گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد دهم
د انواع گناهان



ه گونه های بدی ها

د انواع گناهان1294.الإمام علیّ علیه السلام ( فِی العَبّاسِ بنِ رَبیعَهَ وقَد خَرَجَ لِلبِراز ) الدعوات :امیر مؤمنان ، هرگاه همه موجودی بیت المال را می بخشید ، فرمان می داد که آن را جارو کنند . آن گاه در آن جا نماز می گزارد و دعا می کرد و می گفت:

«بار خدایا! به تو پناه می برم از گناهی که اعمال را تباه می کند ؛ و به تو پناه می برم از گناهی که کیفر را پیش می اندازد ؛ و به تو پناه می برم از گناهی که نعمت ها را دگرگون می کند ؛ و به تو پناه می برم از گناهی که روزی را باز می دارد ؛ و به تو پناه می برم از گناهی که مانع دعا می شود ؛ و به تو پناه می برم از گناهی که از توبه باز می دارد ؛ و به تو پناه می برم از گناهی که پرده پاکی را می درَد ؛ و به تو پناه می برم از گناهی که پشیمانی به جای می گذارد ؛ و به تو پناه می برم از گناهی که بهره آدمی را محبوس می کند».ه گونه های بدی ها1296.العلل عن عطاء أبی محمّد :الغارات به نقل از نعمان بن سعد، از امام علی علیه السلام : او تازیانه به دست، به بازار می رفت و می فرمود : «بار خدایا! از بدی ها و از شرّ بازار ، به تو پناه می برم».1297.تهذیب التهذیب عن عطاء مولی إسحاق بن یحیی بن طلحهامام علی علیه السلام :هرگاه که از بازار ، نیازمندی های روزمرّه تان را می خرید ، به هنگام وارد شدن به بازار بگویید: «گواهی می دهم که جز خدای یگانه بی شریک ، خدایی نیست، و گواهی می دهم که محمّد صلی الله علیه و آله بنده و پیامبر اوست. بار خدایا! از معامله زیانبار و سوگند دروغ ، به تو پناه می برم و از کسادی متاع ، به تو پناه می جویم».

.


ص: 82

1298.العلل عن الولید بن القاسم :عنه علیه السلام :أعوذُ بِاللّهِ مِنَ الذُّنوبِ الَّتی تُعَجِّلُ الفَناءَ . (1)1299.الإمام علیّ علیه السلام ( فی تَأبینِ عَمّارِ بنِ یاسِرٍ ) عنه علیه السلام فِی الحِکَمِ المَنسوبَهِ إلَیهِ : اللّهُمَّ إنّا نَعوذُ بِکَ مِن بَیاتِ غَفلَهٍ ، وصَباحِ نَدامَهٍ . (2)1300.وقعه صفّین :عنه علیه السلام أیضا : اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ أن أقولَ حَقّا لَیسَ فیهِ رِضاکَ ألتَمِسُ بِهِ أحَدا سِواکَ ، وأعوذُ بِکَ أن أتَزَیَّنَ لِلنّاسِ بِشَیءٍ یَشینُنی عِندَکَ ، وأعوذُ بِکَ أن أکونَ عِبرَهً لِأَحَدٍ مِن خَلقِکَ ، وأعوذُ بِکَ أن یَکونَ أحَدٌ مِن خَلقِکَ أسعَدَ بِما عَلَّمتَنی مِنّی . (3)1301.الإمام علیّ علیه السلام ( لِقَیسِ بنِ سَعدِ بنِ عُبادَهَ ) عنه علیه السلام أیضا : اللّهُمَّ لا تَجعَلِ الدُّنیا لی سِجنا ، ولا فِراقَها عَلَیَّ حُزنا . أعوذُ بِکَ مِن دُنیا تَحرِمُنِی الآخِرَهَ ، ومِن أمَلٍ یَحرِمُنِی العَمَلَ ، ومِن حَیاهٍ تَحرِمُنی خَیرَ المَماتِ . (4)1302.الغارات عن صعصعه بن صوحان :الإمام الصادق علیه السلام :سَمِعَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام رَجُلاً یَقولُ : اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ مِنَ الفِتنَهِ .

قالَ: أراکَ تَتَعَوَّذُ مِن مالِکَ ووَلَدِکَ؛ یَقولُ اللّهُ تَعالی: «إِنَّمَآ أَمْوَ لُکُمْ وَ أَوْلَدُکُمْ فِتْنَهٌ» (5)

ولکِن قُل : اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ مِن مُضِلّاتِ الفِتَنِ . (6) .

1- .الکافی : ج 2 ص 347 ح 7 عن أبی حمزه الثمالی ، الدعوات : ص 61 ح 151 عن ابن الکوّاء ، بحار الأنوار : ج 73 ص 376 ح 14 .
2- .شرح نهج البلاغه : ج 20 ص 348 ح 991 .
3- .شرح نهج البلاغه : ج 20 ص 348 ح 993 .
4- .شرح نهج البلاغه : ج 20 ص 281 ح 224 .
5- .التغابن : 15 .
6- .الأمالی للطوسی : ص 580 ح 1201 عن عبد اللّه بن محمّد بن عبید ، تنبیه الخواطر : ج 2 ص 72 ، أعلام الدین : ص210 کلاهما عن محمّد بن عجلان وکلّها عن الإمام الهادی عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار: ج93 ص325 ح7.

ص: 83

1303.الإمام علیّ علیه السلام ( فی تَأبینِ مالِکٍ الأَشتَرِ ) امام علی علیه السلام :از گناهانی که نابودی را جلو می اندازند ، به خدا پناه می برم.1304.عنه علیه السلام ( فی کِتابِهِ إلی مالِکٍ الأَشتَرِ ) امام علی علیه السلام در حکمت های منسوب به ایشان : بار خدایا ! از شب غفلت ، و روز پشیمانی به تو پناه می بریم.1305.الإمام علیّ علیه السلام ( لِمُحَمَّدِ بنِ الحَنَفِیَّهِ ) امام علی علیه السلام در حکمت های منسوب به ایشان : بار خدایا! به تو پناه می برم از این که حقّی را که خشنودی تو در آن نیست ، بگویم و بدان خشنودی غیر تو را بجویم ؛ و به تو پناه می برم از این که در پیش مردم ، خود را به چیزی آراسته کنم که مرا نزد تو زشت می گرداند ؛ و به تو پناه می برم از این که عبرت برای بنده ای از بندگانت گردم ؛ و به تو پناه می برم از این که یکی از بندگانت با آنچه به من آموخته ای ، از من سعادتمندتر گردد.1306.الإمام علیّ علیه السلام ( لِمَعقِلِ بنِ قَیسٍ بَعدَ غَلَبَتِهِ بَنی ناجِی ) امام علی علیه السلام در حکمت های منسوب به ایشان : بار خدایا! دنیا را برای من زندان قرار مده و جدایی از آن را غمبار مکن . به تو پناه می برم از دنیایی که مرا از آخرتْ محروم کند ، و از آرزویی که از عملْ بازم دارد و از زندگی ای که خیر مُردن را از من بگیرد.1307.الإمام علیّ علیه السلام ( فی دُعائِهِ لِهاشِمٍ المِرقالِ ) امام صادق علیه السلام :امیر مؤمنان شنید که کسی می گوید : بار خدایا! از فتنه (آزمایش) به تو پناه می برم. فرمود : «می بینمت که از مال و فرزند ، به خدا پناه می جویی . خداوند متعال می فرماید : «اموال شما و فرزندانتان تنها [ وسیله ] آزمایشی [ برای شما ]هستند» . لیکن بگو : بار خدایا! از آزمایش های گم راه کننده به تو پناه می جویم» . .


ص: 84

1308.الإمام الحسین علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام :لا یَقولَنَّ أحَدُکُم : اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ مِنَ الفِتنَهِ ؛ لِأَ نَّهُ لَیسَ أحَدٌ إلّا وهُوَ مُشتَمِلٌ عَلی فِتنَهٍ ، ولکِن مَنِ استَعاذَ فَلیَستَعِذ مِن مُضِلّاتِ الفِتَنِ ، فَإِنَّ اللّهَ سُبحانَهُ یَقولُ : « وَاعْلَمُواْ أَنَّمَآ أَمْوَ لُکُمْ وَأَوْلَدُکُمْ فِتْنَهٌ» (1) . (2)3 / 3 8أدعِیَتُهُ فِی ابتِغاءِ الفَضائِلِأ : نورُ مَعرِفَهِ اللّهِ وأولِیائِهِ1312.{-1-} الإمام الحسین علیه السلام ( لاُِمِّ وَهبٍ ) بحار الأنوار عن نوف البکالی :رَأَیتُ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام مُوَلِّیا مُبادِرا ، فَقُلتُ : أینَ تُریدُ یا مَولایَ ؟ فَقالَ : دَعنی یا نَوفُ ، إنَّ آمالی تُقَدِّمُنی فِی المَحبوبِ .

فَقُلتُ : یا مَولایَ وما آمالُکَ ؟ قالَ : قَد عَلِمَهَا المَأمولُ ، وَاستَغنَیتُ عَن تَبیینِها لِغَیرِهِ ، وکَفی بِالعَبدِ أدَبا أن لا یُشرِکَ فی نِعَمِهِ وإرَبِهِ غَیرَ رَبِّهِ .

فَقُلتُ : یا أمیرَ المُؤمِنینَ ، إنّی خائِفٌ عَلی نَفسی مِنَ الشَّرَهِ ، وَالتَّطَلُّعِ إلی طَمَعٍ مِن أطماعِ الدُّنیا . فَقالَ لی : وأینَ أنتَ عَن عِصمَهِ الخائِفینَ وکَهفِ العارِفینَ ؟

فَقُلتُ : دُلَّنی عَلَیهِ .

قالَ : اللّهُ العَلِیُّ العَظیمُ ؛ تَصِلُ أمَلَکَ بِحُسنِ تَفَضُّلِهِ ، وتُقبِلُ عَلَیهِ بِهَمِّکَ ، وأَعرِض عَنِ النّازِلَهِ فی قَلبِکَ ، فَإِن أجَّلَکَ بِها فَأَنَا الضّامِنُ مِن مَوردِها ، وَانقَطِع إلَی اللّهِ سُبحانَهُ ، فَإِنَّهُ یَقولُ :

وعِزَّتی وجَلالی لَاُقَطِّعَنَّ أمَلَ کُلِّ مَن یُؤَمِّلُ غَیری بِالیَأسِ ، ولَأَکسُوَنَّهُ ثَوبَ المَذَلَّهِ فِی النّاسِ ، ولَاُبَعِّدَنَّهُ مِن قُربی ، ولَاُقَطِّعَنَّهُ عَن وَصلی ، ولَاُخمِلَنَّ ذِکرَهُ حینَ یَرعی غَیری ، أ یُؤَمِّلُ وَیلَهُ لِشَدائِدِهِ غَیری ، وکَشفُ الشَّدائِدِ بِیَدی ؟ ! ویَرجو سِوایَ وأنَا الحَیُّ الباقی ؟ ویَطرُقُ أبوابَ عِبادی وهِیَ مُغلَقَهٌ ویَترُکُ بابی وهُوَ مَفتوحٌ ؟ فَمَن ذَا الَّذی رَجانی لِکَثیرِ جُرمِهِ فَخَیَّبتُ رَجاءَهُ ؟

جَعَلتُ آمالَ عِبادی مُتَّصِلَهً بی ، وجَعَلتُ رَجاءَهُم مَذخورا لَهُم عِندی ، ومَلَأتُ سَماواتی مِمَّن لا یَمَلُّ تَسبیحی ، وأمَرتُ مَلائِکَتی أن لا یُغلِقُوا الأَبوابَ بَینی وبَینَ عِبادی .

أ لَم یَعلَم مَن فَدَحَتهُ (3) نائِبَهٌ مِن نَوائِبی أن لا یَملِکَ أحَدٌ کَشفَها إلّا بِإِذنی ، فَلِمَ یُعرِضُ العَبدُ بِأَمَلِهِ عَنّی ، وقَد أعطَیتُهُ مالَم یَسأَلنی فَلَم یَسأَلنی وسَأَلَ غَیری ؟ أفَتَرانی أبتَدِئُ خَلقی مِن غَیرِ مَسأَلَهٍ ، ثُمَّ اُسأَلُ فَلا اُجیبُ سائِلی ؟ أبَخیلُ أنَا فَیُبَخِّلُنی عَبدی ؟ ! أ وَلَیسَ الدُّنیا وَالآخِرَهُ لی ؟ أ وَلَیسَ الکَرَمُ وَالجودُ صِفَتی ؟ أ وَلَیسَ الفَضلُ وَالرَّحمَهُ بِیَدی ؟ أ وَلَیسَ الآمالُ لا تَنتَهی إلّا إلَیَّ ؟ فَمَن یَقطَعُها دونی ؟ وما عَسی أن یُؤَمِّلَ المُؤَمِّلونَ مَن سِوایَ ؟ !

وعِزَّتی وجَلالی لَو جَمَعتُ آمالَ أهلِ الأَرضِ وَالسَّماءِ ثُمَّ أعطَیتُ کُلَّ واحِدٍ مِنهُم ، ما نَقَصَ مِن مُلکی بَعضُ عُضوِ الذَّرَّهِ ! وکَیفَ یَنقُصُ نائِلٌ أنَا أفَضتُهُ ؟ یا بُؤسا لِلقانِطینَ مِن رَحمَتی ! یا بُؤسا لِمَن عَصانی وتَوَثَّبَ عَلی مَحارمی ، ولَم یُراقِبنی وَاجتَرَأَ عَلَیَّ !

ثُمَّ قالَ علیه السلام لی : یا نَوفُ ادعُ بِهذَا الدُّعاءِ :

إلهی إن حَمِدتُکَ فَبِمَواهِبِکَ ، وإن مَجَّدتُکَ فَبِمُرادِکَ ، وإن قَدَّستُکَ فَبِقُوَّتِکَ ، وإن هَلَّلتُکَ فَبِقُدرَتِکَ ، وإن نَظَرتُ فَإِلی رَحمَتِکَ ، وإن عَضَضتُ فَعَلی نِعمَتِکَ .

إلهی إنَّهُ مَن لَم یَشغَلهُ الوُلوعُ بِذِکرِکَ ، ولَم یَزوِهِ السَّفَرُ بِقُربِکَ ، کانَت حَیاتُهُ عَلَیهِ میتَهً ، ومیتَتُهُ عَلَیهِ حَسرَهً .

