1 / 6 3 بهترینِ اوصیا
10323.امام باقر علیه السلام :امام علی علیه السلام در احتجاج با خوارج : امّا [ جواب ]گفته شما که من وصی بودم و وصایت را تباه کردم؛ شما کافر شدید و غیر مرا بر من مقدّم داشتید و کار را از من گرفتید و من، به سبب شما کافر نشدم ؛ چرا که بر اوصیا نیست که به سوی خود فرا بخوانند و تنها، پیامبران به سوی خود دعوت می کنند.
وصی را نشان داده اند و او بی نیاز از دعوت [ مردمان ]به سوی خود است و این، وظیفه ایمان آورندگان به خدا و پیامبر اوست [ که چنین کنند]. خداوند متعال فرموده است : «برای خداست بر [ عهده ]مردمْ حجّ خانه کعبه، هر آن کس که راهی بدان بیابد» . پس اگر مردم، حج را وا نهند، با وا نهادن آنان، کعبه کافر نمی شود ؛ بلکه آنها هستند که کافر می شوند ؛ چون خدای تبارک و تعالی آن را برایشان نشانه قرار داد و مرا همین گونه نشانه قرار داده است، آن جا که پیامبر خدا فرمود : «ای علی! تو مانند کعبه هستی ؛ به سوی آن می آیند وآن [ به سوی کسی ]نمی آید». (1)1 / 6 3بهترینِ اوصیا10326.امام صادق علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در بیماری وفاتش خطاب به فاطمه علیها السلام : من خاتم پیامبران و گرامی ترینِ آنان پیش خدا و محبوب ترینِ آفریدگان در نزد خدای عز و جل هستم و من، پدر تو هستم . وصیّ من [ نیز] بهترینِ اوصیا و محبوب ترینِ آنان نزد خداست و او همسر توست.10327.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به فاطمه علیها السلام : پیامبر ما، برترینِ پیامبران است و او پدر توست. وصیّ ما، بهترینِ اوصیاست و او همسر توست.
.
1- .ر . ک : ج 8 ، ص 133 (مثل او مثل کعبه) .
ص: 606
10328.الإمامُ الرِّضا علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :وَالَّذی بَعَثَنی بِالحَقِّ نَبِیّا ما بَعَثَ اللّهُ نَبِیّا أکرَمَ عَلَیه مِنّی ، ولا وَصِیّا أکرَمَ عَلَیهِ مِن وَصِیّی عَلِیٍّ . (1)10329.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، إذا حَشَرَ اللّهُ عزّوجلّ الأَوَّلینَ وَالآخِرینَ نَصَبَ لی مِنبَرا فَوقَ مَنابِرِ النَّبِیّینَ ، ونَصَبَ لَکَ مِنبَرا فَوقَ مَنابِرِ الوَصِیینَ ، فَتَرتَقی عَلَیهِ . (2)10377.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :مَن أحَبَّ أن یَمشِیَ فی رَحمَهِ اللّهِ ، وأن یُصبِحَ فی رَحمَهِ اللّهِ عَلَیهِ ؛ فَلا یَدخُلَنَّ قَلبَهُ شَکٌّ بِأَنَّ ذُرِّیَّتی أفضَلُ الذُّرِّیّاتِ ، ووَصِیّی أفضَلُ الأَوصِیاءِ . (3)10376.امام علی علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام :أنَا وَصِیُّ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، وأنَا خَیرُ الأَوصِیاءِ . (4)10375.امام علی علیه السلام :عنه علیه السلام :إنَّ خَیرَ الخَلقِ یَومَ یَجمَعُهُمُ اللّهُ الرُّسُلُ ، وإنَّ أفضَلَ الرُّسُلِ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله ، وإنَّ أفضَلَ کُلِّ اُمَّهٍ بَعَد نَبِیِّها وَصِیُّ نَبِیِّها حَتّی یُدرِکَهُ نَبِیٌّ ، ألا وإنَّ أفضَلَ الأَوصِیاءِ وَصِیُّ مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وآلِهِ السَّلامُ . (5) .
1- .الأمالی للطوسی : ص 106 ح 161 ، بشاره المصطفی : ص 42 ، کشف الیقین : ص 455 ح 555 ، کشف الغمّه : ج 2 ص 7 وفیهما «ما خلق» بدل «ما بعث» ، الثاقب فی المناقب : ص 144 ح 135 ، الفضائل لابن شاذان : ص 6 کلّها عن ابن عبّاس و ص 142 عن ابن عبّاس وابن مسعود .
2- .الخصال : ص 572 ح 1 عن مکحول عن الإمام علیّ علیه السلام .
3- .ینابیع المودّه : ج 2 ص 267 ح 758 عن خالد بن معدان رفعه .
4- .المسترشد : ص 264 ح 74 .
5- .الکافی : ج 1 ص 450 ح 34 ، تفسیر فرات : ص 112 ح 113 و 114، شرح الأخبار : ج 1 ص 124 ح 54 کلّها عن الأصبغ بن نباته والأخیران نحوه.
ص: 607
10374.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :سوگند به آن که مرا به حق به پیامبری برانگیخت، خداوند ، پیامبری گرامی تر از من در نزد خود و وصی ای گرامی تر از وصیّ من، علی ، برنینگیخت.10373.سلیمان علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی! هنگامی که خداوند عز و جل اوّلین و آخرین را محشور می گردانَد، منبری بر فراز منبرهای پیامبران برای من و منبری بر فراز منبر اوصیا برای تو نصب می کند و تو از آن ، بالا می آیی.10372.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که دوست دارد روز و شب در رحمت خدا به سر بَرد، هرگز شکّی به دلش راه ندهد که دودمان من، بهترین دودمان و وصیّ من ، برترینِ اوصیاست.10376.عنه علیه السلام :امام علی علیه السلام :من وصیّ پیامبر خدا و بهترینِ اوصیایم.10375.عنه علیه السلام :امام علی علیه السلام :بهترینِ خَلق، در روزی که خداوند آنان را گرد می آورد، پیامبران اند و برترینِ پیامبران، محمّد صلی الله علیه و آله است. برترین هر امّت ، پس از پیامبرشان، وصیّ آن پیامبر است، تا آن که پیامبری مبعوث شود. آگاه باشید که برترینِ اوصیا، وصیّ محمّد صلی الله علیه و آله است. .
ص: 608
10374.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :ما بَعَثَ اللّهُ نَبِیّا خَیرا مِن مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ، ولا وَصِیّا خَیرا مِن وَصِیِّهِ . (1)10373.سلیمانُ علیه السلام :عنه علیه السلام :یا أبانُ ! کَیفَ یُنکِرُ النّاسُ قَولَ أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام لَمّا قالَ : «لَو شِئتُ لَرَفَعتُ رِجلی هذِهِ ، فَضَرَبتُ بِها صَدرَ ابنِ أبی سُفیانَ بِالشّامِ ، فَنَکَستُهُ عَن سَریرِهِ» . ولا یُنکِرونَ تَناوُلَ آصَفَ وصَِیِّ سُلَیمانَ عَرشَ بِلقیسَ ، وإتیانَهُ سُلَیمانَ بِهِ قَبلَ أن یَرتَدَّ إلَیهِ طَرفُهُ ! أ لَیسَ نَبِیُّنا صلی الله علیه و آله أفضَلَ الأَنبِیاءِ ، ووَصِیُّهُ علیه السلام أفضَلَ الأَوصِیاءِ ؟ أَفَلا جَعَلوهُ کَوَصِیِّ سَلَیمانَ ؟ حَکَمَ اللّهُ بَینَنا وبَینَ مَن جَحَدَ حَقَّنا ، وأنکَرَ فَضلَنا ! (2)10372.عنه صلی الله علیه و آله :الإمام الرضا علیه السلام :إنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ ، وأمینُهُ وصَفِیُّهُ ، وصَفوَتُهُ مِن خَلقِهِ ، وسَیِّدُ المُرسَلینَ ، وخاتِمُ النَّبِیّینَ ، وأفضَلُ العالَمینَ ، لا نَبِیَّ بَعدَهُ ، ولا تِبدیلَ لِمِلَّتِهِ ، ولا تَغییرَ لِشَریعَتِهِ ... وإنَّ الدَّلیلَ بَعدَهُ والحُجَّهَ عَلَی المُؤمِنینَ ، وَالقائِمَ بِأَمرِ المُسلِمینَ ، وَالنّاطِقَ عَنِ القُرآنِ ، وَالعالِمَ بِأَحکامِهِ أخوهُ وخَلیفَتُهُ ، ووَصِیُّهُ ووَلیُّهُ ، وَالَّذی کانَ مِنهُ بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی ، عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام ؛ أمیرُ المُؤمِنینَ ، وإمامُ المُتَّقینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ ، وأفضَلُ الوَصِیّینَ ، ووارِثُ عِلمِ النَّبِیّینَ وَالمُرسَلینَ . (3)1 / 6 4 سَیِّدُ الأَوصیاءِ 10369.امام علی علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :وَصِیّی عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ... هُوَ أفضَلُ اُمَّتی ، وأعلَمُهُم بِرَبّی ، وهُوَ مِنّی بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی إلّا أنَّهُ لا نَبِیَّ بَعدی ، وأنَّهُ لَسَیِّدُ الأَوصِیاءِ ، کَما أنّی سَیِّدُ الأَنبِیاءِ . (4) .
