گروه نرم افزاری آسمان

فصل پنجم : احادیث اِمارت



5 / 1 معنای اولو الأمر

فصل پنجم : احادیث اِمارت5 / 1معنای اولو الأمرقرآن« ای مؤمنان! از خدا اطاعت کنید و از پیامبر ، اطاعت کنید و [ نیز] از فرمان روایانتان (اولو الأمرتان»» .

حدیث8707.امام علی علیه السلام :پیامبرخدا صلی الله علیه و آله در تفسیر«اولو الأمر(فرمانروایان)» : مقصود، علی بن ابی طالب است.8708.عنه علیه السلام ( فی تَفسیرِ عِلمِ الغَیبِ ) کمال الدین به نقل از جابر بن عبد اللّه انصاری : چون خدای عز و جل بر پیامبرش محمّد صلی الله علیه و آله نازل کرد که : «ای مؤمنان! از خدا و پیامبر اطاعت کنید و [ نیز] از فرمان روایانتان» ، گفتم : ای پیامبر خدا! خدا و پیامبرش را شناختیم ؛ امّا فرمان روایانی که خداوند، اطاعت آنان را با اطاعت تو همراه کرده، چه کسانی اند؟

فرمود : «ای جابر! آنان جانشینان من و پیشوایان مسلمانانْ پس از من هستند. نخستین آنها علی بن ابی طالب است».8707.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :امام علی علیه السلام :پرسیدم : ای پیامبر خدا! پس از من، شریکانم چه کسانی هستند؟

فرمود : «کسانی که خدای عز و جل آنان را با خود و من ، همراه ساخته و گفته است : «از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و [ نیز] از فرمان روایانتان ...» » .

گفتم : ای پیامبر خدا! آنان چه کسانی اند؟

فرمود : «اوصیایی که از نسل من هستند ، تا در کنار حوض [ کوثر]، به نزد من در آیند. همه آنها راهنما و ره یافته اند. هر که آنان را وا گذارَد، به ایشان زیانی نمی رسانَد. آنان با قرآن اند و قرآن با آنهاست. نه قرآن از آنها جدا می شود و نه آنها از قرآن جدا می شوند» (1) .

.

1- .در کتاب الغیبهی نعمانی و کتاب سلیم بن قیس، پس از آیه آمده است : «پس اگر از اختلاف در چیزی ترسیدید، آن را به خدا و پیامبرش و اولو الأمرتان بازگردانید».

ص: 70

8706.امام صادق علیه السلام :الکافی عن سلیم بن قیس :سَمِعتُ عَلِیّا صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ یَقولُ : ... أدنی ما یَکونُ بِهِ العَبدُ ضالّاً أن لا یَعرِفَ حُجَّهَ اللّهِ تَبارَکَ وتَعالی ، وشاهِدَهُ عَلی عِبادِهِ ، الَّذی أمَرَ اللّهُ عزَّوجَلَّ بِطاعَتِهِ ، وفَرَضَ وِلایَتَهُ . قُلتُ : یا أمیرَ المُؤمِنینَ ، صِفهُم لی ! فَقالَ : الَّذینَ قَرَنَهُمُ اللّهُ عزّوجلّ بِنَفسِهِ ونَبِیِّهِ ، فَقالَ : «یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنکُمْ» .

قُلتُ : یا أمیرَ المُؤمنِینَ ، جَعَلَنِی اللّهُ فِداکَ أوضِح لی ! فَقالَ : الَّذینَ قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی آخِرِ خُطبَتِهِ یَومَ قَبَضَهُ اللّهُ عزّوجلّ إلَیهِ : إنّی قَد تَرَکتُ فیکُم أمرَینِ لَن تَضِلّوا بَعدی ما إن تَمَسَّکتُم بِهِما : کِتابَ اللّهِ ، وعِترَتی أهلَ بَیتی ؛ فَإِنّ اللَّطیفَ الخَبیرَ قَد عَهِدَ إلَیَّ أَنَّهُما لَن یَفتَرِقا حَتّی یَرِدا عَلَیَّ الحَوضَ ، کَهاتَینِ وجَمَعَ بَینَ مُسَبِّحَتَیهِ ولا أقولُ کَهاتَینِ وجَمَعَ بَینَ المُسَبِّحَهِ وَالوُسطی فَتَسبِقَ إحداهُمَا الاُخری ، فَتَمَسَّکوا بِهِما لا تَزِلّوا ولا تَضِلّوا ، ولا تَقَدَّموهُم فَتَضِلّوا . (1)8706.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :الإمام زین العابدین علیه السلام :إنَّ اُولِی الأَمرِ الَّذینَ جَعَلَهُمُ اللّهُ عزّوجلّ أئِمَّهً لِلنّاسِ وأوجَبَ عَلَیهِم طاعَتَهُم : أمیرُ المُؤمِنینَ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام ، ثُمَّ الحَسَنُ ، ثُمَّ الحُسَینُ ابنا عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ ، ثُمَّ انتَهَی الأَمرُ إلَینا . (2) .

1- .الکافی : ج 2 ص 415 ح 1 ، معانی الأخبار : ص 394 ح 45 نحوه إلی آخر الآیه ، کتاب سلیم بن قیس : ج 2 ص 616 ح 8 کلّها عن سلیم بن قیس .
2- .کمال الدین : ص 319 ح 2 ، الاحتجاج : ج 2 ص 152 ح 188 ، إعلام الوری : ج 2 ص 194 کلّها عن أبی خالد الکابلی .

ص: 71

8705.امام علی علیه السلام ( در خطبه ای درباره فضایل اهل بیت ) الکافی به نقل از سُلَیم بن قیس : شنیدم علی که درودهای خدا بر او باد! می فرماید : «... کم ترین مرتبه گم راهی بنده، آن است که حجّت خداوند تبارک و تعالی و شاهد او را بر بندگانش نشناسد، همان را که خدای عز و جل به اطاعت او فرمان داده و ولایت او را واجب کرده است».

گفتم : ای امیر مؤمنان! آنان را برای من توصیف کن.

فرمود : «کسانی که خدای عز و جل آنان را با خود و پیامبرش همراه کرده، گفته است : «ای مؤمنان! از خدا و پیامبر اطاعت کنید و [ نیز] از اولو الأمرتان» » .

گفتم : ای امیر مؤمنان! خداوند، مرا فدای تو کند! برایم توضیح بده.

فرمود : «کسانی که پیامبر خدا، در آخرین خطبه اش در روزی که خدای عز و جل او را به سوی خود برد، [ درباره آنان ]گفت : همانا من در میان شما دو چیز نهادم و تا زمانی که به آن دو چنگ زنید، پس از من هرگز گم راه نمی شوید : کتاب خدا و خاندانم، اهل بیتم. همانا خدای ریزبینِ آگاه به من خاطر نشان کرده است که آن دو، هیچ گاه از هم جدا نمی شوند تا آن که در کنار حوض، به نزد من در آیند، همچون این دو (و دو انگشت سبّابه خود را کنار هم نهاد) و نمی گویم مانند این دو (و انگشت سبّابه و میانی [ یک دست ]خود را کنار هم نهاد) تا یکی از دیگری پیش افتد. پس به آن دو چنگ زنید که نه می لغزید و نه گم راه می شوید و نیز بر آنان پیشی نگیرید، که گم راه می گردید ».8704.امام صادق علیه السلام :امام زین العابدین علیه السلام :همانا اولو الأمری که خدای عز و جل آنان را پیشوایان مردم قرار داد و اطاعت از آنان را واجب ساخت، امیر مؤمنان، علی بن ابی طالب علیه السلام ، سپس حسن علیه السلام ، سپس حسین علیه السلام ، دو پسر علی بن ابی طالب هستند و سپس ، امر (امامت) به ما رسید. .