إلهی تَناهَت أبصارُ النّاظِرینَ إلَیکَ بِسَرائِرِ القُلوبِ ، وطالَعَت أصغَی السّامِعینَ لَکَ نَجِیّاتِ الصُّدورِ ، فَلَم یَلقَ أبصارَهُم رَدٌّ دونَ ما یُریدونَ ، هَتَکتَ بَینَکَ وبَینَهُم حُجُبَ الغَفلَهِ ، فَسَکَنوا فی نورِکَ ، وتَنَفَّسوا بِروحِکَ ، فَصارَت قُلوبُهُم مَغارِسا لِهَیبَتِکَ ، وأبصارُهُم ماکِفا لِقُدرَتِکَ ، وقَرُبَت أرواحُهُم مِن قُدسِکَ ، فَجالَسوا اسمَکَ بِوَقارِ المُجالَسَهِ ، وخُضوعِ المُخاطَبَهِ ، فَأَقبَلتَ إلَیهِم إقبالَ الشَّفیقِ ، وأنصَتَّ لَهُم إنصاتَ الرَّفیقِ ، وأجَبتَهُم إجاباتِ الأَحِبّاءِ ، وناجَیتَهُم مُناجاهَ الأَخِلّاءِ ، فَبَلِّغ بِیَ المَحَلَّ الَّذی إلَیهِ وَصَلوا ، وَانقُلنی مِن ذِکری إلی ذِکرِکَ ، ولا تَترُک بَینی وبَینَ مَلَکوتِ عِزِّکَ بابا إلّا فَتَحتَهُ ، ولا حِجابا مِن حُجُبِ الغَفلَهِ إلّا هَتَکتَهُ ، حَتّی تُقیمَ روحی بَینَ ضِیاءِ عَرشِکَ ، وتَجعَلَ لَها مَقاما نُصبَ نورِکَ ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ .

إلهی ما أوحَشَ طَریقا لا یَکونُ رَفیقی فیهِ أمَلی فیکَ ! وأبعَدَ سَفَرا لا یَکونُ رَجائی مِنهُ دَلیلی مِنکَ ! خابَ مَنِ اعتَصَمَ بِحَبلِ غَیرِکَ ، وضَعُفَ رَکنُ مَنِ استَنَدَ إلی غَیرِ رُکنِکَ ، فَیا مُعَلِّمَ مُؤَمِّلیهِ الأَمَلَ فَیُذهِبُ عَنهُم کَآبَهَ الوَجَلِ ، ولا تَحرِمنی صالِحَ العَمَلِ ، وَاکلَأنی کِلاءَهَ مَن فارَقَتهُ الحِیَلُ ، فَکَیفَ یَلحَقُ مُؤَمِّلیکَ ذُلُّ الفَقرِ وأنتَ الغَنِیُّ عَن مَضارِّ المُذنِبینَ ؟ !

إلهی وإنَّ کُلَّ حَلاوَهٍ مُنقَطِعَهٌ ، وحَلاوَهُ الإِیمانِ تَزدادُ حَلاوَتُهَا اتِّصالاً بِکَ .

إلهی وإنَّ قَلبی قَد بَسَطَ أمَلَهُ فیکَ ، فَأَذِقهُ مِن حَلاوَهِ بَسطِکَ إیّاهُ البُلوغَ لِما أمَّلَ ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قدَیرٌ .

إلهی أسأَلُکَ مَسأَلَهَ مَن یَعرِفُکَ کُنهَ مَعرِفَتِکَ مِن کُلِّ خَیرٍ یَنبَغی لِلمُؤمِنِ أن یَسلُکَهُ ، وأعوذُ بِکَ مِن کُلِّ شَرٍّ وفِتنَهٍ أعَذتَ بِها أحِبّاءَکَ مِن خَلقِکَ ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ .

إلهی أسأَلُکَ مَسأَلَهَ المِسکینِ ، الَّذی قَد تَحَیَّرَ فی رَجاهُ ، فَلا یَجِدُ مَلجَأً ولا مَسنَدا یَصِلُ بِهِ إلَیکَ ، ولا یُستَدَلُّ بِهِ عَلَیکَ إلّا بِکَ وبِأَرکانِکَ ومَقاماتِکَ الَّتی لا تَعطیلَ لَها مِنکَ ، فَأَسأَلُکَ بِاسمِکَ الَّذی ظَهَرتَ بِهِ لِخاصَّهِ أولِیائِکَ ، فَوَحَّدوکَ وعَرَفوکَ فَعَبَدوکَ بِحَقیقَتِکَ ، أن تُعَرِّفَنی نَفسَکَ لِاُقِرَّ لَکَ بِرُبوبِیَّتِکَ عَلی حَقیقَهِ الإِیمانِ بِکَ ، ولا تَجعَلنی یا إلهی مِمَّن یَعبُدُ الاِسمَ دونَ المَعنی ، وَالحَظنی بِلَحظَهٍ مِن لَحَظاتِکَ تُنَوِّر بِها قَلبی بِمَعرِفَتِکَ خاصَّهً ومَعرِفَهِ أولِیائِکَ ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ . (4) .

1- .الأنفال : 28 .
2- .نهج البلاغه : الحکمه 93 ، بحار الأنوار : ج 94 ص 197 ح 6 . قال السیّد الرضی رحمه الله فی توضیح کلام الإمام علیه السلام : ومعنی ذلک أنّه سبحانه یختبرهم بالأموال والأولاد ؛ لیتبیّن الساخط لرزقه والراضی بقسمه ، وإن کان سبحانه أعلم بهم من أنفسهم ، ولکن لتظهر الأفعال التی بها یستحقّ الثواب والعقاب ؛ لأنّ بعضهم یحبّ الذکور ویکره الإناث ، وبعضهم یحبّ تثمیر المال ویکره انثلام الحال ، وهذا من غریب ما سمع منه علیه السلام فی التفسیر .
3- .الفادِحه : النازِله (لسان العرب : ج 2 ص 540 «فدح») .
4- .بحار الأنوار : ج 94 ص 94 ح 12 نقلاً عن الکتاب العتیق الغروی .

ص: 85



3 / 3 8 دعاهای وی در خواستن فضیلت ها

الف نور شناخت خدا و اولیای خدا

1313.الإمام الحسین علیه السلام ( لِجَونٍ مَولی أبی ذَرٍّ الغِفارِیِّ ) امام علی علیه السلام :کسی از شما نگوید : «بار خدایا! از فتنه (آزمایش) به تو پناه می برم» ؛ چون هیچ کس نیست که گرفتار فتنه نباشد؛ امّا هر کس که می خواهد پناه جوید ، از آزمایش های گم راه کننده پناه جوید؛ چون خداوند سبحان می فرماید : «بدانید که اموال شما و فرزندانتان تنها [ وسیله ]آزمایشی [ برای شما ]هستند» . (1)3 / 3 8دعاهای وی در خواستن فضیلت هاالف نور شناخت خدا و اولیای خدا1317.عنه علیه السلام ( لَمّا بَلَغَهُ خَبَرُ شَهادَهِ قَیسِ بنِ مُسهِر ) بحارالأنوار به نقل از نَوف بِکالی : امیر مؤمنان را رویگردان و شتابان دیدم . گفتم : به کجا می روی ، مولای من؟

فرمود : «ای نوف! رهایم کن . آرزوهایم مرا به سوی محبوب کشانده است».

گفتم : مولای من! آرزوهایت چیست؟

فرمود : «آن که مورد آرزوست ، آن را می داند و از بیان آن برای دیگری بی نیازم . در ادب ورزی بنده ، همین بس که در نعمت ها و نیازهایش ، جز پروردگارش را شریک نکند».

گفتم : ای امیر مؤمنان! من از حرص و چشم داشتن بر آرزویی از آرزوهای دنیا برخود بیمناکم.

به من فرمود : «چرا از نگهدار بیمناکان و پناه عارفان ، بهره نمی گیری؟».

گفتم : مرا به آن ، راهنمایی کن.

فرمود : «خداوند بلندمرتبه شکوهمند . امیدت را به حُسن لطفش متّصل کن و با همه همّتت به او روی آور و از آنچه که در دلت فرود می آید ، روی برتاب و اگر آن را تأخیر انداخت ، من بر تحقّق آن ضامنم .

با بردین از غیر خدا به سوی او روی آور ؛ چون او می گوید :

به عزّت و جلالم سوگند که امید هر امید بسته به غیر خودم را با ناامیدی قطع می کنم و تن پوش خواری در بین مردم به وی خواهم پوشاند و او را از پیشگاهم دور خواهم ساخت و از مقام وصل خویش جدا خواهم کرد و آن گاه که از غیر من چشم می دارد ، یادش را به فراموشی خواهم سپرد .

وای بر او! آیا برای گرفتاری هایش به غیر من امید می بندد ، حال آن که گشودن سختی ها به دست من است؟ و به غیر من امیدوار است ، حال آن که من زنده و باقی هستم؟ درِ خانه بندگانم را که بسته است ، می زند و در خانه مرا که باز است ، رها می کند؟! چه کسی برای گناهان فراوانش امید به من داشته و امیدش را ناامید کرده ام؟ آرزوهای بندگانم را وابسته به خویش نهاده ام و امیدهایشان را در پیش خود ، ذخیره کرده ام و آسمان هایم را از آنانی که از تسبیح من خسته نمی شوند ، انباشته ام و به فرشتگانم فرمان داده ام که درهای میان من و بندگانم را نبندند.

آیا آن که حادثه ای از حوادث ناگوار را بر او فرو فرستادم ، نمی داند که [ اختیار ]رهایی از آن را هیچ کس جز به اذن من در دست ندارد؟ پس چرا بنده ام در آرزوهایش از من روی برمی تابد ، حال آن که آنچه را از من نخواسته ، به وی داده ام . باز هم از من نخواسته و از دیگری خواسته است؟!

با آن که می بینی به بندگانم بی درخواست می دهم ، می پنداری که اگر درخواست کنند ، پاسخ درخواست کننده را نخواهم داد؟ آیا من بخیلم که بنده ام بخیلم می پندارد؟ آیا دنیا و آخرت از آنِ من نیست؟ آیا لطف و بخشش از ویژگی های من نیست؟ آیا بخشش و رحمت ، در دست من نیست؟ آیا امیدها جز به من منتهی می شوند؟ چه کسی غیر از من امیدها را می بُرد؟ امید بستگان به غیر من ، چه چیزی آرزو می کنند؟!

به جلال و عزّتم سوگند ، اگر آرزوهای زمینیان و آسمانیانْ گِرد آید و آرزوی همه آنان را برآورده سازم ، به مقدار پاره ای از ذرّه از دارایی ام کم نمی شود . چه سان بهره مندی که من به او داده ام ، از دست بدهد؟ بدا به نا امیدان از رحمتم! بدا به آن که نافرمانی ام می کند و به سوی حرام هایم خیز برمی دارد و پاس مرا نمی دارد و بر من جرئت می ورزد! ».

آن گاه به من فرمود : «ای نوف! این دعا را بخوان:

خدای من! اگر سپاست می گویم ، به داده های توست و اگر تمجیدت می کنم ، به اراده توست و اگر تقدیست می کنم ، به توانایی توست و اگر از تو به یگانگی یاد می کنم ، به قدرت توست و اگر می نگرم ، به سوی رحمت توست و اگر چیزی را به دندان می گیرم ، همانا نعمت توست.

خدای من! آن که حرصِ یاد تو مشغولش نداشته و سفر به پیش تو سر به گریبانش نساخته است ، زندگی اش مُردگی است و مردنش حسرت است .

خدای من! دیدگان ناظران به تو به اسرار سینه ها می فرجامد و گوش دهندگان به تو ، نجوای دل ها را می شنوند و دیدگانشان را از آنچه می خواهند، چیزی باز نمی دارد . بین تو و آنان ، پرده غفلتْ دریده شده است، در نور تو جای گُزیده اند و به روح تو نفس می کشند و دل هایشان نهالستان هیبت تو گردیده و دیدگانشان ، پناه قدرت تو شده و روحشان به قدس (پاکی) تو نزدیک گردیده است و با وقار هم نشینی و فروتنی مخاطبه با نامت هم نشین شده اند، و تو با رویکردی مهربانانه ، به آنان روی می آوری و با دوستانه گوش دادن ، به آنان گوش می دهی و چون پاسخ دوستانه ، پاسخشان می دهی و چون رازگویی همدلان ، با آنان راز می گویی .

مرا هم به آن جایی که آنان رسیده اند ، برسان و مرا از یادکردِ خودم ، به یادکردِ خودت منتقل فرما و بین من و ملکوت عزّتت ، دری را ناگشوده رها مکن و هیچ پرده ای از پرده های غفلت را نادریده مگذار ، تا آن که روح من در میان روشنایی عرشَت قرار گیرد و جایگاهی در برابر نورت برای آن قرار ده . تو بر هر چیزی توانایی.

خدای من! راهی که در آن ، آرزوی تو همراهم نباشد ، چه ترسناک است و سفری که امید من در آن ، راه بلدی از جانب تو نباشد ، چه طولانی است! آن که به غیر ریسمان تو چنگ زد ، ناامید گشت و آن که به غیر ستون تو تکیه کرد ، سستْ تکیه گاه گردید.

ای آن که امید می آموزد به آنان که چشم امید به تو دوخته اند ، و آن گاه که غم بیمناکی را از آنان می زداید! مرا از کار خیر ، محروم مکن و از من محافظت کن چونان محافظت کردن از کسی که راه چاره از او سلب شده است . چه سان خواریِ نداری دامنگیر امیدواران به تو شود ، حال آن که تو بی نیاز از زیان به گنهکارانی .

خدای من! هر شیرینی ای پایان پذیر است ، جز شیرینی ایمان که با اتّصال به تو ، هر آن ، فزونی می یابد . خدای من! دل من ، امیدش را به سوی تو گسترانیده ، اینک تو از شیرینی امید گسترده به دست خویش ، رسیدن به آرزویش را به وی بچشان که تو بر هر چیزی توانایی .

خدای من! از تو ، همچون کسی که به کُنه معرفتت رسیده ، هر خیری را که سزاوار است مؤمنی انجام دهد ، خواستارم ، و از هر بدی و فتنه ای که دوستانت را از آن پناه داده ای، به تو پناه می جویم،که تو بر هر چیزی توانایی.

خدای من! همانند درخواست بینوایی درخواست می کنم که در امیدش سردرگم است و هیچ پناهگاه و تکیه گاهی نمی یابد که با آن ، به تو پیوند خورد و بر تو دلیل به پا دارد ، جز خود تو و ارکان تو و مقامات تو که از تو خالی نیستند .

از تو می خواهم به حقّ نامی از تو که به آن بر اولیای خاص خود جلوه کردی [ و در اثر آن جلوه ]آنان ، یکتایی تو را شهود کردند و به معرفت [ حقیقی ] تو رسیدند و به حقیقتت تو را عبادت نمودند که : خودت را به من بشناسان تا برپایه حقیقت ایمانِ به تو ، به ربوبیّتت اقرار کنم ، و مرا از آنانی قرار مده که نام را بدون معنا می پرستند ، و با نگاهی از نگرش های خود به من بنگر که دلم را به معرفتِ ویژه خود و شناخت اولیایِ خود ، نورانی کنی که تو بر هر چیزی توانایی.

.

1- .سیّد رضی گفته است : معنای آن این است که خدا ، آنان را به مال ها و فرزندان می آزماید تا ناخشنود از روزی و خشنود از قسمت او از هم بازشناخته شوند و هرچند خداوند داناتر از آنان به آنهاست ، لیکن برای آن که کارهایی که مستحق ثواب است ، از آنچه مستحق عقاب است ، پدید آید ؛ چه بعضی پسران را دوست دارند و دختران را ناپسند می شمارند ، و بعضی افزایش مال را پسندند و از کاهش آن ناخرسندند .