1- .الاختصاص : ص 263 عن صفوان بن مهران الجمّال ، بحار الأنوار : ج 11 ص 60 ح 67 .
2- .الاختصاص : ص 212 عن أبان الأحمر ، بحار الأنوار : ج 14 ص 115 ح 12 .
3- .عیون أخبار الرضا : ج 2 ص 122 ح 1 عن الفضل بن شاذان ، تحف العقول : ص 416 .
4- .التوحید : ص 399 (هامش الحدیث 13 نقلاً عن نسخه اُخری) عن حفص بن غیاث عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام .
ص: 609
1 / 6 4 سرور اوصیا
10368.امام علی علیه السلام :امام صادق علیه السلام :خداوند، پیامبری بهتر از محمّد صلی الله علیه و آله و وصی ای بهتر از وصیّ او برنینگیخت.10367.امام علی علیه السلام :امام صادق علیه السلام :ای اَبان! چگونه مردم ، گفته امیر مؤمنان را انکار می کنند، آن گاه که گفت : «اگر می خواستم، این پایم را بلند می کردم و با آن به سینه پسر ابو سفیان در شام می کوفتم و او را از تختش سرنگون می کردم!» ؛ ولی دسترسی آصف، وصیّ سلیمان ، به تخت بلقیس و آوردن آن را در کم تر از یک پلک زدن به نزد سلیمان، انکار نمی کنند؟!
آیا پیامبر ما، برترینِ پیامبران نیست و وصیّ اش برترینِ اوصیا نیست؟! آیا او را همچون وصیّ سلیمان قرار نمی دهند؟! خدا میان ما و کسی که حقّ ما را انکار و فضیلت ما را تکذیب می کند، داوری کند!10366.امام صادق علیه السلام :امام رضا علیه السلام :بی گمان، محمّد صلی الله علیه و آله بنده و پیامبر خدا و امین و برگزیده او و گزیده خلق او و سرور فرستادگان و خاتم پیامبران و برترینِ جهانیان است. پیامبری پس از او نیست و دینش دگرگون نمی شود و آیینش تغییر نمی یابد... . راهنمای پس از او و حجّت بر مؤمنان و قیام کننده به کار مسلمانان و سخنگوی قرآن و دانای به احکام آن و برادر و جانشین و وصی و ولیّ او و کسی که برای او به منزله هارون برای موسی بود، علی بن ابی طالب است : [ همان ]امیر مؤمنان و پیشوای متّقیان و رهبر رو سپیدان و برترینِ اوصیا و وارث علم پیامبران و فرستادگان.1 / 6 4سرور اوصیا10369.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :وصیّ من، علی بن ابی طالب است... او برترینِ امّت من و داناترین آنان به پروردگارم است. او برای من، به منزله هارون برای موسی است، جز آن که پیامبری پس از من نیست و بی تردید، او سرور اوصیاست، همان گونه که من سرور پیامبرانم (1) .
.
1- .گفتنی است این حدیث ، در برخی نسخه های کتاب التوحید ، (پس از حدیث سیزدهم باب) آمده است . (م)
ص: 610
10368.عنه علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام : لَولا أنّی خاتِمُ الأَنبِیاءِ لَکُنتَ شَریکا فِی النُّبُوَّهِ ؛ فَإِن لا تَکُن نِبِیّا فَإِنَّکَ وَصِیُّ نَبِیٍّ ووارِثُهُ ، بَل أنتَ سَیِّدُ الأَوصِیاءِ ، وإمامُ الأَتقِیاءِ . (1)10367.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، إذا کانَ یَومُ القِیامَهِ نادی مُنادٍ مِن بُطنانِ العَرشِ (2) : أینَ سَیِّدُ الأَنبِیاءِ ؟ فَأَقومُ ، ثُمَّ یُنادی : أینَ سَیِّدُ الأَوصِیاءِ ؟ فَتَقومُ ، ویَأتینی رِضوانُ بِمَفاتیحِ الجَنَّهِ ، ویَأتینی مالِکٌ بِمَقالیدِ النّارُ فَیَقولانِ : إنَّ اللّهَ جَلَّ جَلالُهُ أمَرَنا أن نَدفَعَها إلَیکَ ، ونَأمُرَکَ أن تَدفَعَها إلی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ، فَتَکونُ یا عَلِیُّ قَسیمَ الجَنَّهِ وَالنَّارِ. (3)10366.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، أنتَ ... سَیِّدُ الوَصِیّینَ ، ووَصِیُّ سَیِّدِ النَّبِیّینَ . (4)10365.امام علی علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :أنَا سَیِّدُ الأَوَّلینَ وَالآخِرینَ ، وعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ سَیِّدُ الوَصِیّینَ . (5)10364.امام علی علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام :أنَا إمامُ البَرِیَّهِ ، ووَصِیُّ خَیرِ الخَلیقَهِ ، وزَوجُ سَیِّدَهِ نِساءِ الاُمَّهِ ، وأبُو الِعترَهِ الطّاهِرَهِ ، وَالأَئِمَّهِ الهادِیَهِ . أنَا أخو رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، ووَصِیُّهُ ، ووَلِیُّهُ ووَزیرُهُ ، وصاحِبُهُ وصَفِیُّهُ ، وحَبیبُهُ وخَلیلُهُ . أنَا أمیرُ المُؤمِنینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ ، وسَیِّدُ الوَصِیّینَ . (6) .
1- .شرح نهج البلاغه : ج 13 ص 210 عن الإمام الصادق علیه السلام ، ینابیع المودّه : ج 1 ص 239 ح 12 عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام .
2- .أی من وسطه . وقیل : من أصله، وقیل: البُطنان جمع بَطْن؛ وهو الغامض من الأرض ، یرید : من دواخل العَرش (النهایه : ج 1 ص 137 «بطن») .
3- .الخصال : ص 580 ح 1 عن مکحول عن الإمام علیّ علیه السلام .
4- .الأمالی للصدوق : ص 375 ح 475 عن ابن عبّاس و ص 652 ح 888 عن أبی الطفیل عن الإمام الحسن علیه السلام وفیه «أنا سیّد النبیّین ، وعلیّ بن أبی طالب سیّد الوصیّین» ، بشاره المصطفی : ص 35 و 18 و 161 وفیهما «علیّ سیّد الأوصیاء ، ووصیّ سیّد الأنبیاء» والثلاثه الأخیره عن ابن عبّاس ، کفایه الأثر : ص 101 عن زید بن أرقم وفیه «أنت سیّد الأوصیاء» .
5- .الأمالی للصدوق : ص 678 ح 924 عن عائشه ، معانی الأخبار : ص 373 ح 1 عن ابن عبّاس وفیه «أیّها الناس ! إنّ علیّا سیّد الوصیّین» .
6- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 419 ح 5918 ، الأمالی للصدوق : ص 702 ح 961 ، بشاره المصطفی : ص 191 کلّها عن الأصبغ بن نباته .
ص: 611
10363.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله خطاب به علی علیه السلام : اگر نبود این که خاتم پیامبرانم، تو در پیامبری با من شریک بودی. پس اگر پیامبر نیستی، وصیّ پیامبر و وارث او هستی ؛ بلکه تو سرور اوصیا (جانشینان) و امام پرهیزگارانی.10362.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی! هنگامی که روز قیامت فرا می رسد، منادی از میان عرش ندا می دهد : «کجاست سرور پیامبران؟». پس من برمی خیزم. سپس ندا می دهد : «کجاست سرور اوصیا؟» . پس تو برمی خیزی.
رضوان، با کلیدهای بهشت ، و مالک ، با کلیدهای دوزخ به نزد من می آیند و می گویند : «خداوند جل جلاله به ما فرمان داد که آنها را به تو بسپاریم و به تو بگوییم که آنها را به علی بن ابی طالب بسپاری». پس تو ای علی! قسمت کننده بهشت و دوزخی .10361.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی! تویی سرور اوصیا و وصیّ سرور پیامبران.10365.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :من، سرور اوّلین و آخرینم و علی بن ابی طالب، سرور اوصیاست.10364.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :امام علی علیه السلام :من پیشوای مردمان و وصیّ بهترینِ آفریدگان و همسر سرور زنان امّت و پدر دودمان پاک و پدر امامانِ هدایتگرم. من برادر پیامبر خدا و وصی و ولی و وزیر او و همراه و برگزیده او و دوست و رفیق اویم. من امیر مؤمنان و رهبر رو سپیدان و سرور اوصیایم. .
