گروه نرم افزاری آسمان

فصل یکم : ویژگی های اعتقادی



1 / 1 لحظه ای به خدا کفر نورزید

فصل یکم : ویژگی های اعتقادی1 / 1لحظه ای به خدا کفر نورزید پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : پیشتازان امّت ها سه نفرند که لحظه ای کافر نشدند : علی بن ابی طالب ، صاحب یاسین و مؤمن آل فرعون . آنان ، صدّیقان اند و علی ، برترینشان است .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : سه نفر ، هرگز به خدا کفر نورزیدند : مؤمن آل یاسین ، علی بن ابی طالب و آسیه ، زن فرعون .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : سه نفر ، یک چشم به هم زدن به وحی ، کفر نورزیدند : مؤمن آل یاسین ، علی بن ابی طالب و آسیه ، زن فرعون .

امام علی علیه السلام : من لحظه ای به خدا شرک نورزیدم و لات و عُزّی را هرگز نپرستیدم .

.


ص: 400

عنه علیه السلام : إنّی وُلِدتُ عَلَی الفِطرَهِ ، وسَبَقتُ إلَی الإِیمانِ وَالهِجرَهِ . (1)

الإمام الباقر علیه السلام فی قَولِ اللّه ِ تَعالی : «الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَلَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَنَهُم بِظُلْمٍ أُوْلَئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُم مُّهْتَدُونَ» (2) : نَزَلَت فی أمیرِ المُؤمِنینَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام ؛ لِأَ نَّهُ لَم یُشرِک بِاللّه ِ طَرفَهَ عَینٍ قَطُّ ، ولَم یَعبُدِ اللّاتَ وَالعُزّی . (3)

الأمالی للمفید عن ابن عبّاس : إنَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ صَلَّی القِبلَتَینِ ، وبایَعَ البَیعَتَینِ ، ولَم یَعبُد صَنَما ولا وَثَنا ، ولَم یُضرَب عَلی رَأسِهِ بِزَلَمٍ (4) ولا قِدحٍ (5) ، وُلِدَ عَلَی الفِطرَهِ ، ولَم یُشرِک بِاللّه ِ طَرفَهَ عَینٍ . (6)

الإیضاح : الاُمَّهُ مُجمِعَهٌ عَلی أنَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ علیه السلام لَم یُشرِک بِاللّه ِ عَزَّ وجَلَّ طَرفَهَ عَینٍ قَطُّ ، ولَم یَتَّخِذ دینَ اللّه ِ عَزَّ وجَلَّ هُزُوا ولَعِبا . (7)

الطبقات الکبری عن الحسن بن زید : [علیٌّ] لَم یَعبُدِ الأَوثانَ قَطُّ . (8)

راجع : ج 7 ص 526 (السابق) .

.

1- .نهج البلاغه : الخطبه 57 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 272 ، إعلام الوری : ج 1 ص 340 وفیهما «الإسلام» بدل «الإیمان» .
2- .الأنعام : 82 .
3- .تفسیر فرات : ص 134 ح 158 عن أبان بن تغلب وراجع ص 222 ح 298 .
4- .الزُّلَم والزَّلم : واحد الأزلام ؛ وهی القِداح التی کانت فی الجاهلیّه علیها مکتوب الأمر والنهی ؛ افعل ولا تفعل ، کان الرجل منهم یضعها فی وعاء له فإذا أراد سفرا أو زواجا أو أمرا مهمّا أدخل یده فأخرج زلَما فإن خرج الأمر مضی لشأنه وإن خرج النهی کفّ عنه ولم یفعله (النهایه : ج 2 ص 311 «زلم») .
5- .القدح : السهم الذی کانوا یستقسمون به (النهایه : ج 4 ص 20 «قدح») .
6- .الأمالی للمفید : ص 235 ح 6 ، الأمالی للطوسی : ص 11 ح 14 .
7- .الإیضاح : ص 199 .
8- .الطبقات الکبری : ج 3 ص 21 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 26 ، الصواعق المحرقه : ص 120 وزاد فیه «ومن ثمّ یقال فیه : کرّم اللّه وجهه» .

ص: 401

امام علی علیه السلام : من بر فطرت زاده شدم و به ایمان آوردن و هجرت ، پیشی گرفتم .

امام باقر علیه السلام درباره سخن خداوند تعالی : «کسانی که ایمان آورده و ایمان خود را به شرک نیالوده اند ، آنان راست ایمنی و ایشان ، راه یافتگان اند» : درباره علی بن ابی طالب علیه السلام نازل شده است ؛ چون او هرگز ، حتی به اندازه چشم بر هم زدنی شرک نورزید و هرگز لات و عُزّی را نپرستید .

الأمالی ، مفید به نقل از ابن عبّاس : علی بن ابی طالب علیه السلام به دو قبله نماز گزارد ، و دو بیعت به جا آورد ، و هیچ بت و وَثَنی را نپرستید ، و هیچ زَلَم (1) و قماری نَزَد ؛ بر فطرت زاده شد و لحظه ای به خدا شرک نورزید .

الإیضاح : امّت اسلامی هم رأی اند که علی بن ابی طالب علیه السلام هرگز ، حتّی لحظه ای به خدا شرک نورزید و دین خدا را به ریشخند و بازی نگرفت .

الطبقات الکبری به نقل از حسن بن زید : [ علی علیه السلام ] هرگز بت ها را نپرستید .

ر . ک : ج 7 ص 527 (پیشتاز) .

.

1- .زَلَم ، به نوعی از پیکان بدون سر و پَر می گفتند که در جاهلیّت برای قمار به کار می بردند (النهایه : ج 2 ص 311 «زلم») .

ص: 402

1 / 2أوَّلُ مَن أسلَمَ رسول اللّه صلی الله علیه و آله : أوَّلُکُم وارِدا عَلَی الحَوضِ (1) أوَّلُکُم إسلاما ؛ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ . (2)

عنه صلی الله علیه و آله : إنَّ أوَّلَ هذِهِ الاُمَّهِ وُرودا عَلَیَّ أوَّلُها إسلاما ، وإنَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ أوَّلُها إسلاما . (3)

عنه صلی الله علیه و آله : عَلِیٌّ أوَّلُ مَن آمَنَ بی وصَدَّقَنی . (4)

المعجم الکبیر عن أبی ذرّ وسلمان : أخَذَ رَسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله بِیَدِ عَلِیٍّ علیه السلام فَقالَ : إنَّ هذا أوَّلُ مَن آمَنَ بی ، وهُوَ أوَّلُ مَن یُصافِحُنی یَومَ القِیامَهِ ، وهذَا الصِّدِّیقُ الأَکبَرُ ، وهذا فاروقُ هذِهِ الاُمَّهِ یُفَرِّقُ بَینَ الحَقِّ وَالباطِلِ ، وهذا یَعسوبُ (5) المُؤمِنینَ ، وَالمالُ یَعسوبُ الظّالِمِ . (6)

.

