گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد هفتم
فصل پنجم : جدا شدن شماری از یاران امام



5 / 1 جریر بن عبد اللّه بجلی

فصل پنجم : جدا شدن شماری از یاران امام5 / 1جریر بن عبد اللّه بجلیوقعه صِفّین به نقل از صالح بن صدقه که پس از بیان نامه امام علی علیه السلام به معاویه و فرستادن آن توسط جریر بن عبد اللّه و درنگ دراز مدّت او نزد معاویه، آورده است : پس از آن که جریر نزد علی علیه السلام بازگشت، سخنان تهمت آمیز مردم درباره جریر در مسئله معاویه زیاد شد... جریر که آن حرف ها را شنید ، به قرقیسیا (1) رفت، مردمی از قسر (2) از بستگان او نیز به او پیوستند.

امام علی علیه السلام پیش از آن که جریر بن عبد اللّه جدا شود، درباره وی گفته بود : امّا این مرد خشن در جاهلیت (یعنی جریر بن عبد اللّه بجلی) ، او همه را پایین تر از خود می پندارد و همه را کوچک شمرده، تحقیر می کند . او لبریز از آتش است، در عین حال، در پی ریاست و حکومت است. و این یک چشم (یعنی اشعث)، او را گم راه ساخته به طغیان می کشاند . اگر سخنی با وی بگوید ، دروغ می گوید و اگر به پای او ایستادگی کند، تنهایش می گذارد. این دو مثل شیطان اند. «که به انسان گفت: کافر شو، و چون کافر شد، گفت من از تو بیزارم . من از خداوند پروردگار جهانیان بیمناکم» ».

.

1- .قرقیسیا، شهری بر کرانه فرات و خابور، نزدیک صفّین و رقّه . این شهر محل ریخته شدن رودخانه خابور به رودخانه فرات است (تقویم البلدان : ص 281) .
2- .طایفه ای از قبیله بجلیه .

ص: 8

تاریخ الطبری :خَرَجَ جَریرُ بنُ عَبدِ اللّهِ إلی قَرقیسِیاءَ وکَتَبَ إلی مُعاوِیَهَ ، فَکَتَبَ إلَیهِ یَأمُرُهُ بِالقُدومِ عَلَیهِ . (1)

سیر أعلام النبلاء عن محمّد بن عمر :لَم یَزَل جَریرٌ مُعتَزِلاً لِعَلِیٍّ ومُعاوِیَهَ بِالجَزیرَهِ ونَواحیها ، حَتّی تُوُفِّیَ بِالشَّراهِ فی وِلایَهِ الضَّحّاکِ بنِ قَیسٍ عَلَی الکوفَهِ . (2)

5 / 2أبو عَبدِ الرَّحمنِ السُّلَمِیُّالغارات عن عطاء بن السائب :قالَ رَجُلٌ لِأَبی عَبدِ الرَّحمنِ السُّلَمِیِّ : اُنشِدُکَ بِاللّهِ تُخبِرُنی ، فَلَمّا أکَّدَ عَلَیهِ قالَ : بِاللّهِ هَل أبغَضتَ عَلِیّا إلّا یَومَ قَسَّمَ المالَ فی أهلِ الکوفَهِ فَلَم یُصِبکَ ولا أهلَ بَیتِکَ مِنهُ شَیءٌ ؟ قال : أمّا إذا أنشَدتَنی بِاللّهِ فَلَقَد کانَ ذلِکَ . (3)