ص: 612
10363.عنه صلی الله علیه و آله :عنه علیه السلام :أنَا سَیِّدُ الوَصِیّینَ ، ووَصِیُّ سَیِّدِ النَّبِیّینَ . (1)10362.عنه صلی الله علیه و آله :الخصال عن محمّد بن الحنفیّه :مِنّا مُحَمَّدٌ سَیِّدُ المُرسَلینَ ، وعَلِیٌّ سَیِّدُ الوَصِیّینَ . (2)1 / 6 5 خاتِمُ أوصیاءِ الأَنبِیاءِ 10359.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :رسول اللّه صلی الله علیه و آله لِفاطِمَهَ علیها السلام فی وَصفِ عَلِیٍّ علیه السلام : هُوَ وَصِیّی ، ووارِثُ الأَوصِیاءِ . (3)10358.امام صادق علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام :أنَا یَعسوبُ المُؤمِنینَ ، وغایَهُ السّابِقینَ ، ولِسانُ المُتَّقینَ ، وخاتِمُ الوَصِیّینَ ، ووارِثُ النَّبِیّینَ ، وخَلیفَهُ رَبِّ العالَمینَ . (4)10360.عنه صلی الله علیه و آله :عنه علیه السلام :أنَا وَصِیُّ الأَوصِیاءِ . (5) .
1- .الأمالی للصدوق : ص 92 ح 67 ، بشاره المصطفی : ص 156 کلاهما عن الأصبغ بن نباته .
2- .الخصال : ص 320 ح 1 عن زرّ بن حبیش .
3- .الإرشاد : ج 1 ص 37 عن أبی سعید الخدری ، إعلام الوری : ج 1 ص 317 .
4- .مختصر بصائر الدرجات : ص 198 عن مسعده بن صدقه عن الإمام الصادق علیه السلام و ص 34 عن أبی حمزه الثمالی عن الإمام الباقر عنه علیهما السلام ، الیقین : ص 489 ح 196 عن الأصبغ بن نباته ، کتاب سلیم بن قیس : ج 2 ص 712 ح 17 عن سلیم بن قیس وکلّها نحوه، بحار الأنوار: ج 26 ص 153 ح 41 نقلاً عن کتاب المحتضر للحسن بن سلیمان .
5- .الأمالی للطوسی : ص 148 ح 243 ، بشاره المصطفی : ص 87 ، کشف الغمّه : ج 2 ص 11 کلّها عن میثم التمّار ، شرح الأخبار : ج 1 ص 126 ح 60 عن حسن الصنعانی و ج 3 ص 499 ح 1430 عن أبی الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام ، تأویل الآیات الظاهره: ج 2 ص 447 ح 1 عن أبی الجارود عن الإمام الصادق علیه السلام وکلاهما عنه علیه السلام .
ص: 613
1 / 6 5 خاتم اوصیای پیامبران
10359.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :امام علی علیه السلام :من ، سرور اوصیا و وصیّ سرور پیامبرانم.10357.امام باقر علیه السلام :الخصال به نقل از محمّد بن حنفیّه : محمّد صلی الله علیه و آله ، سرور فرستادگان، از ماست و نیز علی علیه السلام ، سرور اوصیا.1 / 6 5خاتم اوصیای پیامبران10358.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله خطاب به فاطمه علیها السلام در وصف علی علیه السلام : او وصیّ من و وارث اوصیاست.10357.الإمامُ الباقرُ علیه السلام :امام علی علیه السلام :مِهتر مؤمنان و نهایت [ آرزوی ]پیشتازان و زبان پرهیزگاران و خاتم اوصیا و وارث پیامبران و خلیفه پروردگار جهانیان، منم.10356.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :امام علی علیه السلام :وصیّ اوصیا منم.
.
ص: 614
10355.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :المعجم الأوسط عن أبی الطفیل :خَطَبَ الحَسَنُ بنُ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ ، وذَکَرَ أمیرَ المُؤمِنینَ عَلِیّا رضی الله عنهخاتِمَ الأَوصیاءِ ، ووَصِیَّ خاتِمِ الأَنبِیاءِ ، وأمینَ الصِّدّیقینَ وَالشُّهَداءِ ، ثُمَّ قالَ : ... ولَقَد قَبَضَهُ اللّهُ فِی اللَّیلَهِ الَّتی قَبَضَ فیها وَصِیَّ موسی ، وعَرَجَ بِروحِهِ فِی اللَّیلَهِ الَّتی عَرَجَ فیها بِروحِ عیسَی بنِ مَریَمَ ، وفِی اللَّیلَهِ الَّتی أنزَلَ اللّهُ عزّوجلّ فیهَا الفُرقانَ . 110354.امام علی علیه السلام :تاریخ الیعقوبی فی ذِکرِ خِلافَهِ أمیرِ المُؤمِنینَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام :ثُمَّ قامَ مالِکُ بنُ الحارِثِ الأَشتَرُ ، فَقالَ : أیُّهَا النّاسُ ! هذا وَصِیُّ الأَوصِیاءِ ، ووارِثُ عِلِم الأَنبِیاءِ ، العَظیمُ البَلاءِ ، الحَسَنُ العِناءِ (1) . (2)1 / 6 6 أوَّلُ أوصیاءِ خاتَمِ الأَنبِیاءِ 10353.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :أنَا سَیِّدُ المُرسَلینَ ، وعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ سَیِّدُ الوَصِیّینَ، وإنَّ أوصِیائی بَعدِی اثنا عَشَرَ؛ أوَّلُهُم عِلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ، وآخِرُهُم القائِمُ . (3)10352.امام صادق علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :الأَئِمَّهُ بَعدِی اثنا عَشَرَ ؛ أوَّلُهُم عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ، وآخِرُهُمُ القائِمُ ؛ فَهُم خُلَفائی وأوصِیائی وأولِیائی وحُجَجُ اللّهِ عَلی اُمَّتی بَعدی . (4) .
1- .فی الطبعه المعتمده : «الغناء» وما أثبتناه من طبعه النجف (ج 2 ص 155) . والعناء هنا : المداراه أو حُسن السیاسه (لسان العرب : ج 15 ص 106 «عنا») .
2- .تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 179 . راجع : ج 9 ص 46 (مالک الأشتر) .
3- .فرائد السمطین : ج 2 ص 313 ح 564 عن ابن عبّاس ، ینابیع المودّه : ج 3 ص 291 ح 7 عن جابر ؛ کمال الدین : ص 280 ح 29 ، عیون أخبار الرضا : ج 1 ص 64 ح 31 کلاهما عن ابن عبّاس وفی الثلاثه الأخیره «النبیّین» بدل «المرسلین» وراجع الأمالی للطوسی : ص 592 ح 1226 .
4- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 179 ح 5406 ، کمال الدین : ص 259 ح 4 ، إعلام الوری : ج 2 ص 173 کلّها عن یحیی بن أبی القاسم عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام وفی نفس الصفحه عن ابن عبّاس نحوه .
ص: 615
1 / 6 6 اوّلین وصیّ خاتم پیامبران
10351.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :المعجم الأوسط به نقل از ابو طفیل : حسن بن علی بن ابی طالب علیهم السلامخطبه خواند و به حمد و ثنای الهی پرداخت و از امیر مؤمنان علی، با عنوان خاتم اوصیا و وصیّ خاتم انبیا و امین صدّیقان و شهدا یاد کرد و سپس فرمود : «... و بی گمان، خداوند ، او را در شبی قبض روح کرد که وصیّ موسی را قبض روح کرد و روحش را در شبی به آسمان بُرد که روح عیسی بن مریم را برد؛ در همان شبی که خدای عز و جلفرقان را نازل کرد» (1) .10350.امام علی علیه السلام :تاریخ الیعقوبی در یادکردِ به خلافت رسیدنِ امیر مؤمنان، علی بن ابی طالب علیه السلام : سپس مالک اَشتر برخاست و گفت : ای مردم! این ، وصیّ اوصیا و وارث علم پیامبران است . عقوبت دادنش سخت و مدارا کردنش نیکوست. (2)1 / 6 6اوّلین وصیّ خاتم پیامبران10350.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :من ، سرور فرستادگانم و علی بن ابی طالب ، سرور اوصیاست. اوصیای پس از من دوازده تن اند. اوّلین آنها علی بن ابی طالب است و آخرین آنها قائم.10349.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امامان پس از من ، دوازده تن اند. اوّلین آنها علی بن ابی طالب و آخرین آنها قائم است. آنان پس از من، جانشینان و اوصیا و اولیا و حجّت های الهی بر امّتم هستند.
.
1- .ر . ک : ج 7 ص 397 (در سوگ امام) .
2- .ر . ک : ج 9 ص 47 (مالک اشتر) .