ص: 86

. .


ص: 87

. .


ص: 88

. .


ص: 89

. .


ص: 90

ب : الإِرشادُ إلیَ المَصالِحِ1319.الإمام الحسین علیه السلام ( فی مُسلِمِ بنِ عَوسَجَهَ ) الإمام علیّ علیه السلام :اللّهُمَّ إنَّکَ آنَسُ الآنِسینَ لِأَولِیائِکَ ، وأحضَرُهُم بِالکِفایَهِ لِلمُتَوَکِّلینَ عَلَیکَ ، تُشاهِدُهُم فی سَرائِرِهِم ، وتَطَّلِعُ عَلَیهِم فی ضَمائِرِهِم ، وتَعلَمُ مَبلَغَ بَصائِرِهِم . فَأَسرارُهُم لَکَ مَکشوفَهٌ ، وقُلوبُهُم إلَیکَ مَلهوفَهٌ . إن أوحَشَتهُمُ الغُربَهُ آنَسَهُم ذِکرُکَ ، وإن صُبَّت عَلَیهِمُ المَصائِبُ لَجَؤوا إلَی الاِستِجارَهِ بِکَ ، عِلما بِأَنَّ أزِمَّهَ الاُمورِ بِیَدِکَ ، ومَصادِرَها عَن قَضائِکَ .

اللّهُمَّ إن فَهِهتُ عَن مَسأَلَتی أو عَمیتُ عَن طِلبَتی فَدُلَّنی عَلی مَصالِحی ، وخُذ بِقَلبی إلی مَراشِدی ، فَلَیسَ ذلِکَ بِنُکرٍ مِن هِدایاتِکَ ، ولا بِبِدعٍ مِن کِفایاتِکَ . اللّهُمَّ احمِلنی عَلی عَفوِکَ ولا تَحمِلنی عَلی عَدلِکَ . (1) .

1- .نهج البلاغه : الخطبه 227 ، بحار الأنوار : ج 69 ص 329 ح 40 و ج 94 ص 230 ح 6 .

ص: 91



ب راهنمایی به مصلحت ها

ب راهنمایی به مصلحت ها1321.الإمام الباقر علیه السلام :امام علی علیه السلام :بار خدایا! تو بیش از هر کس مایه آرامش دوستان خود هستی و برای آنان که بر تو توکل کنند از همه کارسازتری . آنان را در نهانشان می بینی و بر درونشان ، آگاهی داری و نهایتِ نگرششان را می دانی . پس رازهای آنان بر تو آشکار است و دل هایشان داغ تو دارد . اگر غربت آنان را به وحشت اندازد ، یاد تو آنان را آرامش می دهد و اگر گرفتاری ها بر آنان سرازیر گردد ، به تو پناه می برند ؛ چون می دانند که زمام کارها به دست توست و منشأ آنها از قضای توست.

بار خدایا ! اگر در درخواستم درماندم و یا راه درخواست را ندانم ، مرا به مصلحت هایم راهنمایی کن و دلم را به آنچه که موجب رشد من است ، متوجه نما که در هدایت های تو ، این کار ، ناشناخته نیست و در کارسازی های تو ، کار تازه ای نیست.

بار خدایا ! به بخششت مرا بگیر و به عدالتت مگیر.

.


ص: 92

1322.المجتنی :عنه علیه السلام فِی الاِستِخارَهِ : ما شاءَ اللّهُ کانَ ، اللّهُمَّ إنّی أستَخیرُکَ خِیارَ مَن فَوَّضَ إلَیکَ أمرَهُ ، وأسلَمَ إلَیکَ نَفسَهُ ، وَاستَسلَمَ إلَیکَ فی أمرِهِ ، وخَلا لَکَ وَجهُهُ ، وتَوَکَّلَ عَلَیکَ فیما نَزَلَ بِهِ ، اللّهُمَّ خِر لی ولا تَخِر عَلَیَّ ، وکُن لی ولا تَکُن عَلَیَّ ، وَانصُرنی ولا تَنصُر عَلَیَّ ، وأعِنّی ولا تُعِن عَلَیَّ ، وأمکِنّی ولا تُمَکِّن مِنّی (1) ، وَاهدِنی إلَی الخَیرِ ، ولا تُضِلَّنی ، وأرضِنی بِقَضائِکَ ، وبارِک لی فی قَدَرِکَ ، إنَّکَ تَفعَلُ ما تَشاءُ ، وتَحکُمُ ما تُریدُ ، وأنتَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ .

اللّهُمَّ إن کانَ لِیَ الخِیَرَهُ فی أمری هذا فی دینی ودُنیایَ وعاقِبَهِ أمری ، فَسَهِّل لی ، وإن کانَ غَیرَ ذلِکَ فَاصرِفهُ عَنّی ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ ، وحَسبُنَا اللّهُ ونِعمَ الوَکیلُ . (2)1323.الخرائج والجرائح :عنه علیه السلام فِی الاِستِخارَهِ بَعدَ صَلاهِ رَکعَتَینِ : اللّهُمَّ إنّی قَد هَمَمتُ بِأَمرٍ قَد عَلِمتَهُ ، فَإِن کُنتَ تَعلَمُ أ نَّهُ خَیرٌ لی فی دینی ودُنیایَ وآخِرَتی فَیَسِّرهُ لی ، وإن کُنتَ تَعلَمُ أ نَّهُ شَرٌّ لی فی دینی ودُنیایَ وآخِرَتی فَاصرِفهُ عَنّی ، کَرِهَتْ نَفسی ذلِکَ أم أحَبَّت ، فَإِنَّکَ تَعلَمُ ولا أعلَمُ ، وأنتَ عَلّامُ الغُیوبِ . (3) .

1- .فی البلد الأمین : «علیَّ» .
2- .المصباح للکفعمی : ص 520 ، البلد الأمین : ص 162 ولیس فیه «وحسبنا اللّه ونِعم الوکیل» ، فتح الأبواب : ص 264 ، بحار الأنوار : ج 91 ص 284 ح 39 نقلاً عن مصباح ابن الباقی و ص 238 ح 4 .
3- .مکارم الأخلاق : ج 2 ص 101 ح 2291 ، بحار الأنوار : ج 91 ص 258 ح 5 .

ص: 93

1324.تاریخ دمشق عن ابن عائشه عن أبیه :امام علی علیه السلام در طلب خیر : آنچه خدا خواست ، واقع شد . بار خدایا! از تو طلب خیر می کنم ، همچون طلب کسی که کارش را به تو سپرده و خویش را به تو تسلیم کرده و در کارش تسلیم توست و تنها به تو رو نموده و در هر آنچه که بر او فرود آید ، به تو توکّل کرده است .

بار خدایا ! به سود من بگزین و به زیان من مگزین؛ برای من باش و نه به زیان من؛ به من یاری رسان و نه به زیان من ؛ به من کمک کن و نه به زیان من؛ مرا توانا ساز و نه ناتوان ؛ و مرا به سوی خوبی هدایت کن و گم راهم مساز؛ و به قضایت خشنودم کن و تقدیرت را برای من مبارک ساز . تو آنچه بخواهی ، می کنی و آنچه بخواهی ، حکم می نمایی ، و تو بر هر چیزی توانایی .

بار خدایا ! اگر خیرِ دین و دنیایم و پایان کارم ، در این امر است، آن را بر من آسان ساز و اگر غیر از این است ، آن را از من دورساز ای مهربان ترینِ مهربانان که تو بر هر چیزی توانایی . خداوند ، ما را بس و او بهترین وکیل است .1325.رجال الکشّی عن زراره :امام علی علیه السلام در طلب خیر از خدا ، پس از آن که دو رکعت نماز گزارد : بار خدایا! من به کاری کمر بستم که تو می دانی . اگر می دانی که در این کار برای من در دین، دنیا و آخرتم خیری هست ، آن را بر من آسان کن و اگر می دانی که در این کار برای من در دین، دنیا و آخرتم شرّی هست ، آن را از من دور ساز ، چه آن را ناخوش دارم و چه خوش بدارم ؛ چون تو می دانی و من نمی دانم ، و تو به رازهای نهانی دانایی . .


ص: 94

ج : مَکارِمُ الأَخلاقِ1327.الإمام الباقر علیه السلام :الإمام زین العابدین علیه السلام :کانَ أمیرُ المُؤمِنینَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ یَقولُ : اللّهُمَّ مُنَّ عَلَیَّ بِالتَّوَکُّلِ عَلَیکَ ، وَالتَّفوِیضِ إلَیکَ ، وَالرِّضا بِقَدَرِکَ ، وَالتَّسلیمِ لِأَمرِکَ ، حَتّی لا اُحِبَّ تَعجیلَ ما أخَّرتَ ، ولا تَأخیرَ ما عَجَّلتَ ، یا رَبَّ العالَمینَ . (1)1328.الدعوات :الإمام علیّ علیه السلام فِی الحِکَمِ المَنسوبَهِ إلَیهِ : اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ إخباتَ المُخبِتینَ ، وإخلاصَ الموقِنینَ ، ومُرافَقَهَ الأَبرارِ ، وَالعَزیمَهَ فی کُلِّ بِرٍّ ، وَالسَّلامَهَ مِن کُلِّ إثمٍ ، وَالفَوزَ بِالجَنَّهِ ، وَالنَّجاهَ مِنَ النّارِ . (2)1329.رجال الکشّی عن أبی جعفر الأحول عن الإمام الصادق ععنه علیه السلام أیضا : اللّهُمَّ إنَّ الآمالَ مَنوطَهٌ بِکَرَمِکَ ، فَلا تَقطَع عَلائِقَها بِسَخَطِکَ .

اللّهُمَّ إنّی أبرَأُ مِنَ الحَولِ وَالقُوَّهِ إلّا بِکَ ، وأدرَأُ بِنَفسی عَنِ التَّوَکُّلِ عَلی غَیرِکَ . (3)1330.عنه علیه السلام فی دُعائِهِ : اللّهُمَّ إنّی أسأَ لُکَ یا رَبَّ الأَرواحِ الفانِیَهِ ، ورَبَّ الأَجسادِ البالِیَهِ ، أسأَ لُکَ بِطاعَهِ الأَرواحِ الرّاجِعَهِ إلی أجسادِها ، وبِطاعَهِ الأَجسادِ المُلتَئِمَهِ إلی أعضائِها ، وبِانشِقاقِ القُبورِ عَن أهلِها ، وبِدَعوَتِکَ الصّادِقَهِ فیهِم ، وأخذِکَ بِالحَقِّ بَینَهُم إذا بَرَزَ الخَلائِقُ یَنتَظِرونَ قَضاءَکَ ، ویَرَونَ سُلطانَکَ ، ویَخافونَ بَطشَکَ ، ویَرجونَ رَحمَتَکَ ، یَومَ لا یُغنی مَولیً عَن مَولیً شَیئا ولا هُم یُنصَرونَ ، إلّا مَن رَحِمَ اللّهُ ، إنَّهُ هُوَ البَرُّ الرَّحیمُ .

أسأَ لُکَ یا رَحمنُ أن تَجعَلَ النّورَ فی بَصَری ، وَالیَقینَ فی قَلبی ، وذِکرَکَ بِاللَّیلِ وَالنَّهارِ عَلی لِسانی أبَدا ما أبقَیتَنی ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قدیرٌ . (4) .

1- .الکافی : ج 2 ص 580 ح 14 عن أبی حمزه ، مشکاه الأنوار : ص 45 ح 28 و ص 521 ح 1754 کلاهما عن الإمام الصادق عنه علیهماالسلام ، بحار الأنوار : ج 95 ص 292 ح 6 .
2- .شرح نهج البلاغه : ج 20 ص 286 ح 275 .
3- .شرح نهج البلاغه : ج 20 ص 348 ح 995 .
4- .المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 287 عن ضریر ، بحار الأنوار : ج 95 ص 88 ح 7 .

ص: 95



ج فضایل اخلاقی

ج فضایل اخلاقی1332.الکافی عن طرخان النخّاس :امام زین العابدین علیه السلام :امیر مؤمنان که درود خدا بر او باد می گفت : «بار خدایا ! به توکّل بر تو و سپردن کار به تو و خشنودی به تقدیر تو و تسلیم بودن به فرمانت بر من منّت نِه ، تا شتاب آنچه را که تأخیر افکندی و تأخیر آنچه را بدان شتاب دادی ، دوست نداشته باشم ، ای پروردگار جهانیان!».1333.رجال الکشّی عن زراره :امام علی علیه السلام در حکمت های منسوب به ایشان : بار خدایا! از تو خشوع خاشعان، اخلاص یقین کنندگان، همراهی خوبان، تصمیم در انجام دادن هر نیکی، سلامت از هر گناه، دستیابی به بهشت ، و رهایی از دوزخ را درخواست می کنم.1334.رجال الکشّی عن زراره :امام علی علیه السلام در حکمت های منسوب به ایشان : بار خدایا! آرزوها به کَرَم تو وابسته اند . با خشم خود ، پیوند آنها را قطع منما . بار خدایا! من از هر توان و قدرتی ، بجز قدرت تو ، بیزاری می جویم و خویش را از تکیه بر غیر تو باز می دارم.1335.الأمالی عن سدیر الصیرفی :امام علی علیه السلام در دعایش : بار خدایا! از تو می خواهم ای پروردگار روح های فانی و جسدهای متلاشی ، از تو درخواست می کنم به فرمانبری روح های برگشته به بدن ها ، و بدن های به هم آمده با اعضایشان ، و به گورهای شکافته برای صاحبانشان ، و به فراخوان صادق تو در بین آنان ، و به حقْ مداری ات در بین آنان ، هنگامی که آفریدگان برآیند و منتظر داوری تو گردند و سلطه تو را ببینند و از قدرتت بهراسند و به رحمتت امید ببندند ، آن روز که دوستی به دوستی سودی نمی رساند و یاری نمی شود ، جز آن که خدا به او رحم کند که او مهربان و رحیم است ، از تو درخواست می کنم ای رحمان ! تا در دیده ام نور و در قلبم یقین قرار دهی و تا هنگامی که مرا نگه می داری ، یادت را در شب و روز ، بر زبانم جاری سازی ، که تو بر هر چیزی توانایی.

.


