذارد تا برکت در آن راه یابد و او را وصی قرار دهد تا پس از وی، در میان بنی اسرائیل، کار را به عهده بگیرد.

پس موسی علیه السلام چنین کرد و چون موسی علیه السلام درگذشت، یوشع ، از پس او کار را در بنی اسرائیل به عهده گرفت... 2 . .

1- .قُبّه زمان ، معبد گنبدی شکل بنی اسرائیل بوده است که موسی و هارون علیهما السلام ، آن را در صحرای «تَیْه» و به فرمان خداوند ، بنا کردند . برخی (مانند کفعمی) ، آن را همان «بیت المقدس» می دانند و برخی (مانند فرید وجدی) ، آن را همانند «قبه الشهاده» دانسته اند که خیمه ای از کتان بود و تابوت عهد را با آن می پوشاندند (ر . ک : بحار الأنوار : ج 90 ص 119 ، دائره المعارف القرن العشرین : ج 7 ص 602) .

ص: 582

1 / 5وَصِیُّ عیسی10281.امام علی علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :أوصی عیسَی بنُ مَریَمَ إلی شَمعونَ بنِ حَمّونَ الصَّفا . (1)10282.امام علی علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :لَقَد رُفِعَ عیسیَ بنُ مَریَمَ إلَی السَّماءِ ، وقَد عاهَدَ قَومَهُ عَلَی الوَفاءِ لِوَصِیِّهِ شَمعونَ بنِ حَمّونَ الصَّفا . (2)10283.امام علی علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام :اِفتَرَقَتِ الیَهودُ عَلی إحدی وسَبعینَ فِرقَهً : سَبعونَ مِنها فِی النّارِ ، وواحِدَهٌ ناجِیَهٌ فِی الجَنَّهِ وهِیَ الَّتِی اتَّبَعَت یوشَعَ بنَ نونٍ وَصِیَّ موسی علیه السلام .

وَافتَرَقَتِ النَّصاری عَلَی اثنَتَینِ وسَبعینَ فِرقَهً : إحدی وسَبعونَ فِرقَهً فِی النّارِ ، وواحِدَهٌ فِی الجَنَّهِ وهِیَ الّتِی اتَّبَعَت شَمعونَ وَصِیَّ عیسی علیه السلام . (3)10284.امام علی علیه السلام :إثبات الوصیّه :وَاشتَدَّ طَلَبُ الیَهودِ لَهُ [عیسی علیه السلام ]حَتّی هَرَبَ مِنهُم ، ثُمَّ جَمَعَ أصحابَهُ وأوصی إلی شَمعونَ وأمَرَهُم بِطاعَتِهِ ، وسَلَّمَ إلَیهِ الاِسمَ الأَعظَمَ وَالتّابوتَ . (4) .

1- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 176 ح 5402 ، کمال الدین : ص 213 ح 1 ، الإمامه والتبصره : ص 155 ح 1 ، الأمالی للطوسی : ص 443 ح 991 وفیه «خمون» بدل «حمون» ، بشاره المصطفی : ص 83 وفیه «حمور» وکلّها عن مقاتل بن سلیمان عن الإمام الصادق علیه السلام ، کفایه الأثر : ص 149 عن عبد الرحمن بن أبی لیلی عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله .
2- .معانی الأخبار : ص 372 ح 1 عن ابن عبّاس .
3- .الأمالی للطوسی : ص 523 ح 1159 ، بشاره المصطفی : ص 216 کلاهما عن المجاشعی عن محمّد بن جعفر بن محمّد عن أبیه الإمام الصادق علیه السلام وعن المجاشعی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، الاحتجاج : ج 1 ص 625 ح 145 ، کتاب سلیم بن قیس : ج 2 ص 803 ح 32 عن سلیم بن قیس .
4- .إثبات الوصیّه : ص 89 .

ص: 583



1 / 5 وصیّ عیسی
1 / 5وصیّ عیسی10286.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :عیسی بن مریم ، شمعون بن حمّونِ (1) صفا را وصی خود قرار داد.10287.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :عیسی بن مریم به آسمان ، بُرده شد ، در حالی که از قومش پیمان گرفته بود که به وصیّ اش شمعون بن حمون صفا ، وفادار بمانند .10288.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :امام علی علیه السلام :یهود ، هفتاد و یک فرقه شدند : هفتاد فرقه از آنان در آتش اند و فرقه ای که نجات یافته ، در بهشت است و آن، فرقه ای است که از یوشع بن نون، وصیّ موسی علیه السلام ، پیروی کرد.

و مسیحیان ، هفتاد و دو فرقه شدند : هفتاد و یک فرقه در آتش اند و یکی در بهشت است و آن ، فرقه ای است که از شمعون ، وصیّ عیسی علیه السلام ، پیروی کرد .10289.عنه علیه السلام :إثبات الوصیّه :جستجوی یهود برای یافتن عیسی علیه السلام بالا گرفت، تا این که وی از دست آنها گریخت. و اصحابش را گردآورد و شمعون را وصیّ خود خواند و به پیروی از او فرمانشان داد و اسم اعظم و صندوق را در اختیار او نهاد.

.

1- .در نقل الأمالی ، طوسی «خمون» آمده است .

ص: 584

1 / 6وَصِیُّ خاتَمِ الأَنبیاءِ1 / 6 1 الوَصِیُّ 10291.عنه علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :وَصِیّی عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ . (1)10292.عنه علیه السلام :المعجم الکبیر عن سلمان :قُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ ، لِکُلِّ نَبِیٍّ وَصِیٌّ فَمَن وَصِیُّکَ ؟ فَسَکَتَ عَنّی ، فَلَمّا کانَ بَعدُ رَآنی فَقالَ : یا سَلمانُ . فَأَسرَعتُ إلَیهِ قُلتُ : لَبَّیکَ .

قالَ : تَعلَمُ مَن وَصِیُّ موسی ؟

قُلتُ : نَعَم ، یوشَعُ بنُ نونٍ .

قالَ : لِمَ ؟

قُلتُ : لِأَنَّهُ کانَ أعلَمَهُم .

قالَ : فَإِنَّ وَصِیّی ومَوضِعَ سِرّی ، وخَیرَ مَن أترُکُ بَعدی ، ویُنجِزُ عِدَتی ، ویَقضی دَینی عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ . (2) .

1- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 3 ص 75 ح 3365 عن عائشه ، الغیبه للطوسی : ص 150 ح 111 عن الحسن بن علیّ عن أبیه عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلامعنه صلی الله علیه و آله وفیه «یا علیّ أنت وصیّی» ، الخصال : ص 356 ح 36 ، الأمالی للصدوق : ص 259 ح 279 کلاهما عن الحسن بن عبد اللّه عن أبیه عن جدّه الإمام الحسن علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ، معانی الأخبار : ص 369 ح 1 ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 144 کلاهما عن ابن عبّاس ، الاحتجاج : ج 1 ص 302 ح 52 عن عبد اللّه بن الحسن عن أبیه عن الإمام علیّ علیه السلام عن اُبیّ بن کعب ، سعد السعود : ص 101 عن ابن هماد عن أبیه عن جدّه ، شرح الأخبار : ج 1 ص 126 ح 59 عن أبی رافع ، روضه الواعظین : ص 125 عن أبی سعید الخدری .
2- .المعجم الکبیر : ج 6 ص 221 ح 6063 ؛ کشف الغمّه : ج 1 ص 157 ، إرشاد القلوب : ص 236 ، المسترشد : ص 580 ح 251 ، شرح الأخبار : ج 1 ص 125 ح 58 والثلاثه الأخیره نحوه وراجع المناقب للکوفی : ج 1 ص 385389 ح 302311 والمناقب لابن شهر آشوب : ج 3 ص 47 .