1- .ویمکن ضبطها أیضاً بهذا الشکل : «عَلَیَّ الحَوضَ» .
2- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 147 ح 4662 ، تاریخ بغداد : ج 2 ص 81 الرقم 459 وفیه «وارده» بدل «واردا» ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 40 ح 8367 ، الاستیعاب : ج 3 ص 198 الرقم 1875 کلّها عن سلمان ، شرح نهج البلاغه : ج 13 ص 229 ؛ المناقب للکوفی : ج 1 ص 280 ح 195 عن أبی ذرّ ، الفصول المختاره : ص 262 عن سلمان وفی الخمسه الأخیره «ورودا» بدل «واردا» .
3- .کنز الفوائد : ج 1 ص 263 عن أنس .
4- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 36 ح 8362 عن ابن عبّاس ، شرح نهج البلاغه : ج 13 ص 225 عن الشعبی و ص 233 ، الریاض النضره : ج 3 ص 110 کلاهما نحوه ؛ رجال الکشّی : ج 1 ص 114 الرقم 51 ، الأمالی للطوسی : ص 148 ح 242 ، کنز الفوائد : ج 1 ص 263 والأربعه الأخیره عن أبی ذرّ ، الأمالی للصدوق : ص 74 ح 42 عن جابر ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 6 عن ابن عبّاس .
5- .الیعسوب : السیّد والرئیس والمقدّم (النهایه : ج 3 ص 234 «عسب») .
6- .المعجم الکبیر : ج 6 ص 269 ح 6184 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 41 ح 8368 ، شرح نهج البلاغه : ج 13 ص 228 نحوه ؛ المناقب للکوفی : ج 1 ص 267 ح 179 و ص 280 ح 194 ، الأمالی للطوسی : ص 210 ح 361 ، تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 4 ح 4 ، الإرشاد : ج 1 ص 31 ، الأمالی للصدوق : ص 274 ح 304 ، بشاره المصطفی : ص 103 والأربعه الأخیره عن أبی ذرّ ، معانی الأخبار : ص 402 ح 64 والستّه الأخیره نحوه ، شرح الأخبار : ج 2 ص 266 ح 572 کلاهما عن ابن عبّاس .

ص: 403



1 / 2 نخستین مسلمان

اشاره

1 / 2نخستین مسلمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : اوّلین کس از شما که بر حوض [ کوثر ] وارد می گردد ، اوّلینِ شما در اسلام آوردن ، [ یعنی ] علی بن ابی طالب است .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : نخستین وارد شونده بر من از این امّت ، اوّلین اسلام آورنده است و علی ابن ابی طالب ، اوّلین اسلام آورنده است .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : علی ، اوّلین کسی بود که به من ایمان آورد و مرا تصدیق کرد .

المعجم الکبیر به نقل از ابو ذر و سلمان : پیامبر خدا ، دست علی علیه السلام را گرفت و فرمود : «این ، اوّلین کسی است که به من ایمان آورد و نخستین کسی است که در روز واپسین ، با من دست خواهد داد ؛ این ، صدّیق اکبر است ؛ این ، فاروق این امّت است که بین حق و باطل ، جدایی خواهد افکند ؛ این ، رئیس مؤمنان است و مال ، رئیس ظالمان» .

.


ص: 404

رسول اللّه صلی الله علیه و آله : یا عَلِیُّ ، أنتَ أوَّلُ مَن آمَنَ بی وصَدَّقَنی ، وأنتَ أوَّلُ مَن أعانَنی عَلی أمری ، وجاهَدَ مَعی عَدُوّی ، وأنتَ أوَّلُ مَن صَلّی مَعی وَالنّاسُ یَومَئِذٍ فی غَفلَهِ الجَهالَهِ ، یا عَلِیُّ ، أنتَ أوَّلُ مَن تَنشَقُّ عَنهُ الأَرضُ مَعی ، وأنتَ أوَّلُ مَن یَجوزُ الصِّراطَ مَعی . (1)

عنه صلی الله علیه و آله : إنَّ المَلائِکَهَ صَلَّت عَلَیَّ وعَلی عَلِیٍّ سَبعَ سِنینَ قَبلَ أن یُسلِمَ بَشَرٌ . (2)

عنه صلی الله علیه و آله : صَلّی عَلَیَّ المَلائِکَهُ وعَلی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام سَبعَ سِنینَ ، ولَم یَصعَد أو تَرتَفِع شَهادَهُ أن لا إلهَ إلَا اللّه ُ مِنَ الأَرضِ إلَی السَّماءِ إلّا مِنّی ومِن عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ . (3)

المناقب للخوارزمی عن ابن عبّاس : قالَ رَسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله : صَلَّتِ المَلائِکَهُ عَلَیَّ وعَلی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ سَبعَ سِنینَ . قالوا : وَلِمَ ذلِکَ یا رَسولَ اللّه ِ ؟ قالَ صلی الله علیه و آله : لَم یَکُن مَعی مَن أسلَمَ مِنَ الرِّجالِ غَیرَهُ ، وذلِکَ أنَّهُ لَم تُرفَع شَهادَهُ أن لا إلهَ إلَا اللّه ُ إلَی السَّماءِ إلّا مِنّی ومِن عَلِیٍّ . (4)

رسول اللّه صلی الله علیه و آله : إنَّ اُمَّتی عُرِضَت عَلَیَّ فِی المیثاقِ ، فَکانَ أوَّلَ مَن آمَنَ بی عَلِیٌّ ، وهُوَ أوَّلُ مَن صَدَّقَنی حینَ بُعِثتُ ، وهُوَ الصِّدِّیقُ الأَکبَرُ ، وَالفاروقُ یُفَرِّقُ بَینَ الحَقِّ وَالباطِلِ . (5)

.

1- .عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 303 ح 63 ، بشاره المصطفی : ص 220 کلاهما عن إبراهیم بن أبی محمود و ص 125 عن رزین الخزاعی وکلّها عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام .
2- .تاریخ دمشق : ج 56 ص 36 ح 11747 ، شواهد التنزیل : ج 2 ص 184 ح 818 ؛ المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 7 کلّها عن أبی ذرّ .
3- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 39 ح 8366 ، المناقب للخوارزمی : ص 54 ح 18 ، المناقب لابن المغازلی : ص 14 ح 19 ؛ الإرشاد : ج 1 ص 30 ، الفصول المختاره : ص 266 ، إعلام الوری : ج 1 ص 361 کلّها عن أنس نحوه .
4- .المناقب للخوارزمی : ص 53 ح 17 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 36 ح 8363 ، المناقب لابن المغازلی : ص 14 ح 17 عن أبی أیّوب وکلاهما نحوه إلی «غیره» .
5- .تفسیر العیّاشی : ج 2 ص 41 ح 115 عن ابن مسکان عن بعض أصحابه عن الإمام الباقر علیه السلام .