ص: 72

8703.امام صادق علیه السلام :الإمام الباقر علیه السلام فی قَولِهِ تَعالی : «أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنکُمْ» : هِیَ فی عَلِیٍّ وفِی الأَئِمَّهِ ، جَعَلَهُمُ اللّهُ مَواضِعَ الأَنبِیاءِ ، غَیرَ أنَّهُم لا یُحِلّونَ شَیئا ، ولا یُحَرِّمونَهُ . (1)8702.امام صادق علیه السلام :الکافی عن أبی بصیر :سَأَلتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام عَن قَولِ اللّهِ عزّوجلّ : «أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنکُمْ» ، فَقالَ : نَزَلَت فی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ علیهم السلام . (2)8701.امام صادق علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام :نَزَلَت «أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنکُمْ» فی عَلِیٍّ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی عَلِیٍّ : مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَولاهُ . وقالَ صلی الله علیه و آله : اُوصیکُم بِکِتابِ اللّهِ وأهلِ بَیتی ؛ فِإِنّی سَأَلتُ اللّهَ عزّوجلّ ألّا یُفَرِّقَ بَینَهُما حَتّی یورِدَهُما عَلَیَّ الحَوضَ ، فَأَعطانی ذلِکَ . وقالَ : لا تُعَلِّموهُم فَهُم أعلَمُ مِنکُم . وقالَ : إنَّهُم لَن یُخرِجوکُم مِن بابِ هُدیً ، ولَن یُدخِلوکُم فی بابِ ضَلالَهٍ . (3)8700.امام باقر یا امام صادق علیهما السلام :تفسیر العیّاشی عن عمرو بن سعید :سَأَلتُ أبَا الحَسَنِ علیه السلام عَن قَولِهِ : «أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنکُمْ» ، قالَ : عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ وَالأَوصِیاءُ مِن بَعدِهِ . (4)8705.الإمامُ علیٌّ علیه السلام ( فی خُطبَهٍ لَهُ یَذکُرُ فیها فضائلَ أهلِ البَیت ) رسول اللّه صلی الله علیه و آله فی وَصفِ عَلِیٍّ علیه السلام : هُوَ وَلِیُّ الأَمرِ بَعدی ، ووارِثُ عِلمی وحِکمَتی ، وسِرّی وعَلانِیَتی ، وما وَرِثَهُ النَّبِیّونَ قَبلی ، وأنَا وارِثٌ ومُوَرِّثٌ . (5) .

1- .تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 252 ح 173 عن عبد اللّه بن عجلان .
2- .الکافی : ج 1 ص 286 ح 1 .
3- .الکافی : ج 1 ص 287 ح 1 عن أبی بصیر .
4- .تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 253 ح 176 .
5- .خصائص الأئمّه علیهم السلام : ص 75 عن أبی موسی الضریر البجلی عن أبی الحسن علیه السلام .

ص: 73

8704.عنه علیه السلام :امام باقر علیه السلام درباره گفته خدای متعال : «از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و [ نیز] از اولو الأمرتان» : آن [ آیه]، درباره علی علیه السلام و امامان است. خداوند، آنان را در جایگاه پیامبران قرار داد، جز آن که آنان ، چیزی را حلال یا حرام نمی کنند.8703.عنه علیه السلام :الکافی به نقل از ابو بصیر : از امام صادق علیه السلام درباره گفته خدای عز و جل : «از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و نیز از فرمان روایانتان» پرسیدم .

فرمود : «این [ آیه]، درباره علی بن ابی طالب و حسن و حسین علیهم السلام نازل شد».8702.عنه علیه السلام :امام صادق علیه السلام :آیه : «از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و [ نیز] از فرمانروایانتان» درباره علی و حسن و حسین علیهم السلام نازل شد.

پس پیامبر خدا درباره علی علیه السلام فرمود : «هر که من مولای اویم، علی مولای اوست» و گفت : «شما را به [ پاس داشت] کتاب خدا و [ اطاعت از] اهل بیتم سفارش می کنم، که من از خدای عز و جل خواستم میان آن دو جدایی نیندازد تا آن که هر دو را در کنار حوض، نزد من آورد؛ خدا هم درخواست مرا اجابت کرد».

و نیز گفت : «به آنان نیاموزید؛ چرا که آنان از شما داناترند» و گفت : «آنان شما را از دروازه هدایت ، بیرون نمی برند و به دروازه ضلالت درنمی آورند».8701.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :تفسیر العیّاشی به نقل از عمرو بن سعید : از ابو الحسن علیه السلام درباره گفته خداوند : «از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و [ نیز] از فرمانروایانتان» پرسیدم. گفت : «[ مقصود، ]علی بن ابی طالب علیه السلام و اوصیای پس از اویند».8700.الإمامُ الباقرُ أو الإمامُ الصّادقُ علیهما السلامپیامبر خدا صلی الله علیه و آله در توصیف علی علیه السلام : او فرمانروای (ولیّ امر) پس از من و وارث دانش و حکمت و نهان و آشکار من است و نیز وارث هر آنچه پیامبران پیش از من، به ارث گذاشته اند ؛ و من، ارث برنده وارث نهنده ام. .


ص: 74

8699.امام علی علیه السلام ( درباره مردی که چند درهم از جیب مردی ربوده بود ) عنه صلی الله علیه و آله فی وَصفِ عَلِیٍّ علیه السلام : هُوَ أخی ، ووَصِیّی ، ووَلِیُّ أمرِکُم مِن بَعدی . (1)راجع : أهل البیت علیهم السلام فی الکتاب والسنّه : القسم الثالث / الفصل الأوّل : أهمّ خصائصهم / اُولو الأمر . بحار الأنوار : ج 23 ص 283 304 . المیزان فی تفسیر القرآن : ج 4 ص 385 414 .

5 / 2الأَمیرُ بَعدَ النَّبِیِّ8695.امام علی علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :یا مَعشَرَ المُهاجِرینَ وَالأَنصارِ ، اُوصیکُم بِوَصیَّهٍ فَاحفَظوها ، وإنّی مُؤَدٍّ إلَیکُم أمرا فَاقبَلوهُ : ألا إنَّ عَلِیّا أمیرُکُم مِن بَعدی ، وخَلیفَتی فیکُم . (2)8694.امام باقر علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله فی وَصفِ عَلِیٍّ علیه السلام : هُوَ إمامُ کُلِّ مُسلِمٍ ، وأمیرُ کُلِّ مُؤمِنٍ بَعدَ وَفاتی . (3)8699.عنه علیه السلام ( فی رجُلٍ قد طَرَّ دَراهِمَ مِن رُدْنِ رَجُلٍ ) عنه صلی الله علیه و آله :أنَا سَیِّدُ الأَوَّلینَ وَالآخِرینَ ، وعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ... إمامُ المُسلِمینَ ، ومَولی المُؤمِنینَ ، وأمیرُهُم بَعدی . (4)8698.عنه علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، أنتَ الإِمامُ بَعدی وَالأَمیرُ ، وأنتَ الصّاحِبُ بَعدی وَالوَزیرُ ، وما لَکَ فی اُمَّتی مِن نَظیرٍ . (5)8697.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :مَن أحَبَّ أن یَتَمَسَّکَ بِدینی ویَرکَبَ سَفینَهَ النَّجاهِ بَعدی فَلیَقتَدِ بِعَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ ، وَلیُعادِ عَدُوَّهُ ، وَلیُوالِ وَلِیَّهُ ؛ فَإِنَّهُ وَصِیّی ، وخَلیفَتی عَلی اُمَّتی فی حَیاتی وبَعدَ وَفاتی ، وهُوَ إمامُ کُلِّ مُسلِمٍ ، وأمیرُ کُلِّ مُؤمِنٍ بَعدی ، قَولُهُ قَولی ، وأمرُهُ أمری ، ونَهیُهُ نَهیی ، وتابِعُهُ تابِعی ، وناصِرُهُ ناصِری ، وخاذِلُهُ خاذِلی . (6) .