ص: 616
10348.امام علی علیه السلام ( در پاسخ به این سؤال که : راست ترین سخن چیست؟ ) الإمام الباقر علیه السلام ، عن جابر بن عبداللّه الأنصاری :دَخَلتُ عَلی مَولاتی فاطِمَهَ علیها السلام وقُدّامَها لَوحٌ یَکادُ ضَوؤُهُ یُغشی الأَبصارَ ، فیهِ إثنا عَشَرَ اسما .. . فَقُلتُ : أسماءُ مَن هؤُلاءِ ؟ قالَت : هذِهِ أسماءُ الأَوصِیاءِ ، أوَّلُهُم ابنُ عَمّی وأحَدَ عَشَرَ مِن وُلدی . (1)1 / 6 7 وِصایَهُ الإِمامِ فی أدَبِ صَدرِ الإِسلامِ 10348.الإمامُ علیٌّ علیه السلام ( لَمّا سُئلَ عن أصدَقِ الأقوالِ ) تاریخ الیعقوبی عن حسّان بن ثابت فِی وَصفِ الإِمامِ عَلِیٍّ علیه السلام فی أوائِلِ خِلافَهِ أبی بَکرٍ :
حَفِظتَ رَسولَ اللّهِ فینا وعَهدَهُ
إلَیکَ ومَن أولی بِهِ مِنکَ مَن ومَن ؟ أ لَستَ أخاهُ فِی الإِخا ووَصِیَّهُ
وأعلَمَ فِهرٍ (2) بِالکِتابِ وبِالسُّنَنِ ؟ (3)10347.عنه علیه السلام :تاریخ الطبری عن الفضل بن عبّاس : ألا إنَّ خَیرَ النّاسِ بَعدَ مُحَمَّدٍ
وَصِیُّ النَّبِیِّ المُصطَفی عِندَ ذِی الذِّکرِ وأوَّلُ مَن صَلّی وصِنُو نَبِیِّهِ
وأوَّلُ مَن أردَی الغُواهَ لَدی بَدرٍ (4)10346.امام صادق علیه السلام :شرح نهج البلاغه :ومِمّا رَوَیناهُ مِنَ الشِّعرِ المَقولِ فی صَدرِ الإِسلامِ المُتَضَمِّنِ کَونَهُ علیه السلام وَصِیَّ رَسولِ اللّهِ قَولُ عَبدِ اللّهِ بنِ أبی سُفیانَ بنِ الحارِثِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ :
ومِنّا عَلِیٌّ ذاکَ صاحِبُ خَیبَرَ
وصاحِبُ بَدرٍ یَومَ سالَت کَتائِبُهُ وَصِیُّ النَّبِیِّ المُصطَفی وَابنُ عَمِّهِ
فَمَن ذا یُدانیهِ ومَن ذا یُقارِبُهُ !
وقالَ عَبدُ الرَّحمنِ بنُ جُعَیلٍ :
لَعَمری لَقَد بایَعتُم ذا حَفیظَهٍ
عَلَی الدّینِ مَعروفَ العَفافِ مُوَفَّقا عَلِیّا وَصِیَّ المُصطَفی وَابنَ عَمِّهِ
وأوَّلَ مَن صَلّی أخَا الدّینِ وَالتُّقی
وقالَ أبُو الهَیثَمِ بنُ التَّیِّهانِ وکانَ بَدرِیّا :
قُل لِلزُّبَیرِ وقُل لِطَلحَهَ إنَّنا
نَحنُ الَّذین شِعارُنَا الأَنصارُ نَحنُ الَّذین رَأَت قُرَیشٌ فِعلَنا
یَومَ القَلیبِ (5) اُولئِکَ الکُفّارُ کُنّا شِعارَ نَبِیِّنا ودِثارَهُ
یَفدیهِ مِنَّا الروحُ والأَبصارُ إنَّ الوَصِیَّ إمامُنا ووَلِیُّنا
بَرِحَ الخَفاءُ وباحَتِ الأَسرارُ
وقال عُمَرُ بنُ حارِثَهَ الأَنصارِیُّ ، وکانَ مَعَ مُحَمَّدِ ابنِ الحَنَفِیَّهِ یَومَ الجَمَلِ ، وقَد لامَهُ أبوهُ علیه السلام لَمّا أمَرَهُ بِالحَملَهِ فَتَقاعَسَ (6) :
أبا حَسَنٍ أنتَ فَصلُ الاُمورِ
یَبینُ بِکَ الحِلُّ وَالمَحرَمُ جَمَعتَ الرِّجالَ عَلی رایَهٍ
بِهَا ابنُکَ یَومَ الوَغی مُقحَمٌ ولَم یَنکُصِ المَرءُ مِن خیفَهٍ
ولکِن تَوالَت لَهُ أسهُمٌ فَقالَ رُوَیدا ولا تَعجَلوا
فَإِنّی إذا رَشَقوا مُقدِمٌ فَأَعجَلتَهُ وَالفَتی مُجمِعٌ
بِما یکرَهُ الوَجِلُ المُحجِمُ (7) سَمِیُّ النَّبِیِّ وشَبهُ الوَصِیِّ
ورایَتُهُ لَونُها العَندَمُ (8)
وقالَ رَجُلٌ مِنَ الأَزدِ یَومَ الجَمَلِ :
هذا عَلِیٌّ وهُوَ الوَصِیُّ
آخاهُ یَومَ النَّجَوهِ النَّبِیُّ وقالَ هذَا بَعدِیَ الوَلِیُّ
وعاهُ واعٍ ونَسِیَ الشَّقِیُّ
وخَرَجَ یَومَ الجَمَلِ غُلامٌ مِن بَنی ضَبَّهَ شابٌّ مُعلِمٌ (9) مِن عَسکَرِ عائِشَهَ ، وهُوَ یَقولُ :
نَحنُ بَنی ضَبَّهَ أعداءُ عَلِیٍّ
ذاکَ الَّذی یُعرَفُ قِدما بِالوَصِیِّ وفارِسِ الخَیلِ عَلی عَهدِ النَّبِیِّ
ما أنَا عَن فَضلِ عَلِیٍّ بِالعَمِیِّ لکِنَّنی أنعَی ابنَ عَفّانَ التَّقِیَّ
إنَّ الوَلِیَّ طالِبٌ ثَأرَ الوَلِیِّ
وقالَ سَعیدُ بنُ قَیسٍ الهَمدانِیُّ یَومَ الجَمَلِ وکانَ فی عَسکَرِ عَلِیٍّ علیه السلام :
أیَّهُ حَربٍ اُضرِمَت نیرانُها
وکُسِرَت یَومَ الوَغی مُرّانُها (10) قُل لِلوَصیِّ أقبَلَت قَحطانُها
فَادعُ بِها تَکفیکَها همدانُها
هُمُ بَنوها وهُمُ إخوانُها
وقالَ زِیادُ بنُ لَبیدٍ الأَنصارِیُّ یَومَ الجَمَلِ وکانَ مِن أصحابِ عَلِیٍّ علیه السلام :
کَیفَ تَرَی الأَنصارَ فی یَومِ الکَلَب
إنّا اُناسٌ لا نُبالی مَن عَطِب ولا نُبالی فِی الوَصِیِّ مَن غَضِب
وإنَّمَا الأَنصارُ جِدٌّ لا لَعِب هذا عَلِیٌّ وابنُ عَبدِ المُطَّلِب
نَنصُرُهُ الیَومَ عَلی مَن قَد کَذَب مَن یَکسِبُ البَغیَ فَبِئسَمَا اکتَسَبَ
وقالَ حُجرُ بنُ عَدِیٍّ الکِندِیُّ فی ذلِکَ الیَومِ أیضا :
یا رَبَّنا سَلِّم لَنا عَلِیّا
سَلِّم لَنَا المُبارَکَ المُضِیّا المُؤمِنَ المُوَحِّدَ التَّقِیّا
لا خَطِلَ الرَّأیِ ولا غَوِیّا بَل هادِیا مُوَفَّقا مَهدِیّا
وَاحفَظهُ رَبّی وَاحفَظِ النَّبِیّا فیهِ فَقَد کانَ لَهُ وَلِیّا
ثُمَّ ارتَضاهُ بَعدَهُ وَصِیّا
وقالَ خُزَیمَهُ بنُ ثابِتٍ الأَنصارِیُّ ذُو الشَّهادَتَینِ وکانَ بَدرِیّا فی یَومِ الجَمَلِ أیضا :
لَیسَ بَینَ الأَنصارِ فی جَحمَهِ (11) الحَر
بِ وبَینَ العُداهِ إلَا الطِّعانُ وقِراعُ الکُماهِ بِالقُضُبِ البی
ضِ إذا ما تَحَطَّمَ المُرّانُ فَادعُها تُستَجَب فَلَیسَ مِنَ الخَز
رَجِ والأَوسِ یا عَلِیٌّ جَبانٌ یا وَصِیَّ النَّبِیِّ قَد أجلَتِ الحَر
بُ الأَعادِیَ وسارَتِ الأَظعانُ (12) وَاستَقامَت لَکَ الاُمورُ سِوَی الشّ
امِ وفِی الشّامِ یظَهَرُ الإِذعانُ حَسبُهُم ما رَأَوا وحَسبُکَ مِنّا
هکذا نَحنُ حَیثُ کُنّا وکانوا
وقالَ خُزَیمَهُ أیضا فی یَومِ الجَمَلِ :
أ عائِشَ خَلّی عَن عَلِیٍّ وعَیبِهِ
بِما لَیسَ فیهِ ؛ إنَّما أنتِ والِدَه وَصِیُّ رَسولِ اللّهِ مِن دونِ أهلِهِ
وأنتِ عَلی ما کانَ مِن ذاکِ شاهِدَه وحَسبُکِ مِنهُ بَعضُ ما تَعلَمینَهُ
ویَکفیکِ لَو لَم تَعلَمی غَیرَ واحِدَه إذا قیلَ ماذا عِبتِ مِنهُ رَمَیتِهِ