ص: 585



1 / 6 وصیّ خاتم پیامبران
1 / 6 1 وصی

1 / 6وصیّ خاتم پیامبران1 / 6 1وصی10297.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :وصیّ من، علی بن ابی طالب است.10298.عنه علیه السلام :المعجم الکبیر به نقل از سلمان : گفتم : ای پیامبر خدا! هر پیامبری وصی ای دارد. وصیّ تو کیست؟ با من سخنی نگفت. چندی بعد که مرا دید، فرمود : «ای سلمان! [ بیا]».

من نزدش شتافتم و گفتم : بله، بله!

فرمود : «می دانی وصیّ موسی کیست؟».

گفتم : آری، یوشع بن نون.

فرمود : «چرا؟».

گفتم : چون داناترین آنان بود.

فرمود : «بی گمان، وصی و رازدار من و بهترین کسی که پس از خود به جا می نهم و وعده های مرا تحقّق می بخشد و بدهی ام را ادا می کند، علی بن ابی طالب است».

.


ص: 586

10290.امام علی علیه السلام :فضائل الصحابه عن أنس بن مالک :قُلنا لِسَلمانَ : سَلِ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله مِن وَصِیِّهِ ؟ فَقالَ لَهُ سَلمانُ : یا رَسولَ اللّهِ مَن وَصِیُّکَ ؟

قالَ : یا سَلمانُ ، مَن کانَ وَصِیَّ موسی ؟

قال : یوشَعُ بنُ نونٍ .

قالَ : فَإِنَّ وَصِیّی ووارِثی ، یَقضی دَینی ، ویُنجِزُ مَوعودی عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ . (1)10291.امام علی علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ... أنتَ الوَصِیُّ ، وأنتَ الوَلِیُّ ، وأنتَ الوَزیرُ . (2)10292.امام علی علیه السلام :کفایه الأثر عن حذیفه بن الیمان :قُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ ، عَلی مَن تُخَلِّفُنا ؟

قالَ : عَلی مَن خَلَّفَ موسَی بنُ عِمرانَ قَومَهُ ؟

قُلتُ : عَلی وَصِیِّهِ یوشَعَ بنِ نونٍ .

قالَ : فِإِنَّ وَصِیّی وخَلیفَتی مِن بَعدی عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام ، قائِدُ البَرَرَهِ وقاتِلُ الکَفَرَهِ ، مَنصورٌ مَن نَصَرَهُ ، مَخذولٌ مَن خَذَلَهُ . (3)10293.امام علی علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام فی خُطبَهٍ خَطَبَها لأهلِ المَدینَهِ بَعدَ بَیعَتِهِ أبابَکرٍ :وَالَّذی فَلَقَ الحَبَّهَ وبَرَأَ النَّسَمَهَ ، لَقَد عَلِمتُم أنّی صاحِبُکُم وَالَّذی بِهِ اُمِرتُم ، وأنّی عالِمُکُم وَالَّذی بِعِلمِهِ نَجاتُکُم ، ووَصِیُّ نَبِیُّکُم ، وخِیَرَهُ رَبِّکُم ، ولِسانُ نُورِکُم ، وَالعالِمُ بِما یُصلِحُکُم . (4) .

1- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 615 ح 1052 .
2- .الخصال : ص 429 ح 7 و ح 6 کلاهما عن زید بن علیّ عن آبائه علیهم السلامو ح 8 عن جابر بن یزید عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلامعنه صلی الله علیه و آله ، کتاب سلیم بن قیس : ج 2 ص 830 ح 40 عن سلیم بن قیس عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفی الثلاثه الأخیره «الخلیفه فی الأهل والمال» بدل «الولیّ» ، الأمالی للصدوق : ص 136 ح 135 ، الأمالی للطوسی : ص 137 ح 222 ، بشاره المصطفی : ص 77 و 128 ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 388 ح 309 وفیه «الخلیفه» بدل «الولیّ» والخمسه الأخیره عن زید بن علیّ عن آبائه علیهم السلامعنه صلی الله علیه و آله .
3- .کفایه الأثر : ص 137 .
4- .الکافی : ج 8 ص 32 ح 5 عن أبی الهیثم بن التیهان .

ص: 587

10294.امام علی علیه السلام :فضائل الصحابه به نقل از انس بن مالک : به سلمان گفتیم : از پیامبر صلی الله علیه و آله بپرس که وصی اش کیست؟

سلمان پرسید : ای پیامبر خدا! وصیّ تو کیست؟

فرمود : «سلمان! وصیّ موسی که بود؟».

گفت : یوشع بن نون.

فرمود : «بی گمان، وصیّ و وارث من که بدهی مرا ادا می کند و وعده هایم را تحقّق می بخشد، علی بن ابی طالب است».10295.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی!... تو وصی ای ، تو ولی ای، تو وزیری .10296.امام علی علیه السلام :کفایه الأثر به نقل از حُذیفه بن یَمان : گفتم : ای پیامبر خدا! چه کسی را برای ما به جانشینی می گذاری؟

فرمود : «موسی بن عمران برای قومش چه کسی را جانشین گذاشت؟».

گفتم : وصی اش، یوشع بن نون را .

فرمود : «بی گمان، وصی و جانشین من پس از من، علی بن ابی طالب است؛ رهبر نیکان و کُشنده کافران. کسی که او را یاری کند ، یاری می شود و کسی که او را وا نهد ، وا نهاده می شود».10297.امام علی علیه السلام :امام علی علیه السلام ضمن یک سخنرانی ، پس از بیعت مردم با ابو بکر ، خطاب به مردم مدینه : سوگند به آن که دانه را شکافت و جانداران را آفرید، به روشنی می دانید که من، سرپرست شما و همان کسی هستم که به پیروی از او، فرمان یافته اید. من، دانای شما و همان کسی هستم که نجات شما با علم اوست! من وصیّ پیامبر شما ، برگزیده پروردگارتان، زبان نورتان و دانا به روش اصلاحتان هستم! .


ص: 588

10298.امام علی علیه السلام :عنه علیه السلام :أیُّهَا النّاسُ ! إنّی قَد بَثَثتُ لَکُمُ المَواعِظَ الَّتی وَعَظَ الأَنبِیاءُ بِها اُمَمَهُم ، وأدَّیتُ إلَیکُم ما أدَّتِ الأَوصِیاءُ إلی مَن بَعدَهُم . (1)10299.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :عنه علیه السلام :فَیا عَجَبا ، وما لی لا أعجَبُ مِن خَطَإِ هذِهِ الفِرَقِ عَلَی اختِلافِ حُجَجِها فی دینِها ! لا یَقتَصّونَ أثَرَ نَبِیٍّ ، ولا یَقتَدونَ بِعَمَلِ وَصِیٍّ . (2)10300.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :عنه علیه السلام :مَعاشِرَ النّاسِ ، أنَا أخو رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ووَصِیُّهُ ووارِثُ عِلمِهِ ، خَصَّنی وحَبانی بِوَصِیَّتِهِ ، وَاختارَنی مِن بَینِهِم . (3)10301.عنه علیه السلام :عنه علیه السلام :إنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی خَصَّ نَبِیَّهُ صلی الله علیه و آله بِالنُّبُوَّهِ وخَصَّنِی النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بِالوَصِیَّهِ . (4)10302.عنه علیه السلام :عنه علیه السلام :أنَا صِنوُهُ ، ووَصِیُّهُ ووَلِیُّهُ ، وصاحِبُ نَجواهُ وسِرِّهِ . (5)10303.عنه علیه السلام :عنه علیه السلام :أنا وَصِیُّ خَیرِ الأَنبِیاءِ ، أنَا وَصِیُّ سَیِّدِ الأَنبِیاءِ ، أنَا وَصِیُّ خاتَمِ النَّبِیّینَ . (6)10304.عنه علیه السلام :الإمام الحسن علیه السلام :لَمّا حَضَرَت أبِی الوَفاهُ أقبَلَ یوصی ، فَقالَ : هذا ما أوصی بِهِ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ أخو مُحَمَّدٍ رَسولِ اللّهِ وَابنُ عَمِّهِ ووَصِیُّهُ وصاحِبُهُ ... . (7)10305.عنه علیه السلام :عنه علیه السلام مِن خُطبَتِهِ بَعدَ استِشهادِ الإِمامِ عَلِیٍّ علیه السلام : أیُّهَا النّاسُ ! مَن عَرَفَنی فَقَد عَرَفَنی ، ومَن لَم یَعرِفنی فَأَنَا الحَسَنُ بنُ عَلِیٍّ ، وأنَا ابنُ النَّبِیِّ ، وأنَا ابنُ الوَصِیِّ . (8) .