ص: 96

د : العِصمَهُ مِنَ الذُّنوبِ1337.رجال الکشّی عن إسماعیل بن موسی :الإمام علیّ علیه السلام فی مُناجاتِهِ : إلهی لا سَبیلَ إلَی الاِحتِراسِ مِنَ الذَّنبِ إلّا بِعِصمَتِکَ ، ولا وُصولَ إلی عَمَلِ الخَیراتِ إلّا بِمَشیئَتِکَ ، فَکَیفَ لی بِإِفادَهِ ما أسلَفَتنی فیهِ مَشیئَتُکَ ؟ ! وکَیفَ لی بِالاِحتِراسِ مِنَ الذَّنبِ ما (1) لَم تُدرِکنی فیهِ عِصمَتُکَ ؟ ! (2)1338.رجال الکشّی عن عبدالرحمن بن الحجّاج :عنه علیه السلام فی مُناجاتِهِ : إلهی خَلَقتَ لی جِسما ، وجَعَلتَ لی فیهِ آلاتٍ اُطیعُکَ بِها وأعصیکَ ، واُغضِبُکَ بِها واُرضیکَ ، وجَعَلتَ لی مِن نَفسی داعِیَهً إلَی الشَّهَواتِ ، وأسکَنتَنی دارا قَد مُلِئَت مِنَ الآفاتِ ، ثُمَّ قُلتَ لی : اِنزَجِر ! فَبِکَ أنزَجِرُ ، وبِکَ أعتَصِمُ ، وبِکَ أستَجیرُ ، وبِکَ أحتَرِزُ ، وأستَوفِقُکَ (3) لِما یُرضیکَ ، وأسأَ لُکَ یا مَولای ، فَإِنَّ سُؤالی لا یُحفیکَ (4) . (5)ه : الزُّهدُ فِی الدُّنیا1340.قرب الإسناد عن محمّد بن عیسی :الإمام علیّ علیه السلام کانَ یَقولُ فی دُعائِهِ : اللّهُمَّ إنّی أسأَلُکَ سَلوا عَنِ الدُّنیا ومَقتا لَها ، فَإِنَّ خَیرَها زَهیدٌ ، وشَرَّها عَتیدٌ ، وصَفوَها یَتَکَدَّرُ ، وجَدیدَها یَخلَقُ ، وما فاتَ فیها لَم یَرجِع ، وما نیلَ فیها فِتنَهٌ ، إلّا مَن أصابَتهُ مِنکَ عِصمَهٌ ، وشَمِلَتهُ مِنکَ رَحمَهٌ ، فَلا تَجعَلنی مِمَّن رَضِیَ بِها وَاطمَأَنَّ إلَیها ، ووَثِقَ بِها ، فَإِنَّ مَنِ اطمَأَنَّ إلَیها خانَتهُ ، ومَن وَثِقَ بِها غَرَّتهُ . (6) .

1- .فی البلد الأمین : «ما إن ...» .
2- .المصباح للکفعمی : ص 492 ، البلد الأمین : ص 315 کلاهما عن الإمام العسکری عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 94 ص 105 ح 14 .
3- .استَوفَقْت اللّه : أی سألته التَّوفِیق (لسان العرب : ج 10 ص 383 «وفق») .
4- .الحفْو : المنْع (النهایه : ج 1 ص 410 «حفو») .
5- .المصباح للکفعمی : ص 495 ، البلد الأمین : ص 317 کلاهما عن الإمام العسکری عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 94 ص 107 ح 14 .
6- .إرشاد القلوب : ص 26 .

ص: 97



د مصونیت از گناه

ه زهد در دنیا

د مصونیت از گناه1342.عیون أخبار الرضا علیه السلام عن محمّد بن إسحاق عنامام علی علیه السلام در مناجاتش : خدای من! راهی برای محفوظ ماندن از گناه ، جز به نگهداشتِ تو نیست و دست زدن به کار خیر ، جز به اراده تو امکان ندارد . چه سان می توانم در آنچه اراده تو در آن ، درباره من تحقّق پیدا کرده ، کاری بکنم؟ و چگونه خود را از گناهْ حراست کنم ، وقتی که نگهداری تو مرا درنیافته باشد؟1343.الإمام الرضا علیه السلام ( فیما کَتَبَهُ إلَیهِ ) امام علی علیه السلام در مناجاتش : خدای من! تن مرا آفریدی و برای من در این تن ، ابزارهایی قرار دادی که به وسیله آنها تو را فرمان برم و نافرمانی ات کنم، تو را به خشم آورم و خشنودت سازم، و در ضمیرم انگیزه ای برای شهوات قرار دادی و در سرایی جایم دادی که انباشته از آفت هاست . آن گاه به من فرمودی : «باز ایست!» .

به کمک تو باز می ایستم و با یاری تو ، خود را نگه می دارم . به تو پناه می برم و به کمک تو [ از گناه ]احتراز می کنم و از تو برای آنچه تو را خشنود می سازد ، توفیق می خواهم .

ای مولای من! [ خواسته هایم را ] از تو می طلبم؛ چرا که درخواست من تو را باز نمی دارد.ه زهد در دنیا1345.کمال الدین عن عبد السلام بن صالح الهروی :امام علی علیه السلام در دعایش : بار خدایا ! از تو فراموشی دنیا و نفرت از آن را می خواهم ؛ چون خیر آن ، کم و شرّش مهیّاست، و زلالش کِدر و تازه اش کهنه می شود . آنچه در آن از دست رود ، باز نمی گردد و آنچه به آن دست یابند ، فتنه است ، جز برای کسی که نگهدارنده ای از تو به او رسد و رحمتی از تو او را شامل شود .

مرا از کسانی که به آن خشنود شده اند و بدان اطمینان یافته اند و به آن اعتماد کرده اند ، قرار مده . چرا که هر کس به دنیا مطمئن گردد ، دنیا به وی خیانت می کند ، و هر کس به آن اعتماد کند ، چرا که فریبش می دهد.

.


ص: 98

1346.عیون أخبار الرضا علیه السلام عن موسی بن عمر بن بزعنه علیه السلام فی مُناجاتِهِ : إلهی کَیفَ تَفرَحُ بِصُحبَهِ الدُّنیا صُدورُنا ، وکَیفَ تَلتَئِمُ فی غَمَراتِها اُمورُنا ، وکَیفَ یَخلُصُ لَنا فیها سُرورُنا ، وکَیفَ یَملِکُنا بِاللَّهوِ وَاللَّعِبِ غُرورُنا ، وقَد دَعَتنا بِاقتِرابِ الآجالِ قُبورُنا ؟ !

إلهی کَیفَ نَبتَهِجُ فی دارٍ قَد حُفِرَت لَنا فیها حَفائِرُ صَرعَتِها ، وفُتِلَت بِأَیدِی المَنایا حَبائِلُ غَدرَتِها ، وجَرَّعَتنا مُکرَهینَ جُرَعَ مَرارَتِها ، ودَلَّتنَا النَّفسُ (1) عَلَی انقِطاعِ عَیشِها ؟ ! لَولا ما أصغَت إلَیهِ هذِهِ النُّفوسُ مِن رَفائِعِ لَذَّتِها ، وَافتِتانِها بِالفانِیاتِ مِن فَواحِشِ زینَتِها .

إلهی فَإِلَیکَ نَلتَجِئُ مِن مَکائِدِ خُدعَتِها ، وبِکَ نَستَعینُ عَلی عُبورِ قَنطَرَتِها ، وبِکَ نَستَفطِمُ الجَوارِحَ عَن أخلافِ شَهوَتِها ، وبِکَ نَستَکشِفُ مِن جَلابیبِ حَیرَتِها ، وبِکَ نُقَوِّمُ مِنَ القُلوبِ استِصعابَ جَهالَتِها . (2)و : الدُّنیا عَونا عَلَی الآخِرَهِ1348.الإمام الرضا علیه السلام ( لَمّا نازَعَهُ إخوَتُهُ فی إرثِ أبیهِ ووَصِیَّت ) الثقات عن حمّاد عن إبراهیم :جَمَعَ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام الدُّنیا وَالآخِرَهَ بِخَمسِ کَلِماتٍ ، کانَ یَقولُ : اللّهُمَّ إنّی أسأَلُکَ مِنَ الدُّنیا وما فیها ما أسُدُّ بِهِ لِسانی ، واُحصِنُ بِهِ فَرجی ، واُؤَدّی بِهِ عَن أمانَتی ، وأصِلُ بِهِ رَحِمی ، وأتَّجِرُ فیهِ لِاخِرَتی . (3) .

1- .فی دستور معالم الحکم : «العِبَرُ» ، وهو الأنسب .
2- .المصباح للکفعمی : ص 491 ، البلد الأمین : ص 315 کلاهما عن الإمام العسکری عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 94 ص 104 ح 14 ؛ دستور معالم الحکم : ص 129 عن عبد اللّه الأسدی نحوه .
3- .الثقات : ج 8 ص 175 ، المناقب للخوارزمی : ص 365 ح 382 .

ص: 99



و دنیا ، یار آخرت

1349.الغیبه عن الحسن بن شمّون :امام علی علیه السلام در مناجاتش : خدای من! چگونه دل های ما به همراهی دنیا شادمان گردد و چه سان کارهای ما در سختی های آن ، سامان گیرد؟ چگونه شادی های ما در آن ، خالص [ و بی غصّه ]شود و چگونه از سرِ فریب و لهو و لعب ، زماممان را به دست گیرد ، درحالی که گورهای ما به نزدیک شدن مرگ ها فرامان می خوانند؟

خدای من! چگونه در سرایی که در آن برای ما حفره هایی برای مرگْ کَنده شده و تارهای بی وفایی آن به دست مرگ ، بافته شده و شرنگ تلخ آن ، به اجبار در کاممان ریخته شده و جان به پایان گرفتن عیش آن ، رهنمون گشته است شادمان باشیم؟

ای کاش جان ها به فزونی لذّت های آن ، گوش نمی دادند و به خاطر بسیاری زینت هایش فریب فانی شونده ها را نمی خوردند!

خدای من! از کیدهای نیرنگش به تو پناه می بریم ، و برای عبور از پل های آن ، از تو یاری می جویم ، و با یاری تو از پیامد شهوت هایش انداممان را باز می داریم ، و به کمک تو بالاپوش سرگردانی هایش را از خود برمی گیریم ، و به وسیله تو دل ها را از سرکشی نادانی هایش باز می داریم.و دنیا ، یار آخرت1351.رجال الکشّی عن علیّ بن مهزیار ( فی کِتابٍ لِلإِمامِ الجَوادِ علیه السلام إلَیهِ ) الثقات به نقل از حمّاد ، از ابراهیم : علی بن ابی طالب علیه السلام دنیا و آخرت را در پنج جمله گِرد آورد . او می گفت : «بار خدایا! از دنیا و آنچه در آن است ، آن قدر درخواست می کنم که با آن ، زبانم را ببندم، شهوتم را پاس بدارم، امانتم را بپردازم، صله رَحِم کنم ، و در آن ، برای آخرتم تجارت نمایم».

.


ص: 100

ز : العِزُّ وَالاِستِغناءُ1353.رجال الکشّی عن محمّد بن مرزبان عن محمّد بن سنان :الإمام علیّ علیه السلام :اللّهُمَّ صُن وَجهی بِالیَسارِ ، ولا تَبذُل جاهی بِالإِقتارِ ، فَأَستَرزِقَ طالِبی رِزقِکَ ، وأستَعطِفَ شِرارَ خَلقِکَ ، واُبتَلی بِحَمدِ مَن أعطانی ، واُفتَتَنَ بِذَمِّ مَن مَنَعَنی ، وأنتَ مِن وَراءِ ذلِکَ کُلِّهِ وَلِیُّ الإِعطاءِ وَالمَنعِ ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ . (1)1354.الخرائج والجرائح عن محمّد بن عمیر بن واقد الرازیعنه علیه السلام مِن دُعاءٍ کانَ یَدعو بِهِ کَثیرا : الحَمدُ لِلّهِ الَّذی لَم یُصبِح بی مَیِّتا ولا سَقیما ، ولا مَضروبا عَلی عُروقی بِسوءٍ ، ولا مَأخوذا بِأَسوَاَ عَمَلی ، ولا مَقطوعا دابِری ، ولا مُرتَدّا عَن دینی ، ولا مُنکِرا لِرَبّی ، ولا مُستَوحِشا مِن إیمانی ، ولا مُلتَبِسا عَقلی ، ولا مُعَذِّبا بِعَذابِ الاُمَمِ مِن قَبلِی . أصبَحتُ عَبدا مَملوکا ظالِما لِنَفسی ، لَکَ الحُجَّهُ عَلَیَّ ولا حُجَّهَ لی ، ولا أستَطیعُ أن آخُذَ إلّا ما أعطَیتَنی ، ولا أتَّقِیَ إلّا ما وَقَیتَنی .

اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ أن أفتَقِرَ فی غِناکَ ، أو أضِلَّ فی هُداکَ ، أو اُضامَ فی سُلطانِکَ ، أو اُضطَهَدَ وَالأَمرُ لَکَ !

اللّهُمَّ اجعَل نَفسی أوَّلَ کَریمَهٍ تَنتَزِعُها مِن کَرائِمی ، وأوَّلَ وَدیعَهٍ تَرتَجِعُها مِن وَدائِعِ نِعَمِکَ عِندی !

اللّهُمَّ إنّا نَعوذُ بِکَ أن نَذهَبَ عَن قَولِکَ ، أو أن نُفتَتَنَ عَن دینِکَ ، أو تَتابَعَ بِنا أهواؤُنا دونَ الهُدَی الَّذی جاءَ مِن عِندِکَ ! (2)1355.رجال الکشّی عن أبی هاشم الجعفری :الإمام الباقر علیه السلام :کانَ عَلِیٌّ علیه السلام یَقولُ فی دُعائِهِ وهُوَ ساجِدٌ : اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ أن تَبتَلِیَنی بِبَلِیَّهٍ تَدعونی ضَرورَتُها عَلی أن أتَغَوَّثَ (3) بِشَیءٍ مِن مَعاصیکَ ، اللّهُمَّ ولا تَجعَل لی حاجَهً إلی أحَدٍ مِن شِرارِ خَلقِکَ ولِئامِهِم ، فَإِن جَعَلتَ لی حاجَهً إلی أحَدٍ مِن خَلقِکَ فَاجعَلها إلی أحسَنِهِم وَجها وخُلُقا وخَلْقا ، وأسخاهُم بِها نَفسا ، وأطلَقِهِم بِها لِسانا ، وأسمَحِهِم بِها کَفّا ، وأَقَلِّهِم بِها عَلَیَّ امتِنانا . (4) .

1- .نهج البلاغه : الخطبه 225 ، الدعوات : ص 133 ح 330 ، بحار الأنوار : ج 95 ص 297 ح 11 .
2- .نهج البلاغه : الخطبه 215 ، بحار الأنوار : ج 94 ص 226 ح 1 نقلاً عن اختیار ابن الباقی و ص 230 ح 4 .
3- .غوَّث الرجلُ واستغاثَ : صاح واغوثاه ! هذا هو أصله ، ثمّ إنّهم استعملوه بمعنی صاح ونادی طلباً للغَوث (تاج العروس : ج 3 ص 242 «غوث») . والمراد هنا : أستعین علیها بشیء من معاصیک .
4- .قرب الإسناد : ص 1 ح 1 عن مسعده بن صدقه عن الإمام الصادق علیه السلام ، تحف العقول : ص 217 نحوه ، بحار الأنوار : ج 86 ص 228 ح 48 .