بِخذلِ ابنِ عَفّانَ وما تِلکِ آبِدَه (13) ولَیسَ سَماءُ اللّهِ قاطِرَهً دَما
لِذاکَ ومَا الأَرضُ الفَضاءُ بِمائده (14)
وقالَ ابنُ بَدیلِ بنِ وَرقاءَ الخُزاعِیُّ یَومَ الجَمَلِ أیضا :
یا قَومُ لَلخُطَّهُ العُظمَی الَّتی حَدَثَت
حَربُ الوَصِیِّ وما لِلحَربِ مِن آسی الفاصِلُ الحُکمَ بِالتَّقوی إذا ضَرِبَت
تِلکَ القَبائِلُ أخماسا لِأَسداسِ
وقال عَمرُو بنُ اُحَیحَهَ یَومَ الجَمَلِ فی خُطبَهِ الحَسَنِ بنِ عَلِیٍّ علیهما السلام بَعدَ خُطبَهِ عَبدِ اللّهِ بنِ الزُّبَیرِ :
حَسَنَ الخیرِ یا شَبیهَ أبیهِ
قُمتَ فینا مَقام خَیرَ خَطیبِ قُمتَ بِالخُطبَهِ الَّتی صَدَعَ الل
هُ بِها عَن أبیکَ أهلَ العُیوبِ وکَشَفتَ القِناعَ فَاتَّضَحَ الأَم
رُ وأصلَحتَ فاسِداتِ القُلوبِ لَستَ کَابنِ الزُّبَیرِ لَجلَجَ فِیالقَو
لِ وطَأطَأ عِنانَ فَسلٍ (15) مُریبِ وأبَی اللّهُ أن یَقومَ بِما قا
مَ بِهِ ابنُ الوَصِیِّ وَابنُ النَّجیبِ إنَّ شَخصا بیَنَ النَّبِیِّ لَکَ الخَی
رُ وبَینَ الوَصِیِّ غَیرُ مَشوبِ
وقال زَحرُ بنُ قَیسٍ الجُعفِیُّ یَومَ الجَمَلِ أیضا :
أضرِبُکُم حَتّی تُقِرّوا لِعَلِیٍّ
خَیرِ قُرَیشٍ کُلِّها بَعدَ النَّبِیِّ مَن زانَهُ اللّهُ وسَمّاهُ الوَصِیَّ
إنَّ الوَلِیَّ حافِظٌ ظهَرَ الوَلِیِّ کَمَا الغَوِیُّ تابِعٌ أمرَ الغَوِیِّ
ذَکَرَ هذِهِ الأَشعارَ والأَراجیزَ بِأَجمَعِها أبو مِخنَفٍ لوطُ بنُ یَحیی فی کتابِ وَقعَهِ الجَمَلِ . وأبو مِخنَفٍ مِنَ المُحَدِّثینَ ، ومِمَّن یَری صِحَّهَ الإِمامَهِ بِالاِختِیارِ ، ولَیسَ مِن الشِّیعَهِ ، ولا مَعدودا مِن رِجالِها .
ومِمّا رَوَیناهُ مِن أشعارِ صِفّینَ الَّتی تَتَضَمَّنُ تَسمِیَتَهُ علیه السلام بِالوَصِیِّ ما ذَکَرَهُ نَصرُ بنُ مُزاحِمِ بنِ یَسارٍ المِنقَرِیُّ فی کِتابِ صِفّینَ ، وهُوَ مِن رِجالِ الحَدیثِ .
قال نَصرُ بنُ مُزاحِمٍ : قالَ زَحرُ بنُ قَیسٍ الجُعفِیُّ :
فَصَلَّی الإِلهُ عَلی أحمَدَ
رَسولِ المَلیکِ تَمامِ النِّعَمِ رَسولِ المَلیکِ ومِن بَعدِهِ
خَلیفَتُنَا القائِمُ المُدعمُ عَلِیّا عَنَیتُ وَصِیَّ النَّبِیِّ
نُجالِدُ (16) عَنهُ غُواهَ الاُمَمِ (17)
قالَ نَصرٌ : ومِنَ الشِّعرِ المَنسوبِ إلَی الأَشعَثِ بنِ قَیسٍ :
أتانَا الرَّسولُ رَسولُ الإِمامِ
فَسُرَّ بِمَقدَمِهِ المُسلِمونا رَسولُ الوَصِیِّ وَصِیِّ النَّبِیِّ
لَهُ السَّبقُ وَالفَضلُ فِی المُؤمِنینا (18)
ومِنَ الشِّعرِ المَنسوبِ إلَی الأَشعَثِ أیضا :
أتانا الرَّسولُ رَسولُ الوَصِیِّ
عَلِیٌّ المُهَذَّبُ مِن هاشِمِ وَزیرُ النَّبِیِّ وذو صِهرِهِ
وخَیرُ البَرِیَّهِ وَالعالَمِ 19
قالَ نَصرُ بنُ مُزاحِمٍ: مِن شِعرِ أمیرِالمُؤمِنینَ علیه السلام فی صِفّینَ:
یا عَجَبا لَقَد سَمِعتُ مُنکَرا
کِذبا عَلَی اللّهِ یُشیبُ الشَّعَرَا ما کانَ یَرضی أحمَدُ لَو اُخبِرا
أن یُقرِنوا وَصِیَّهُ وَالأَبتَرَا شانِیَ الرَّسولِ وَاللَّعینَ الأَخزَرا (19)
إنّی إذَا المَوتُ دَنا وحَضَرَا شَمَّرتُ ثَوبی ودَعَوتُ قَنبَرا
قَدِّم لِوائی لا تُؤَخِّر حَذَرا لا یَدفَعُ الحِذارُ ما قَد قُدِّرا
لَو أنَّ عِندی یَا بنَ حَربٍ جَعفَرا أو حَمزَهَ القَرمَ (20) الهُمامَ الأَزهَرا
رَأَت قُرَیشٌ نَجمَ لَیلٍ ظُهُرا (21)
وقالَ: جَریرُ بنُ عَبدِ اللّهِ البَجَلیُِّ کَتَبَ بِهذَا الشِّعرِ إلی شُرَحبیلِ بنِ السِّمطِ الکِندِیِّ رَئیسِ الیَمانِیَهِ مِن أصحابِ مُعاوِیَهَ :
نَصَحتُکَ یَا بنَ السِّمطِ لا تَتبَعِ الهَوی
فَما لَکَ فِی الدُّنیا مِنَ الدّینِ مِن بَدَلِ ولا تَکُ کَالمُجری إلی شَرِّ غایَهٍ
فَقَد خُرِقَ السِّربالُ (22) وَاستَنوَقَ الجَمَلُ (23) مَقالُ ابنِ هِندٍ فی عَلِیٍّ عَضیهَهٌ (24)
و لَلّهُ فی صَدرِ ابنِ أبی طالِبٍ أجَلّ وما کانَ إلّا لازِما قَعرَ بَیتِهِ
إلی أن أتی عُثمانَ فی بَیتِهِ الأَجَل وَصِیُّ رَسولِ اللّهِ مِن دونِ أهلِهِ
وفارِسُهُ الحامی بِهِ یُضرَبُ المَثَل (25)
وقالَ النُّعمانُ بنُ عَجلانَ الأَنصارِیُّ :
کَیفَ التَّفَرُّقُ وَالوَصِیُّ إمامُنا
لا کَیفَ إلّا حَیرَهً وتَخاذُلاً لا تَغبَنُنَّ عُقولَکُم لا خَیرَ فی
مَن لَم یَکُن عِندَ البَلابِلِ عاقِلاً وذَروا مُعاوِیَهَ الغَوِیَّ وتابِعوا
دینَ الوَصِیِّ لِتَحمَدوهُ آجِلاً (26)
وقالَ عَبدُ الرَّحمنِ بنُ ذُؤَیبٍ الأَسلَمِیُّ :
ألا أبلِغ مُعاوِیَهَ بنَ حَربٍ
فَما لَکَ لا تَهَشُّ (27) إلَی الضِّرابِ ! فَإِن تَسلَم وتَبقَ الدَّهرَ یَوما
نَزُرکَ بِجَحفَلٍ (28) عَدَدَ التُّرابِ یَقودُهُمُ الوَصِیُّ إلَیکَ حَتّی
یَرُدَّکَ عَن ضَلالٍ وَارتِیابِ (29)
وقالَ المُغیرَهُ بنُ الحارِثِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ :
یا عُصبَهَ المَوتِ صَبرا لا یَهولُکُمْ
جَیشُ ابنِ حَربٍ فَإنَّ الحَقَّ قَد ظَهَرَا وأیقِنوا أنَّ مَن أضحی یُخالِفُکُم
أضحی شَقِیّا وأمسی نَفسَهُ خَسِرَا فیکُم وَصِیُّ رَسولِ اللّهِ قائِدُکُم
وصِهرُهُ وکِتابُ اللّهِ قَد نُشِرَا (30)
وقالَ عَبدُ اللّهِ بنُ العَبّاسِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ :
وَصِیُّ رَسولِ اللّهِ مِن دُونِ أهلِهِ
وفارِسُهُ إن قیلَ هَل مِن مُنازِلِ ! فَدونَکَهُ إن کُنتَ تَبغی مُهاجِرا
أشَمُّ کَنَصلِ السَّیفِ عَیرَحَلاحِلِ (31)(32)
وَالأَشعارُ التَّی تَتَضَمَّنُ هذِهِ اللَّفظَهَ [الوَصِیَّ] کَثیرَهٌ جِدّا ، ولکِنّا ذَکَرَنا مِنها هاهُنا بَعضَ ما قیلَ فی هذَینِ الحِزبَینِ ، فَأَمّا ما عَداهُما فَإِنَّهُ یَجِلُّ عَنِ الحَصرِ ، ویَعظُمُ عَنِ الإِحصاءِ وَالعَدِّ ، ولَولا خَوفُ المَلالَهِ وَالإِضجارِ لَذَکَرنا مِن ذلِکَ ما یَملَأُ أوراقا کَثیرَهً . (33) .