ص: 405

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : ای علی! تو نخستین کسی هستی که به من ایمان آوردی و تصدیقم کردی ، و تو نخستین کسی هستی که در کارم به من یاری رساندی و همراه من با دشمنم جنگیدی . تو اوّلین کسی بودی که با من نماز خواندی ، حال آن که مردم در غفلت نادانی بودند . ای علی! تو نخستین کسی هستی که به همراه من ، زمین برای او گشوده خواهد شد و تو اوّلین کسی هستی که با من از [ پل ]صراط می گذری .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : فرشتگان ، هفت سال پیش از آن که کسی مسلمان شود ، بر من و بر علی درود می فرستادند .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : فرشتگان ، هفت سال بود که بر من و بر علی بن ابی طالب، درود می فرستادند و بانگ شهادت «لا إله إلّا اللّه» ، جز از سوی من و علی بن ابی طالب ، به سوی آسمان نمی رفت .

المناقب ، خوارزمی به نقل از ابن عبّاس : پیامبر خدا فرمود : «فرشتگان بر من و بر علی بن ابی طالب ، هفت سال درود فرستادند» . گفتند : برای چه ، ای پیامبر خدا؟ فرمود : «چون از بینِ مردان ، جز او کسی که اسلام آورده باشد ، همراه من نبود و به همین جهت ، شهادت به «لا اله إلّا اللّه» ، جز از من و از علی بن ابی طالب ، به آسمان بلند نمی شد .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : به هنگام میثاق بستن ، امّتِ من بر من عرضه شد . اوّلین کسی که به من ایمان آورد ، علی بود . او اوّلین کسی بود که پس از برانگیخته شدنم به من ایمان آورد . او صدّیق اکبر و فاروق است که بینِ حق و باطل ، فرق می نهد .

.


ص: 406

تاریخ دمشق عن عبد اللّه بن عبّاس : سَمِعتُ عُمَرَ بنَ الخَطّابِ وعِندَهُ جَماعَهٌ فَتَذاکَرُوا السّابِقینَ إلَی الإِسلامِ فَقالَ عُمَرُ : أمّا عَلِیٌّ فَسَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله یَقولُ فیهِ ثَلاثَ خِصالٍ لَوَدِدتُ أنَّ لی واحِدَهً مِنهُنَّ ، فَکانَ أحَبَّ إلَیَّ مِمّا طَلَعَت عَلَیهِ الشَّمسُ ، کُنتُ أنَا وأبو عُبَیدَهَ وأبو بَکرٍ وجَماعَهٌ مِنَ الصَّحابَهِ إذ ضَرَبَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بِیَدِهِ عَلی مَنکِبِ عَلِیٍّ فَقالَ لَهُ : یا عَلِیُّ ! أنتَ أوَّلُ المُؤمِنینَ إیمانا ، وأوَّلُ المُسلِمینَ إسلاما ، وأنتَ مِنّی بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی . (1)

الإمام علیّ علیه السلام : أنَا أوَّلُ مَن أسلَمَ مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله . (2)

عنه علیه السلام فی خُطبَتِهِ عَلی مِنبَرِ البَصرَهِ : أنَا الصِّدِّیقُ الأَکبَرُ ، آمَنتُ قَبلَ أن یُؤمِنَ أبو بَکرٍ ، وأسلَمتُ قَبلَ أن یُسلِمَ . (3)

عنه علیه السلام : إنّی أوَّلُ النّاسِ إیمانا وإسلاما . (4)

عنه علیه السلام : أنَا عَبدُ اللّه ِ ، وأخو رَسولِهِ ، وأنَا الصِّدِّیقُ الأَکبَرُ ، لا یَقولُها بَعدی إلّا کاذِبٌ ، آمَنتُ قَبلَ النّاسِ سَبعَ سِنینَ . (5)

.

1- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 167 ح 8581 ، المناقب للخوارزمی : ص 54 ح 19 ، الریاض النضره : ج 3 ص 109 وفیه من «کنت أنا ...» ، الفردوس : ج 5 ص 315 ح 8299 وفیه من «یا علیّ ...» ، کنز العمّال : ج 13 ص 122 ح 36393 .
2- .تاریخ بغداد : ج 4 ص 233 الرقم 1947 عن حیّه ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 31 ، المناقب للخوارزمی : ص 57 ح 23 کلاهما عن حبّه العرنی ، البدایه والنهایه : ج 7 ص 224 ، شرح نهج البلاغه : ج 8 ص 265 ولیس فی الثلاثه الأخیره «مع النبیّ صلی الله علیه و آله » و ج 13 ص 228 عن حبّه العرنی .
3- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 33 ، أنساب الأشراف : ج 2 ص 379 ، المعارف لابن قتیبه : ص 169 ، شرح نهج البلاغه : ج 13 ص 228 و ج 4 ص 122 وفیه «وقد قال غیر مرّه» ؛ الإرشاد : ج 1 ص 31 ، الفصول المختاره : ص 261 کلّها عن معاذه العدویّه ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 4 ، کنز الفوائد : ج 1 ص 265 نحوه وکلاهما عن معاده العدویّه .
4- .الخصال : ص 572 ح 1 عن مکحول .
5- .خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 38 ح 6 عن عباد بن عبد اللّه .

ص: 407

تاریخ دمشق به نقل از عبد اللّه بن عبّاس : از عمر بن خطّاب در حالی که نزدش گروهی بودند و درباره پیشتازان در اسلام سخن می گفتند شنیدم که می گفت : امّا علی؛ درباره او از پیامبر خدا سه ویژگی شنیدم و من دوست می داشتم که یکی از آنها از آنِ من باشد که برای من ، از آنچه آفتاب بر آن می تابد ، دوست داشتنی تر بود . من و ابو عبیده و ابو بکر و گروهی از صحابیان جمع بودیم که پیامبر صلی الله علیه و آله با دست ، روی شانه علی زد و فرمود : «ای علی! تو نخستینِ مؤمنان در ایمان آوردنی و تو نخستینِ مسلمانان در اسلام آوردنی و تو نسبت به من ، چون هارون نسبت به موسی علیه السلام هستی» .

امام علی علیه السلام : من نخستین کسی هستم که همراه پیامبر صلی الله علیه و آله اسلام آوردم .

امام علی علیه السلام از سخنرانی او بر منبر بصره : من صدّیق اکبرم . پیش از ایمان آوردن ابوبکر ، ایمان آوردم و قبل از اسلام آوردن او ، اسلام آوردم .

امام علی علیه السلام : من در اسلام آوردن و ایمان آوردن ، نخستینِ مردم هستم .

امام علی علیه السلام : من بنده خدا و برادر پیامبر خدایم . من صدّیق اکبرم . این [ منزلت ] را پس از من ، جز فرد دروغگو ادّعا نخواهد کرد . هفت سال پیش از مردم ، ایمان آوردم .

.