1- .دعائم الإسلام : ج 1 ص 383 عن بریده وراجع الأمالی للصدوق : ص 175 ح 178 .
2- .الخصال : ص 462 ح 4 ، الاحتجاج : ج 1 ص 190 ح 37 کلاهما عن خالد بن سعید بن العاص .
3- .إعلام الوری : ج 2 ص 184 عن الأصبغ بن نباته عن الإمام علیّ علیه السلام .
4- .الأمالی للصدوق : ص 678 ح 924 عن عائشه .
5- .الأمالی للصدوق : ص 101 ح 77 عن مقاتل بن سلیمان عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، روضه الواعظین : ص 115 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 3 ص 57 .
6- .کمال الدین : ص 260 ح 6 ، التحصین لابن طاووس : ص 553 کلاهما عن الحسین بن خالد عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام .

ص: 75



5 / 2 امیر پس از پیامبر

8696.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در توصیف علی علیه السلام : او برادر و وصیّ من و نیز فرمانروای (ولیّ امر) شما پس از من است.ر . ک : اهل بیت علیهم السلام در قرآن و حدیث : بخش سوم / فصل یکم : مهم ترین ویژگی های اهل بیت / اولو الأمر . بحار الأنوار : ج 23 ص 283 304. المیزان فی تفسیر القرآن : ج 4 ص 385 414.

5 / 2امیر پس از پیامبر8692.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای گروه مهاجر و انصار! شما را به وصیّتی سفارش می کنم ؛ پس حفظش کنید ، و کاری به شما می سپارم ؛ پس بپذیرید : هان! همانا علی، امیر شما پس از من و جانشین من در میان شماست.8691.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در توصیف علی علیه السلام : او پس از وفاتم، امام هر مسلمان و امیر هر مؤمن است.8690.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :من، سرور اوّلین و آخرینم و علی بن ابی طالب، ... امام مسلمانان و مولای مؤمنان و امیر آنان پس از من است.8689.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی! تویی پیشوا و امیر پس از من و تویی صاحب اختیار و وزیر پس از من و در میان امّت من، نظیری برای تو نیست.8688.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که دوست دارد به دین من چنگ زند و پس از من به کشتی نجات، سوار گردد، باید به علی بن ابی طالب اقتدا کند و باید با دشمن او دشمنی و با دوست او دوستی ورزد ؛ زیرا او وصی و جانشین من بر امّتم در حیات و پس از وفاتم است و پس از من، امام هر مسلمان و امیر هر مؤمن است. گفته اش گفته من، امرش امر من، نَهیش نهی من، پیروش پیرو من، یاورش یاور من و واگذارنده او واگذارنده من است.

.


ص: 76

8687.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :إنَّ اللّهَ عزّوجلّ بَعَثَنی إلَیکُم رَسولاً ، وأمَرَنی أن أستَخلِفَ عَلَیکُم عَلِیّا أمیرا . (1)8693.عنه صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :مَن کُنتُ نَبِیَّهُ فَعَلِیٌّ أمیرُهُ . (2)8692.عنه صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :مَن کُنتُ وَلِیَّهُ فَعَلِیٌّ أمیرُهُ . (3)8691.عنه صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :مَن کُنتُ أمیرَهُ فَعَلِیٌّ أمیرُهُ . (4)8690.عنه صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَولاهُ ، اللّهُمَّ والِ مَن والاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ . (5) .

1- .الأمالی للصدوق : ص 492 ح 669 عن ابن عبّاس .
2- .تهذیب الأحکام : ج 3 ص 144 ح 317 عن علیّ بن الحسین العبدی عن الإمام الصادق علیه السلام ، الأمالی للصدوق : ص 492 ح 669 عن ابن عبّاس وفیه « ...فإنّ علیّا أمیره» ، مصباح المتهجّد : ص 748 ح 842 من دون إسنادٍ إلی المعصوم ، الإقبال : ج 2 ص 284 عن علیّ بن الحسن العبدی عن الإمام الصادق علیه السلام ، تفسیر فرات : ص 517 ح 675 عن حذیفه بن الیمان ، المناقب للکوفی : ج 2 ص 430 ح 912 عن أنس ، الاحتجاج : ج 1 ص 297 ح 52 ، الیقین : ص 448 ح 170 کلاهما عن اُبیّ بن کعب وفیهما «فهذا أمیره» .
3- .المناقب للکوفی : ج 1 ص 415 ح 328 و ج2 ص 516 ح 1020 کلاهما عن أنس .
4- .معانی الأخبار : ص 66 ح 5 عن أبی سعید ، بحار الأنوار : ج 37 ص 224 ح 100 .
5- .مسند ابن حنبل : ج 6 ص 401 ح 18506 عن البراء بن عازب و ج7 ص 82 ح 19321 عن أبی الطفیل وص 86 ح 19344 وفیه «فإنّ علیّا مولاه» وص87 ح 19347 عن میمون أبیعبداللّه و ج 9 ص 51 ح 23204، فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 597 ح 1017 وفیه «فإنّ علیّا» ، المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 118 ح 4576 کلاهما نحوه والثلاثه الأخیره عن زید بن أرقم و ص 126 ح 4601 عن سعد بن مالک و ص 419 ح 5594 عن إیاس الضبّی عن أبیه ، صحیح ابن حبّان : ج 15 ص 376 ح 6931 عن أبی الطفیل وفیه « ... فإنّ هذا مولاه ...» بدل «فعلیّ مولاه» ، المصنّف لابن أبی شیبه : ج 7 ص 499 ح 28 عن زید بن یثیع و ح 29 عن أبی یزید الأودی عن أبیه ، خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 150 ح 79 عن زید بن أرقم و ص177 ح 96 عن سعد ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 206 ح 8682 عن عبد الرحمن بن أبی لیلی ؛ الکافی : ج 1 ص 294 و ص 295 ح 3 عن عبد الحمید بن أبی الدیلم عن الإمام الصادق علیه السلام و ج8 ص 27 ح 4 عن جابر بن یزید عن الإمام الباقر علیه السلام ، تهذیب الأحکام : ج 3 ص 263 ح 746 عن حسّان الجمّال عن الإمام الصادق علیه السلام .

ص: 77

8689.عنه صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خداوند عز و جل مرا به پیامبری، به سوی شما برانگیخت و به من فرمان داد که علی را به جای خویش بر شما امیر گردانم.8670.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس را من نبی ام، علی امیر است.8671.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس را من ولی ام، علی امیر است.8672.امام باقر علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس را من امیرم، علی امیر است.8673.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که من مولای اویم، علی مولای اوست. خدایا! هر که او را دوست می دارد، دوست بدار و هر که او را دشمن می دارد، دشمن بدار! .


ص: 78

8674.بحار الأنوار عن إسحاق بنِ عَمّارٍ :عنه صلی الله علیه و آله :أنتَ یا عَلِیُّ أمیرُ مَن فِی السَّماءِ ، وأمیرُ مَن فِی الأَرضِ، وأمیرُ مَن مَضی ، وأمیرُ مَن بَقِیَ. (1)8675.الإمامُ العسکریُّ علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :إن تُؤَمِّروا عَلِیّا ولا أراکُم فاعِلینَ تَجِدوهُ هادِیا مَهدِیّا ، یَأخُذُ بِکُمُ الطَّریقَ المُستَقیمَ . (2)8676.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :الإمام علیّ علیه السلام :أنَا وَصِیُّ نَبِیِّکُم ، وخَلیفَتُهُ ، وإمامُ المُؤمِنین ، وأمیرُهُم ومَولاهُم . (3)5 / 3أمیرُ البَرَرَهِ8673.امام صادق علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله یَومَ الحُدَیبِیَّهِ وهُوَ آخِذٌ بِیَدِ عَلِیٍّ علیه السلام : هذا أمیرُ البَرَرَهِ ، وقاتِلُ الفَجَرَهِ ، مَنصورٌ مَن نَصَرَهُ ، مَخذولٌ مَن خَذَلَهُ یَمُدُّ بِها صَوتَهُ . (4)8674.بحار الأنوار به نقل از اسحاق بن عمّار :عنه صلی الله علیه و آله فی یَومِ بَنِی النَّضیرِ : عَلِیٌّ إمامُ البَرَرَهِ ، وقاتِلُ الفَجَرَهِ ، مَنصورٌ مَن نَصَرَهُ ، مَخذولٌ مَن خَذَلَهُ . (5) .