1- .کمال الدین : ص 311 ح 2 عن جابر الجعفی ، بحار الأنوار : ج 36 ص 201 ح 4 .
2- .فِهْر : قبیله ؛ وهی أصل قریش (لسان العرب : ج 5 ص 66 «فهر») .
3- .تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 128 ؛ شرح نهج البلاغه : ج 6 ص 35 وفیه «فی الهدی» بدل «فی الإخا» و «منهم» بدل «فهر» .
4- .تاریخ الطبری : ج 4 ص 426 ؛ الدرجات الرفیعه : ص 143 .
5- .فی الحدیث : «أنّه صلی الله علیه و آله وقف علی قَلیب بدر» القَلیب : البئر لم تُطوَ (النهایه : ج 4 ص 98 «قلب») .
6- .قعس : تأخّر ورجع إلی خلف (لسان العرب : ج 6 ص 177 «قعس») .
7- .أحجم عن الأمر : کفّ أو نکص هیبه (لسان العرب : ج 12 ص 116 «حجم») .
8- .العندم : شجر أحمر ، وقال بعضهم : دم الغزال (لسان العرب : ج 12 ص 430 «عندم») .
9- .رجل مُعلِم : إذا عُلم مکانه فی الحرب بعلامه أعلمَها (لسان العرب : ج 12 ص 419 «علم») .
10- .المُرّان : الرماح الصُّلبه اللَّدنه ، واحدتها مُرّانه (لسان العرب : ج 13 ص 403 «مرن») .
11- .جاحِم الحرب : وهو ضِیقُها وشدّتها (لسان العرب : ج 12 ص 85 «جحم») .
12- .الظعینه : المرأه فی الهودج ، وأصل الظعینه : الراحله التی یُرحل ویُظعن علیها ؛ أی یُسار (لسان العرب : ج 13 ص 271 «ظعن») .
13- .جاء بآبِده : أی بأمر عظیم ینفر منه ویستوحش (النهایه : ج 1 ص 13 «أبد») .
14- .ماد : تحرّک بشدّه ومنه قوله تعالی : «أَن تَمِیدَ بِکُمْ» (النحل:15) أی تضطرب بکم ، وتدور بکم ، وتحرّککم حرکهً شدیده (تاج العروس : ج 5 ص 264 «مید») .
15- .الفَسْل : الرذل النذل الذی لا مروّه له (لسان العرب : ج 11 ص 519 «فسل») .
16- .جالدناهم بالسیوف : ضاربناهم (لسان العرب : ج 3 ص 125 «جلد») .
17- .الفصول المختاره : ص 270 ، وقعه صفّین : ص 18 نحوه وکلاهما عن جریر البجلی .
18- .وقعه صفّین : ص 23 وفیه «له الفضل والسبق ...» .
19- .تخازر الرجل : إذا ضیّق جفنه لیُحدّد النظر ، کقولک : تعامی وتجاهل (لسان العرب : ج 4 ص 236 «خزر») .
20- .القرم من الرجال : السیّد المعظّم (لسان العرب : ج 12 ص 473 «قرم») .
21- .وقعه صفّین : ص 43 نحوه .
22- .یقال للرجل المتمزّق الثیاب : مُنخرق السربال (لسان العرب : ج 10 ص 73 «خرق») .
23- .فی المثل : اِستَنوَقَ الجَمَلُ : صار کالنّاقَهِ فی ذُلّها (لسان العرب : ج 10 ص 362 «نوق») .
24- .العَضْهُ والعِضَهُ والعَضیهه : القاله القبیحه؛ وهی الإفک والبهتان والنمیمه (لسان العرب : ج 13 ص 515 «عضه») .
25- .وقعه صفّین : ص 49 نحوه .
26- .وقعه صفّین : ص 365 وفیه «النضر بن عجلان الأنصاری» .
27- .یقال : هَشّ یَهِشّ : إذا فرح به واستبشر ، وارتاحَ له وخفّ (النهایه : ج 5 ص 264 «هشش») .
28- .الجحفل : الجیش الکثیر (مجمع البحرین : ج 1 ص 272 «جحف») .
29- .وقعه صفّین : ص 382 نحوه .
30- .وقعه صفّین : ص 385 نحوه .
31- .عَیْرُ القوم : سیّدهم . والحَلاحِل : جمع حُلاحِل ؛ وهو السیّد فی عشیرته ، الشجاع الرکین (لسان العرب : ج 4 ص 621 «عیر» و ج11 ص 174 «حلل») .
32- .وقعه صفّین : ص 416 وفیه «الفضل بن عبّاس» .
33- .شرح نهج البلاغه : ج 1 ص 143150 .
ص: 617
1 / 6 7 وصایت امام علی در ادبیات صدر اسلام
10345.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امام باقر علیه السلام به نقل از جابر بن عبد اللّه انصاری : به نزد مولایم فاطمه علیها السلام رفتم . پیشِ روی او لوحی بود که نورش چشم را خیره می کرد و دوازده نام در آن بود ... . پرسیدم : اینها نام چه کسانی است؟
فرمود : «اینها نام های اوصیاست که نخستین آنان ، پسر عمویم است و بقیّه ، یازده تن از فرزندانم هستند» .1 / 6 7وصایت امام علی در ادبیات صدر اسلام10342.امام علی علیه السلام :تاریخ الیعقوبی به نقل از حَسّان بن ثابت در توصیف امام علی علیه السلام در آغاز خلافت ابو بکر :
در میان ما پیامبر خدا و عهدش [ با تو ]را حفظ کردی
و چه کسی از تو بدان سزاوارتر است؟ چه کس؟ چه کس؟ آیا تو در ماجرای برادری، برادر و وصیّ او
و نیز داناترینِ قریش به کتاب و سنّت ها نبودی؟10330.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :تاریخ الطبری به نقل از فضل بن عبّاس :
هان! بی گمان، بهترین مردم بعد از محمّد
نزد خدا ، وصیّ پیامبرِ برگزیده است . و اوست نخستین کسی که نماز خوانْد و هم ریشه پیامبرش است
و نخستین کسی که گمراهان را در بدر به خواری افکند.10331.عنه علیه السلام :شرح نهج البلاغه :از میان اشعاری که در صدر اسلام سروده شد و دربردارنده این مطلب بود که علی علیه السلام وصیّ پیامبر خداست، گفته عبد اللّه بن ابی سفیان بن حارث بن عبد المطّلب است:
و از ماست علی، آن فاتح خیبر
و فاتح بدر، هنگامی که سواران سرازیر شدند. وصیّ پیامبرِ برگزیده و پسر عموی اوست
پس چه کس به او نزدیک می گردد و بدو می رسد؟
و عبد الرحمان بن جعیل سروده است:
به جانم سوگند، با کسی بیعت کردید که دیندار است
و به عفّت، مشهور و موفّق. علی را می گویم، وصیّ مصطفی و پسر عموی او
و نخستین کسی که نماز خوانْد، و برادر دین و تقوا.
و ابو هیثم بن تَیّهان، از مجاهدان بدر، چنین سروده است:
به زبیر و طلحه بگو که ما
همانانیم که شعارمان این است : [ ما ]انصاریم. ما آنانیم که قریش، کار ما را دیده است
به روز بدر، که آن کافران را به چاه افکندیم. ما لباس زیرین و رویین پیامبرمان بودیم
که روح و دیدگان ما فدیه او می شد! همانا وصی (یعنی علی علیه السلام ) پیشوا و ولیّ ماست
نهان ها آشکار و رازها هویداست.