ص: 101



ز عزّت و بی نیازی

ز عزّت و بی نیازی1357.الخرائج والجرائح :امام علی علیه السلام :بار خدایا! به توانگری آبرویم را حفظ کن و به تنگ دستی حرمتم را ضایع مگردان تا از روزی خوارانت روزی خواهم و از آفریدگان بد کردارت مهربانی بجویم و به ستایش کسانی که به من می بخشند ، گرفتار شوم و به نکوهش آنانی که چیزی به من نمی دهند ، فریفته شوم ، حال آن که در ورای همه ، صاحب اختیار بخشش یا منع ، تویی ، و تو بر هر چیزی توانایی.1358.مکارم الأخلاق عن حمران :امام علی علیه السلام در دعایی که بسیار آن را می خوانْد : سپاسْ خدایی را سزاست که مرا مُرده یا بیمار ، به صبح درنیاورد ، رگ هایم را به ناخوشی گرفتار نساخت، به خاطر بدترین رفتارهایم مؤاخذه ام نکرد ، و مرا بی پشت نگردانْد، و از دین برگشته نگردانید ، و منکر پروردگارم قرار نداد ، نه از ایمان به وحشتم افکند، نه آشفته خِرَدم گردانْد ، و نه گرفتار عذاب های ملّت های پیشینم ساخت .

[ بار خدایا ! ] بنده ای بی اختیار و برخویش ستمکار گشتم . تو را بر من حجّت است و مرا حجّتی نیست، و جز آنچه که تو به من می بخشی ، توان به دست آوردن چیزی را ندارم و جز از آنچه که مرا نگه می داری ، نمی توانم خود را از [ آسیب ]چیزی حفظ کنم.

بار خدایا! از این که با وجود بی نیازی تو نیازمند گردم ، و با وجود هدایت تو گم راه شوم ، و با وجود قدرت تو گرفتار ستم گردم ، و یا با وجود بودن کار به دست تو خوار شوم ، به تو پناه می برم.

بار خدایا! جانم را نخستین نعمت گرانبها از بین نعمت هایت [ به من ] قرار ده که می ستانی و اوّلین امانتی از ودیعه های نعمتت که از من بازپس می گیری.

بار خدایا! از این که از فرمان تو دور شویم و یا از دین تو روی گردانیم و یا به جای هدایتی که از سوی تو می آید ، هوای نفسمان بر ما چیره گردد ، به تو پناه می بریم.1359.رجال الکشّی عن محمّد بن الفرج :امام باقر علیه السلام :علی علیه السلام در سجده در ضمن دعایش می گفت : «بار خدایا! به تو پناه می برم از این که به بلایی گرفتارم سازی که مرا بر آن دارد که به اندکی از نافرمانی ات یاری بجویم .

بار خدایا ! برای من نیازمندی ای به هیچ یک از بندگان شرور و فرومایه خود قرار مده، و اگر احتیاج به کسی از بندگانت را بر من مقرّر داشتی ، آن را به خوش روترین، خوش خُلق ترین ، زیباترین، بخشنده ترین، خوش زبان ترین، دست و دل بازترین و کم منّت ترین آنان بر من قرار ده».

.


ص: 102

1360.الخرائج والجرائح عن جعفر بن الشریف الجرجانی :الإمام علیّ علیه السلام :اللّهُمَّ أنتَ أهلُ الوَصفِ الجَمیلِ ، وَالتَّعدادِ الکَثیرِ . إن تُؤَمَّل فَخَیرُ مَأمولٍ ، وإن تُرجَ فَأَکرَمُ مَرجُوٍّ .

اللّهُمَّ وقَد بَسَطتَ لی فیما لا أمدَحُ بِهِ غَیرَکَ ، ولا اُثنی بِهِ عَلی أحَدٍ سِواکَ ، ولا أُوَجِّهُهُ إلی مَعادِنِ الخَیبَهِ ومَواضِعِ الرِّیبَهِ . وعَدَلتَ بِلِسانی عَن مَدائِحِ الآدَمِیّینَ ، وَالثَّناءِ عَلَی المَربوبینَ المَخلوقینَ .

اللّهُمَّ ولِکُلِّ مُثنٍ عَلی مَن أثنی عَلَیهِ مَثوبَهٌ مِن جَزاءٍ ، أو عارِفَهٌ مِن عَطاءٍ ، وقَد رَجَوتُکَ دَلیلاً عَلی ذَخائِرِ الرَّحمَهِ وکُنوزِ المَغفِرَهِ .

اللّهُمَّ وهذا مَقامُ مَن أفرَدَکَ بِالتَّوحیدِ الَّذی هُوَ لَکَ ، ولَم یَرَ مُستَحِقّا لِهذِهِ المَحامِدِ وَالمَمادِحِ غَیرَکَ ، وبی فاقَهٌ إلَیکَ لا یَجبُرُ مَسکَنَتَها إلّا فَضلُکَ ، ولا یَنعَشُ مِن خَلَّتِها إلّا مَنُّکَ وجودُکَ ، فَهَب لَنا فی هذَا المَقامِ رِضاکَ ، وأغنِنا عَن مَدِّ الأَیدی إلی سِواکَ ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قدَیرٌ . (1)1361.الإمام العسکریّ علیه السلام ( مِن کِتابِهِ إلی إسحاقَ بنِ إسماعیلَ ) عنه علیه السلام فِی الحِکَمِ المَنسوبَهِ إلَیهِ : اللّهُمَّ کَما صُنتَ وَجهی عَنِ السُّجودِ لِغَیرِکَ فَصُن وَجهی عَن مَسأَلَهِ غَیرِکَ . (2) .

1- .نهج البلاغه : الخطبه 91 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 330 ح 17 .
2- .شرح نهج البلاغه : ج 20 ص 320 ح 672 .

ص: 103

1362.عنه علیه السلام ( مِن کِتابِهِ إلی إبراهیمَ بنِ عَبدَهَ ) امام علی علیه السلام :بار خدایا ! تو سزاوار وصف زیبا و ستایش بی شمار و فراوانی . اگر تو را آرزو بَرند ، تو بهترین کسی هستی که آرزویش می کنند و اگر به تو امید بندند ، تو بهترین امیدبسته ای.

بار خدایا ! به من نعمتی بخشیدی که با آن ، جز تو را ستایش نکنم و جز تو را ثنا نگویم و با آن به معدن های ناامیدی و مکان های شک ، روی نیاورم ، و زبانم را از ستایش آدمیزادگان و ثناگویی بر مخلوقان و پروردگان برگردانده ای.

بار خدایا ! برای هر ثناگویی ، بر عهده آن که ثنا می گوید ، پاداشِ جزایی و یا نیکو عطایی است و من از تو راهنمایی به ذخایر رحمت و گنج های بخشش را امید دارم.

بار خدایا! این ، جایگاه کسی است که تو را به توحیدی که مختصّ توست، پذیرفته است و جز تو را شایسته این ستایش ها و ویژگی ها نمی داند ، و مرا نیازمندی به توست ، که جز فضل تو آن را جبران نمی کند و جز منّت و سخاوت تو از نداری به توانگری تبدیلش نمی کند .

به ما در این جایگاه ، خشنودی ات را ببخش و از این که دست ها را به سوی غیر تو بگشاییم ، بی نیازمان گردان ، که به درستی تو بر هر چیزی توانایی.1363.عنه علیه السلام ( مِن کِتابِهِ إلی عَبدِ اللّه ِ بنِ حَمدَوَیهِ ا ) امام علی علیه السلام در حکمت های منسوب به ایشان : بار خدایا ! همان گونه که صورتم را از سجده گزاری بر غیر خود نگاه داشتی، آن را از درخواست از غیر خود [ نیز ]محفوظ دار. .


ص: 104

ح : العافِیَهُ1365.الخرائج والجرائح عن عیسی بن صبیح :مهج الدعوات عن ابن عبّاس :کُنتُ عِندَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام جالِسا ، فَدَخَلَ عَلَیهِ رَجُلٌ مُتَغَیِّرُ اللَّونَ ، فَقالَ : یا أمیرَ المُؤمِنینَ ، إنّی رَجُلٌ مِسقامٌ کِثیرُ الأَوجاعِ ، فَعَلِّمنی دُعاءً أستَعینُ بِهِ عَلی ذلِکَ .

فَقالَ : اُعَلِّمُکَ دُعاءً عَلَّمَهُ جَبرائیلُ علیه السلام لِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی مَرَضِ الحَسَنِ وَالحُسَینِ ، وهُوَ هذَا الدُّعاءُ :

إلهی کُلَّما أنعَمتَ عَلَیَّ بِنِعمَهٍ قَلَّ لَکَ عِندَها شُکری ، وکُلَّمَا ابتَلَیتَنی ببَِلِیَّهٍ قَلَّ لَکَ عِندَها صَبری ، فَیا مَن قَلَّ شُکری عِندَ نِعَمِهِ فَلَم یَحرِمنی ، ویا مَن قَلَّ صَبری عِندَ بَلائِهِ فَلَم یَخذُلنی ، ویا مَن رَآنی عَلَی المَعاصی فَلَم یَفضَحنی ، ویا مَن رَآنی عَلَی الخَطایا فَلَم یُعاقِبنی عَلَیها ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، وَاغفِر لی ذَنبی ، وَاشفِنی مِن مَرَضی ، إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ . (1)1366.رجال الکشّی عن محمّد بن إبراهیم السمرقندی عن بورقالإمام علیّ علیه السلام کانَ یَقولُ فی دُعائِهِ : اللّهُمَّ إنِ ابتَلَیتَنی فَصَبِّرنی ، وَالعافِیَهُ أحَبُّ إلَیَّ . (2)1367.الکافی عن محمّد بن الحسن بن شمّون :الإمام الباقر علیه السلام :مَرِضَ عَلِیٌّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ ، فَأَتاهُ رَسولُاللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ لَهُ : قُل : اللّهُمَّ إنّی أسأَلُکَ تَعجیلَ عافِیَتِکَ ، أو صَبرا عَلی بَلِیَّتِکَ ، أو (3) خُروجا إلی رَحمَتِکَ . (4)ط : الاِستِسقاءُ1369.کشف الغمّه عن محمّد بن علیّ بن إبراهیم الهمدانی :الإمام الباقر علیه السلام :إنَّ عَلِیّا علیه السلام کانَ إذا استَسقی یَدعو بِهذَا الدُّعاءِ :

اللّهُمَّ انشُر عَلَینا رَحمَتَکَ بِالغَیثِ العَمیقِ (5) ، وَالسَّحابِ الفَتیقِ ، ومُنَّ عَلی عِبادِکَ بِبُلوغِ (6) الثَّمَرَهِ ، وأحیِ بِلادَکَ بِبُلوغِ الزَّهَرَهِ ، وأَشهِد مَلائِکَتَکَ الکِرامَ السَّفَرَهَ سَقیا مِنکَ نافِعا دائِما غَزرُهُ (7) ، واسِعا دَرُّهُ (8) ، وابِلاً سَریعا ، تُحیی بِهِ ما قَد ماتَ ، وتَرُدُّ بِهِ ما قَد فاتَ ، وتُخرِجُ بِهِ ما هُوَ آتٍ ، وتُوَسِّعُ لَنا بِهِ فِی الأَقواتِ ، سَحابا مُتَراکِما هَنیئا مَریئا طَبَقا مُجَلِّلاً غَیرَ مُضِرٍّ (9) وَدْقُهُ (10) ، ولا خُلَّبٍ بَرقُهُ .

اللّهُمَّ اسقِنا غَیثا مَریعا مُمرِعا عَریضا (11) واسِعا غَزیرا ، تَرُدُّ بِهِ النَّهیضَ وتَجبُرُ بِهِ المَهیضَ (12) .

[اللّهُمَّ] (13) اسقِنا سَقیا تُسیلُ مِنهُ الرُّضابَ ، وتَملَأُ بِهِ الحِبابَ (14) ، وتُفَجِّرُ مِنهُ الأَنهارَ ، وتُنبِتُ بِهِ الأَشجارَ ، وتُرخِصُ بِهِ الأَسعارَ فی جَمیعِ الأَمصارِ ، وتَنعَشُ بِهِ البَهائِمَ وَالخَلقَ ، وتُنبِتُ بِهِ الزَّرعَ ، وتُدِرُّ بِهِ الضَّرعَ ، وتَز[ی]دُنا بِهِ قُوَّهً إلی قُوَّتِنا (15) .

اللّهُمَّ لا تَجعَل ظِلَّهُ عَلَینا سَموما ، ولا تَجعَل بَردَهُ عَلَینا حُسوما ، ولا تَجعَل ضَرَّهُ عَلَینا رُجوما، ولا ماءَهُ عَلَینا اُجاجا. اللّهُمَّ ارزُقنا مِن بَرَکاتِ السَّماواتِ وَالأَرضِ. (16) .

1- .مهج الدعوات : ص 20 ، المصباح للکفعمی : ص 201 ، بحار الأنوار : ج 95 ص 63 ح 39 .
2- .الإقبال : ج 1 ص 318 ، بحار الأنوار : ج 98 ص 126 .
3- .فی الکافی : «و» بدل «أو» فی کلا الموضعین ، والأنسب ما أثبتناه کما فی المصادر الاُخری .
4- .الکافی : ج 2 ص 567 ح 16 عن أبی حمزه ، عدّه الداعی : ص 258 ، الدعوات : ص 192 ح 531 من دون إسنادٍ إلی المعصوم ، بحار الأنوار : ج 95 ص 19 ح 19 .
5- .فی المصدر : «المعبوّ» ، والأصحّ ما أثبتناه کما فی نسخه اُخری .
6- .وفی نسخه اُخری : «بینوع» بدل «ببلوغ» .
7- .الغَزِیرُ : الکثیر من کلّ شیء (لسان العرب : ج 5 ص 22 «غزر») .
8- .الدِّرَّه فی الأمطار : أن یتبع بعضها بعضاً وجمعها دِرَرٌ (لسان العرب : ج 4 ص 280 «درر») .
9- .فی المصدر : «ملط» ، وما أثبتناه من نسخه اُخری .
10- .الوَدْقُ : المطر (لسان العرب : ج 10 ص 373 «ودق») .
11- .فی المصدر : «عدیما» ، وما أثبتناه من النوادر للراوندی .
12- .فی المصدر : «عزیزا یرویه البهم ویجبر به النهم» ، وما أثبتناه من بحار الأنوار والنوادر للراوندی .
13- .سقطت کلمه : «اللهمّ» من المصدر ، وأثبتناها من النوادر للراوندی .
14- .کذا فی المصدر ، وفی النوادر للراوندی : «الجباب» .
15- .فی المصدر : «قوّتک» ، وما أثبتناه من نسخه اُخری .
16- .الجعفریّات : ص 49 ، النوادر للراوندی : ص 162 ح 244 نحوه وفی صدره «قال علیّ علیه السلام : إنّ رسول اللّه صلی الله علیه و آله دعا بهذا الدعاء فی الاستسقاء ...» ، بحار الأنوار : ج 91 ص 315 ح 4 .

ص: 105



ح سلامت

ط طلب باران

ح سلامت1371.الکافی عن أبی عبد اللّه بن صالح :مهج الدعوات به نقل از ابن عبّاس : نزد علی بن ابی طالب علیه السلام نشسته بودم که مردی رنگْ پریده وارد شد و گفت : ای امیرمؤمنان! من مردی بیمار و پُردردم . دعایی به من بیاموز تا از آن برای [ بهبود ]حالم کمک بگیرم.