1- .مائه منقبه : ص 76 ح 26 ، تأویل الآیات الظاهره : ج 1 ص 185 ح 31 عن أنس بن مالک وکلاهما عن ابن عبّاس ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 54 وفیه «أنت أمیر من اللّه علی من مضی ومن بقی» .
2- .مسند ابن حنبل : ج 1 ص 232 ح 859 ، فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 1 ص 231 ح 284 ، المعجم الأوسط : ج 2 ص 341 ح 2166 ، مسند البزّار : ج 3 ص 33 ح 783 ، اُسد الغابه : ج 4 ص 106 الرقم 3789 ، البدایه والنهایه : ج 7 ص 361 کلّها عن زید بن یثیع عن الإمام علیّ علیه السلام ، تاریخ دمشق : ج 24 ص 421 ح 9014 عن یزید بن یثیع عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله و ص 420 ، شواهد التنزیل : ج 1 ص 82 ح 99 کلاهما عن حذیفه وفی بعضها «یسلک» بدل «یأخذ» .
3- .مائه منقبه : ص 83 ح 32 ، الاستنصار : ص 22 کلاهما عن المسیّب .
4- .تاریخ بغداد : ج 2 ص 377 ح 877 و ج4 ص 219 ح 1915 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 383 ح 8985 و 8986 ، المناقب لابن المغازلی : ص 84 ح 125 ، کفایه الطالب : ص 221 ؛ المسترشد : ص 622 ح 289 کلّها عن جابر بن عبد اللّه .
5- .المناقب للخوارزمی : ص 200 ح 240 ؛ کشف الغمّه : ج 1 ص 256 کلاهما عن عمرو بن العاص وراجع علل الشرائع : ص 213 ح 2 .

ص: 79



5 / 3 امیر نیکوکاران

8675.امام عسکری علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :تو ای علی! امیر آسمانیان و زمینیان و امیر گذشتگان و آیندگانی.8676.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :اگر علی را امیر خود کنید و نمی بینم چنین کنید ، او را رهنما و ره یافته می یابید. او شما را به راه راست می برد.8677.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امام علی علیه السلام :من وصی پیامبرتان و جانشین او و پیشوای مؤمنان و امیر و مولای آنانم.5 / 3امیر نیکوکاران8680.تفسیر العیّاشی عن بِشرِ بنِ مَروانَ :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در صلح حُدیبیّه، در حالی که دست علی علیه السلام را گرفته و صدای خود را بلند کرده بود : او، امیر نیکوکاران و قاتل بدکاران است. هر که او را یاری دهد، یاری شود و هر که او را وا نهد، وا نهاده شود.8681.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در جنگ بنی نضیر : علی، پیشوای نیکوکاران و قاتل بدکاران است. هر که او را یاری دهد، یاری شود و هر که او را وا نهد، وا نهاده شود.

.


ص: 80

8682.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :المستدرک علی الصحیحین عن جابر بن عبد اللّه :سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله وهُوَ آخِذٌ بِضَبعِ (1) عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام وهُوَ یَقولُ : هذا أمیرُ البَرَرَهِ ، قاتِلُ الفَجَرَهِ ، مَنصورٌ مَن نَصَرَهُ ، مَخذولٌ مَن خَذَلَهُ ثُمَّ مَدَّ بِها صَوتَهُ . (2)8683.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :الأمالی للطوسی عن حذیفه بن الیمان :اُنظُرُوا الفِئَهَ الَّتی فیها عَلِیٌّ علیه السلام فَأتوها ولَو زَحفا عَلی رُکَبِکُم ؛ فَإِنّی سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقولُ : عَلِیٌّ أمیرُ البَرَرَهِ ، وقاتِلُ الفَجَرَهِ ، مَنصورٌ مَن نَصَرَهُ ، مَخذولٌ مَن خَذَلَهُ إلی یَومِ القِیامَهِ . (3)8679.امام صادق علیه السلام ( در پاسخ به سؤال از کمترین حدّ اسراف ) الإمام الصادق علیه السلام فی ذِکرِ مَن أنکَرَ عَلی أبی بَکرٍ فِعلَهُ وجُلوسَهُ فی مَجلِسِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله : قامَ أبو أیّوبَ الأَنصارِیُّ فَقالَ : اِتَّقُوا اللّهَ عِبادَ اللّهِ فی أهلِ بَیتِ نَبِیِّکُم ، وَاردُدوا إلَیهِم حَقَّهُمُ الَّذی جَعَلَهُ اللّهُ لَهُم ؛ فَقَد سَمِعتُم مِثلَ ما سَمِعَ إخوانُنا فی مَقامٍ بَعدَ مَقامٍ لِنَبِیِّنا مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ومَجلِسٍ بَعدَ مَجلِسٍ یَقولُ : أهلُ بَیتی أئِمَّتُکُم بَعدی ! ویُومِئُ إلی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام ویَقولُ : إنَّ هذا أمیرُ البَرَرَهِ ، وقاتِلُ الکَفَرَهِ ، مَخذولٌ مَن خَذَلَهُ ، مَنصورٌ مَن نَصَرَهُ ! ! (4)5 / 4مَبدَأُ تَسمِیَهِ عَلِیٍّ بِأَمیرِ المُؤمِنینَ8682.امام علی علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :لَو عَلِمَ النّاسُ مَتی سُمِّیَ عَلِیٌّ أمیرَ المُؤمِنینَ ، ما أنکَروا فَضلَهُ ؛ سُمِّیَ أمیرَ المُؤمِنینَ وآدَمُ بَینَ الرّوحِ وَالجَسَدِ. قالَ اللّهُ عز و جل : «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِیءَادَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَی أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ» (5) قالَتِ المَلائِکَهُ : بَلی . قالَ تَبارَکَ وتَعالی : أنَا رَبُّکُم ، ومُحَمَّدٌ نَبِیُّکُم ، وعَلِیٌّ أمیرُکُم . (6) .

1- .الضبع بسکون الباء : وسط العضد ، وقیل: هو ما تحت الإبط (النهایه : ج 3 ص 73 «ضبع») .
2- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 140 ح 4644 ، المناقب لابن المغازلی : ص 80 ح 120 وفیه «قاتل الکفره» ؛ الأمالی للطوسی : ص 483 ح 1055 .
3- .الأمالی للطوسی : ص 483 ح 1054 ؛ المناقب للخوارزمی : ص 177 ح 215 وفیه من «سمعت رسول اللّه ...» وراجع رجال الکشّی : ج 1 ص 289 الرقم 129 .
4- .الاحتجاج : ج 1 ص 199 ح 12 عن أبان بن تغلب ، الدرجات الرفیعه : ص 315 .
5- .الأعراف : 172 .
6- .الفردوس : ج 3 ص 354 ح 5066 ، ینابیع المودّه : ج 2 ص 279 ح 802 وفیه إلی «والجسد» وکلاهما عن حذیفه بن الیمان و ح803 عن أبی هریره وفیه من قوله تعالی ؛ نهج الحقّ : ص 191 وفیه «روی الجمهور عنه صلی الله علیه و آله » وراجع الفضائل لابن شاذان : ص 89 .