5 / 3وائِلُ بنُ حُجرٍالغارات عن فضیل بن خدیج :کانَ وائِلُ بنُ حُجرٍ عِندَ عَلِیٍّ علیه السلام بِالکوفَهِ ، وکانَ یَری رَأیَ عُثمانَ ، فَقالَ لِعَلِیٍّ علیه السلام : إن رَأَیتَ أن تَأذَنَ لی بِالخُروجِ إلی بِلادی واُصلِحَ مالی هُناکَ ، ثُمَّ لا ألبَثُ إلّا قلیلاً إن شاءَ اللّهُ حَتّی أرجِعُ إلَیکَ . فَأَذِنَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام وظَنَّ أنَّ ذلِکَ مِثلُ ما ذَکَرَهُ . فَخَرَجَ إلی بِلادِ قَومِهِ وکانَ قَیلاً (4) مِن أقیالِهِم ، عَظیمَ الشَّأنِ فیهِم ، وکانَ النّاسُ بِها أحزابا وشِیَعا ؛ فَشیعَهٌ تَری رَأیَ عُثمانَ ، واُخری تَری رَأیَ عَلِیٍّ علیه السلام ، فَکانَ وائِلُ بنُ حُجر هُناکَ حَتّی دَخَلَ بُسرٌ صَنعاءَ . فَکَتَبَ إلَیهِ : أمّا بَعدُ ؛ فَإِنَّ شیعَهَ عُثمانَ بِبِلادِنا شُطِرَ أهلُها ، فَأَقدَمَ عَلَینا ؛ فَإِنَّهُ لَیسَ بِحَضرَمَوتَ أحَدٌ یَرُدُّکَ عَنها ولا یَنصِبَ لَکَ فیها ، فَأَقبَلَ إلَیها بُسرٌ بِمَن مَعَهُ حَتّی دَخَلَها . فَزَعَمَ أنَّ وائِلاً استَقبَلَ بُسرَ بنَ أبی أرطأهَ بِشَنوءَهَ ، فَأعطاهُ عَشَرَهَ آلافٍ ، وأنَّهُ کَلَّمَهُ فی حَضرَمَوتَ ، فَقالَ لَهُ : ما تُریدُ ؟ قالَ : اُریدُ أن أقتُلَ رَبَعَ حَضرَمَوتَ ، قالَ : إن کنتَ تُریدُ أن تَقتُلَ رَبَعَ حَضرَمَوتَ فَاقتُل عَبدَ اللّهِ بنَ ثَوابَهَ ؛ إنَّهُ لَرَجُلٌ فیهِم ، وکانَ مِن المَقاوِلهِ (5) العِظامِ ، وکانَ لَهُ عَدُوّا فی رَأیِهِ مُخالِفا . (6)

.

1- .تاریخ الطبری : ج 4 ص 562 وراجع الغارات : ج 2 ص 553 وشرح نهج البلاغه : ج 4 ص 93 .
2- .سیر أعلام النبلاء : ج 2 ص 536 الرقم 108 ، تهذیب الکمال : ج 4 ص 535 الرقم 917 وفیه «بالسراه» بدل «بالشراه» وزاد فی آخره «وکانت ولایته سنتین ونصفا بعد زیاد بن أبی سفیان» وراجع الطبقات الکبری : ج 6 ص 22 .
3- .الغارات : ج 2 ص 567 ؛ المنتخب من ذیل المذیّل : ج 1 ص 147 نحوه .
4- .القَیْل : المَلِک النافذ القول والأمر (لسان العرب : ج 11 ص 576 «قول») .
5- .المَقاوِله : جمع قَیْل (لسان العرب : ج 11 ص 575 «قول») وقد تقدّم توضیحه .
6- .الغارات : ج 2 ص 630 .

ص: 9



5 / 2 ابو عبد الرحمان سُلَمی

5 / 3 وائل بن حَجَر

تاریخ الطبری:جریر بن عبد اللّه به سوی قرقیسیا رفت و به معاویه نامه نوشت. معاویه نیز به او نامه نوشت و فرمان داد که نزد او آید.

سیَر أعلام النبلاء به نقل از محمّد بن عمر : جریر در جزیره و اطراف آن پیوسته از علی علیه السلام و معاویه کناره بود، تا آن که در شَرات (1) ، در زمان حکومت ضحّاک بن قیس بر کوفه درگذشت.

5 / 2ابو عبد الرحمان سُلَمیالغارات به نقل از عطاء بن سائب : مردی به ابو عبد الرحمان سُلَمی گفت: تو را به خدا سوگند می دهم که به من خبری بدهی. چون پذیرفت، گفت: تو را به خدا، جز [ به خاطر ] آن روز که علی علیه السلام مال را میان کوفیان تقسیم می کرد و چیزی به تو و خانواده ات نداد، او را دشمن داشته ای؟ گفت: چون مرا به خدا سوگند دادی، آری ، چنین است.

5 / 3وائل بن حُجْرالغارات به نقل از فضیل بن خدیج : وائل بن حجر در کوفه نزد علی علیه السلام بود؛ امّا تفکّر عثمانی داشت. به علی علیه السلام گفت: اگر صلاح می دانی، اجازه بده که به شهر خودم بروم، و دارایی ام را در آن جا سر و سامان دهم . پس از اندکی به خواست خدا نزد تو برمی گردم. علی علیه السلام بر این باور که همان گونه است که می گوید ، اجازه داد. به شهر اقوام خودش رفت. در آن جا برای خود محبوبیّت و موقعیّتی داشت و از بزرگان آن جا بود. و مردم در آن جا گروه گروه بودند. عدّه ای هوادار عثمان بودند، عدّه ای هم فکر با علی علیه السلام . وائل همان جا بود تا آن که بُسر (از سرداران معاویه) وارد صنعا شد. وی نامه ای به او نوشت ، به این صورت: امّا بعد؛ پیروان عثمان در شهر ما نیمی از مردم را تشکیل می دهند. نزد ما بیا . در حَضْرَموت کسی نیست که از شهر دفاع کند و در مقابل تو مقاومت کند. بُسر با همراهانش به آن طرف رفته ، وارد شهر شدند. به گمانِ راوی، وائل در منطقه شَنوئه به پیشواز بُسر رفت و ده هزار به او داد و درباره حَضرَموت با وی صحبت کرد و پرسید: برنامه ات چیست؟ گفت: می خواهم گروهی از مردم حضرموت را بکشم. گفت: اگر می خواهی بخشی از مردم حضرموت را به قتل برسانی ، عبد اللّه بن ثوابه را بُکش که در میان آنان مرد [ بانفوذی ]است او از متنفّذان بزرگ و با وائل ، دشمن بود و در عقیده هم مخالف او بود.