فرمود : «دعایی که جبرئیل علیه السلام به پیامبر خدا در بیماری حسن و حسین آموخت ، به تو می آموزم و آن ، این دعاست:

خداوندا ! هرگاه نعمتی به من دادی ، شکر من در برابر آن برای تو اندک بود، و هرگاه مرا به بلایی گرفتار ساختی ، شکیبایی من در مقابل آن ، کم بود .

پس ای آن که شکر من در برابر نعمتش اندک بود و محرومم نساخت! و ای آن که شکیبایی من در برابر بلاهایش کم بود و مرا فرو نگذاشت! ای آن که مرا بر گناه دید و رسوایم نساخت! و ای آن که مرا بر اشتباهاتم دید و مجازاتم ننمود! بر محمّد صلی الله علیه و آله و خاندان او درود فرست، گناهانم را ببخش و از بیماری ام شفا ده که تو بر هر چیزی توانایی ».1372.الغیبه للطوسی عن أبی جعفر محمّد بن علیّ الأسود :امام علی علیه السلام پیوسته در دعایش می گفت : بار خدایا! اگر گرفتارم می سازی ، شکیبایم کن . با این حال ، سلامت برایم دوست داشتنی تر است.1373.رجال النجاشی :امام باقر علیه السلام : علی که درود خدا بر او باد ، بیمار شد . پیامبر خدا به دیدنش آمد و فرمود : «بگو : بار خدایا! از تو درخواست می کنم شتاب در عافیتت یا شکیبایی بر بلایایت و یا درآمدن به رحمتت را».ط طلب باران1375.دلائل الإمامه عن القاسم بن العلاء :امام باقر علیه السلام :علی علیه السلام هرگاه درخواست باران می کرد ، این دعا را می خواند: «بار خدایا! رحمتت را با باران فرو رونده در زمین و ابر بارور بر ما بگستران و بر بندگانت به رسیدن محصول ، منّت نِه ، و سرزمینت را با سرزدن شکوفه ها زنده ساز ، و فرشتگان بزرگوار فرستاده خویش را به آبیاری سودمند و پیوسته فراوان و پی در پی و درشت قطره و تند ، گواه گیر، تا آنچه را مُرده است ، با آن ، زنده سازی و آنچه را که از دست برون شده ، بازگردانی ، و آنچه را که در آینده خواهد آمد ، برون سازی و به وسیله آن ، روزی ها را بر ما گسترده گردانی ؛ ابری انبوه، خوشگوار، مطبوع، انباشته و باشکوه که بارانش زیانبار و برقش بی باران نباشد .

بار خدایا! بارانی حاصلخیز، رویاننده گیاهان پهناور، گسترده و فراوان که با آن گیاه بپاخاسته بازرویانی و گیاه پژمرده را طراوت بخشی ، برایمان بباران.

[ بار خدایا!] بارانی نصیبمان گردان که از آن ، دهان ها به آب افتد، آبْ انبارها پُر شود، چشمه ها جاری گردد، درخت ها سرسبز شود، قیمت ها در همه شهرها پایین آید، مردم و چارپایانْ جانی تازه گیرند، زراعتْ بروید ، شیر حیوان ها جاری گردد ، و توانی بر توانمان افزوده شود.

بار خدایا! سایه آن ابر را بر ما سَم قرار مده ، و سرمایش را بر ما شوم مکن ، و زیانش را بر ما نازل مکن، و آب آن را برایمان شور و تلخ مساز.

بار خدایا! از برکات آسمان ها و زمین به ما روزی دِه .

.


ص: 106

. .


ص: 107

. .


ص: 108

1376.الغیبه للطوسی عن محمّد بن عبد اللّه بن جعفر الحمی ( فی ذَیلِ کِتابِهِ إلَی الإِمامِ المَهدِیِّ علیه ) الإمام علیّ علیه السلام فِی الاِستِسقاءِ : اللّهُمَّ إنّا خَرَجنا إلَیکَ مِن تَحتِ الأَستارِ وَالأَکنانِ ، وبَعدَ عَجیجِ البَهائِمِ وَالوِلدانِ ، راغِبینَ فی رَحمَتِکَ ، وراجینَ فَضلَ نِعمَتِکَ ، وخائِفینَ مِن عَذابِکَ ونِقمَتِکَ .

اللّهُمَّ فَاسقِنا غَیثَکَ ، ولا تَجعَلنا مِنَ القانِطینَ ، ولا تُهلِکنا بِالسِّنینَ (1) ، ولا تُؤاخِذنا بِما فَعَلَ السُّفَهاءُ مِنّا یا أرحَمَ الرّاحِمینَ .

اللّهُمَّ إنّا خَرَجنا إلَیکَ نَشکو إلَیکَ ما لا یَخفی عَلَیکَ حینَ ألجَأَتنَا المَضائِقُ الوَعرَهُ ، وأجاءَتنَا المَقاحِطُ المُجدِبَهُ ، وأعیَتنَا المَطالِبُ المُتَعَسِّرَهُ ، وتَلاحَمَت عَلَینَا الفِتَنُ المُستَصعِبَهُ .

اللّهُمَّ إنّا نَسأَلُکَ أن لا تَرُدَّنا خائِبینَ ولا تَقلِبَنا واجِمینَ ، ولا تُخاطِبَنا بِذُنوبِنا ، ولا تُقایِسَنا بِأَعمالِنا .

اللّهُمَّ انشُر عَلَینا غَیثَکَ وبَرَکَتَکَ ، ورِزقَکَ ورَحمَتَکَ . وَاسقِنا سُقیا ناقِعَهً ، مُروِیَهً مُعشِبَهً ، تُنبِتُ بِها ما قَد فاتَ ، وتُحیی بِها ما قَد ماتَ . نافِعَهَ الحَیا ، کَثیرَهَ المُجتَنی ، تُروی بِهَا القیعانَ (2) ، وتُسیلُ البُطنانَ (3) ، وتَستَورِقُ الأَشجارَ ، وتُرخِصُ الأَسعارَ ، إنَّکَ عَلی ما تَشاءُ قَدیرٌ . (4)1377.الاحتجاج :عنه علیه السلام کانَ یَدعو بِهِ عِندَ الاِستِسقاءِ : یا مُغیثَنا ومُعینَنا عَلی دینِنا ودُنیانا ، بِالَّذی تَنشُرُ عَلَینا مِنَ الرِّزقِ ! نَزَلَ بِنا نَبَأٌ عَظیمٌ ، لا یَقدِرُ عَلی تَفریجِهِ غَیرُ مُنزِلِهِ ، عَجِّل عَلَی العِبادِ فَرَجَهُ ، فَقَد أشرَفَتِ الأَبدانُ عَلَی الهَلاکِ ، فَإِذا هَلَکَتِ الأَبدانُ هَلَکَ الدِّینُ !

یا دَیّانَ العِبادِ ، ومُقَدِّرَ اُمورِهِم بِمَقادیرِ أرزاقِهِم ، لا تَحُل بَینَنا وبَینَ رِزقِکَ ، وهَبنا ما أصبَحنا فیهِ مِن کَرامَتِکَ مُعتَرِفینَ ، قَد اُصیبَ مَن لا ذَنبَ لَهُ مِن خَلقِکَ بِذُنوبِنَا ، ارحَمنا بِمَن جَعَلتَهُ أهلاً بِاستِجابَهِ دُعائِهِ حینَ نَسأَلُکَ .

یا رَحیمُ لا تَحبِس عَنّا ما فِی السَّماءِ ، وَانشُر عَلَینا کَنَفَکَ (5) ، وعُد عَلَینا رَحمَتَکَ ، وَابسُط عَلَینا کَنَفَکَ (6) ، وعُد عَلَینا بِقَبولِکَ ، وَاسقِنَا الغَیثَ ولا تَجعَلنا مِنَ القانِطینَ ، ولا تُهلِکنا بِالسِّنینَ ، ولا تُؤآخِذنا بِما فَعَلَ المُبطِلونَ ، وعافِنا یا رَبِّ مِنَ النَّقِمَهِ فِی الدِّینِ ، وشَماتَهِ القَومِ الکافِرینَ ، یا ذَا النَّفعِ وَالنَّصرِ (7) ، إنَّکَ إن أجَبتَنا فَبِجودِکَ وکَرَمِکَ ، ولِاءِتمامِ ما بِنا مِن نَعمائِکَ ، وإن رَدَدتَنا فَبِلا ذَنبٍ مِنکَ لَنا ، ولکِن بِجِنایَتِنا عَلی أنفُسِنا، فَاعفُ عَنّا قَبلَ أن تَصرِفَنا، وأقِلنا وَاقلِبنا (8) بِإِنجاحِ الحاجَهِ، یا اللّهُ . (9) .

1- .السَّنهُ : الجدْبُ ، یقال : أخذتْهم السَّنه إذا أجدبوا واُقحطُوا (النهایه : ج 2 ص 413 «سنه») .
2- .القاع : أرض واسعهٌ سَهْله مطمئنّه مستویه حُرّه ، لا حُزونهَ فیها ولا ارتِفاعَ ولا انهِباط ، تَنفَرِجُ عنها الجبالُ والآکامُ (لسان العرب : ج 8 ص 304 «قوع») .
3- .بُطنان الأرض : ما تَوَطَّأ فی بطون الأرض سَهلِها وحَزنها وریاضها ، وهی قَرار الماء ومستَنقَعُه وهی البواطن والبُطون (لسان العرب : ج 13 ص 55 «بطن») .
4- .نهج البلاغه : الخطبه 143 ، بحار الأنوار : ج 91 ص 313 ح 3 .
5- .فی بحار الأنوار : «نعمک» بدل «کنفک» .
6- .الکَنَف : الجانِب والناحِیه ، هذا تمثیل لجعله تحت ظِلّ رحمته یوم القیامه (النهایه : ج 4 ص 205 «کنف») .
7- .کما فی الأصل ، ولعلّ الصواب : «والضرّ» .
8- .وفی نسخه : «واقبلنا» .
9- .الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام : ص 154 ، بحار الأنوار : ج 91 ص 334 ح 18 .

ص: 109

1378.کمال الدین عن عبد اللّه بن جعفر الحمیری :امام علی علیه السلام در طلب باران : بار خدایا! ما از زیر خانه ها و چادرها و پس از ناله چارپایان و کودکان ، به سوی تو آمدیم ، دل بسته به رحمتت و امیدوار به نعمتت و بیمناک از عذاب و کیفرت.

بار خدایا! با بارانت ما را سیراب کن و از ناامیدان قرارمان مده، به سال های قحطی هلاکمان مساز ، و به خاطر آنچه که نادانانمان انجام داده اند ، ما را مگیر ، ای مهربان ترینِ مهربانان!

بار خدایا! ما به سوی تو آمده ایم تا از چیزی شکایت کنیم که برای تو پوشیده نیست، به هنگامی که سختی های طاقت سوز ، ما را بیچاره ساخته اند ، و خشک سالی های بی باران ، به ستوهمان آورده اند ، و خواسته های سخت ، ناتوانمان ساخته اند ، و فتنه های دشوار ، به روی آورده اند.

بار خدایا! از تو می خواهیم که نا امیدمان برنگردانی ، و ما را ناخشنود از درگاهت مرانی ، و بر پایه گناهانمان با ما برخورد نکنی ، و ما را به کردارمان کیفر ندهی.

بار خدایا! باران و برکت و روزی و رحمتت را بر ما بگستران ، و ما را از آبی سودمند، سیراب کننده و رویاننده گیاهان ، سیراب کن؛ [ بارانی] که با آن ، آنچه از دست رفته ، بروید و آنچه مُرده ، زنده شود ؛ نعمت های آن گسترده و میوه اش فزون باشد، زمین های هموار را سیراب کند و در دره ها سیلْ جاری سازد ، و درختانْ برگ آرَند ، و با آن ، نرخ ها را پایین آری، که همانا تو بر هر چیزی که بخواهی ، توانایی.1379.الاحتجاج :امام علی علیه السلام در دعا به هنگام طلب باران : ای کمکْ کار و یاور ما بر دین و دنیایمان ، با روزی ای که بر ما می گسترانی! به ما حادثه بزرگی رسیده که جز فرو فرستاننده آن ، کسی نمی تواند آن را بگشاید . در گشودن آن برای بندگانت شتاب فرما ؛ چرا که تن ها در سراشیبی هلاکت قرار گرفته اند و هر گاه تن ها هلاک گردند ، دین نیز نابود می شود.

ای داور بندگان! ای که زندگی شان را به پیمانه روزی هایشان رقم می زنی! بین ما و روزی ات جدایی میفکن . ما بر کرامتت معترف شدیم . به گناه ما کسانی از بندگانت که بی گناه اند ، گرفتار آمده اند . به خاطر آنان که شایسته اجابت دعا قرارشان داده ای ، آن هنگام که از تو درخواست می کنیم ، بر ما رحم نما .

ای مهربان! از آنچه در آسمان است ، بازمان مدار ، و رحمتت را بر ما بگستران ، و لطفت را بر ما دوباره بازگردان ، و سایه حمایتت را بر ما بیفکن ، و با عذرپذیری ات به ما رو کن ، و به بارانْ سیرابمان کن ، و از ناامیدانْ قرارمان مده ، و به قحطی هلاکمان مساز ، و به کردار باطلکاران ، ما را مگیر.

ای پروردگار! ما را از عداوت در دین و سرزنش کافران باز دار . ای مالک سود و نصرت! اگر دعایمان را بپذیری ، به خاطر گذشت و کَرَم تو و تکمیل اِنعام تو بر ماست ، و اگر نپذیری ، نه گناهی از جانب تو در حقّ ما ، بلکه به خاطر جنایت ما بر خویشتن است . پیش از آن که ما را برگردانی ، بر ما ببخش ، و با برآوردن نیاز ، آزادمان ساز و بازِمان گردان ، ای خدا! .


ص: 110

1380.الاحتجاج ( فی ذِکرِ کِتابِ الإِمامِ المَهدِیِّ علیه السلام ) عنه علیه السلام فی دُعاءٍ استَسقی بِهِ : اللّهُمَّ اسقِنا ذُلُلَ السَّحابِ دونَ صِعابِها (1) . (2)1381.الکافی عن محمّد بن یوسف الشاشی :عنه علیه السلام فِی الاِستِسقاءِ : اللّهُمَّ قَدِ انصاحَت جِبالُنا ، وَاغبَرَّت أرضُنا ، وهامَت دَوابُّنا ، وتَحَیَّرت فی مَرابِضِها ، وعَجَّت عَجیجَ الثکالی عَلی أولادِها ، ومَلَّتِ التَّرَدُّدَ فی مَراتِعِها ، وَالحَنینَ إلی مَوارِدِها .

اللّهُمَّ فَارحَم أنینَ الآ نَّهِ ، وحَنینَ الحانَّهِ . اللّهُمَّ فَارحَم حَیرَتَها فی مَذاهِبِها ، وأنینَها فی مَوالِجِها .