1- .نهج البلاغه : الخطبه 182 .
2- .الکافی : ج 8 ص 64 ح 22 عن مسعده بن صدقه عن الإمام الصادق علیه السلام ، نهج البلاغه : الخطبه 88 وراجع الإرشاد : ج 1 ص 292 .
3- .المناقب للخوارزمی : ص 222 ح 240 .
4- .الخصال : ص 578 ح 1 عن مکحول .
5- .الأمالی للمفید : ص 6 ح 3 ، الأمالی للطوسی : ص 626 ح 1292 ، بشاره المصطفی : ص 4 ، تأویل الآیات الظاهره : ج 2 ص 649 ح 11 کلّها عن الأصبغ بن نباته .
6- .الفضائل لابن شاذان : ص 89 ، الخرائج والجرائح : ج 2 ص 553 ح 13 عن الإمام الباقر عنه علیهما السلام وفیه «أنا وصیّ سیّد الأنبیاء» .
7- .الأمالی للمفید : ص 220 ح 1 عن الفجیع العقیلی .
8- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 189 ح 4802 عن عمر بن علیّ عن أبیه الإمام زین العابدین علیه السلام ، ذخائر العقبی : ص 239 عن زید بن الحسن ولیس فیه «أنا ابن النبیّ» .

ص: 589

10306.عنه علیه السلام :امام علی علیه السلام :ای مردم! من اندرزهایی را که پیامبران با آنها امّت هایشان را اندرز دادند، برای شما بیان کردم و آنچه را اوصیا به آیندگانِ خود رساندند، به شما رساندم.10307.عنه علیه السلام :امام علی علیه السلام :در شگفتم و چگونه در شگفت نباشم از خطای این فرقه ها با اختلاف حجّت هایشان در دین! نه پی پیامبری را می گیرند و نه به کردار وصی ای اقتدا می کنند.10299.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امام علی علیه السلام :ای مردمان! من برادر پیامبر خدا و وصی او و وارث علم او هستم. به وصیّتش ویژه و ممتازم کرد و مرا از میان آنان برگزید.10300.امام علی علیه السلام :امام علی علیه السلام :خدای تبارک و تعالی نبوّت را به پیامبرش اختصاص داد و پیامبر صلی الله علیه و آله وصایت را به من.10301.امام علی علیه السلام :امام علی علیه السلام :من ، هم ریشه او (پیامبر صلی الله علیه و آله ) و وصی و ولی و شنوای نجوا و همراز او هستم.10302.امام علی علیه السلام :امام علی علیه السلام :منم وصیّ بهترینِ پیامبران . منم وصیّ سَرور پیامبران . منم وصیّ خاتم پیامبران.10303.امام علی علیه السلام :امام حسن علیه السلام :چون وفات پدرم دررسید، به وصیّت کردن پرداخت و فرمود : «این است وصیّت علی بن ابی طالب، برادر محمّد ، پیامبر خدا و پسر عمو و وصی و همراه او...».10304.امام علی علیه السلام :امام حسن علیه السلام از خطبه اش پس از شهادت امام علی علیه السلام : ای مردم! هر کس مرا می شناسد، که می شناسد و هر کس مرا نمی شناسد، من حسن بن علی ام. منم پسر پیامبر صلی الله علیه و آله و منم پسر وصی. .


ص: 590

10305.امام علی علیه السلام :الإمام الحسین علیه السلام مِن خُطبَتِهِ فی یَومِ عاشوراءَ : أ لَستُ ابنَ بِنتِ نَبِیِّکُم صلی الله علیه و آله ، وَابنَ وَصِیِّهِ وَابنِ عَمِّهِ ، وأوَّلِ المُؤمِنینَ بِاللّهِ ، وَالمُصَدِّقِ لِرَسولِهِ بِما جاءَ بِهِ مِن عِندِ رَبِّهِ ؟ (1)10306.امام علی علیه السلام :مروج الذهب عن محمّد بن أبی بکر فی کِتابِهِ إلی مُعاوِیَهَ : فَکَیفَ یا لَکَ الوَیلُ تَعدِلُ نَفسَکَ بَعَلِیٍّ ، وهُوَ وارِثُ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، ووَصِیُّهُ وأبو وُلدِهِ ، أوَّلُ النّاسِ لَهُ اتِّباعا ، وأقرَبُهُم بِهِ عَهدا ، یُخبِرُهُ بسِرِّهِ ویُطلِعُهُ عَلی أمرِهِ (2) ؟10307.امام علی علیه السلام :الأمالی للصدوق عن کدیره بن صالح الهجری عن أبی ذرّ جندب بن جناده :سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقولُ لِعَلِیٍّ کَلِماتٍ ثَلاثا ، لَأَن تَکونَ لی وَاحِدَهٌ مِنهُنَّ أحَبُّ إلَیَّ مِنَ الدُّنیا وما فیها ، سَمِعتُهُ یَقولُ : اللّهُمَّ أعِنهُ وَاستَعِن بِهِ ، اللّهُمَّ انصُرهُ وَانتَصِر بِهِ ، فَإِنَّهُ عَبدُکَ وأخو رَسولِکَ .

ثُمَّ قالَ أبو ذَرٍّ رَحمَهُ اللّهِ عَلَیهِ : أشهَدُ لِعَلِیٍّ بِالوِلاءِ وَالإِخاءِ وَالوَصِیَّهِ .

قالَ کَدُیرَهُ بنُ صالِحٍ : وکانَ یَشهَدُ لَهُ بِمِثلِ ذلِکَ : سَلمانُ الفارسِیُّ ، وَالمِقدادُ وعَمّارٌ ، وجابِرُ بنُ عَبدِ اللّهِ الأَنصارِیُّ ، وأبُو الهَیثَمِ بنُ التَّیِّهانِ ، وخُزَیمَهُ بنُ ثابِتٍ ذُو الشَّهادَتَینِ ، وأبو أیَّوبَ صاحِبُ مَنزِلِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، وهاشِمُ بنُ عُتبَهَ المِرقالُ ، کُلُّهُم مِن أفاضِلِ أصحابِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . (3) .

1- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 424 عن الضحّاک المشرقی ، الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 561 نحوه ؛ الإرشاد : ج 2 ص 97 ، إعلام الوری : ج 1 ص 458 .
2- .مروج الذهب : ج 3 ص 21 ، شرح نهج البلاغه : ج 3 ص 189 ؛ الاختصاص : ص 125 ، وقعه صفّین : ص 119 وفیها «آخرهم» بدل «أقربهم» ، الاحتجاج : ج 1 ص 435 ح 97 نحوه .
3- .الأمالی للصدوق : ص 107 ح 80 ، بحار الأنوار : ج 22 ص 318 ح 3 .

ص: 591

10308.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :امام حسین علیه السلام از خطبه اش در روز عاشورا : آیا من، پسر دختر پیامبرتان و نیز پسر وصی و پسر عموی او و پسر نخستین ایمان آورنده به دین خدا و تصدیق کننده فرستاده اش در آنچه از سوی پروردگارش آورده است نیستم؟10309.عنه علیه السلام :مُرُوج الذهب در نامه محمّد بن ابی بکر به معاویه : نفرین بر تو! چگونه خودت را با علی علیه السلام برابر می نهی، در حالی که او وارث پیامبر خدا و وصیّ او و پدر فرزندان او و نخستین پیرو او در میان مردمان بود و نزدیک ترین پیوند را با او داشت؛ او که پیامبر صلی الله علیه و آله از راز خویش باخبرش می نمود و او را بر کار خود ، آگاه می ساخت؟10308.امام صادق علیه السلام :الأمالی ، صدوق به نقل از کدیره بن صالح هجری، از ابوذر (جندب بن جناده) : شنیدم که پیامبر خدا درباره علی علیه السلام سه سخن می گوید که داشتن یکی از آنها از دنیا و هر چه در آن است، برایم محبوب تر است. شنیدم که می گوید : «خدایا! او را پشتیبانی کن و با او پشتیبانی برسان. خدایا! او را یاری کن و با او یاری برسان، که او بنده تو و برادر پیامبر توست».