عمر بن حارثه انصاری که در جنگ جمل ، با محمّد بن حنفیّه بود ، هنگامی که امام علی علیه السلام پسرش محمّد را به دلیل تأخیر در اجرای فرمان حمله، سرزنش کرد ، چنین سرود:
ابو الحسن! تو پایانبخش کارهایی
و با تو حلال از حرام ، شناخته می شود. مردان را در زیر پرچمی گرد آوردی
که پسرت در شور جنگ، آن را به دست گرفت . و او از سر ترس، وا پس ننشست
بلکه تیرها، پیاپی بر او باریدن گرفت. و گفت : مهلت دهید و عجله نکنید
که چون تیرهایشان را پرتاب کردند، به پیش می تازم. پس تو او و مردان گردآمده را به شتاب وا داشتی
بر کاری که ترسویانِ پا پس کشیده را گران می آید. او همنام پیامبر و شبیه به وصی است
و پرچمش به سرخیِ خون آهوان .
در جنگ جمل نیز مردی از قبیله اَزْد چنین سرود:
این ، علی است و همو وصی است که
پیامبر در روز رازگویی، با او پیمان برادری بست. و گفت : «این ، پس از من، ولی است»
این گفته را شنوا به گوش جان شنید و شقی به فراموشی سپرد .
در جنگ جمل، جوانی با نام و نشان از قبیله بنی ضبّه، از میان لشکر عایشه بیرون آمد که چنین می گفت:
ما بنی ضبّه، دشمنان علی هستیم
همو که از قدیم، «وصی» شناخته می شود . و سوارکار جنگجوی دوران پیامبر است
من از فضیلت علی، بی خبر نیستم؛ لیکن خبر مرگ پسر پروا پیشه عفّان به من رسید
[ پس] دوست به خونخواهی دوست خویش می آید.
سعید بن قیس همْدانی که در جنگ جمل در لشکر علی علیه السلام بود، سرود:
هر پیکاری که آتشش برافروزد
و در شور و غوغایش، نیزه های سخت بشکنند، به وصی بگو : قحطانیان جنگاور، روی آورده اند
قبیله هَمْدان را از میان آنان فراخوان که کفایتت می کنند؛ چرا که آنان پسران و برادران بنی قحطان اند.
زیاد بن لبید انصاری، که از یاران امام علی علیه السلام بود، در جنگ جمل سرود:
در روز حمله، انصار را چگونه می بینی؟
ما مردمی هستیم که اهمّیتی به مرگ نمی دهیم . و به خاطر وصی، وقعی به خشم کسی نمی نهیم
و انصار، جدّی ایستاده اند ، نه از سرِ شوخی. این، علی و پور عبد المطّلب است.
امروز او را بر ضدّ دروغگویان، یاری می دهیم. آن که خواهان تجاوز باشد، بدترین چیز را به چنگ آورَد.
حُجر بن عَدیّ کِنْدی، در همان جنگ سرود:
پروردگارا! علی را برای ما به سلامت دار!
آن مبارکِ پیشْرو را برای ما به سلامت دار! [ آن] با ایمان یکتاپرست پرهیزگار
و نه سبک رأی و گم راه را ؛ بلکه آن رهنما و بختْ یار و ره یافته را!
پروردگار من! او را حفظ فرما و [ با این کار ، ]پیامبر را نیز؛ او که دوستی برای پیامبر بود
و سپس پیامبر برای وصایت پس ازخود ، او را پسندید!
نیز خُزَیمه بن ثابت انصاری (مشهور به ذو شهادتین) که از مجاهدان حاضر در نبرد بَدر بود، در جنگ جَمل سرود:
در هنگامه جنگ، میان یاران ما
و دشمنان، جز نیزه حاکم نیست. جز کوبیده شدن سپرها با شمشیرهای سپید
آن گاه که نیزه های سخت در هم فرو می روند. پس ای علی! فرابخوان جنگاوران را که اجابت می شوی
و در اوس و خزرج، ترسویی نیست. ای وصیّ پیامبر! جنگ، دشمنان را
فراری داده و به سان زنان کوچنده آواره شان کرده است. همه کارها برایت به سامان آمده است
جز شام که در آن نیز نشانه های خضوع به چشم می خورد. آنچه از ما دیدند، آنان را بس است و نیز برای تو
این گونه هستیم، هر جا که باشیم و باشند.
خُزَیمه در جنگ جمل، سروده دیگری نیز دارد:
ای عایشه! زبان از عیبجویی علی کوتاه دار
چیزهایی که در او نیست و تنها تو آنها را بر ساخته ای؛ آن که در میان خاندان پیامبر، وصیّ اوست
و تو بر این ماجرا شاهدی. و برخی از آنچه درباره اش می دانی، تو را بس باشد
و تو را بس بود حتّی اگر تنها یکی از آنها را می دانستی. چون گفته شود : چه عیبی از او می گیری؟ تهمت می زنی که
پسر عفّان را وا گذارْد و آن، امر مُدهشی نیست. و نه آسمان خدا برای آن، خون فشاند
و نه زمین فراخ به لرزه افتاد.
ابن بدیل بن ورقاء خُزاعی، در جنگ جمل ، چنین سرود:
ای قوم! بشتابید به سوی این واقعه عظیم
[ یعنی] جنگ در رکاب وصی که بر آن غمی نیست ؛ آن کسی که وقتی مردمان هنوز در فکر کارزارند
او کار را با تقوا به پایان رسانده است .
عمرو بن اُحَیحه در جنگ جمل، درباره خطبه ای که امام حسن علیه السلام در پی خطبه عبد اللّه بن زبیر [ که در جبهه دشمن بود ]ایراد کرد، چنین سرود:
ای حَسنِ نیک، ای به مانند پدر!
در میان ما برخاستی، همچو بهترین سخنور. و خطبه ای ایراد کردی که خدا با آن
عیبجویانِ پدرت را رسوا ساخت. پرده برگرفتی و کار را آشکار ساختی
و دل های تباه را به سامان رساندی. چون ابن زبیر نیستی که به لکنت افتی
و چون فرومایگان متزلزل، زمام سخن را رها نمایی. و خدا نخواست که ابن زبیر، همانند
پسر وصی و پسر نجیب، سخن براند. نیکی ها ارزانی ات باد! بی گمان، کسی که از تبار پیامبر
و نسل وصی باشد، پاک و پیراسته است.
نیز زَحْر بن قیس جعفی، در جنگ جمل سرود:
بر شما شمشیر می زنم تا مطیع علی شوید
آن که پس از پیامبر، بهترینِ همه قریش است. آن که خدا او را آراست و وصی نامید
بی گمان ولیّ، پشتیبان ولیّ است، همان گونه که گم راه، پیرو فرمان گم راه است.
همه این اشعار و رجزها را ابو مِخنف لوط بن یحیی، در کتاب وقعه الجمل آورده است. ابو مخنف ، از محدّثان و از زمره کسانی است که گزینش امام را به اختیار مردمان می دانند. او از شیعیان به شمار نمی آید .
از جمله اشعاری که در صفّین سروده شده و دلالت بر نامیده شدن علی علیه السلام به «وصی» دارند، اشعاری هستند که نصر بن مزاحم بن یسار مِنقری (از راویان حدیث) در کتاب صِفّین ذکر کرده است. او می گوید : زَحْر بن قیس جُعفی، سرود:
خدا بر احمد ، درود فرستاد
فرستاده [ خداوند] مالکی که کامل کننده نعمت هاست . فرستاده خداست و [ شخص] پس از او
جانشینش استوار و مؤیِّد در میان ماست. علی را می گویم، وصیّ پیامبر را
که به دفاع از او با گم راهان امّت می جنگیم.
نصر [ بن مزاحم] می گوید : از اشعار منسوب به اشعث بن قیس است:
آن پیک خجسته (فرستاده علی) نزد ما آمد
و مسلمانان از آمدنش شادان شدند؛ فرستاده وصی، وصیّ پیامبر
آن که بر مؤمنان ، سبقت و برتری دارد.
نیز از اشعار منسوب به اشعث بن قیس است:
پیک، نزد ما آمد، پیک وصی،
علی ، آن پاکِ از تبار هاشم، دستْ یار پیمبر و داماد او،
نیک ترینِ آفریدگان و جهانیان.
نصر بن مزاحم می گوید : این اشعار، از امیر مؤمنان در صفّین است:
شگفتا! چه چیز غریبی شنیدم :
دروغی بربسته به خدا که موی را سفید می کند! احمد ، راضی نمی شد، اگر خبر می یافت
که وصیّ اش را با این ابتر، (1) برابر نهاده اند؛ این دشمن پیامبر و خیره سر ملعون. (2)
من آن گاه که مرگ، نزدیک آید و دررسد، جامه ام را به کمر زده ، قنبر را فرا می خوانم [ و می گویم:]
پرچم را به پیش ببر و از سر احتیاط، درنگ مکن ؛ چرا که پرهیز، قضا و قدر را نمی رانَد.