.

1- .ناحیه ای در شام ، بین راه دمشق به مدینه (معجم البلدان : ج 3 ص 332) .

ص: 10

. .


ص: 11

. .


ص: 12

الفصل السادس: استشهاد مالک الأشتر6 / 1البِشارَهُ بِالخَیرِالفتوح فی حَربِ صِفّینَ : بَکَی الأَشتَرُ ، فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام : ما یُبکیکَ لا أبکَی اللّهُ عَیناکَ ؟ فَقالَ : أبکی یا أمیرَ المُؤمِنینَ لِأَنّی أرَی النّاسَ یُقتَلونَ بَینَ یَدَیکَ ، وأنَا لا اُرزَقُ الشَّهادَهَ فَأَفوزَ بِها . فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام : أبشِر بِالخَیرِ یا مالِکُ . (1)

6 / 2إشخاصُ مالِکٍ إلی مِصرَتاریخ الطبری فی ذِکرِ أحداثِ سَنَهِ ثَمانٍ وثَلاثینَ هجریّه : فَلَمَّا انقَضی أمرُ الحُکومَهِ ، کَتَبَ عَلِیٌّ إلی مالِکِ بنِ الحارِثِ الأَشتَرِ وهُوَ یَومَئِذٍ بِنَصیبینَ : أمّا بَعدُ ، فَإِنَّکَ مِمَّنِ استَظهَرتُهُ عَلی إقامَهِ الدّینِ ، وَأقمَعُ بِهِ نَخوَهَ (2) الأَثیمِ ، وأشُدُّ بِهِ الثَّغرَ (3) المَخوفَ . وکُنتُ وَلَّیتُ مُحَمَّدَ بنَ أبی بَکرٍ مِصرَ ، فَخَرجَت عَلَیهِ بِها خَوارِجُ ، وهُوَ غُلامٌ حَدَثٌ لَیسَ بِذی تَجرِبَهٍ لِلحَربِ ، ولا بِمُجَرِّبٍ لِلأَشیاءِ ، فَاقدِم عَلَیَّ ؛ لِنَنظُرَ فی ذلِکَ فیما یَنبَغی ، وَاستَخلِف عَلی عَمَلِکَ أهلَ الثِّقَهِ وَالنَّصیحَهِ مِن أصحابِکَ . وَالسَّلامُ . فَأَقبَلَ مالِکٌ إلی عَلِیٍّ حَتّی دَخَلَ عَلَیهِ ، فَحَدَّثَهُ حَدیثَ أهلِ مِصرَ ، وخَبَّرَهُ خَبَرَ أهلِها ، وقالَ : لَیسَ لَها غَیرُکَ ، اخرُج رَحِمَکَ اللّهُ ، فِإِنّی إن لَم اُوصِکَ اکتَفَیتُ بِرَأیِکَ ، وَاستَعِن بِاللّهِ عَلی ما أهَمَّکَ ، فَاخلِطِ الشِّدَّهَ بِاللّینِ ؛ وَارفُق ما کانَ الرفِّقُ أبلَغَ ، وَاعتزِم بِالشِّدَّهِ حینَ لا یُغنی عَنکَ إلَا الشِّدَّهُ . (4)

.

1- .الفتوح : ج 3 ص 179 .
2- .النَّخوهُ : العَظمه والکِبرُ والفَخرُ (لسان العرب : ج 15 ص 313 «نخا») .
3- .الثَّغْرُ : موضع المخافَه من فُروج البُلدانِ (لسان العرب : ج 4 ص 103 «ثغر») .
4- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 95 ؛ الأمالی للمفید : ص 79 ح 4 نحوه عن هشام بن محمّد ، وفیه إشاره إلی شهاده محمّد بن أبی بکر ، الغارات : ج 1 ص 257 عن المدائنی وراجع أنساب الأشراف : ج 3 ص 167 والکامل فی التاریخ : ج 2 ص 410 .

ص: 13

(34)