اللّهُمَّ خَرَجنا إلَیکَ حینَ اعتَکَرَت عَلَینا حَدابیرُ (3) السِّنینَ ، وأخلَفَتنا مَخایِلُ (4) الجودِ . فَکُنتَ الرَّجاءَ لِلمُبتَئِسِ ، وَالبَلاغَ لِلمُلتَمِسِ . نَدعوکَ حینَ قَنَطَ الأَنامُ ، ومُنِعَ الغَمامُ ، وهَلَکَ السَّوامُ ، ألّا تُؤاخِذَنا بِأَعمالِنا ، ولا تَأخُذَنا بِذُنوبِنا . وَانشُر عَلَینا رَحمَتَکَ بِالسَّحابِ المُنبَعِقِ (5) ، وَالرَّبیعِ المُغدِقِ ، وَالنَّباتِ المونِقِ ، سَحّا وابِلاً تُحیی بِهِ ما قَد ماتَ ، وتَرُدُّ بِهِ ما قَد فاتَ .

اللّهُمَّ سُقیا مِنکَ مُحیِیَهً مُرْوِیَهً ، تامَّهً عامَّهً ، طَیِّبَهً مُبارَکَهً ، هَنیئَهً مَریعَهً . زاکِیا نَبتُها ، ثامِرا فَرعُها ، ناضِرا وَرَقُها ، تُنعِشُ بِهَا الضَّعیفَ مِن عِبادِکَ ، وتُحیی بِهَا المَیِّتَ مِن بِلادِکَ .

اللّهُمَّ سُقیا مِنکَ تُعشِبُ بِها نِجادُنا (6) ، وتَجری بِها وِهادُنا (7) ، ویُخصِبُ بِها جَنابُنا ، وتُقبِلُ بِها ثِمارُنا ، وتَعیشُ بِها مَواشینا ، وتَندی بِها أقاصینا ، وتَستَعینُ بِها ضَواحینا مِن بَرَکاتِکَ الواسِعَهِ ، وعَطایاکَ الجَزیلَهِ عَلی بَرِیَّتِکَ المُرمِلَهِ ، ووَحشِکَ المُهمَلَهِ . وأنزِل عَلَینا سَماءً مُخضِلَهً ، مِدرارا هاطِلَهً . یُدافِعُ الوَدقُ مِنهَا الوَدقَ ، ویَحفِزُ القَطرُ مِنهَا القَطرَ ، غَیرَ خُلَّبٍ بَرقُها ، ولا جَهامٍ عارِضُها ، ولا قَزَعٍ رَبابُها ، ولا شَفّانٍ ذِهابُها ، حَتّی یُخصِبَ لِاءِمراعِهَا المُجدِبونَ ، ویَحیی بِبَرَکَتِهَا المُسنِتونَ ، فَإِنَّکَ تُنزِلُ الغَیثَ مِن بَعدِما قَنَطوا ، وتَنشُرُ رَحمَتَکَ وأنتَ الوَلِیُّ الحَمیدُ . (8) .

1- .قال السیّد الرضی رحمه الله بعد ذکره لکلام الإمام علیه السلام : وهذا من الکلام العجیب الفصاحه ، وذلک أ نّه علیه السلام شبّه السحاب ذوات الرعود والبوارق والریاح والصواعق بالإبل الصعاب ، التی تقمص برحالها وتقصّ برکبانها ، وشبّه السحاب خالیه من تلک الروائع بالإبل الذلل ، التی تحتلب طیعه وتقتعد مسمحه .
2- .نهج البلاغه : الحکمه 472 ، خصائص الأئمّه علیهم السلام : ص 125 ، بحار الأنوار : ج 91 ص 318 ح 7 .
3- .الحدابیر : جمع حِدبار ، وهی الناقه التی بَدَا عَظمُ ظَهرها ، ونَشزَت حراقِیفُها من الهُزال ، فَشبّه بها السِّنِین التی یَکثُر فیها الجَدْب والقَحط (النهایه : ج 1 ص 350 «حدبر») .
4- .المَخِیلَه : السحابه الخلیقه بالمطر (النهایه : ج 2 ص 93 «خیل») .
5- .البُعاق : المطر الکثیر الغزیر الواسِع (النهایه : ج 1 ص 141 «بعق») .
6- .النَّجد : ما ارتفع من الأرض (النهایه : ج 5 ص 19 «نجد») .
7- .الوَهدُ : المطمئنُّ من الأرض والمکان المنخفض کأ نّه حفره (لسان العرب : ج 3 ص 470 «وهد») .
8- .نهج البلاغه : الخطبه 115 ، بحار الأنوار : ج 91 ص 318 ح 7 .

ص: 111

1382.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :امام علی علیه السلام در دعایی که بدان باران می طلبید : بار خدایا! ما را به ابرهای رام ، و نه ابرهای سرکش ، سیراب ساز (1) .1383.عنه صلی الله علیه و آله :امام علی علیه السلام در طلب باران : بار خدایا! کوه های ما از خشکسالی شکافته و زمین ما غبارآلود گشته است ، چارپایانمان تشنه اند و در آغل های خود ، آشفته ، چون زن بچّه مرده ، فریاد می کشند و از رفت و آمد به چراگاهشان و رفتن به آبشخورشان خسته اند.

بار خدایا! بر ناله گوسفندان و فریاد ماده شتران ، رحم کن . به آشفتگی شان در رفتنشان و زار زدنشان در آغل هایشان رحم کن.

بار خدایا! به هنگامی به سویت بیرون شدیم که قحطی بر ما روی آورده است و ابرهای باران زا با ما مخالفت ورزیده اند . تو امید دردمند و برآرنده حاجت درخواست کننده ای. به هنگامی که مردمْ ناامید شده اند و ابرها بازداشته و چرندگان نابود گشته اند ، تو را می خوانیم که : به کردارمان ، ما را مؤاخذه نفرما و به گناهانمان مگیر. رحمتت را با ابرهای پُر باران، بهار پُر آب و گیاهان شاداب ، بر ما بگستران ، با باران های درشتْ قطره ای که مُرده را بدان زنده سازی و از دست رفته را بازگردانی.

بار خدایا! به ما بارانی زنده کننده، سیرابگر ، کامل و فراگیر، پاکیزه و بابرکت، خوشگوار و پُرنعمت بباران که گیاهش پُر رشد، شاخه هایش پُربار، و برگ هایش سرسبز باشد و به آن ، بنده ناتوانت را توانمند سازی و سرزمین مُرده ات را زنده کنی.

بار خدایا! بارانی بباران که از آن ، زمین های بلندمان گیاه برویانَد و در زمین های پست آبْ جاری شود و اطرافمان پُرنعمت گردد، میوه هایمان فراوان شود و چارپایانمان زنده مانند، دورْ دست هایمان بهره برَند و پیرامونیان ما از برکت های گسترده و بخشش های فراوانت که خاصّ آفریده های فقیرت و جانوران وحشیِ رهاست ، یاری جویند .

و بر ما بارانی سیراب کننده ریزان و پیوسته فرود آور که از هر قطره آن ، قطره ای دیگر بجهَد ؛ بارانی که نه برق آن بی آب باشد و نه ابرش بی باران ، با ابرهایی که بی بادِ سرد باشند و بارانشان ریزان باشد تا گرفتاران به خشک سالی ، از باریدن آن ، گیاهان بسیار به دست آورند و به برکت آن ، قحطی زدگانْ زنده شوند . تو همانی که «پس از آن که ناامید شوند ، باران می فرستی» (2) و رحمتت را می گسترانی ، و تو ولیّ ستوده ای. .

1- .سیّد رضی پس از آوردن این سخن علی علیه السلام نوشته است : این از سخنان بسیار فصیح است ؛ چون آن حضرت ، ابرهای همراه با رعد و برق و باد و آذرخش را به شتران سرسختی تشبیه کرده است که بار از پشت می افکنند و سواری نمی دهند ، و ابرهای تهی از رعد و برق و ترسناک را به شتران رامی تشبیه کرده که شیرشان را به آرامی می دوشند و بر پشتشان به آسانی می نشینند.
2- .اشاره ای است به آیه 28 از سوره شورا .

ص: 112

. .


ص: 113

. .


ص: 114

ی : الاِستِغفارُ1385.عنه صلی الله علیه و آله :الإمام علیّ علیه السلام مِن کَلِماتٍ کانَ یَدعو بِها : اللّهُمَّ اغفِر لی ما أنتَ أعلَمُ بِهِ مِنّی . فَإِن عُدتُ فَعُد عَلَیَّ بِالمَغفِرَهِ . اللّهُمَّ اغفِر لی ما وَأَیتُ (1) مِن نَفسی ولَم تَجِد لَهُ وَفاءً عِندی . اللّهُمَّ اغفِر لی ما تَقَرَّبتُ بِهِ إلَیکَ بِلِسانی ثُمَّ خالَفَهُ قَلبی . اللّهُمَّ اغفِر لی رَمَزاتِ الأَلحاظِ وسَقَطاتِ الأَلفاظِ ، وشَهَواتِ الجَنانِ ، وهَفَواتِ اللِّسانِ . (2)1386.الإمام الصادق علیه السلام :عنه علیه السلام کانَ یَقولُ : اللّهُمَّ إنَّ ذُنوبی لا تَضُرُّکَ ، وإنَّ رَحمَتَکَ إیّایَ لا تَنقُصُکَ ، فَاغفِر لی ما لا یَضُرُّکَ ، وأَعطِنی ما لا یَنقُصُکَ . (3)1387.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :عنه علیه السلام فِی الحِکَمِ المَنسوبَهِ إلَیهِ : إلهی ما قَدرُ ذُنوبٍ اُقابِلُ بِها کَرَمَکَ ؟ ! وما قَدرُ عِبادَهٍ اُقابِلُ بِها نِعَمَکَ ؟ ! وإنّی لَأَرجو أن تَستَغرِقَ ذُنوبی فی کَرَمِکَ کَمَا استَغرَقتَ أعمالی فی نِعَمِکَ ! (4)1388.الإمام الباقر علیه السلام :المصباح للکفعمی فی ذِکرِ الاِستِغفارِ بِالأَسحارِ : قُل ما کانَ عَلِیٌّ علیه السلام یَقولُهُ فی سَحَرِ کُلِّ لَیلَهٍ وبَعدَ رَکعَتَیِ الفَجرِ :

اللّهُمَّ إنّی أستَغفِرُکَ مِمّا تُبتُ إلَیکَ مِنهُ ثُمَّ عُدتُ فیهِ ، وأستَغفِرُکَ لِما أرَدتُ بِهِ وَجهَکَ فَخالَطَنی فیهِ ما لَیسَ لَکَ ، وأستَغفِرُکَ لِلنِّعَمِ الَّتی مَنَنتَ بِها عَلَیَّ ، فَقَویتُ بِها عَلی مَعاصیکَ .

أستَغفِرُ اللّهَ الَّذی لا إلهَ إلّا هُوَ الحَیُّ القَیّومُ ، عالِمُ الغَیبِ وَالشَّهادَهِ الرَّحمنُ الرَّحیمُ ، لِکُلِّ ذَنبٍ أذنَبتُهُ ، ولِکُلِّ مَعصِیَهٍ ارتَکَبتُها .

اللّهُمَّ ارزُقنی عَقلاً کامِلاً ، وعَزما ثاقِبا ، ولُبّا راجِحا ، وقَلبا ذَکِیّا ، وعِلما کَثیرا ، وأدَبا بارِعا ، وَاجعَل ذلِکَ کُلَّهُ لی ولا تَجعَلهُ عَلَیَّ ، بِرَحمَتِکَ یا أرحَمَ الرّاحِمینَ .

ثُمَّ قُل خَمسا : أستَغفِرُ اللّهَ الَّذی لا إلهَ إلّا هُوَ الحَیُّ القَیّومُ وَأتوبُ إلَیهِ . (5) .

1- .الوَأْی : الوَعْد الذی یُوَثِّقُه الرجلُ علی نفسِه ، ویَعزِم علی الوفاء به (النهایه : ج 5 ص 144 «وأی») .
2- .نهج البلاغه : الخطبه 78 ، المصباح للکفعمی : ص 402 ، بحار الأنوار : ج 94 ص 229 ح 3 .
3- .البیان والتبیین : ج 3 ص 274 ، کنز العمّال : ج 2 ص 683 ح 5064 نقلاً عن الدینوری عن سفیان الثوری وفیه إلی «لا تنقصک» ؛ نثر الدرّ : ج 1 ص 274 .
4- .شرح نهج البلاغه : ج 20 ص 284 ح 253 .
5- .المصباح للکفعمی : ص 92 .

ص: 115



ی آمرزش خواهی

ی آمرزش خواهی1390.السنن الکبری عن أبی هریره :امام علی علیه السلام در عباراتی که با آنها دعا می کرد : بار خدایا! بر من ، آنچه را که تو از من بدان آگاه تری ، ببخش. اگر دوباره خلاف کردم ، بار دیگر مرا بیامرز .

بار خدایا! آنچه را که عهد کردم ، ولی وفای به آن را از من ندیدی ، بر من ببخش .

بار خدایا! آنچه را که به زبان با آن به تو تقرّب جُستم ، ولی قلبم با آن مخالفت کرد ، به من ببخش .

بار خدایا! نگاه های ناشایست ، اشتباه های سخن، شهوات دل و خطاهای زبان را بر من ببخش.1391.الإمام الصادق علیه السلام :امام علی علیه السلام همواره می گفت : بار خدایا! گناهانم به تو زیان نمی رساند ، و رحمت تو بر من ، از تو چیزی نمی کاهد . پس آنچه را که به تو زیان نمی رساند ، بر من ببخش ، و آنچه را که از تو نمی کاهد ، به من عنایت کن.1392.علل الشرائع عن حنان بن سدیر عن أبیه :امام علی علیه السلام در حکمت های منسوب به ایشان : خدای من! گناهان من چه مقدارند که با آنها با کَرَم تو مقابله کنم؟ و عبادت من چه ارزشی دارد که با آن ، با نعمت هایت مقابله کنم؟ من امیدوارم که گناهانم در کَرَمت غرق شوند ، چنان که عبادات من در نعمت هایت غرق می شوند.1393.تفسیر القمّی ( فی تَفسیرِ قَولِهِ تَعالی : {Q} «وَ قَالُواْ لا ) المصباح در بیان آمرزش طلبی در سحرگاهان : آنچه را که علی علیه السلام در سحرگاهان ، هر شب و پس از دو رکعت نماز صبح می گفت، بگو : «بار خدایا! از تو آمرزش می طلبم به خاطر آنچه از آن توبه کرده و باز بدان روی آورده ام ؛ و از تو آمرزش می طلبم به خاطر آنچه بِدان تو را قصد کردم ، ولی چیزی را که برای تو نیست ، در آن مخلوط کردم ؛ و از تو آمرزش می طلبم برای نعمت هایی که به من دادی و من با آن نعمت ها خود را بر نافرمانی تو تقویت کردم .

از خداوندی که جز او که زنده و پابرجا، دانای ناپیدا و پیدا و رحمان و رحیم است خدایی نیست ، آمرزش می طلبم به خاطر هر گناهی که انجام داده ام و برای هر نافرمانی ای که بدان گرفتار شده ام .