سپس ابو ذر گفت : به ولایت و برادری و وصایت علی ، گواهی می دهم.

سلمان فارسی، مقداد، عمّار، جابر بن عبد اللّه انصاری، ابو هیثم بن تَیّهان، خُزیمه بن ثابت (ذو شهادتین)، ابو ایّوب انصاری (صاحب منزل پیامبر خدا) و هاشم بن عُتبه مِرقال که همگی از برترین اصحاب پیامبر خدا بودند نیز چونان ابوذر، گواهی دادند. .


ص: 592

10309.امام صادق علیه السلام :الفتوح عن مالک الأشتر :اِحمَدُوا اللّهَ عِبادَ اللّهِ وَاشکُروهُ ، إذ جَعَلَ فیکُمُ ابنَ عَمِّ نَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ووَصِیَّهُ ، وأحَبَّ الخَلقِ إلَیهِ ، أقدَمَهُم هِجرَهً وأوَّلَهُم إیمانا ، سَیفٌ مِن سُیوفِ اللّهِ صَبَّهُ عَلی أعدائِهِ . (1)10310.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :بلاغات النساء عن اُمّ الخیر بنت الحریش البارقیّه مِن کَلامِها فی حَربِ صِفّینَ :هَلُمّوا رَحِمَکُمُ اللّهُ إلَی الإِمامِ العادِلِ ، وَالوَصِیِّ الوَفِیِّ ، والصِّدّیقِ الأَکبَرِ . (2)10311.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :تاریخ بغداد عن أبی سعید عقیصا :أقبَلتُ مِنَ الأَنبارِ 3 مَعَ عَلِیٍّ نُریدُ الکوفَهَ ، قالَ : وعَلِیٌّ فِی النّاسِ ، فَبَینا نَحنُ نَسیرُ عَلی شاطِئِ الفُراتِ إذ لَجَّجَ (3) فِی الصَّحراءِ فَتَبِعَهُ ناسٌ مِن أصحابِهِ ، وأخَذَ ناسٌ عَلی شاطِئِ الماءِ . قالَ : فَکُنتُ مِمَّن أخَذَ مَعَ عَلِیٍّ حَتّی تَوَسَّطَ الصَّحراءَ ، فَقالَ النّاسُ : یا أمیرَ المُؤمِنینَ ، إنّا نَخافُ العَطَشَ .

فَقالَ : إنَّ اللّهَ سَیُسقیکُم . قالَ : وراهِبٌ قَریبٌ مِنّا .

قالَ : فَجاءَ عَلِیٌّ إلی مَکانٍ فَقالَ : اِحفِروا هاهُنا ، قالَ : فَحَفَرنا ، قالَ : وکُنتُ فیمَن حَفَرَ ، حَتّی نَزَلنا یَعنی عَرَضَ لَنا حَجَرٌ قالَ : فَقالَ عَلِیٌّ : اِرفَعوا هذَا الحَجَرَ ، قالَ : فَأَعانونا عَلَیهِ حَتّی رَفَعناهُ ، فَإِذا عَینٌ بارِدَهٌ طَیِّبَهٌ ، قالَ : فَشَرِبنا ثُمَّ سِرنا میلاً أو نَحوَ ذلِکَ ، قالَ : فَعَطِشنا ، قالَ : فَقالَ بَعضُ القَومِ : لَو رَجَعنا فَشَرِبنا ، قالَ : فَرَجَعَ ناسٌ وکُنتُ فیمَن رَجَعَ ، قالَ : فَالتَمَسناها فَلَم نَقدِر عَلَیها ، قالَ : فَأَتَینَا الرّاهِبَ فَقُلنا : أینَ العَینُ الَّتی هاهُنا ؟ قالَ : أیَّهُ عَینٍ ؟ قالَ : الَّتی شَرِبنا مِنها وَاستَقَینا ، وَالتَمَسناها فَلَم نَقدِر عَلَیها ، فَقالَ الرّاهِبُ : لا یَستَخرِجُها إلّا نَبِیٌّ أو وَصِیٌّ . (4) .

1- .الفتوح : ج 3 ص 157 .
2- .بلاغات النساء : ص 57 ، صبح الأعشی : ج 1 ص 250 .
3- .ألجّ القوم ولجّجوا : رکبوا (لسان العرب : ج 2 ص 354 «لجج») .
4- .تاریخ بغداد : ج 12 ص 305 الرقم 6750 وراجع الفتوح : ج 2 ص 555 .

ص: 593

10312.عنه صلی الله علیه و آله :الفتوح به نقل از مالک اشتر : ای بندگان خدا! خداوند را ستایش کنید و او را سپاس بگزارید که پسر عموی پیامبرش محمّد صلی الله علیه و آله و وصیّ او و محبوب ترینِ خلق نزد او و نخستین مهاجر و اوّلین مؤمن ؛ و شمشیری از شمشیرهای خداوند را که بر دشمنان خویش فرود می آوَرَد در میان شما قرار داد .10313.عنه صلی الله علیه و آله :بلاغات النساء از سخنان امّ الخیر بارِقیّه (دختر حَریش) در نبرد صفّین :خدایتان رحمت کناد! به سوی امام عادل و وصیّ وفادار و صدّیق اکبر بشتابید.10310.امام علی علیه السلام :تاریخ بغداد به نقل از ابو سعید عقیصا : همراه علی علیه السلام از انبار (1) به کوفه بازگشتم و او در میان مردم بود. در کناره فرات ، حرکت می کردیم که راه را به سوی صحرا کج کرد. گروهی از مردم به دنبال او و گروهی از همان کناره آب رفتند و من از کسانی بودم که با علی علیه السلام داخل صحرا شدند.

برخی گفتند : ای امیر مؤمنان! ما از تشنگی می ترسیم.

امام فرمود : «خداوند، شما را سیراب می کند» و راهبی در نزدیکی ما بود. پس علی علیه السلام به جایی آمد و گفت : «این جا را بکَنید».

ما کَندیم و من نیز در میان حفر کنندگان بودم، تا آن که به سنگی برخوردیم.

علی علیه السلام فرمود : «این سنگ را بردارید».

دیگران ، ما را یاری کردند تا این که سنگ را بلند کردیم که ناگهان ، چشمه خنک و زلالی پدیدار شد و ما از آن نوشیدیم.

سپس یک میل یا همین حدود، راه پیمودیم که باز تشنه شدیم. برخی گفتند : خوب است باز گردیم و بنوشیم. برخی بازگشتند و من هم در میان آنان بودم ؛ امّا هر چه گشتیم، چشمه را نیافتیم.

پس نزد راهب رفتیم و گفتیم : چشمه ای که در این جا بود، کجاست؟

گفت : کدام چشمه؟

گفتیم : آن که از آن نوشیدیم و آب برداشتیم و [ اکنون ]گشتیم و نیافتیم.

راهب گفت : آن را جز پیامبر یا وصیّ بیرون نمی کشد. .

1- .انبار، شهری کوچک و آباد در روزگار ساسانیان بوده است که بقایای آن هنوز در شصت کیلومتری غرب بغداد، قابل مشاهده است. نام گذاری آن به «انبار»، از آن رو بوده که آن شهر، مرکز نگهداری گندم و جو و کاه برای لشکریان بوده است، وگرنه ایرانیان، آن جا را «فیروزْ شاپور» می نامیده اند. این شهر در سال دوازدهم هجری به دست خالد بن ولید، فتح شد و سفّاح، اوّلین خلیفه عبّاسی، برای مدّتی آن جا را مقرّ حکومتش ساخت.