ص: 408

عنه علیه السلام : لَقَد أسلَمتُ قَبلَ النّاسِ بِسَبعِ سِنینَ . (1)

سیر أعلام النبلاء عن عبد اللّه [بن مسعود] : إنَّ أوَّلَ شَیءٍ عَلِمتُهُ مِن أمرِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله : قَدِمتُ مَکَّهَ مَعَ عُمومَهٍ لی أو اُناسٍ مِن قَومی ، نَبتاعُ مِنها مَتاعا ، وکان فی بُغیَتِنا شِراءُ عِطرٍ ، فَأَرشَدونا عَلَی العَبّاسِ ، فَانتَهَینا إلَیهِ ، وهُوَ جالِسٌ إلی زَمزَمَ ، فَجَلَسنا إلَیهِ ، فَبَینا نَحنُ عِندَهُ ، إذ أقبَلَ رَجُلٌ مِن بابِ الصَّفا ، أبیَضُ ، تَعلوهُ حُمرَهٌ ، لَهُ وَفرَهٌ جَعدَهٌ (2) ، إلی أنصافِ اُذُنَیهِ ، أشَ (3) ، أقنی (4) ، أذلَفُ (5) ، أدعَجُ (6) العَینَینِ ، بَرّاقُ الثَّنایا ، دَقیقُ المَسرُبَهِ (7) ، شَثنُ الکَفَّینِ وَالقَدَمَینِ (8) ، کَثُّ اللِّحیَهِ ، عَلَیهِ ثَوبانِ أبیَضانِ ، کَأَنَّهُ القَمَرُ لَیلَهَ البَدرِ ، یَمشی عَلی یَمینِهِ غُلامٌ حَسَنُ الوَجهِ ، مُراهِقٌ أو مُحتَلِمٌ ، تَقفوهُمُ امرَأَهٌ قَد سَتَرَت مَحاسِنَها ، حَتّی قَصَدَ نَحوَ الحَجَرِ ، فَاستَلَمَ ، ثُمَّ استَلَمَ الغُلامُ، وَاستَلَمَتِ المَرأَهُ ، ثُمَّ طافَ بِالبَیتِ سَبعا ، وهُما یَطوفانِ مَعَهُ ، ثُمَّ استَقبَلَ الرُّکنَ ، فَرَفَعَ یَدَهُ وکَبَّرَ ، وقامَ ثُمَّ رَکَعَ ، ثُمَّ سَجَدَ ثُمَّ قامَ . فَرَأَینا شَیئاً أنکَرناهُ ، لَم نَکُن نَعرِفُهُ بِمَکَّهَ ، فَأَقبَلنا عَلَی العَبّاسِ ، فَقُلنا : یا أبَا الفَضلِ ! إنَّ هذَا الدّینَ حَدَثَ فیکُم ، أو أمرٌ لَم نَکُن نَعرِفُهُ ؟ قالَ : أجَل وَاللّه ِ ما تَعرِفونَ هذا ، هذَا ابنُ أخی مُحَمَّدُ بنُ عَبدِ اللّه ِ ، وَالغُلامُ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ، وَالمَرأَهُ خَدیجَهُ بِنتُ خُوَیلِدٍ امرَأَتُهُ ، أما وَاللّه ِ ما عَلی وَجهِ الأَرضِ أحَدٌ نَعلَمُهُ یَعبُدُ اللّه َ بِهذا الدّینِ إلّا هؤُلاءِ الثَّلاثَهُ . (9)

.

1- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 586 ح 993 عن عبّاد بن عبد اللّه ؛ الفصول المختاره : ص 261 عن عبایه الأسدی .
2- .جَعْدَ الشَّعر : ضدّ السَّبْط (النهایه : ج 1 ص 275 «جعد») .
3- .م الشَّمَم : ارتفاع قَصبه الأنف واستواء أعلاها وإشراف الأرنبه قلیلاً (النهایه : ج 2 ص 502 «شمم») .
4- .القنا فی الأنف : طوله ورِقّه أرنَبَته مع حَدَبٍ فی وسطه (النهایه : ج 4 ص 116 «قنا») .
5- .الذَّلَف : قصر الأنف وانبطاحه ، وقیل : ارتفاع طرفه مع صِغر أرنَبَته (النهایه : ج 2 ص 165 «ذلف») .
6- .الدَّعَجُ والدُّعجهُ : السواد فی العین وغیرها ، یرید أنّ سواد عینیه کان شدید السواد . وقیل : الدَّعَجُ : شِدَّهُ سَواد العین فی شدّه بیاضها (النهایه : ج 2 ص 119 «دعج») .
7- .المسرُبه : ما دقّ من شعر الصدر سائلاً إلی الجوف (النهایه : ج 2 ص 356 «سرب») .
8- .شثن الکفّین والقدمین : أی أنّهما یمیلان إلی الغِلَظِ والقِصَر . وقیل : هو الذی فی أنامله غِلَظٌ بلا قِصَر (النهایه : ج 2 ص 444 «شثن») .
9- .سیر أعلام النبلاء : ج 1 ص 463 الرقم 87 ، البدایه والنهایه : ج 6 ص 18 نحوه ، شرح نهج البلاغه : ج 13 ص 225 ، المناقب للخوارزمی : ص 56 ح 21 ؛ کشف الغمّه : ج 1 ص 83 .

ص: 409

امام علی علیه السلام : هفت سال پیش از مردم ، اسلام آوردم .

سیر أعلام النبلاء به نقل از عبد اللّه [ بن مسعود ] : اوّلین چیزی که از کار پیامبر خدا دانستم ، این بود که همراه عموهایم (و یا تعدادی از اقوامم) به مکّه آمدم تا از آن جا کالاهایی بخریم و تصمیم داشتیم عطر بخریم . ما را به سوی عبّاس راهنمایی کردند . پیش وی رفتیم . او کنار زمزم ، نشسته بود . پیشش نشستیم . در همین هنگام که پیش عبّاس بودیم ، از درِ صفا ، مردی سپید رویِ متمایل به سرخی با موهایی مجعّد که بلندی آن تا نیمه گوشش رسیده بود ، با بینی باریک و کشیده و ظریف ، با چشمانی سیاه ، دندان هایی سفید ، سینه ای کم مو ، دستان و پاهایی پرگوشت و نه چندان بلند ، با ریشی انبوه ، در حالی که دو تکّه لباس سفید پوشیده بود ، دیدم که به ماه شب چهارده می مانْد و در کنارش نوجوانی خوش چهره ، در سن بلوغ و یا قبل از بلوغ ، گام برمی داشت و پشت سر آنان ، زنی که زیبایی های خود را پوشانده بود ، راه می رفت . [ آن مرد ] به سوی حجر الأسود رفت و آن را استلام (لمس) کرد . سپس آن نوجوان و سپس آن زن ، حجر را استلام کردند و آن گاه ، [ آن مرد ] به همراه آن دو ، هفت بار ، دور خانه چرخید . سپس رو به رُکن کرد ، دستش را بلند کرد و تکبیر گفت ، به نماز ایستاد و رکوع کرد ، سجده کرد و آن گاه ایستاد . چیزی دیدیم که نمی شناختیم آن را نامتعارف شمردیم و در مکّه ، چنین چیزی ندیده بودیم . رو به عبّاس کردیم و گفتیم : ای ابو الفضل! این دین به تازگی در بین شما به وجود آمده یا چیزی بوده که ما نمی شناخته ایم ؟! گفت : آری . به خدا سوگند ، این را نمی شناسید . این ، پسرِ برادرم محمّد بن عبد اللّه است و آن نوجوان ، علی ، پسر ابو طالب است و آن زن ، خدیجه دختر خُوَیلِد ، همسر اوست . به خدا سوگند ، در روی زمین ، جز این سه نفر کسی را نمی شناسیم که به این شیوه خدا را پرستش می کند .