بارخدایا! به من خِرَدی کامل، اراده ای تیز، عقلی برتر، دلی زیرک، دانشی فراوان، و ادبی درخشان روزی کن و همه اینها را به سود من و نه به زیان من قرار ده، به رحمت خود ، ای مهربان ترینِ مهربانان!».

آن گاه ، پنج بار بگو : «أستغفر اللّه الذی لا إله إلّا هو الحی القیوم و أتوب الیه ؛ به درگاه خداوندی که جز او که زنده و پابرجاست خدایی نیست ، استغفار می کنم و به سوی او برمی گردم».

.


ص: 116

1394.الإمام الکاظم علیه السلام :الإمام علیّ علیه السلام کانَ إذا حَزَبَهُ أمرٌ خَلا فی بَیتٍ وقالَ : یا کهیعص یا نورُ یا قُدّوسُ ، یا حَیُّ یا اللّهُ یا رَحمنُ یُرَدِّدُها ثَلاثا اغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَحِلُّ النِّقَمَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُغَیِّرُ النِّعَمَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تورِثُ النَّدَمَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَحبِسُ القِسَمَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَهتِکُ العِصَمَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُنزِلُ البَلاءَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُعَجِّلُ الفَناءَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَزیدُ الأَعداءَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَقطَعُ الرَّجاءَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَرُدُّ الدُّعاءَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُمسِکُ غَیثَ السَّماءِ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُظلِمُ الهَواءَ ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَکشِفُ الغِطاءَ . (1)1395.الإمام علیّ علیه السلام :الفرج بعد الشدّه عن أیّوب بن العبّاس بن الحسن بِإِسنادٍ کَثیرٍ : إنَّ أعرابِیّا شَکا إلی أمیرِ المُؤمِنینَ عَلِیٍّ رضی الله عنه شَکوی لَحِقَتهُ ، وضیقا فِی الحالِ ، وکَثرَهً مِنَ العِیالِ ، فَقالَ لَهُ :

عَلَیکَ بِالاِستِغفارِ ! فَإِنَّ اللّهَ عَزَّ وجَلَّ یَقولُ : «اسْتَغْفِرُواْ رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّارًا» (2) الآیاتِ .

فَمَضَی الرَّجُلُ وعادَ إلَیهِ فَقالَ : یا أمیرَ المُؤمِنینَ ، إنّی قَدِ استَغفَرتُ اللّهَ کَثیرا ، ولَم أرَ فَرَجا مِمّا أنَا فیهِ ؟

فَقالَ لَهُ : لَعَلَّکَ لا تُحسِنُ الاِستِغفارَ ؟

قالَ : عَلِّمنی .

فَقالَ : أخلِص نِیَّتَکَ ، وأطِع رَبَّکَ ، وقُل :

اللّهُمَّ إنّی أستَغفِرُکَ مِن کُلِّ ذَنبٍ قَوِیَ عَلَیهِ بَدَنی بِعافِیَتِکَ ، أو نالَتهُ قُدرَتی بِفَضلِ نِعمَتِکَ ، أو بَسَطتُ إلَیهِ یَدی بِسابِغِ رِزقِکَ ، وَاتَّکَلتُ فیهِ عِندَ خَوفی مِنهُ عَلی أمانِکَ ، ووَثِقتُ فیهِ بِحِلمِکَ ، وعَوَّلتُ فیهِ عَلی کَریمِ عَفوِکَ .

اللّهُمَّ إنّی أستَغفِرُکَ مِن کُلِّ ذَنبٍ خُنتُ فیهِ أمانَتی ، أو بَخَستُ فیهِ نَفسی ، أو قَدَّمتُ فیهِ لَذَّتی ، أو آثَرتُ فیهِ شَهوَتی ، أو سَعَیتُ فیهِ لِغَیری ، أوِ استَغوَیتُ إلَیهِ مَن تَبِعَنی ، أو غَلَبتُ فیهِ بِفَضلِ حیلَتی ، أو أحَلتُ فیهِ عَلی مَولایَ فَلَم یُعاجِلنی عَلی فِعلی ، إذ کُنتَ سُبحانَکَ کارِها لِمَعصِیَتی غَیرَ مُریدِها مِنّی ، لکِن سَبَقَ عِلمُکَ فِیَّ بِاختِیاری ، وَاستِعمالِ مُرادی وإیثاری ، فَحَلُمتَ عَنّی ولَم تُدخِلنی فیهِ جَبرا ، ولَم تَحمِلنی عَلَیهِ قَهرا ، ولَم تَظلِمنی عَلَیهِ شَیئا ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ .

یا صاحِبی فی شِدَّتی ، یا مُؤنِسی فی وَحدَتی ، یا حافِظی فی غُربَتی ، یا وَلِیّی فی نِعمَتی ، یا کاشِفَ کُربَتی ، یا مُستَمِعَ دَعوَتی ، یا راحِمَ عَبرَتی ، یا مُقیلَ عَثرَتی ، یا إلهی بِالتَّحقیقِ ، یا رُکنیَ الوَثیقَ ، یا رَجائی لِلضّیقِ ، یا مَولای الشَّفیقَ ، یا رَبَّ البَیتِ العَتیقِ ، أخرِجنی مِن حَلَقِ المَضیقِ إلی سَعَهَ الطَّریقِ ، بِفَرَجٍ مِن عِندِکَ قَریبٍ وَثیقٍ ، وَاکشِف عَنّی کُلَّ شِدَّهٍ وضیقٍ ، وَاکفِنی ما اُطیقُ وما لا اُطیقُ .

اللّهُمَّ فَرِّج عَنّی کُلَّ هَمٍّ وغَمٍّ ، وأخرِجنی مِن کُلِّ حُزنٍ وکَربٍ ، یا فارِجَ الهَمِّ ، ویا کاشِفَ الغَمِّ ، ویا مُنزِلَ القَطرِ ، ویا مُجیبَ دَعوَهِ المُضطَرِّ ، یا رَحمنَ الدُّنیا وَالآخِرَهِ ورَحیمَهُما ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ خِیَرَتِکَ مِن خَلقِکَ ، وعَلی آلِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ ، وفَرِّج عَنّی ما ضاقَ بِهِ صَدری ، وعِیلَ مَعَهُ صَبری ، وقَلَّت فیهِ حیلَتی ، وضَعُفَت لَهُ قُوَّتی ، یا کاشِفَ کُلِّ ضُرٍّ وبَلِیَّهٍ ، یا عالِمَ کُلِّ سِرٍّ وخَفِیَّهٍ ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ ، «وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ» (3) ، «وَ مَا تَوْفِیقِی إِلَا بِاللَّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ» (4) وهُوَ رَبُّ العَرشِ العَظیمِ .

قالَ الأَعرابِیُّ : فَاستَغفَرتُ بِذلِکَ مِرارا ، فَکَشَفَ اللّهُ عَنِّی الغَمَّ وَالضّیقَ ، ووَسَّعَ عَلَیَّ فِی الرِّزقِ ، وأزالَ المِحنَهَ . (5) .

1- .الفرج بعد الشدّه لابن أبی الدنیا : ص 47 ح 68 عن الحارث العُکلی ، کنز العمّال : ج 2 ص 656 ح 4999 نقلاً عن ابن النجّار .
2- .نوح : 10 12 .
3- .غافر : 44 .
4- .هود : 88 .
5- .الفرج بعد الشدّه للتنوخی : ج 1 ص 42 ، کنز العمّال : ج 2 ص 258 ح 3966 نقلاً عن ابن النجّار .

ص: 117

1396.قصص الأنبیاء عن ابن عبّاس :امام علی علیه السلام هرگاه چیزی برای او اتّفاق می افتاد ، در اتاقی خلوت می گزید و می گفت : «ای کهیعص! ای نور! ای قُدّوس! ای زنده! ای خدا و ای رحمان!» .

سه بار این تعابیر را تکرار می کرد و سپس می گفت : «بر من ببخش گناهانی را که سبب فرود آمدن کیفر می شوند . بر من ببخش گناهانی را که باعث دگرگونی نعمت ها می گردند . بر من ببخش گناهانی را که موجب پشیمانی می شوند . بر من ببخش گناهانی را که روزی را باز می دارند . بر من ببخش گناهانی را که پیوندها را می دَرَند . بر من ببخش گناهانی را که موجب نزول بلا می شوند . بر من ببخش گناهانی را که باعث شتاب گرفتنِ نابودی می گردند . بر من ببخش گناهانی را که دشمنان را افزون می سازند . بر من ببخش گناهانی را که امید را قطع می کنند . بر من ببخش گناهانی را که سبب پذیرفته نشدن دعا می گردند . بر من ببخش گناهانی را که باران آسمان را نگه می دارند . بر من ببخش گناهانی را که فضا را تیره می کنند . بر من ببخش گناهانی را که پرده را می دَرَند».1397.الإمام الصادق علیه السلام :الفرج بعد الشدّه به نقل از ایّوب بن عباس بن حسن ، با سندهای فراوان : بادیه نشینی از ناراحتی ای که به وی رسیده بود و تنگی زندگی و فراوانی خانواده ، به امیر مؤمنان علی علیه السلام شکایت آورد . به او فرمود : «بر تو باد آمرزش خواستن ؛ چون خداوند عز و جل می فرماید : «از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او همواره آمرزنده است» ».

مرد رفت و بار دیگر برگشت و گفت : ای امیر مؤمنان! من بسیارْ طلب آمرزش از خداوند کردم ؛ ولی گشایشی در آنچه که بدان گرفتارم ، ندیدم.

به وی فرمود : «شاید تو خوب آمرزش نمی طلبی؟».

[ مرد] گفت : به من یاد بده.

فرمود : «نیتت را خالص کن و پروردگارت را اطاعت کن و بگو: بارخدایا! من از هر گناهی که به عافیت تو بدنم بر انجام دادن آن توان یافته است ، و یا به خاطر وفور نعمتت قدرتم بدان رسیده ، و یا به خاطر فراوانی رزقت ، بدان دست یافته ام و یا به هنگام ترس از آن گناه ، به امان تو تکیه کرده ام و به صبوری ات اعتماد نموده ام و بر کرامت گذشتت پناه جُسته ام، طلب آمرزش می کنم.

بارخدایا! طلب آمرزش می کنم از هر گناهی که در آن به امانتم خیانت کرده ام و یا به خودم ظلم کرده ام و یا لذّتم را در آن ، پیش داشته ام و یا شهوتم را برگزیده ام و یا برای دیگران در آن کار ، سعایت کرده ام و یا پیروانم را در آن ، گمراه کرده ام و یا به پشتیبانی حیله گری ام بر آن ، غالب شده ام و یا رو در روی مولایم ، در آن کار وارد شده ام ، ولی بر مؤاخذه کار ، تعجیل نکرده است؛ زیرا که تو به خاطر نافرمانی من ناخشنودی و آن را از من نمی خواهی .

با آن که بر اختیارداشتن من و کاربُرد اراده و خواستم آگاهی داشتی، با من مدارا کردی و در آن کار ، به جبر ، واردم نساختی و به قهر ، وادارم نکردی و در آن ، بر من ، هیچ ستم نکردی ، ای مهربان ترینِ مهربانان !

ای یار من در سختی هایم! ای هم نشین من در تنهایی هایم! ای نگهبان من در غربت هایم! ای ولیّ من در بهره مندی هایم ! ای گشاینده غم هایم! ای شنونده دعایم! ای مهربان بر اشک هایم! ای درگذرنده از خطاهایم! ای خدای حقیقی ام! ای ستون اعتمادم! ای امیدم در تنگی ها! ای مولای مهربان! ای پروردگار کعبه! با گشایشی نزدیک و استوار از پیش خود، مرا از گردنه تنگی ها به گستره راه ، خارج کن ، و هر سختی وتنگی را از من باز گشا، و در آنچه که توانمندم و یا ناتوانم، مرا بسنده باش.

بار خدایا! هر غم و گرفتگی را از من بگشا ، و از هر ناراحتی و غم خارجم کن ، ای گشاینده گرفتاری و ای بازکننده غم! ای فرو فرستاننده باران و ای پاسخگوی دعای درمانده! ای رحمان و رحیم دنیا و آخرت!

بر محمّد ، بهترین بنده خود از بین بندگانت و بر خاندان پاک و طاهر او درود فرست ، و از من آنچه را که موجب تنگی دلم گردیده و به سبب آن ، شکیبایی ام از دست رفته و چاره جویی ام کم گشته و توانم ناتوان شده ، برطرف ساز ، ای برطرف کننده هر زیان و گرفتاری! ای دانای هر نهان و هر راز! ای مهربان ترینِ مهربانان!

«کارم را به خدا می سپارم و خدا به [ حال] بندگان [ خود ] ، بیناست .» ؛ «و توفیق من ، جز به [ یاری ]خدا نیست.بر او توکّل کرده ام» و او پروردگارِ عرش عظیم است».

عرب بادیه نشین گفت : بارها با این جملات ، طلب آمرزش کردم و خداوند ، غم و دل تنگی را از من زدود و روزی ام را فراوان ساخت و گرفتاری را از من دور کرد. .


ص: 118

. .


ص: 119

. .


ص: 120

ک : حُسنُ الضِّیافَهِ فِی القَبرِ1399.الأمالی للطوسی عن أبی تحیی :الإمام علیّ علیه السلام فی مُناجاتِهِ : إلهی کَأَ نّی بِنَفسی وقَد اُضجِعَت فی حُفرَتِها ، وَانصَرَفَ عَنهَا المُشَیِّعونَ (1) مِن جیرَتِها ، وبَکَی الغَریبُ عَلَیها لِغُربَتِها ، وجادَ بِالدُّموعِ عَلَیهَا المُشفِقونَ مِن عَشیرَتِها ، وناداها مِن شَفیرِ القَبرِ ذَوو مَوَدَّتِها ، ورَحِمَهَا المُعادی لَها فِی الحَیاهِ عِندَ صَرعَتِها ، ولَم یَخفَ عَلَی النّاظِرینَ إلَیها عِندَ ذلِکَ ضُرُّ فاقَتِها ، ولا عَلی مَن رَآها قَد تَوَسَّدَتِ الثَّری عَجَزُ حِیلَتها .

فَقُلتَ : مَلائِکَتی ، فَریدٌ نَأی عَنهُ الأَقرَبونَ ، ووَحیدٌ جَفاهُ الأَهلونَ ، نَزَلَ بی قَریبا ، وأصبَحَ فِی اللَّحدِ غَریبا ، وقَد کانَ لی فی دارِ الدُّنیا داعِیا ، ولِنَظَری إلَیهِ فی هذَا الیَومِ راجِیا ، فَتُحسِنُ عِندَ ذلِکَ ضِیافَتی ، وتَکونُ أرحَمَ بی مِن أهلی وقَرابَتی . (2) .

1- .فی البلد الأمین : «المتّبعون» .
2- .المصباح للکفعمی : ص 496 ، البلد الأمین : ص 317 کلاهما عن الإمام العسکری عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 94 ص 107 ح 14 .