ص: 594

10311.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :کتاب من لا یحضره الفقیه عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری:صَلّی بِنا عَلِیٌّ علیه السلام بِبَراثا (1) بَعدَ رُجوعِهِ مِن قِتالِ الشُّراهِ (2) ونُحنُ زُهاءُ مِائَهِ ألفِ رَجُلٍ ، فَنَزَلَ نَصرانِیٌّ مِن صَومَعَتِهِ فقَالَ : مَن عَمیدُ هذَا الجَیشِ ؟ فَقُلنا : هذا ، فَأَقبَلَ إلَیهِ فَسَلَّمَ عَلَیهِ فَقالَ : یا سَیِّدی أنتَ نَبِیٌّ ؟ فَقالَ : لا ، النَّبِیُّ سَیِّدی قَد ماتَ ، قالَ : فَأَنتَ وَصِیُّ نَبِیٍّ ؟ قالَ : نَعَم ، ثُمَّ قالَ لَهُ : اِجلِس کَیفَ سَأَلتَ عَن هذا ؟ قالَ : أنَا بَنَیتُ هذِهِ الصَّومَعَهَ مِن أجلِ هذَا المَوضِعِ وهُوَ بَراثا ، وقَرَأتُ فِی الکُتُبِ المُنزَلَهِ أنَّهُ لا یُصَلّی فی هذَا المَوضِعِ بِهذَا الجَمعِ إلّا نَبِیٌّ أو وَصِیُّ نَبِیٍّ وقَد جِئتُ اُسلِمُ . فَأَسلَمَ وخَرَجَ مَعنا إلَی الکوفَهِ، فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام : فَمَن صَلّی هاهُنا؟ قالَ: صَلّی عیسیَ بنُ مَریَمَ علیه السلام واُمُّهُ ، فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام : أَفَاُخبِرُکَ مَن صَلّی هاهُنا ؟ قالَ : نَعَم ، قالَ : الخَلیلُ علیه السلام . (3)1 / 6 2 وِصایَتُهُ مِنَ اللّهِ 10314.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله لَمّا نَزَلَ قُدَیدَ (4) قالَ لَعَلَیٍّ علیه السلام : یا عَلِیُّ ، إنّی سَأَلتُ رَبّی أن یُوالِیَ بَینی وبَینَکَ فَفَعَلَ ، وسَأَلتُ رَبّی أن یُؤآخِیَ بَینی وبَینَکَ فَفَعَلَ ، وسَأَلتُ رَبّی أن یَجعَلَکَ وَصِیّی فَفَعَلَ .

فَقالَ رَجُلانِ مِن قُرَیشٍ : وَاللّهِ لَصاعٌ مِن تَمرٍ فی شَنٍّ (5) بالٍ أحَبُّ إلَینا مِمّا سَأَلَ مُحَمَّدٌ رَبَّهُ ، فَهَلّا سَأَلَ رَبَّهُ مَلَکا یَعضُدُهُ عَلی عَدُوِّهِ ، أو کَنزا یَستَغنی بِهِ عَن فاقَتِهِ ، وَاللّهِ ما دَعاهُ إلی حَقٍّ ولا باطِلٍ إلّا أجابَهُ إلَیهِ ، فَأَنزَلَ اللّهُ سُبحانَهُ وتَعالی : «فَلَعَلَّکَ تَارِکٌ بَعْضَ مَا یُوحَی إِلَیْکَ وَ ضَآئِقٌ بِهِ صَدْرُکَ» إلی آخِرِ الآیَهِ (6) . (7) .
1 / 6 2 وصایت علی از سوی خداست

10315.عنه علیه السلام :کتاب من لایحضره الفقیه به نقل از جابر بن عبد اللّه انصاری : علی علیه السلام در بَراثا (1) در بازگشت از نبرد با خوارج، برای ما که در حدود صد هزار مرد بودیم، نماز گزارد. پس مردی نصرانی از دِیْر خویش پایین آمد و گفت : فرمانده این سپاه کیست؟

گفتیم : این [ شخص است].

پس به علی علیه السلام رو کرد و سلام داد و گفت : ای سرور من! تو پیامبری؟

فرمود : «نه. پیامبر، سرور من بود و درگذشت».

گفت : پس تو، وصیّ پیامبری؟ فرمود : «آری».

سپس امام علیه السلام به او فرمود : «بنشین. چه شد که این را پرسیدی؟».

گفت : من این دِیر را به دلیل وجود این محل ساختم که براثا باشد. در کتاب های نازل شده [از سوی خدا]، خوانده ام که در این مکان و با این جمعیّت، کسی جز پیامبر یا وصیّ پیامبر ، نماز نمی خوانَد و من آمده ام تا مسلمان شوم.

پس مسلمان شد و با ما به کوفه درآمد. علی علیه السلام به او فرمود : «چه کسی این جا نماز خوانده است؟».

گفت : عیسی بن مریم و مادرش.

علی علیه السلام فرمود : «آیا تو را از کسی که این جا نماز خوانده است، باخبر سازم؟».

گفت : آری.

فرمود گفت : «[ ابراهیم] خلیل».1 / 6 2وصایت علی از سوی خداست10318.عنه علیه السلام :امام صادق علیه السلام :چون پیامبر خدا به قُدَیْد (2) رسید، به علی علیه السلام فرمود : «ای علی! من از پروردگارم خواستم که میان من و تو، پیوند دوستی ایجاد کند و کرد. از پروردگارم خواستم که مرا با تو برادر کند و کرد. نیز از پروردگارم خواستم که تو را وصیّ من قرار دهد، که قرار داد».

پس دو مرد قریشی گفتند : به خدا سوگند ، برای ما یک مَن خرما در مشکی کهنه، از آنچه محمّد از پروردگارش خواست، خوشایندتر است. آخر چرا از پروردگارش فرشته ای نخواست که در برابر دشمنش یاری اش دهد، یا گنجی نخواست که بدان از تنگ دستی برهد؟! به خدا سوگند، او را به حق و باطلی نخوانده، مگر آن که اجابتش کرده است.

پس خداوند پاک و متعال ، نازل کرد : «مبادا تو، بخشی از آنچه را به تو وحی می شود، وا نهی و سینه بدان تنگ داری!» تا پایان آیه (3) .

.

1- .بَراثا ، محلّه ای در کنار بغداد و مقابل کَرْخ است و پیش از بنای بغداد ، روستایی بود که می گفتند علی علیه السلام در حرکت به نهروان برای نبرد با خوارج ، از آن گذشته و در مسجدش نماز خوانده است (معجم البلدان : ج 1 ص 362) .
2- .قدید ، نام مکانی در نزدیکی مکّه است (معجم البلدان : ج 4 ص 313) .
3- .هود، آیه 12. بقیّه آیه چنین است : «که می گویند : چرا گنجی بر او فرستاده نشد، یا فرشته ای با او نیامد؟ تو فقط هشدار دهنده ای و خدا بر هر چیزی وکیل است» .

ص: 596

10319.عنه علیه السلام :المناقب لابن المغازلی عن عبد اللّه بن مسعود :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أنَا دَعوَهُ أبی إبراهیم .

قُلنا: یا رَسولَ اللّهِ، وکَیفَ صِرتَ دَعوَهَ أبیکَ إبراهیمَ؟

قالَ : أوحَی اللّهُ عزَّوجَلَّ إلی إبراهیمَ : «إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا» (1) فَاستَخَفَّ إبراهیمَ الفَرَحُ قالَ : یا رَبِّ ، ومِن ذُرِّیَّتی أئِمَّهٌ مِثلی ؟ فَأَوحَی اللّهُ إلَیهِ أن یا إبراهیمُ ؛ إنّی لا اُعطیکَ عَهدا لا أفی لَکَ بِهِ .