.


ص: 410

مسند ابن حنبل عن إیاس بن عفیف الکندی عن أبیه : کُنتُ امرَأً تاجِرا ، فَقَدِمتُ الحَجَّ فَأَتَیتُ العَبّاسَ بنَ عَبدِ المُطَّلِبِ لِأَبتاعَ مِنهُ بَعضَ التِّجارَهِ ، وکانَ امرَأً تاجِرا ، فَوَاللّه ِ إنّی لَعِندَهُ بِمِنیً إذ خَرَجَ رَجُلٌ مِن خِباءٍ قَریبٍ مِنهُ ، فَنَظَرَ إلَی الشَّمسِ ، فَلَمّا رَآها مالَت یَعنی : قامَ یُصَلّی . قالَ : ثُمَّ خَرَجَتِ امرَأَهٌ مِن ذلِکَ الخِباءِ الَّذی خَرَجَ مِنهُ ذلِکَ الرَّجُلُ ، فَقامَت خَلفَهُ تُصَلّی ، ثُمَّ خَرَجَ غُلامٌ حینَ راهَقَ الحُلُمَ مِن ذلِکَ الخِباءِ ، فَقامَ مَعَهُ یُصَلّی . قالَ : فَقُلتُ لِلعَبّاسِ : مَن هذا یا عَبّاسُ ؟ قالَ : هذا مُحَمَّدُ بنُ عَبدِ اللّه ِ بنِ عَبدِ المُطَّلِبِ ابنُ أخی . قالَ : فَقُلتُ : مَن هذِهِ المَرأَهُ ؟ قالَ : هذِهِ امرَأَتُهُ خَدیجَهُ ابنَهُ خُوَیلِدٍ . قالَ : قُلتُ : مَن هذَا الفَتی ؟ قالَ : هذا عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ابنُ عَمِّهِ . قالَ : فَقُلتُ : فَما هذَا الَّذی یَصنَعُ ؟ قالَ : یُصَلّی ، وهُوَ یَزعُمُ أنَّهُ نَبِیٌّ ، ولَم یَتبَعهُ عَلی أمرِهِ إلَا امرَأَتُهُ وَابنُ عَمِّهِ هذَا الفَتی ، وهُوَ یَزعُمُ أنَّهُ سَیُفتَحُ عَلَیهِ کُنوزُ کَسری وقَیصَرَ . قالَ : فَکانَ عَفیفٌ وهُوَ ابنُ عَمِّ الأَشعَثِ بنِ قَیسٍ یَقولُ وأسلَمَ بَعدَ ذلِکَ فَحَسُنَ إسلامُهُ : لَو کانَ اللّه ُ رَزَقَنِی الإِسلامَ یَومَئِذٍ فَأَکونَ ثالِثا مَعَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ رضی الله عنه . (1)

.

1- .مسند ابن حنبل : ج 1 ص 448 ح 1787 ، المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 202 ح 4842 ، المعجم الکبیر : ج 18 ص 100 ح 181 ، دلائل النبوّه للبیهقی : ج 2 ص 162 ، تاریخ الطبری : ج 2 ص 311 ، الاستیعاب : ج 3 ص 201 الرقم 1875 و ص 311 الرقم 2059 ، الإصابه : ج 4 ص 425 الرقم 5602 ، البدایه والنهایه : ج 3 ص 25 ؛ المناقب للکوفی : ج 1 ص 261 ح 173 کلّها نحوه ، کشف الغمّه : ج 1 ص 84 .

ص: 411

مسند ابن حنبل به نقل از اِیاس بن عفیف کِنْدی ، از پدرش : من مردی تاجر بودم . به حج رفتم و نزد عبّاس بن عبد المطّلب رفتم تا چیزی از او که مردی بازرگان بود بخرم . به خدا سوگند ، در مِنا نزد او بودم که مردی از چادری نزدیک به او خارج شد . سپس به خورشید نگاه کرد . وقتی خورشید را دید که از وسط آسمان گذشت ، برخاست و به نماز ایستاد . آن گاه ، زنی از همان چادری که آن مرد بیرون آمده بود ، بیرون آمد و پشت سرِ او ایستاد و شروع به نماز خواندن کرد . آن گاه ، نوجوانی در حدّ بلوغ ، از همان چادر بیرون آمد و با او به نماز ایستاد . به عبّاس گفتم: ای عبّاس! این کیست؟ گفت: این، محمّد بن عبد اللّه بن عبدالمطّلب، پسرِ برادرم است . گفتم : این زن کیست؟ گفت : همسرش خدیجه دختر خُوَیلِد است . گفتم : این جوان کیست؟ گفت : او پسر عمویش علی بن ابی طالب است . گفتم : چه کار می کند؟ گفت : نماز می خواند و می پندارد که پیامبر است و جز همسرش و پسر عمویش ، همین جوان ، کسی در این کار از او پیروی نمی کند ، و می پندارد که گنج های کسرا و قیصر ، برای او گشوده خواهد شد . [ اِیاس می گوید : ] عفیف که پسر عموی اشعث بن قیس است و بعدا اسلام آورد و اسلام نیکویی داشت ، می گفت : اگر خداوند ، آن روزْ اسلام را به من ارزانی می داشت ، در کنار علی بن ابی طالب ، سومین مسلمان بودم .

.