ای معاویه، پسر حرب! اگر جعفر نزد من بود، یا حمزه، آن سالار دلاورِ فروزانْ چهره،
آن گاه ، قریش می دید که ستاره شب، چه سان پدیدار می شود! . (3)
جریر بن عبد اللّه بجلی، این شعر را برای شُرَحبیل بن سِمْط کِنْدی (رئیس یاران یمنی معاویه) فرستاد:
ای پسر سمط! نصیحتت کردم که پیرو هوا مباش؛
هیچ چیز در دنیا جای دین را برای تو نمی گیرد . و مانند آن پوینده [ راه] شرارت (معاویه) مباش
که پریشانی و خواری می آورد. گفته پسر هند درباره علی، بهتان است
و خداوند، در دل پسر ابو طالب ، باجلالت تر است . و علی جایی جز در کنج خانه خویش نبود
تا آن که مرگ ، عثمان را در خانه خودش به چنگ آورد. تنها وصیّ پیامبر خداست در میان خاندان او
و شه سوار مدافع او، که بدو مثل می زنند.
نعمان بن عجلان انصاری می گوید:
چگونه اختلاف شود وقتی که وصی، پیشوای ماست؟
چنین مباد ، که این، جز سرگردانی و خواری نیست. خِرَدهایتان را مغبون مکنید، که خیری نیست
در کسی که هنگام پریشانی ها خردمند نباشد . و معاویه گم راه را فرو گذارید و پیروی کنید
از دین وصی ، تا در آینده بدین کار ، ستوده شوید. (4)
عبد الرحمان بن ذُؤَیب اسلمی سروده است:
هان! به معاویه بن حرب ، پیام ده
که تو را چه شده است؟ چرا برای جنگ نمی آیی؟ اگر به سلامت بمانی و یک روز هم از عمرت باقی باشد
با سپاهی گران به انبوهیِ خاک، به دیدارت می آییم. آن سپاه را وصی به سوی تو می آورَد
تا تو را از گم راهی و تردید ، بازدارد.
و مغیره بن حارث بن عبد المطّلب سرود:
ای فداییان! پایداری کنید ، سپاه معاویه
شما را نترسانَد ، که حق ، چیره می شود. و یقین بدانید آن که در مخالفت شما جان می بازد
نگون بختی است که جان خود را به خسران می کشد. در میان شماست وصیّ پیامبر خدا، پیشوایتان
و داماد او و کتاب خدا که در دسترس همه هست.
عبد اللّه بن عبّاس بن عبد المطّلب سرود:
تنها وصیّ پیامبر خدا در میان خاندان او بود
و شه سوار او بود ، هنگامی که هماورد می خواستند. پس اگر می خواهی پیرو مهاجری باشی، با او باش :
بزرگ بزرگان ، که همچون تیغه شمشیر ، جوهری پولادین دارد.
اشعاری که این واژه (وصی) را در بر دارند، بسیار فراوان اند ؛ امّا ما در این جا، تنها برخی از آنها را که در دو نبرد جمل و صفّین سروده شده بودند، آوردیم ، و بقیّه اشعار، بیشتر از آن است که به شماره آید و گردآوری توان نمود و اگر بیم خستگی و آزُردگی خوانندگان نبود، آن قدر از آنها نقل می کردیم که صفحات بسیاری را پُر سازد. (5)
.
1- .ابتر، هم به معنای «بی خیر» است و هم به معنای «نسلْ گسیخته» و به هر حال، مراد ، عاص بن وائل (پدر عمرو) است که خدا او را در سوره کوثر ، «دشمن پیامبر صلی الله علیه و آله » و «ابتر» خوانده است. (م)
2- .مراد، عمرو بن عاص بن وائل است.
3- .پیدایی ستاره شب، کنایه از تیره و تار شدن روز و روزگار آنهاست.
4- .در وقعه صفّین ، این شعر ، از نضر بن عجلان انصاری دانسته شده و در پایان آن به جای «لتحمدوه آجلاً ؛ در آینده ، بدین کار ، ستوده شوید» آمده است : «تصادفوه عاجلاً ؛ شتابان به سوی او بروید».
5- .گفتنی است نقل ابن ابی الحدید از کتاب وقعه صِفّین ، با آنچه در نسخه فعلی وقعه صفّین هست ، تفاوت هایی دارد . (م)
ص: 618
. .
ص: 619
. .
ص: 620
. .
ص: 621
. .
ص: 622
. .
ص: 623
. .
ص: 624
. .
ص: 625
. .
ص: 626
. .
ص: 627
. .
ص: 628
. .
ص: 629
. .
ص: 630
. .
ص: 631
. .
ص: 632
1 / 7وُجوبُ طاعَهِ الأَوصِیاءِ10327.امام صادق علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : قَد أخبَرَنِی اللّهُ تَعالی أنَّهُ قَدِ استَجابَ لی فیکَ ولِشُرَکائِکَ الَّذین یَکونونَ بَعدَکَ . قُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ ، ومَن شُرَکائی ؟
قالَ : الَّذینَ قَرَنَ اللّهُ طاعَتَهُم بِطاعَتِهِ وبِطاعَتی . قُلتُ : مَن هُم یا رَسولَ اللّهِ ؟
قالَ : الَّذینَ قالَ اللّهُ تَعالی فیهِم : «یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنکُمْ» (1) . قُلتُ : یا نَبِیَّ اللّهِ ، مَن هُم ؟ قالَ: هُمُ الأَوصِیاءُ بَعدی . (2)10328.امام رضا علیه السلام :تفسیر العیّاشی عن جابر الجعفی :سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ علیه السلام عَن هذِهِ الآیَهِ : «أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنکُمْ» قالَ : الأَوصِیاءُ . (3) .
1- .النساء : 59 .
2- .الاعتقادات : ص 121 ، الغیبه للنعمانی : ص 81 ح 10 ، تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 253 ح 177 کلا هما نحوه وکلّها عن سلیم بن قیس .
3- .تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 249 ح 168 و ص253 ح 176 عن عمرو بن سعید عن أبی الحسن علیه السلام .
ص: 633
1 / 7 وجوب اطاعت از اوصیا
1 / 7وجوب اطاعت از اوصیا10331.امام علی علیه السلام :امام علی علیه السلام :پیامبر خدا فرمود : «خدای متعال به من خبر داد که دعای مرا درباره تو و شریکانت که پس از تو خواهند بود، اجابت کرده است».
گفتم : ای پیامبر خدا! شریکان من چه کسانی اند؟
فرمود : «کسانی که خداوند ، اطاعت از آنان را به اطاعت از خود و من، پیوند زده است».
گفتم : ای پیامبر خدا! آنان کیان اند؟
فرمود : «کسانی که خداوند متعال درباره آنان گفت : «ای مؤمنان! از خدا اطاعت کنید و از پیامبر اطاعت کنید و [ نیز] از فرمانروایانتان (اولو الأمرتان)» ».
گفتم : ای پیامبر خدا! آنان (فرمانروایان) ، چه کسانی اند؟
فرمود : «آنان، اوصیای پس از من هستند».10332.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :تفسیر العیّاشی به نقل از جابر جُعفی : از امام باقر علیه السلام درباره این آیه پرسیدم : «از خدا اطاعت کنید و از پیامبر اطاعت کنید و [ نیز] از فرمانروایانتان» .
فرمود : منظور [از فرمان روایان] ، اوصیا هستند.
.
ص: 634
10333.امام باقر علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :اُشرِکَ بَینَ الأَوصِیاءِ وَالرُّسُلِ فِی الطّاعَهِ . (1)10334.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :الکافی عن الحسین بن أبی العلاء :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : الأَوصِیاءُ طاعَتُهُم مُفتَرَضَهٌ ؟ قالَ : نَعَم ، هُمُ الَّذینَ قالَ اللّهُ عزّوجلّ: «أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنکُمْ» وهُمُ الَّذینَ قالَ اللّهُ عزّوجلّ : «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ ءَامَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَوهَ وَهُمْ رَ کِعُونَ» (2) . (3)راجع : ص 16 (أحادیث الخلافه) . و ص 98 (الوصیّ) . و ج 8 ص 118 (وصیّی) .
.
1- .الکافی : ج 1 ص 186 ح 5 عن أبی الحسن العطّار .
2- .المائده : 55 .
3- .الکافی : ج 1 ص 189 ح 16 و ص187 ح 7 ، الاختصاص : ص 277 .
ص: 635
10336.عنه علیه السلام :امام صادق علیه السلام :اوصیا در وجوب اطاعت، با پیامبران شریک اند.10337.عنه علیه السلام :الکافی به نقل از حسین بن ابی علاء : به امام صادق علیه السلام گفتم : اطاعت از اوصیا واجب است؟
فرمود : «آری . آنان ، کسانی اند که خداوند عز و جلدرباره شان فرمود : «از خدا اطاعت کنید و از پیامبر اطاعت کنید و [ نیز] از فرمان روایانتان» و آنان ، کسانی اند که خداوند عز و جل فرمود : «تنها ولیّ شما، خدا و پیامبرش هستند و [ نیز ]مؤمنانی که نماز می خوانند و در حال رکوع، صدقه می دهند» ».ر . ک : ص 17 (احادیث خلافت) . و ص 99 (وصی) . ج 8 ص 119 (وصیّ من) .
.