ص: 81



5 / 4 آغاز نام گذاری علی به «امیر المؤمنین»

8683.امام صادق علیه السلام :المستدرک علی الصحیحین به نقل از جابر بن عبد اللّه : شنیدم که پیامبر خدا، در حالی که میان بازوی علی بن ابی طالب علیه السلام را گرفته بود، می گفت : «او، امیر نیکوکاران و قاتل بدکاران است. هر که او را یاری دهد، یاری شود و هر که او را وا نهد، وا نهاده شود». او صدای خود را به این [ سخن]، بلند کرد.8684.الإمامُ الکاظمُ علیه السلام ( و قد سُئلَ عَن عَشَرَهِ أقْمِصَهٍ هَل ذلکَ مِنَ ) الأمالی ، طوسی به نقل از حُذیفه بن یمان : به گروهی که علی علیه السلام در آن است، بنگرید و با خزیدن بر زانوانتان نزد آن گروه بروید که شنیدم پیامبر خدا می گوید : «علی، امیر نیکوکاران و قاتل بدکاران است. هر کس او را یاری دهد، یاری شود و هر کس او را وا نهد، تا روز قیامت ، وا نهاده شود».8684.امام کاظم علیه السلام ( وقتی از ایشان سؤال شد : آیا داشتن ده پیراهن اسر ) امام صادق علیه السلام در یادکردِ امام علیه السلام از کسانی که بر کار ابوبکر و تکیه زدن او بر جای پیامبر صلی الله علیه و آله خُرده گرفتند : ابو ایّوب انصاری ایستاد و گفت : ای بندگان خدا! درباره اهل بیت پیامبرتان از خدا پروا کنید و حقّی را که خداوند برایشان قرار داده ، به آنان بازگردانید که من، همچون برادرانم، در موقعیّت های گوناگون و مجلس های پی در پی، از پیامبرمان محمّد صلی الله علیه و آله شنیدم که می گفت : «پس از من، اهل بیتم امامان شمایند» و نیز با اشاره به علی بن ابی طالب علیه السلام می گفت : «به یقین او ، امیر نیکوکاران و قاتل کافران است. هر که او را وا نهد، وا نهاده شود و هر که او را یاری دهد، یاری شود».5 / 4آغاز نام گذاری علی به «امیر المؤمنین»8685.امام رضا علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :اگر مردم می دانستند که علی چه زمانی «امیر المؤمنین» نامیده شد، فضلش را انکار نمی کردند. علی، زمانی امیر المؤمنین نامیده شد، که آدم در هنگامه دمیدن روح در کالبدش بود.

خدای عز و جل فرمود : « «و چون پروردگارت از پشت فرزندان آدم ، پیمان گرفت و آنان را بر خودشان گواه کرد که : آیا من پروردگار شما نیستم؟» » .

فرشتگان گفتند : آری .

خدای تبارک و تعالی فرمود : «من ، پروردگار شمایم و محمّد ، پیامبرتان و علی ، امیرتان».

.


ص: 82

8686.امام رضا علیه السلام :الکافی عن علیّ بن أبی حمزه :سَأَلَ أبو بَصیرٍ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام وأنَا حاضِرٌ ، فَقالَ : جُعِلتُ فِداکَ ! کَم عُرِجَ بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ؟ فَقالَ : مَرَّتَینِ ، فَأَوقَفَهُ جَبرَئیلُ مَوقِفا ، فَقالَ لَهُ : مَکانَکَ یا مُحَمَّدُ ؛ فلََقَد وَقَفتَ مَوقِفا ما وَقَفَهُ مَلَکٌ قَطُّ ولا نَبِیٌّ ... .

فَقالَ اللّهُ تَبارَکَ وتَعالی : یا مُحَمَّدُ . قالَ : لَبَّیکَ رَبّی ، قالَ : مَن لِاُمَّتِکَ مِن بَعدِکَ؟ قالَ: اللّهُ أعلَمُ . قالَ: عَلِیُّ بنُ أبیطالِبٍ؛ أمیرُ المُؤمِنینَ ، وسَیِّدُ المُسلِمینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ . (1)

قالَ : ثُمَّ قالَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام لِأَبی بَصیرٍ : یا أبا مُحَمَّدٍ ، وَاللّهِ ما جاءَت وِلایَهُ عَلِیٍّ علیه السلام مِنَ الأَرضِ ، ولکِن جاءَت مِنَ السَّماءِ مُشافَهَهً . (2)8687.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :اُوحِیَ إلَیَّ فی عَلِیٍّ أنَّهُ أمیرُ المُؤمِنینَ ، وسَیِّدُ المُسلِمینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ . (3)8688.عنه صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :إنَّ جَبرَئیلَ أتانی مِن قِبَلِ رَبّی بِأَمرٍ قَرَّت بِهِ عَینی ، وفَرِحَ بِهِ صَدری وقَلبی ؛ یَقولُ : إنَّ عَلِیّا أمیرُ المُؤمِنینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ . (4) .

1- .فی الحدیث : «اُمّتی الغرّ المحجّلون» ؛ أی بیض مواضع الوضوء من الأیدی والوجه والأقدام (لسان العرب : ج 11 ص 144 «حجل») .
2- .الکافی : ج 1 ص 442 ح 13 وراجع الاختصاص : ص 54 .
3- .موضح أوهام الجمع والتفریق : ج 1 ص 191 ؛ الیقین : ص 184 ح 37 کلاهما عن أسعد بن زراره و ص 221 ح 64 عن أبی نذره نحوه وراجع تاریخ بغداد : ج 13 ص 123 ح 7106 .
4- .الاعتقادات : ص 86 .

ص: 83

8847.الإمامُ الباقرُ علیه السلام :الکافی به نقل از علی بن ابی حمزه : من [ حاضر ]بودم که ابو بصیر از امام صادق علیه السلام سؤالی کرد و گفت : فدایت شوم! پیامبر خدا چند بار به معراج رفت؟

فرمود : «دو بار. جبرئیل علیه السلام پیامبر صلی الله علیه و آله را در جایی متوقّف کرد و گفت : ای محمّد! همان جا بِایست. تو در جایی ایستاده ای که تا کنون هیچ فرشته و پیامبری در آن جا نَایستاده است... .

خدای تبارک و تعالی فرمود : ای محمّد! .

پاسخ داد : لبّیک ، ای پروردگار من!

[ خداوند متعال] فرمود : پس از تو، چه کسی برای امّت توست؟ .

[ پیامبر صلی الله علیه و آله ] گفت : خدا داناتر است.

[ خداوند] فرمود : علی بن ابی طالب، امیر مؤمنان و سرور مسلمانان و پیشوای سپیدرویان » (1) .

سپس امام صادق علیه السلام به ابو بصیر فرمود : «ای ابو محمّد! به خدا سوگند، ولایت علی علیه السلام از زمین نیامده است ؛ بلکه از آسمان و با خطابی رو در رو آمده است».8848.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :درباره علی به من وحی شد که او ، امیر مؤمنان و سرور مسلمانان و پیشوای سپید رویان است.8849.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :جبرئیل علیه السلام از جانب پروردگار دستوری را برایم آورد که چشمم بدان روشن شد و سینه و قلبم بدان شاد گشت. او می گوید : «همانا علی، امیر مؤمنان و پیشوای سپیدرویان است». .

1- .در متن عربی، تعبیر «قائد الغُرّ المُحَجَّلین» آمده است که دهخدا درباره آن می گوید :لقبی است علی علیه السلام را ، پیشوای گروه سپیدجبهگان و دست و پایْ سفیدان از کثرت وضو و مسح ، و یا آن که مأخوذ است از حدیث نبوی که : «اُمّتی الغُرُّ المحجَّلونَ یومَ القیامه من آثار الوضوء» (لغت نامه (دهخدا) : مدخل «محجّلین») .