ص: 412

خصائص أمیر المؤمنین عن عفیف : جِئتُ فِی الجاهِلیَّهِ إلی مَکَّهَ ، وأنَا اُریدُ أن أبتاعَ لِأَهلی مِن ثِیابِها وعِطرِها . فَأَتَیتُ العَبّاسَ بنَ عَبدِ المُطَّلِبِ وکانَ رَجُلاً تاجِرا فَأَنَا عِندَهُ جالِسٌ ، حَیثُ أنظُرُ إلَی الکَعبَهِ ، وقَد حَلَّقَتِ (1) الشَّمسُ فِی السَّماءِ ، فَارتَفَعَت ، وذَهَبَت ، إذ جاءَ شابٌّ فَرَمی بِبَصَرِهِ إلَی السَّماءِ ، ثُمَّ قامَ مُستَقبِلَ الکَعبَهِ ، ثُمَّ لَم ألبَث إلّا یَسیرا حَتّی جاءَ غُلامٌ فَقامَ عَلی یَمینِهِ ، ثُمَّ لَم ألبَث إلّا یَسیرا حَتّی جاءَتِ امرَأَهٌ فَقامَت خَلفَهُما ، فَرَکَعَ الشّابُّ ، فَرَکَعَ الغُلامُ وَالمَرأَهُ ، فَرَفَعَ الشّابُّ فَرَفَعَ الغُلامُ وَالمَرأَهُ ، فَسَجَدَ الشّابُّ فَسَجَدَ الغُلامُ وَالمَرأَهُ . فَقُلتُ : یا عَبّاسُ ، أمرٌ عَظیمٌ ! قالَ العَبّاسُ : نَعَم أمرٌ عَظیمٌ ، أ تَدری مَن هذَا الشّابُّ ؟ قُلتُ : لا . قالَ : هذا مُحَمَّدُ بنُ عَبدِ اللّه ِ ؛ ابنُ أخی . أ تَدری مَن هذَا الغُلامُ ؟ هذا عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ؛ ابنُ أخی . أ تَدری مَن هذِهِ المَرأَهُ ؟ هذِهِ خَدیجَهُ بِنتُ خُوَیلِدٍ ؛ زَوجَتُهُ . إنَّ ابنَ أخی هذا أخبَرَنی : أنَّ رَبَّهُ رَبُّ السَّماءِ وَالأَرضِ ، أمَرَهُ بِهذَا الدّینِ الَّذی هُوَ عَلَیهِ ، ولا وَاللّه ِ ما عَلَی الأَرضِ کُلِّها أحَدٌ عَلی هذَا الدّینِ غَیرُ هؤُلاءِ الثَّلاثَهِ . (2)

.

1- .التحلیق : الارتفاع (النهایه : ج 1 ص 426 «حلق») .
2- .خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 36 ح 5 ، تاریخ دمشق : ج 8 ص 313 و ج 42 ص 34 ، مسند أبی یعلی : ج 2 ص 213 ح 1544 ، اُسد الغابه : ج 4 ص 47 الرقم3702 ، المعجم الکبیر : ج 18 ص 101 ح 182 وج 22 ص 452 ح 1103 ، الطبقات الکبری : ج 8 ص 17 ، تاریخ الطبری : ج 2 ص 311 ، الاستیعاب : ج 3 ص311 الرقم 2059 ، الإصابه : ج4 ص425 الرقم 5602، الکامل فی التاریخ : ج 1 ص 484 ، البدایه والنهایه : ج 3 ص 25 ؛ الإرشاد : ج 1 ص 30 ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 271 ح 183 و ص 272 ح 184 ، روضه الواعظین : ص 97 ، العمده : ص 63 ح 75 وفی الاثنتی عشره الأخیره نحوه وراجع المناقب للخوارزمی : ص 56 ح 21 .

ص: 413

خصائص أمیر المؤمنین به نقل از عفیف : در دوران جاهلیت به مکّه آمدم و می خواستم برای خانواده ام از آن جا لباس و عطر بخرم . نزد عبّاس بن عبدالمطّلب که مردی بازرگان بود رفتم . نزد او نشسته بودم و به کعبه نگاه می کردم . خورشید در آسمان ، بالا آمده بود . خورشید ، بالاتر آمد و متمایل شد . در این هنگام ، جوانی آمد و به آسمان نگاه کرد و آن گاه ، رو به کعبه ایستاد . پس از مدّت کوتاهی ، نوجوانی آمد و در سمت راست او ایستاد و بعد از مدّت کوتاه دیگری ، زنی آمد و پشت سرِ آن دو ایستاد . جوان به رکوع رفت و نوجوان و زن هم به رکوع رفتند . جوان ، سر بلند کرد و نوجوان و زن هم سر بلند کردند . جوان ، سجده کرد ، نوجوان و زن هم سجده کردند . گفتم : ای عبّاس ! [ چه ] چیز شگفتی! عبّاس گفت : آری ، چیز شگفتی است . می دانی این جوان کیست؟ گفتم : نه . گفت : این ، محمّد بن عبد اللّه ، پسرِ برادرم است . می دانی این نوجوان کیست؟ این ، علی بن ابی طالب ، پسرِ برادرم است . می دانی این زن کیست؟ این ، خدیجه دختر خُوَیلِد ، همسر اوست . این برادر زاده ام به من خبر داد که پروردگارش ، پروردگار آسمان و زمین ، او را به این دینی که دارد ، دستور داده است . به خدا سوگند که در روی زمین ، جز این سه نفر کسی به این دین درنیامده است .

.


ص: 414

فضائل الصحابه لابن حنبل عن ابن عبّاس : إنَّ عَلِیّا أوَّلُ مَن أسلَمَ . (1)

مسند ابن حنبل عن زید بن أرقم : أوَّلُ مَن أسلَمَ مَعَ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله عَلِیٌّ علیه السلام . (2)

المعجم الکبیر عن مالک بن الحویرث : کانَ أوَّلُ مَن أسلَمَ مِنَ الرِّجالِ عَلِیّا ، ومِن النِّساءِ خَدیجَهَ . (3)

مسند ابن حنبل عن ابن عبّاس فی عَلِیٍّ علیه السلام : کانَ أوَّلَ مَن أسلَمَ مِنَ النّاسِ بَعدَ خَدیجَهَ . (4)

.

1- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 589 ح 997 و ح 998 عن الحسن وغیره ، المعجم الکبیر : ج 11 ص 21 ح 10924 و ص 321 ح 12151 ، المصنّف لعبد الرزّاق : ج 5 ص 325 ، اُسد الغابه : ج 4 ص 89 الرقم 3789 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 36 .
2- .مسند ابن حنبل : ج 7 ص 78 ح 19301 ، سنن الترمذی : ج 5 ص 642 ح 3735 ولیس فیه «مع رسول اللّه صلی الله علیه و آله » ، المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 147 ح 4663 ، خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 34 ح 3 و4 ، المصنّف لابن أبی شیبه : ج 7 ص 502 ح 43 ، الطبقات الکبری : ج 3 ص 21 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 37 ، تاریخ الطبری : ج 2 ص 310 ، البدایه والنهایه : ج 3 ص 26 و ج 7 ص 224 .
3- .المعجم الکبیر : ج 19 ص 291 ح 648 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 37 ، مجمع الزوائد : ج 9 ص 353 ح 15258 عن أبی رافع ، الاستیعاب : ج 3 ص 198 الرقم 1875 عن ابن شهاب وعبد اللّه بن محمّد بن عقیل وقتاده وأبی إسحاق نحوه ؛ الأمالی للطوسی : ص 259 ح 467 عن ابن عبّاس .
4- .مسند ابن حنبل : ج 1 ص 709 ح 3062 ، فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 684 ح 1168 ، المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 143 ح 4652 ، الاستیعاب : ج 3 ص 198 الرقم 1875 وفیه «قال أبو عمر : هذا إسناد لا مطعن فیه لأحد ؛ لصحّته وثقه نقلته» ، المناقب للخوارزمی : ص 126 ح 140 وفیها «آمن» بدل «أسلم» و ص 58 ح 27 ، خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 71 ح 23 ، المعجم الکبیر : ج 12 ص 77 ح 12593 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 98 ، السنّه لابن أبی عاصم : ص 589 ح 1351 ، البدایه والنهایه : ج 7 ص 339 ، ذخائر العقبی : ص 157 ؛ المناقب للکوفی : ج 1 ص 295 ح 219 عن أبی مجلز وفیه «آمن» بدل «أسلم» ، شرح الأخبار : ج 2 ص 300 ح 618 وراجع کشف الغمّه : ج 1 ص 86 .