قالَ : یا رَبِّ ، مَا العَهدُ الَّذی لا تَفی لی بِهِ ؟

قال : لا اُعطیکَ لِظالِمٍ مِن ذُرِّیَّتِکَ .

قالَ إبراهیمُ عِندَها : «وَ اجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَن نَّعْبُدَ الْأَصْنَامَ * رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیرًا مِّنَ النَّاسِ» . (2)

قالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : فَانتَهَتِ الدَّعوَهُ إلَیَّ وإلی عِلِیٍّ ، لَم یَسجُد (3) أحَدٌ مِنّا لِصَنَمٍ قَطُّ ، فَاتَّخَذَنِی اللّهُ نَبِیّا ، وَاتَّخَذَ عَلِیّا وَصِیّا . (4) .

1- .البقره : 124 .
2- .إبراهیم : 35 و 36 .
3- .فی المصدر : «نسجد» ، والصحیح ما أثبتناه کما فی المصادر الاُخری .
4- .المناقب لابن المغازلی : ص 276 ح 322 ؛ الأمالی للطوسی : ص 379 ح 811 ، کشف الیقین : ص 408 ح 518 ، نهج الحقّ : ص 180 عن ابن عبّاس وفیه من «قال النبیّ صلی الله علیه و آله :فانتهت الدعوه ...» . راجع : ج 9 ص 398 (لم یکفر باللّه طرفه عین) .

ص: 597

10320.عنه علیه السلام :المناقب ، ابن مغازلی به نقل از عبد اللّه بن مسعود : پیامبر خدا فرمود : «من [ ثمره ]دعای پدرم ابراهیم هستم».

گفتیم : ای پیامبر خدا! چگونه [ ثمره] دعای پدرت ابراهیم شدی؟

فرمود : «خداوند عز و جل به ابراهیم وحی کرد : «من تو را پیشوای مردم قرار می دهم» . که ابراهیم به وجد آمد و گفت : پروردگارا! و از دودمانم [ نیز ]پیشوایانی مانند من قرار می دهی؟

خداوند به او وحی کرد : ای ابراهیم! من پیمانی را که به آن وفا نکنم، با تو نمی بندم .

گفت : پروردگارا! آن پیمانی که با من نمی بندی، چیست؟

[ پروردگار ، پاسخ] گفت : عهد (امامت) را به ستمگران از دودمانت نمی دهم.

ابراهیم علیه السلام در این هنگام گفت : «مرا و فرزندانم را از پرستش بت ها دور دار. پروردگارا! آنها بسیاری از مردم را گم راه کرده اند» .

پیامبر صلی الله علیه و آله [ در ادامه] فرمود : «پس دعا[ ی پدرم ابراهیم]، به من و علی منتهی شد. هیچ یک از ما هرگز برای بتی سجده نکرد. پس خداوند، مرا به پیامبری گرفت و علی را به وصایت» (1) . .

1- .ر . ک : ج 9 ص 399 (لحظه ای به خدا کفر نورزید) .

ص: 598

10321.عنه علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله لَمّا أنزَلَ اللّهُ تَبارَکَ وتَعالی «وَ أَوْفُواْ بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ» (1) : وَاللّهِ لَقَد خَرَجَ آدَمُ مِنَ الدُّنیا وقَد عاهَدَ قَومَهُ عَلَی الوَفاءِ لِوَلَدِهِ شَیثٍ فَما وُفِیَلَهُ ، ولَقَد خَرَجَ نوحٌ مِنَ الدُّنیا وعاهَدَ قَومَهُ عَلَی الوَفاءِ لِوَصِیِّهِ سامٍ فَما وَفَت اُمَّتُهُ ، ولَقَد خَرَجَ إبراهیمُ مِنَ الدُّنیا وعاهَدَ قَومَهُ عَلَی الوَفاءِ لِوَصِیِّهِ إسماعیلَ فَما وَفَت اُمَّتُهُ ، ولَقَد خَرَجَ موسی مِنَ الدُّنیا وعاهَدَ قَومَهُ عَلَی الوَفاءِ لِوَصِیِّهِ یوشَعَ بنِ نونٍ فَما وَفَت اُمَّتُهُ ، ولَقَد رُفِعَ عیسَی بنُ مَریَمَ إلَی السَّماءِ وقَد عاهَدَ قَومَهُ عَلَی الوَفاءِ لَوَصِیِّهِ شَمعونَ بنِ حَمّونَ الصَّفا فَما وَفَت اُمَّتُهُ . وإنّی مُفارِقُکُم عَن قَریبٍ وخارِجٌ مِن بَینِ أظهُرِکُم ، وقَد عَهِدتُ إلی اُمَّتی فی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ وإنَّهَا الرّاکِبَهُ (2) سُنَنَ مَن قَبلَها مِنَ الاُمَمِ فی مُخالَفَهِ وَصِیّی وعِصیانِهِ ، ألا وإنّی مُجَدِّدٌ عَلَیکُم عَهدی فی عَلِیٍّ ، فَمَن نَکَثَ فَإِنَّما یَنکُثُ عَلی نَفسِهِ «وَ مَنْ أَوْفَی بِمَا عَهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتِیهِ أَجْرًا عَظِیمًا» (3) .

أیُّهَا النّاسُ ! إنَّ عَلِیّا إمامُکُم مِن بعدی ، وخَلیفَتی عَلَیکُم ، وهُوَ وَصِیّی ، ووَزیری ، وأخی ، وناصِری ، وزَوجُ ابنَتی ، وأبو وُلدی ، وصاحِبُ شَفاعَتی وحَوضی ولِوائی ، مَن أنکَرَهُ فَقَد أنکَرَنی ، ومَن أنکَرَنی فَقَد أنکَرَ اللّهَ عزَّوجَلَّ ، ومَن أقَرَّ بِإِمامَتِهِ فَقَد أقَرَّ بِنُبُوَّتی ، ومَن أقَرَّ بِنُبُوَّتی فَقَد أقَرَّ بِوَحدانِیَّهِ اللّهِ عزَّوجَلَّ .

أیُّهَا النّاسُ ! مَن عَصی عَلِیّا فَقَد عَصانی ، ومَن عَصانی فَقَد عَصَی اللّهَ عزَّوجَلَّ ، ومَن أطاعَ عَلِیّا فَقَد أطاعَنی ، ومَن أطاعَنی فَقَد أطاعَ اللّهَ .

أیُّهَا النّاسُ ! مَن رَدَّ عَلی عَلِیٍّ فی قَولٍ أو فِعلٍ فَقَد رَدَّ عَلَیَّ ، ومَن رَدَّ عَلَیَّ فَقَد رَدَّ عَلَی اللّهِ فَوقَ عَرشِهِ .

أیُّهَا النّاسُ ! مَنِ اختارَ مِنکُم عَلی عَلِیٍّ إماما فَقَدِ اختارَ عَلَیَّ نَبِیّا ، ومَنِ اختارَ عَلَیَّ نَبِیّا فَقَدِ اختارَ عَلَی اللّهِ عزَّوجَلَّ رَبّا .

أیُّهَا النّاسُ ! إنَّ عَلِیّا سَیِّدُ الوَصِیّینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ ، ومَولَی المُؤمِنینَ ، وَلِیُّهُ وَلِیّی ، ووَلِیّی وَلِیُّ اللّهِ ، وعَدُوُّهُ عَدُوّی ، وعَدُوّی عَدُوُّ اللّهِ .

أیُّهَا النّاسُ ! أوفوا بِعَهدِ اللّهِ فی عَلِیٍّ یوفَ لَکُم فِی الجَنَّهِ یَومَ القِیامَهِ . (4) .

1- .البقره : 40 .
2- .کذا فی المصدر ، وفی بحار الأنوار : «لَراکبه» .
3- .الفتح : 10 .
4- .معانی الأخبار : ص 372 ح 1 عن ابن عبّاس ، بحار الأنوار : ج 38 ص 129 ح 81 .