ص: 84

8850.عنه صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :... أنتَ یا عَلِیُّ أمیرُ المُؤمِنینَ فِی السَّماءِ ، وأمیرُ المُؤمِنینَ فِی الأَرضِ . (1)8846.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الإمام الحسین عن الإمام علیّ علیهما السلام :أنَّهُ جاءَ إلَیهِ رَجُلٌ فَقالَ لَهُ : یا أبَا الحَسَنِ ! إنَّکَ تُدعی أمیرَ المُؤمِنینَ ؛ فَمَن أمَّرَکَ عَلَیهِم ؟ قالَ علیه السلام : اللّهُ جَلَّ جَلالُهُ أمَّرَنی عَلَیهِم . فَجاءَ الرَّجُلُ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، أ یَصدُقُ عَلِیٌّ فیما یَقولُ إنَّ اللّهَ أمَّرَهُ عَلی خَلقِهِ ؟ فَغَضِبَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ثُمَّ قالَ : إنَّ عَلِیّا أمیرُ المُؤمِنینَ بِوِلایَهٍ مِنَ اللّهِ عزّوجلّ ؛ عَقَدَها لَهُ فَوقَ عَرشِهِ ، وأشهَدَ عَلی ذلِکَ ملائِکَتَهُ . (2)8847.امام باقر علیه السلام :الکافی عن جابر :قُلتُ لِأَبی جَعفَرٍ علیه السلام : لِمَ سُمِّیَ أمیرَ المُؤمِنینَ ؟ قالَ : اللّهُ سَمّاهُ . (3)8848.امام صادق علیه السلام :حلیه الأولیاء عن القاسم بن جندب عن أنس :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : یا أنَسُ ، اُسکُب لی وَضوءا . ثُمَّ قامَ فَصَلّی رَکعَتَینِ ، ثُمَّ قالَ : یا أنَسُ ، أوَّلُ مَن یَدخُلُ عَلَیکَ مِن هذا البابِ أمیرُ المُؤمِنینَ ، وسَیِّدُ المُسلِمینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ ، وخاتِمُ الوَصِیّینَ .

قالَ أنَسٌ : قُلتُ اللّهُمَّ اجعَلهُ رَجُلاً مِنَ الأَنصارِ وکَتَمتُهُ ، إذ جاءَ عَلِیٌّ فَقالَ : مَن هذا یا أنَسُ ؟ فَقُلتُ : عَلِیٌّ ، فَقامَ مُستَبشِرا فَاعتَنَقَهُ ، ثُمَّ جَعَلَ یَمسَحُ عَرَقَ وَجهِهِ بِوَجهِهِ ، ویَمسَحُ عَرَقَ عَلِیٍّ بِوَجهِهِ .

قَال عَلِیٌّ : یا رَسولَ اللّهِ ، لَقَد رَأَیتُکَ صَنَعتَ شَیئا ما صَنَعتَ بی مِن قَبلُ ؟ قالَ : وما یَمنَعُنی وأنتَ تُؤَدّی عَنّی ، وتُسمِعُهُم صَوتی ، وتُبَیِّنُ لَهُم مَا اختَلَفوا فیهِ بَعدی ! (4) .

1- .الیقین : ص 242 ح 79 عن ابن عبّاس .
2- .بشاره المصطفی : ص 24 عن أبی حمزه عن الإمام زین العابدین علیه السلام .
3- .الکافی : ج 1 ص 412 ح 4 ، مختصر بصائر الدرجات : ص171.
4- .حلیه الأولیاء : ج 1 ص 63 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 386 ح 8994 ، المناقب للخوارزمی : ص 85 ح 75 ، فرائد السمطین : ج 1 ص 145 ح 109 ، کفایه الطالب : ص 211 ، الفردوس : ج 5 ص 364 ح 8449 ؛ الإرشاد : ج 1 ص 46 ، تفسیر العیّاشی : ج 2 ص 262 ح 39 ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 312 ح 232 والأربعه الأخیره نحوه ص 430 ح 335 ، المسترشد : ص 601 ح 272 وراجع الاحتجاج : ج 1 ص 326 ح 55 والیقین : ص 137 ح 7 .

ص: 85

8849.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :... ای علی ! تو در آسمان ، امیر مؤمنان و در زمین ، امیر مؤمنان هستی.8850.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امام حسین علیه السلام درباره امام علی علیه السلام : مردی نزد او آمد و گفت : ای ابو الحسن! تو ادّعا می کنی که امیر مؤمنانی. چه کسی تو را بر مؤمنان امیر کرده است؟

فرمود : «خداوند جل جلاله مرا بر آنان ، امارت داده است».

آن مرد، پیش پیامبر خدا آمد و گفت : ای پیامبر خدا! آیا علی راست می گوید که خداوند، او را بر خلقش اِمارت داده است؟

پیامبر صلی الله علیه و آله خشمگین شد و گفت : «علی، با ولایتی از جانب خدای عز و جل امیر مؤمنان است . خداوند بر فراز عرش خود ، آن ولایت را برایش مقرّر نمود و فرشتگان خود را بر آن ، گواه گرفت».8851.الإمامُ زینُ العابدینَ علیه السلام :الکافی به نقل از جابر : به امام باقر علیه السلام گفتم : چرا [ علی علیه السلام ]«امیر المؤمنین» نامیده شد؟

فرمود : «خدا او را [ چنین] نامید».8852.الإمامُ الباقرُ علیه السلام :حلیه الأولیاء به نقل از قاسم بن جندب، از اَنَس : پیامبر خدا فرمود : «ای انس! برای من آب وضویی بریز».

[ پس وضو ساخت و] سپس برخاست و دو رکعت نماز خواند. سپس فرمود : «ای انس! نخستین کسی که از این در بر تو وارد می شود، امیر مؤمنان و سرور مسلمانان و پیشوای سپیدرویان و خاتم اوصیاست».

با خود گفتم : «خدایا! او را مردی از انصار قرار بده» که علی علیه السلام در آمد.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «انس! این کیست؟».

گفتم : علی است.

پس شادمان برخاست و او را در آغوش گرفت و عَرَق صورت خود را به صورت علی بسود و عرَق علی را با صورت خود زدود .

علی علیه السلام گفت : ای پیامبر خدا! با من به گونه ای رفتار کردی که تا کنون ندیده بودم!

فرمود : «چرا چنین نکنم، در حالی که تو از جانب من، ابلاغ می کنی و صدای مرا به آنان می رسانی و پس از من، آنچه را در آن اختلاف می کنند، برایشان روشن می سازی». .


ص: 86

8853.عنه علیه السلام :تاریخ دمشق عن أنس بن مالک:قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اُسکُب إلَیَّ ماءً أو وَضوءا فَتَوَضَّأَ ، ثُمَّ قامَ فَصَلّی رَکعَتَینِ ، ثُمَّ قالَ : یا أنَسُ ، أوَّلُ مَن یَدخُلُ مِن هذَا البابِ أمیرُ المُؤمِنینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ ، سَیِّدُ المُؤمِنینَ عَلِیٌّ . (1)8854.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :یا اُمَّ سَلَمَهَ ، اِشهَدی وَاسمَعی : هذا عَلِیٌّ ؛ أمیرُ المُؤمِنینَ ، وسَیِّدُ المُسلِمینَ . (2)8855.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :یا اُمَّ سَلَمَهَ ، هذا عَلِیٌّ ؛ سَیِّدٌ مُبَجَّلٌ ، مُؤَمَّلُ المُسلِمینَ ، وأمیرُ المُؤمِنینَ ، ومَوضِعُ سِرّی وعِلمی ، وبابِی الَّذی آوی إلَیهِ ، وهُوَ الوَصِیُّ عَلی أهلِ بَیتی ، وعَلَی الأَخیارِ مِن اُمَّتی ، هُوَ أخی فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ ، وهُوَ مَعی فِی السَّناءِ (3) الأَعلی . (4)8856.عنه صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :إمامُ المُسلِمینَ ، وأمیرُ المُؤمِنینَ ، ومَولاهُم بَعدی ؛ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ . (5)8851.امام زین العابدین علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، أنتَ أمیرُ المُؤمِنینَ ، وإمامُ المُسلِمینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ . (6)8852.امام باقر علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله فی وَصفِ عَلِیٍّ علیه السلام : هُوَ أمیرُ المُؤمِنینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ ، ویَعسوبُ الدّینِ ، وخَیرُ الوَصِیّینَ . (7) .

1- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 303 ح 8837 .
2- .المناقب للخوارزمی : ص 142 ح 163 ، کفایه الطالب : ص 168 ؛ الإرشاد : ج 1 ص 47 ، بشاره المصطفی : ص 167، الیقین : ص 173 ح 30 و ص415 ح 154 عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ، شرح الأخبار : ج 1 ص 124 ح 53 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 3 ص 54 ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 368 ح 293 کلّها عن ابن عبّاس .
3- .السناء : الرفعه . وفی الخبر : «بشّر اُمّتی بالسناء» ؛ أی بارتفاع القدر والمنزله عند اللّه تعالی (مجمع البحرین : ج 2 ص 896 «سنا») .
4- .المحاسن والمساوئ : ص 44 عن ابن عبّاس .
5- .الأمالی للصدوق : ص 374 ح 471 ، بشاره المصطفی : ص 34 ، التحصین لابن طاووس : ص 563 ح 20 نحوه وکلّها عن ابن عبّاس .
6- .الأمالی للصدوق : ص 450 ح 609 عن عبد اللّه بن عبّاس ، تفسیر فرات : ص 266 ح 360 عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ولیس فیه «وإمام المسلمین» .
7- .الأمالی للصدوق : ص 188 ح 197 ، بشاره المصطفی : ص 24 کلاهما عن عبداللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام.

ص: 87

8853.امام باقر علیه السلام :تاریخ دمشق به نقل از اَنَس بن مالک : پیامبر خدا فرمود : «برایم آب وضویی بریز».

پس وضو ساخت و برخاست و دو رکعت نماز خواند. سپس فرمود : «ای انس! نخستین کسی که از این در می آید، امیر مؤمنان و پیشوای سپیدرویان و سرور مؤمنان ، علی است».8854.امام صادق علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای اُمّ سلمه! گواه باش و بشنو که این ، علی ، امیرمؤمنان و سرور مسلمانان است .8855.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای امّ سلمه! این ، علی ، سرور محترم، امید مسلمانان، امیر مؤمنان، و جایگاه راز و دانش من است و دری است که بدان پناه می بَرم و اوست وصیّ من بر اهل بیتم و بر نیکان امّتم. اوست برادر من در دنیا و آخرت ، و اوست همبر من در منزلگاه والا .8856.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پس از من، پیشوای مسلمانان، امیر مؤمنان و مولای آنان ، علی بن ابی طالب است.8857.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی! تو امیر مؤمنان، پیشوای مسلمانان و رهبر روسپیدانی.8858.الإمامُ الکاظمُ علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در توصیف علی علیه السلام : اوست امیر مؤمنان و رهبر سپیدرویان و مِهتر دین و نیک ترین اوصیا . .


ص: 88

8859.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله ( لعبد اللّه بن مسعود ) عنه صلی الله علیه و آله فی وَصفِ عَلِیٍّ علیه السلام : هُوَ أخی ووَزیری ، وخَیرُ مَن أخلُفُ فی أهلی ، وسَیِّدُ المُسلِمینَ ، وأمیرُ المُؤمِنینَ مِن بَعدی ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ یَومَ القِیامَهِ . (1)8857.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الأمالی للصدوق عن أبی ذرّ الغفاری :کُنّا ذاتَ یَومٍ عِندَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی مَسجِدِ قُبا ونَحنُ نَفَرٌ مِن أصحابِهِ إذ قالَ : مَعاشِرَ أصحابی ! یَدخُلُ عَلَیکُم مِن هذَا البابِ رَجُلٌ ؛ هُوَ أمیرُ المُؤمِنینَ ، وإمامُ المُسلِمینَ .

قالَ : فَنَظَروا وکُنتُ فیمَن نَظَرَ فَإِذا نَحنُ بِعَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام قَد طَلَعَ ، فَقامَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَاستَقبَلَهُ وعانَقَهُ وقَبَّلَ ما بَینَ عَینَیهِ ، وجاءَ بِهِ حَتّی أجلَسَهُ إلی جانِبِهِ ، ثُمَّ أقبَلَ عَلَینا بِوَجهِهِ الکَریمِ فَقالَ : هذا إمامُکُم مِن بَعدی ، طاعَتُهُ طاعَتی ، ومَعصِیَتُهُ مَعصِیَتی ؛ وطاعَتی طاعَهُ اللّهِ ، ومَعصِیَتی مَعصِیَهُ اللّهِ عزّوجلّ . (2)5 / 5اِختِصاصُ هذَا الاِسمِ بِعَلِیٍّ8860.الإمامُ علیٌّ علیه السلام :رسول اللّه صلی الله علیه و آله :لَمّا اُسرِیَ بی إلَی السَّماءِ کُنتُ مِن رَبّی کَقابِ قَوسَینِ أو أدنی ، فَأَوحی إلَیَّ رَبّی ما أوحی ، ثُمَّ قالَ : یا مُحَمَّدُ ، اِقرَأ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ أمیرَ المُؤمِنینَ السَّلامَ ؛ فَما سَمَّیتُ بِهذا أحَدا قَبلَهُ ، ولا اُسَمِّی بِهذا أحَدا بَعدَهُ . (3)8861.عنه علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :لَمّا اُسرِیَ بی إلَی السَّماءِ ، ثُمَّ مِنَ السَّماءِ إلَی السَّماءِ إلی سِدرَهِ المُنتَهی ؛ وَقَفتُ بَینَ یَدَی رَبّی عزّوجلّ، فَقالَ لی: یا مُحَمَّدُ... اِختَرتُ لَکَ عَلِیّا فَاتَّخِذهُ خَلیفَهً ووَصِیّا ، ونَحَلتُهُ (4) عِلمی وحِلمی ، وهُوَ أمیرُ المُؤمِنینَ حَقّا ، لَم یَنَلها أحَدٌ قَبلَهُ ، ولَیسَت لِأَحَدٍ بَعدَهُ . (5) .

1- .شرح الأخبار : ج 1 ص 206 ح 170 عن ابن عبّاس .
2- .الأمالی للصدوق : ص 634 ح 850 بحار الأنوار : ج 38 ص 106 ح 34 .
3- .الأمالی للطوسی : ص 295 ح 578 ، بشاره المصطفی : ص 186 عن عیسی بن أحمد بن عیسی المنصوری عن الإمام الهادی عن آبائه عن الإمام علیّ علیهم السلامعنه صلی الله علیه و آله وراجع الکافی : ج 1 ص 441 ح 8 والأمالی للصدوق : ص 701 ح 956 .
4- .من النُّحْل ؛ وهو إعطاؤک الإنسان شیئاً بلا استعاضه (لسان العرب : ج 11 ص 650 «نحل») .
5- .المناقب للخوارزمی : ص 303 ح 299 ؛ الأمالی للطوسی : ص 343 ح 705 کلاهما عن غالب الجهنی عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام وفیه «لم یقلها» بدل «لم ینلها» ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 410 ح 326 عن سلام الجعفی عن محمّد بن علیّ وفیه من «اخترت ...» و«لم اُسمّ» بدل «لم ینلها» .

ص: 89



5 / 5 اختصاص داشتن عنوان «امیر المؤمنین» به علی

8862.عنه علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در توصیف علی علیه السلام : اوست برادر و وزیر (دستْ یار) من و بهترین کسی که در میان خاندانم بر جای می نهم ، و [ اوست] سرور مسلمانان و امیر مؤمنان پس از من و پیشوای سپیدرویان روز قیامت.8863.عنه علیه السلام :الأمالی ، صدوق به نقل از ابوذر غِفاری : ما با گروهی از اصحاب ، روزی نزد پیامبر خدا در مسجد قُبا بودیم که ایشان فرمود : «ای اصحاب من! از این در، مردی به نزد شما می آید که امیر مؤمنان و پیشوای مسلمانان است».