ص: 415

فضائل الصحابه ، ابن حنبل به نقل از ابن عبّاس : علی علیه السلام اوّلین کسی است که اسلام آورد .

مسند ابن حنبل به نقل از زید بن اَرقم : اوّلین کسی که همراه پیامبرخدا اسلام آورد ، علی بن ابی طالب علیه السلام بود.

المعجم الکبیر به نقل از مالک بن حُوَیرِث : اوّلین کس از بین مردان که اسلام آورد ، علی علیه السلام بود و از بین زنان ، خدیجه علیهاالسلام .

مسند ابن حنبل به نقل از ابن عبّاس ، درباره علی علیه السلام : او اوّلین کسی بود که پس از خدیجه ، اسلام آورد .

.


ص: 416

تاریخ الطبری عن ابن إسحاق : کانَ أوَّلَ ذَکَرٍ آمَنَ بِرَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله ، وصَلّی مَعَهُ ، وصَدَّقَهُ بِما جاءَهُ مِن عِندِ اللّه ِ ، عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام ، وهُوَ یَومَئِذٍ ابنُ عَشرِ سِنینَ . وکانَ مِمّا أنعَمَ اللّه ُ بِهِ عَلی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام أنَّهُ کانَ فی حِجرِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله قَبلَ الإِسلامِ . (1)

الاستیعاب : رُوِیَ عَن سَلمانَ وأبی ذَرٍّ وَالمِقدادِ وخَبّابٍ وجابِرٍ وأبی سَعیدٍ الخُدرِیِّ وزَیدِ بنِ الأَرقَمِ أنَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ علیه السلام أوَّلُ مَن أسلَمَ ، وفَضَّلَهُ هؤُلاءِ عَلی غَیرِهِ . (2)

.

1- .تاریخ الطبری : ج 2 ص 312 و ص 309 ولیس فیه من «وهو یومئذٍ ...» ، السیره النبویّه لابن هشام : ج 1 ص 262 ، المناقب للخوارزمی : ص 51 ح 13 ، البدایه والنهایه : ج 3 ص 26 نحوه ؛ روضه الواعظین : ص 97 وفیه إلی «عشر سنین» وراجع دلائل النبوّه للبیهقی : ج 2 ص 165 والاستیعاب : ج 3 ص 199 الرقم 1875 والفصول المختاره : ص 266 .
2- .الاستیعاب : ج 3 ص 197 الرقم 1875 ، تاریخ الطبری : ج 2 ص 312 عن محمّد بن المنکدر وربیعه بن أبی عبد الرحمن وأبی حازم المدنی والکلبی ، البدایه والنهایه : ج 3 ص 25 عن ابن حمید وعیسی بن سواده بن أبی الجعد ومحمّد بن المنکدر وربیعه بن أبی عبد الرحمن وأبی حازم والکلبی ، شرح نهج البلاغه : ج 13 ص 229 وفیه «روی بروایات مختلفه کثیره متعدّده عن زید بن أرقم وسلمان الفارسی وجابر بن عبد اللّه وأنس بن مالک» ، الصواعق المحرقه : ص 120 عن ابن عبّاس وأنس وزید بن أرقم وسلمان الفارسی وجماعه وزاد فی آخره «ونقل بعضهم الإجماع علیه» ولیس فیها من «وفضّله ...» .

ص: 417

تاریخ الطبری به نقل از ابن اسحاق : اوّلین مردی که به پیامبر خدا ایمان آورد و با او نماز گزارد و آنچه را او از سوی خدا آورده بود ، تصدیق کرد ، علی بن ابی طالب علیه السلام بود و در آن روز ، ده ساله بود . و از نعمت هایی که خداوند به علی بن ابی طالب علیه السلام روزی کرد ، آن بود که وی قبل از اسلام ، در دامان پیامبر خدا بود .

الاستیعاب : از سلمان ، ابوذر ، مقداد ، خبّاب ، جابر ، ابو سعید خُدْری و زید بن اَرقَم روایت شده است که اوّل کسی که اسلام آورد ، علی بن ابی طالب علیه السلام بود و [ نیز روایت شده است که ]اینان ، علی علیه السلام را از دیگران ، برتر دانسته اند.

.


ص: 418

البدایه والنهایه عن محمّد بن کعب : أوَّلُ مَن أسلَمَ مِن هذِهِ الاُمَّهِ خَدیجَهُ ، وأوَّلُ رَجُلَینِ أسلَما أبو بَکرٍ وعَلِیٌّ ، وأسلَمَ عَلِیٌّ قَبلَ أبی بَکرٍ . (1)

معرفه علوم الحدیث فی بَیانِ مَعرِفَهِ الصَّحابَهِ عَلی مَراتِبِهِم : أوَّلُهُم : قَومٌ أسلَموا بِمَکَّهَ ، مِثلُ : أبی بَکرٍ ، وعَمُرَ ، وعُثمانَ ، وعَلِیٍّ ، وغَیرِهُم ، ولا أعلَمُ خِلافا بَینَ أصحابِ التَّواریخِ أنَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ أوَّلُهُم إسلاما ، وإنَّمَا اختَلَفوا فی بُلوغِهِ . (2)