ص: 599

10322.الإمامُ الباقرُ علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله هنگامی که خدای عز و جل نازل کرد: «به پیمانم وفا کنید، به پیمانتان وفا می کنم» : به خدا سوگند که آدم علیه السلام از دنیا رفت و از قومش بر وفای به فرزندش شیث، پیمان گرفته بود ؛ امّا به او وفادار نماندند و نوح از دنیا رفت و از قومش بر وفای به وصی اش سام، پیمان گرفته بود ؛ امّا امّتش وفا نکردند و ابراهیم از دنیا رفت و از قومش بر وفای به وصیّش اسماعیل، پیمان گرفته بود ؛ امّا امّتش وفا نکردند و موسی از دنیا رفت و از قومش بر وفای به وصی اش یوشع بن نون، پیمان گرفته بود ؛ امّا امّتش وفا نکردند و عیسی به آسمان برده شد و از قومش بر وفای به وصی اش شمعون بن حمّون صفا، پیمان گرفته بود ؛ امّا امّتش وفا نکردند.

و من به زودی از شما جدا می شوم و از میانتان می روم ، و از امّتم درباره علی بن ابی طالب پیمان گرفتم ؛ امّا آنان نیز روش امّت های پیشین را در مخالفت با وصیّ من و سرپیچی از او، در پیش می گیرند. آگاه باشید که من پیمانم را درباره علی، با شما تجدید می کنم. پس، هر کس پیمان شکند . «هر کس به آنچه با خدا پیمان بسته ، وفا کند، [ خداوند] به زودی پاداشی بزرگ به او می بخشد» .

ای مردم! بی گمان ، علی پیشوای شما پس از من و جانشینم بر شماست و او وصی و وزیر (دستْ یار) و برادر و یاور من و همسر دخترم و پدر فرزندانم و صاحب شفاعت و پرچم و حوضم است. هر کس او را انکار کند، مرا انکار کرده و هر کس مرا انکار کند، خدای عز و جل را انکار کرده است و هر کس به امامت او اقرار کند، به نبوّت من اقرار کرده و هر کس به نبوّت من اقرار کند، به وحدانیت خدای عز و جل اقرار کرده است.

ای مردم! هر کس از علی نافرمانی کند، از من نافرمانی کرده و هر کس از من نافرمانی کند، از خدای عز و جل نافرمانی کرده است و هر کس از علی اطاعت کند، از من اطاعت کرده و هر کس از من اطاعت کند، از خدا اطاعت کرده است.

ای مردم! هر کس گفتار یا کرداری را از علی رد کند، مرا رد کرده و هر کس مرا رد کند، خداوند را بر بالای عرشش رد کرده است.

ای مردم! هر کس از شما پیشوایی دیگر را به جای علی برگزیند ، پیامبری دیگر را به جای من برگزیده است و هر کس پیامبری را به جای من برگزیند، پروردگاری دیگر را به جای خدای عز و جل برگزیده است .

ای مردم! علی سرور اوصیا و پیشوای روسپیدان و مولای مؤمنان است. دوستدار او دوستدار من و دوستدار من دوستدار خداست و دشمن او دشمن من و دشمن من دشمن خداست.

ای مردم! به عهد خدا درباره علی وفا کنید، که خدا روز قیامت ، درباره بهشت [ به عهد خود] با شما وفا می کند . .


ص: 600

10323.عنه علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله لِفاطِمَهَ علیها السلام : أ ما عَلِمتِ أنَّ اللّهَ عزَّوجَلَّ اطَّلَعَ إلی أهلِ الأَرضِ فَاختارَ مِنهُم أباکِ فَبَعَثَهُ نَبِیّا ، ثُمَّ اطَّلَعَ الثّانِیَهَ فَاختارَ بَعلَکِ ، فَأَوحی إلَیَّ ، فَأَنکَحتُهُ وَاتَّخَذتُهُ وَصِیّا ؟ (1)10324.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :إنَّ اللّهَ عزَّوجَلَّ أنزَلَ قِطعَهً مِن نورٍ فَأَسکَنَها فی صُلبِ آدَمَ ، فَساقَها حَتّی قَسَمَها جُزأَینِ : جُزءا فی صُلبِ عَبدِ اللّهِ ، وجُزءا فی صُلبِ أبی طالِبٍ ، فَأَخرَجَنی نَبِیّا وأخرَجَ عَلِیّا وَصِیّا . (2) .

1- .المعجم الکبیر : ج 4 ص 171 ح 4046 ، المناقب للخوارزمی : ص 112 ح 122 کلاهما عن أبی أیّوب الأنصاری و ص 290 ح 279 ، المناقب لابن المغازلی : ص 151 ح 188 کلاهما عن ابن عبّاس ، الفصول المهمّه : ص 292 ؛ الإرشاد : ج 1 ص 36 ، شرح الأخبار : ج 1 ص 122 ح 51 والثلاثه الأخیره عن أبی سعید الخدری و ص118 ح 43 ، الأمالی للطوسی : ص 155 ح 256 کلاهما عن أبی أیّوب الأنصاری ، الأمالی للصدوق : ص 524 ح 709 ، الفضائل لابن شاذان : ص 102 ، المناقب للکوفی : ج 2 ص 595 ح 1100 والثلاثه الأخیره عن ابن عبّاس ، إعلام الوری : ج 1 ص 317 کلّها نحوه .
2- .المناقب لابن المغازلی : ص 89 ح 132 عن جابر بن عبد اللّه و ص 88 ح 130 ، الفردوس : ج 2 ص 191 ح 2952 وفیهما «وفی علیّ الخلافه» بدل «وأخرج علیّاً وصیّاً» ، ینابیع المودّه : ج 1 ص 47 ح 8 وفیه «فی علیّ الإمامه» والثلاثه الأخیره عن سلمان و ج2 ص 307 ح 875 عن عثمان ص 308 ح 881 عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیه «وفیک الوصیّه والإمامه» ؛ مدینه المعاجز : ج 1 ص 322 ح 203 عن أنس وفیه «وفی علیّ الولایه والوصیّه» وکلّها نحوه .

ص: 601

10325.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله خطاب به فاطمه علیها السلام : آیا نمی دانی که خدای عز و جل به زمینیان نظر کرد و از میان آنان پدرت را برگزید و او را به پیامبری برانگیخت و سپس بار دیگر نظر کرد و همسرت را برگزید و به من وحی کرد تا به او همسر دهم و او را وصیّ خود گیرم؟10326.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خدای عز و جل قطعه ای از نور فرو فرستاد و آن را در پشت آدم علیه السلام جای داد. پس آن را آورد تا به دو جزء ، قسمت کرد : یک جزء در پشت عبد اللّه و یک جزء در پشت ابو طالب. سپس مرا پیامبر کرد و علی را وصی. .


ص: 602

10314.امام علی علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :لَمّا عُرِجَ بی إلَی السَّماءِ ، وبَلَغتُ سِدرَهَ المُنتَهی (1) نادانی رَبّی جَلَّ جَلالُهُ فَقالَ : یا مُحَمَّدُ . فَقُلتُ : لَبَّیکَ سَیِّدی . قالَ : إنّی ما أرسَلتُ نَبِیّا ، فَانقَضَت أیّامُهُ إلّا أقامَ بِالأَمرِ بَعدَهُ وَصِیَّهُ ؛ فَاجعَل عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ الإِمامَ وَالوَصِیَّ مِن بَعدِکَ ؛ فَإِنّی خَلَقتُکُما مِن نورٍ واحِدٍ ، وخَلَقتُ الأَئِمَّهَ الرّاشِدینَ مِن أنوارِکُما ، أ تُحِبُّ أن تَراهُم یا مُحَمَّدَ ؟ قُلتُ : نَعَم یا رَبِّ . قالَ : اِرفَع رَأسَکَ ، فَرَفَعتُ رَأسی ، فَإِذا أنَا بِأَنوارِ الأَئِمَّهِ بَعدی ؛ اِثنا عَشَرَ نورا ! قُلتُ : یا رَبِّ ، أنوارُ مَن هِیَ ؟ قالَ : أنوارُ الأَئِمَّهِ بَعدَکَ ؛ اُمَناءُ مَعصومونَ . (2)10315.امام علی علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام فِی احتِجاجِهِ مَعَ الخَوارِجِ : أمّا قَولُکُم : إنّی کُنتُ وَصِیّا فَضَیَّعتُ الوَصِیَّهَ ؛ فَإِنَّ اللّهَ عزوجل یَقولُ : «وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعَلَمِینَ» (3) أفرَأَیتُم هذَا البَیتَ ، لَو لَم یَحجُج إلَیهِ أحَدٌ کانَ البَیتُ یَکفُرُ ؟ إنَّ هذَا البَیتَ لَو تَرَکَهُ مَنِ استَطاعَ إلَیهِ سَبیلاً کَفَرَ ، وأنتُم کَفَرتُم بِتَرکِکُم إیّایَ ، لا أنَا کَفَرتُ بِتَرکی لَکُم . (4) .