همه و از جمله من نگریستیم، که ناگهان دیدیم علی علیه السلام پدیدار شد. پیامبر صلی الله علیه و آله برخاست و به پیشواز او رفت و با او معانقه کرد و میان چشمانش را بوسید و او را آورد و در کنار خود نشاند. سپس با چهره کریمانه خود به ما رو کرد و فرمود : «این ، امام شما پس از من است. اطاعت از او اطاعت از من ، و سرپیچی از او سرپیچی از من است و اطاعت از من اطاعت از خدا و سرپیچی از من سرپیچی از خدای عز و جلاست».5 / 5اختصاص داشتن عنوان «امیر المؤمنین» به علی8860.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :آن گاه که شبانه به آسمان برده شدم و میان من و پروردگارم فاصله ای جز به اندازه دو سرِ کمان یا کمتر از آن نبود ، پروردگارم آنچه که باید به من وحی کند ، وحی کرد و سپس فرمود : «ای محمّد! به علی بن ابی طالب، امیر مؤمنان، سلام برسان، که پیش از او هیچ کس را به این نام ننامیده ام و پس از او نیز کسی را به این نام نمی نامم».8861.امام علی علیه السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :شبی که مرا به آسمان و از آسمان به آسمان تا «سِدرهُ المنتهی» بردند ، در پیشگاه پروردگارم عز و جل ایستادم. خداوند به من فرمود : «ای محمّد! ... علی را برای تو برگزیدم. پس او را جانشین و وصیّ خود گیر. نیز علم و حلمم را بدو بخشیدم. او حقیقتا امیر مؤمنان است . نه پیش از او کسی بدان [ منصب] نائل آمد و نه برای کسی پس از او [ چنین ]خواهد بود».

.


ص: 90

8862.امام علی علیه السلام :الإمام الصادق علیه السلام وسُئِلَ عَنِ القائِمِ علیه السلام یُسَلَّمُ عَلَیهِ بِإِمرَهِ المُؤمِنینَ ؟ فَقالَ : لا ، ذاکَ اسمٌ سَمَّی اللّهُ بِهِ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام ، لَم یُسَمَّ بِهِ أحَدٌ قَبلَهُ ولا یَتَسَمّی بِهِ بَعدَهُ . (1)8863.امام علی علیه السلام :تفسیر العیّاشی عن محمّد بن إسماعیل الرازی عن رجل سمّاه :دَخَلَ رَجُلٌ عَلی أبی عَبدِ اللّهِ فَقالَ : السَّلامُ عَلَیکَ یا أمیرَ المُؤمِنینَ ! فَقامَ عَلی قَدَمَیهِ فَقالَ : مَه ! هذَا اسمٌ لا یَصلُحُ إلّا لِأَمیرِالمُؤمِنینَ علیه السلام ، اللّهُ سَمّاهُ بِهِ ولَم یُسَمَّ بِهِ أحَدٌ غَیرُهُ ... .

قالَ : قُلتُ : فَماذا یُدعی بِهِ قائِمُکُم ؟ قالَ : یُقالُ لَهُ : السَّلامُ عَلَیکَ یا بَقِیَّهَ اللّهِ ، السَّلامُ عَلَیکَ یَا بنَ رَسولِ اللّهِ. (2)8864.امام علی علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله أمَرَ أن اُدعی بِإِمرَهِ المُؤمِنینَ فی حَیاته وبَعدَ مَوتِهِ ، ولَم یُطلِق ذلِکَ لِأَحَدٍ غَیری . (3)راجع : ص 270 (التحیّه القیادیّه) .

.

1- .الکافی : ج 1 ص 411 ح 2 ، تفسیر فرات : ص 193 ح 249 کلاهما عن عمر بن زاهر .
2- .تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 276 ح 274 ، بحار الأنوار : ج 37 ص 331 ح 70 .
3- .الخصال : ص 580 ح 1 عن مکحول .

ص: 91

8866.عنه علیه السلام ( فی ترغیب النّاس فی الجهاد ) امام صادق علیه السلام در جواب پرسشی که از ایشان شد : آیا بر قائم(عج) با عنوان «امیر المؤمنین» سلام داده می شود؟ : نه. این ، نامی است که خداوند ، امیر مؤمنان [ علی علیه السلام ]را بدان نامید و کسی پیش از او به این نام ، نامیده نشده است و پس از او نیز نامیده نمی شود.8867.عنه علیه السلام ( فی وصفِ المأخُوذِینَ علی الغِرَّهِ ) تفسیر العیّاشی به نقل از محمّد بن اسماعیل رازی، از مردی که نام بُرد :مردی بر امام صادق علیه السلام وارد شد و گفت : ای امیر مؤمنان، سلام بر تو!

امام علیه السلام روی پا ایستاد و فرمود : «دست نگه دار. این ، نامی است که شایسته کسی جز امیر مؤمنان [ علی علیه السلام ] نیست. خدا، او را بدان نامید و کسی جز او به آن نامیده نشده است».

من گفتم : پس قائم شما [ مهدی(عج)] به چه خوانده می شود؟

فرمود : «به او گفته می شود : سلام بر تو ، ای بقیّه اللّه ! سلام بر تو ، ای پسر پیامبر خدا!».8868.عنه علیه السلام :امام علی علیه السلام :پیامبر خدا فرمان داد که در حیات و پس از وفاتش، «امیر مؤمنان» خوانده شوم و آن را برای کسی جز من اجازه نداد.ر . ک : ص 271 (سلام رهبری) .

.


ص: 92

الفصل السادس : أحادیث الإمامه6 / 1إمامَتُهُ مِنَ اللّهِ8869.امام صادق علیه السلام ( درباره آیه «در حال مستی به نماز نزدیک مشوید» ) رسول اللّه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، أنتَ أخی ، وأنَا أخوکَ ؛ أنَا المُصطَفی لِلنُّبُوَّهِ ، وأنتَ المُجتَبی لِلإِمامَهِ ؛ وأنَا صاحِبُ التَّنزیلِ ، وأنتَ صاحِبُ التَّأویلِ ؛ وأنَا وأنتَ أبَوَا هذِهِ الاُمَّهِ . یا عَلِیُّ ، أنتَ وَصِیّی وخَلیفَتی ، ووَزیری ووارِثی . (1)8870.رسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله :عنه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، مَن قَتَلَکَ فَقَد قَتَلَنی ، ومَن أبغَضَکَ فَقَد أبغَضَنی ، ومَن سَبَّکَ فَقَد سَبَّنی ؛ لِأَنَّکَ مِنّی کَنَفسی ؛ روحُکُ مِن روحی ، وطینَتُکَ مِن طینَتی ، إنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی خَلَقَنی وإیّاکَ ، وَاصطَفانی وإیّاکَ ؛ فَاختارَنی لِلنُّبُوَّهِ ، وَاختارَکَ لِلإِمامَهِ ؛ فَمَن أنکَرَ إمامَتَکَ فَقَد أنکَرَ نُبُوَّتی . (2)8871.الإمامُ الباقرُ علیه السلام :عنه صلی الله علیه و آله :إنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالی اطَّلَعَ إلی الأَرضِ اطِّلاعَهً فَاختارَنی مِنها ، فَجَعَلَنی نَبِیّا ، ثُمَّ اطَّلَعَ الثّانِیَهَ فَاختارَ مِنها عَلِیّا ، فَجَعَلَهُ إماما ، ثُمَّ أمَرَنی أن أتَّخِذَهُ أخا و وَلِیّا ووَصِیّا وخَلیفَهً ووَزیرا ، فَعَلِیٌّ مِنّی وأنَا مِن عَلِیٍّ . (3) .

1- .الأمالی للصدوق : ص 411 ح 533 ، بشاره المصطفی : ص 55 ؛ ینابیع المودّه : ج 1 ص 370 ح 6 نحوه وکلّها عن أبی سعید عقیصا عن الإمام الحسین عن أبیه علیهما السلام .
2- .الأمالی للصدوق : ص 155 ح 149 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 297 ح 53 ، فضائل الأشهر الثلاثه : ص 79 ح 61 کلّها عن الحسن بن علیّ بن فضّال عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام .
3- .کمال الدین : ص 257 ح 2 ، إرشاد القلوب : ص 415 ، کفایه الأثر : ص 10 کلّها عن عبد اللّه بن عبّاس .