شرح نهج البلاغه : اِعلَم أنَّ شُیوخَنَا المُتَکَلِّمینَ لا یَکادونَ یَختَلِفونَ فی أنَّ أوَّلَ النّاسِ إسلاما عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام ، إلّا مَن عَساهُ خالَفَ فی ذلِکَ مِن أوائِلِ البَصرِیّینَ . فَأَمَّا الَّذی تَقَرَّرَتِ المَقالَهُ عَلَیهِ الآنَ ، فَهُوَ القَولُ بِأَنَّهُ علیه السلام أسبَقُ النّاسِ إلَی الإِیمانِ ، لا تَکادُ تَجِدُ الیَومَ فی تَصانیفِهِم وعِندَ مُتَکَلِّمیهِم وَالمُحَقِّقینَ مِنهُم خِلافا فی ذلِکَ . وَاعلَم أنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام ما زالَ یَدَّعی ذلِکَ لِنَفسِهِ ، ویَفتَخِرُ بِهِ ، ویَجعَلُهُ فی أفضَلِیَّتِهِ عَلی غَیرِهِ ، ویُصَرِّحُ بِذلِکَ . وقَد قالَ علیه السلام غَیرَ مَرَّهٍ : أنَا الصِّدّیقُ الأَکبَرُ ، وَالفاروقُ الأَوَّلُ ، أسلَمتُ قَبلَ إسلامِ أبی بَکرٍ ، وصَلَّیتُ قَبلَ صَلاتِهِ . ورَوی عَنهُ هذَا الکَلامَ بِعَینِهِ أبو مُحَمَّدِ بنُ قُتَیبَهَ فی کِتابِ المَعارفِ ، وهُوَ غَیرُ مُتَّهَمٍ فی أمرِهِ . ومِنَ الشِّعرِ المَروِیِّ عَنهُ علیه السلام فی هذَا المَعنَی الأَبیاتُ الَّتی أوَّلُها : مُحَمَّدٌ النَّبِیُّ أخی وصِهری وحَمزَهُ سَیِّدُ الشُّهَداءِ عَمّیومِن جُملَتِها : سَبَقتُکُمُ إلَی الإِسلامِ طُرّا غُلاما ما بَلَغتُ أوانَ حُلمیوَالأَخبارُ الوارِدَهُ فی هذَا البابِ کَثیرَهٌ جِدّا ، لا یَتَّسِعُ هذَا الکِتابُ لِذِکرِها ، فَلتُطلَب مِن مَظانِّها . ومَن تَأَمَّلَ کُتُبَ السِّیَرِ وَالتَّواریخِ عَرَفَ مِن ذلِکَ ما قُلناهُ . فَأَمَّا الذّاهِبونَ إلی أنَّ أبا بَکرٍ أقدَمُهُما إسلاما ، فَنَفَرٌ قَلیلونَ . (3)

.

1- .البدایه والنهایه : ج 3 ص 26 ، تاریخ الإسلام للذهبی : ج 1 ص 136 ، دلائل النبوّه للبیهقی : ج 2 ص 163 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 44 کلّها نحوه .
2- .معرفه علوم الحدیث : ص 22 .
3- .شرح نهج البلاغه : ج 4 ص 122 .

ص: 419

البدایه و النهایه به نقل از محمّد بن کعب : اوّل فردی که از بین امّت ، اسلام آورد ، خدیجه بود و دو مردی که اوّل اسلام آوردند ، ابو بکر و علی علیه السلام بودند و علی علیه السلام ، پیش از ابو بکر اسلام آورد .

معرفه علوم الحدیث در بیان شناخت صحابیان برپایه درجه شان : گروه نخست ، کسانی بودند که در مکّه اسلام آوردند ، نظیر : ابو بکر ، عمر ، عثمان ، علی علیه السلام و دیگران ، و در بین تاریخ نگاران ، تردیدی ندیدم در این که علی بن ابی طالب علیه السلام در اسلام آوردن ، اوّلینِ آنان بود و تنها در بلوغ او [ در آن هنگام ] اختلاف کرده اند .

شرح نهج البلاغه : بدان که استادان معتزلی مذهب ، در این که در اسلام آوردن ، علی بن ابی طالب علیه السلام اوّلینِ مردم بود ، تقریبا اختلافی ندارند . مگر از معتزلیان پیشین بصره که شاید در این مسئله مخالفت کرده باشند . امّا آنچه که امروزه مورد اتّفاق [ معتزلیان ]است ، اعتقاد به این است که او پیشتازترینِ مردم در ایمان آوردن بود و امروزه در نوشته های آنان و در نزد متکلّمان و محقّقان آنها ، کسی را نمی توان یافت که در این مورد ، اختلاف نظر داشته باشد . و بدان که امیر مؤمنان ، همواره این موضوع را برای خود ادّعا می کرد و بدان افتخار می ورزید و آن را دلیل برتری خود بر دیگران می شمرد و بدان تصریح می کرد ، و بارها فرموده است : «من صدّیق اکبر و فاروق اوّلم . پیش از اسلام آوردن ابو بکر ، اسلام آوردم و پیش از نماز خواندن او ، نماز خواندم» . ابو محمّد ابن قتیبه که به شیعه گری متهم نیست در کتاب المعارف ، عین همین سخن را از او روایت کرده است . و در این خصوص ، شعری از او (علی صلی الله علیه و آله ) نقل شده که بیت اوّل آن چنین است : «محمّدِ پیامبر ، برادر و پدر زن من است و حمزه ، سرور شهیدان ، عموی من است» .و از جمله این اشعار ، این بیت است که : بر همه شما در اسلام آوردن ، پیشی گرفتم در زمانی که نوجوان بودم و هنوز به بلوغ ، نرسیده بودم .گزارش های رسیده در این خصوص ، بسیار است و این کتاب ، گنجایش یادکردِ همه آنها را ندارد و در جاهای مناسب آن ، باید جستجو کرد و کسی که کتاب های شرح حال و تاریخ را بنگرد ، به آنچه که گفتیم ، خواهد رسید . امّا آنان که بر این باورند که ابو بکرْ نخستین مسلمان است ، تعداد کمی هستند .

.


ص: 420

راجع : ص 438 (کلام فی بدء إسلام الإمام) ص 6 (أوّل من صلّی مع النبیّ) ص 22 (أوّل من عَبَدَ اللّه من الاُمّه) ج 7 ص 526 (السابق) الغدیر : ج 3 ص 219 243 .

1 / 2 1عُمُرُهُ یَومَ أسلَمَ الکافی عن سعید بن المسیّب : سَأَلتُ عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ علیهماالسلام : اِبنَ کَم کانَ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام یَومَ أسلَمَ ؟ فَقالَ علیه السلام : أ وَکانَ کافِرا قَطُّ ؟ إنَّما کانَ لِعَلِیٍّ علیه السلام حَیثُ بَعَثَ اللّه ُ عَزَّ وجَلَّ رَسولَهُ صلی الله علیه و آله عَشرُ سِنینَ ، ولَم یَکُن یَومَئِذٍ کافِرا ، ولَقَد آمَنَ بِاللّه ِ تَبارَکَ وتَعالی وبِرَسولِهِ صلی الله علیه و آله ، وسَبَقَ النّاسَ کُلَّهُم إلَی الإِیمانِ بِاللّه ِ وبِرَسولِهِ صلی الله علیه و آله وإلَی الصَّلاهِ بِثَلاثِ سِنینَ ، وکانَت أوَّلُ صَلاهٍ صَلّاها مَعَ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله الظُّهرَ رَکعَتَینِ . (1)

.

1- .الکافی : ج 8 ص 339 ح 536 ، مختصر بصائر الدرجات : ص 129 .