1- .السدر شجرٌ معروف والتاء للوحده ، والمنتهی کأنّه اسم مکان ، ولعلّ المراد به منتهی السماوات ... وقد فسّر فی الروایات أیضا بأنّها شجرهٌ فوق السماء السابعه (المیزان فی تفسیر القرآن : ج 19 ص 31) .
2- .کفایه الأثر : ص 110 عن واثله بن الأسقع .
3- .آل عمران : 97 .
4- .تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 192 ، المناقب لابن المغازلی : ص 413 ح 460 عن بشر الخثعمی نحوه .

ص: 603

10316.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :چون به آسمان برده شدم و به «سِدرهُ المنتهی» (1) رسیدم، پروردگارم جل جلاله ندایم داد و فرمود : «ای محمّد!». گفتم : بله ، بله ، سرور من!

فرمود : «پیامبری را نفرستادم، جز آن که چون روزگارش به سر رسید، وصیّ اش را به برپا داشتن کار [ رسالتش] پس از خود گماشت. حال تو هم علی بن ابی طالب را پیشوا و وصیّ خویش پس از خود ، قرار ده که من شما را از یک نور آفریدم و امامان رهیافته را از انوار شما آفریدم. ای محمّد! آیا دوست داری آنان را ببینی؟».

گفتم : آری ، ای پروردگار من!

فرمود : «سرت را بالا بیاور».

سرم را بالا آوردم و نورهای امامانِ پس از خود را دیدم، دوازده نور.

گفتم : ای پروردگار! اینها نورهای چه کسانی است؟

فرمود : «نورهای امامانِ پس از توست، امینان و معصومان».10317.امام علی علیه السلام :امام علی علیه السلام در احتجاج با خوارج : امّا [ جواب ]گفته شما که من وصی بودم و وصیّت را تباه کردم ؛ خدای عز و جل می گوید : «و برای خدا ، بر [ عهده ]مردم است ، حجّ خانه کعبه، هر کس که بدان راهی بیابد ؛ و هر کس که کفر ورزد، [ بداند] که خدا از جهانیان، بی نیاز است» . به نظر شما اگر هیچ کس [ از افراد مستطیع] ، آهنگ این خانه نکند ، خانه کافر می شود؟! [ بی تردید ، آنان کافر می شوند ، نه خانه]. همچنین شما چون مرا رها کردید ، کافر شدید ، نه من با وا نهادن شما . .

1- .سدره المنتهی، جایی در آسمان ششم است که فرشتگان، ارواح شهیدان و مؤمنان و همه چیزهای دیگری که در آسمانْ بالا می روند، حداکثر به آن جا می رسند و از آن جا در نمی گذرند (ر . ک : تفسیر البیان : ج 9 ص 426) (م) .

ص: 604

10318.امام علی علیه السلام :عنه علیه السلام فِی احتِجاجِهِ مَعَ الخَوارِجِ : أمّا قَولُکُم : کُنتُ وَصِیّا فَضَیَّعتُ الوِصایَهَ ؛ فَأَنتُم کَفَرتُم وقَدَّمتُم عَلَیَّ غَیری ، وأزَلتُمُ الأَمرَ عَنّی ، ولَم أکُ کَفَرتُ بِکُم ، ولَیسَ عَلَی الأَوصیاءِ الدُّعاءُ إلی أنفُسِهِم ؛ فَإِنّما تَدعُو الأَنبِیاءُ إلی أنفُسِهِم ، وَالوَصِیُّ مَدلولٌ عَلَیهِ مَستَغنٍ عَنِ الدُّعاءِ إلی نَفسِهِ ، ذلِکَ لِمَن آمَنَ بِاللّهِ ورَسولِهِ ، وقَد قالَ اللّهُ تَعالی : «وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً» فَلَو تَرَکَ النّاسُ الحَجَّ لَم یَکُنِ البَیتُ لِیَکفُرَ بِتَرکِهِم (1) إیّاهُ ، ولکِن کانوا یَکفُرونَ بِتَرکِهِ ؛ لِأَنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی قَد نَصَبَهُ لَهُم عَلَما ، وکَذلِکَ نَصَبَنی عَلَما ، حَیثُ قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «یا عَلِیُّ ، أنتَ بِمَنزِلَهِ الکَعبَهِ ؛ یُؤتی إلَیها ولا تَأتی» . (2)1 / 6 3 خَیرُ الأَوصیاءِ 10321.امام علی علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله لِفاطِمَهَ علیها السلام فی مَرَضِ وَفاتِهِ : أنَا خاتَمُ النَّبِیّینَ ، وأکرَمُ النَّبِیّینَ عَلَی اللّهِ ، وأحَبُّ المَخلوقینَ إلَی اللّهِ عزّوجلّ ، وأنَا أبوکِ ، ووَصِیّی خَیرُ الأَوصِیاءِ ، وأحَبُّهُم إلَی اللّهِ ، وهُوَ بَعلُکِ . (3)10322.امام باقر علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله لِفاطِمَهَ علیها السلام : نَبِیُّنا أفضَلُ الأَنبِیاءِ ؛ وهُوَ أبوکِ ، ووَصِیُّنا خَیرُ الأَوصِیاءِ ؛ وهُوَ بَعلُکِ . (4) .

1- .فی المصدر : «بترکه» ، والصحیح ما أثبتناه کما فی الاحتجاج .
2- .المسترشد : ص 394 ح 131 ، الاحتجاج : ج 1 ص 445 ح 102 وزاد فیه «أنت منّی بمنزله هارون من موسی» قبل «أنت بمنزله الکعبه». راجع : ج 8 ص 132 (مثله مثل الکعبه) .
3- .المعجم الکبیر: ج 3 ص 57 ح 2675، المعجم الأوسط: ج 6 ص 327 ح 6540، تاریخ دمشق: ج 42 ص 130 ح 8501 ، ذخائر العقبی : ص 235 کلّها عن علیّ الهلالی ؛ کفایه الأثر : ص 63 عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری .
4- .المناقب لابن المغازلی : ص 102 ح 144 ، ینابیع المودّه : ج 1 ص 241 ح 14 کلاهما عن أبی أیّوب الأنصاری ، الفصول المهمّه : ص 292 ؛ الغیبه للطوسی : ص 191 ح 154 ، شرح الأخبار : ج 1 ص 123 ح 51 والثلاثه الأخیره عن أبی سعید الخدری ، الخصال : ص 412 ح 16 ، المسترشد : ص 613 ح 279 ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 255 ح 168 وفی الستّه الأخیره «خیرالأنبیاء» بدل «أفضل الأنبیاء» ، الأمالی للطوسی : ص 155 ح 256 وفیه «أفضل الأوصیاء» بدل «خیرالأوصیاء» والأربعه الأخیره عن أبی أیّوب الأنصاری ، الأمالی للصدوق : ص 188 ح 197 عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلامعنه صلی الله علیه و آله وفیه «إنّ علیّاً ... خیرالوصیّین وزوج سیّده نساء العالمین» .

ص: 605