فصل چهارم : ویژگی های سیاسی و اجتماعی
4 / 1 برادری با پیامبر
4 / 1 1 پیمان برادری بستن پیامبر بین یارانش پیش از هجرت
فصل چهارم : ویژگی های سیاسی و اجتماعی4 / 1برادری با پیامبر4 / 1 1پیمان برادری بستن پیامبر بین یارانش پیش از هجرتالمُحبَّر در یادکردِ پیمان برادری بستن پیامبر صلی الله علیه و آله بین مهاجران ، پیش از هجرت : وی در مکّه ، بین آنان ، برپایه حق و برابری با یکدیگر پیمان بست، و بین خود و علی بن ابی طالب ، این پیمان را برقرار کرد.
السیره الحلبیّه :پیش از هجرت ، بین مسلمانان، یعنی مهاجران ، بر پایه حق و برابری پیمان بست و بین ابو بکر و عمر، بین حمزه و زید بن حارثه، بین عثمان و عبد الرحمان بن عوف، بین زبیر و ابن مسعود، بین عباده بن حارثه و بلال، بین مصعب بن عمیر و سعد بن ابی وقّاص، بین ابو عبیده بن جرّاح و سالمْ آزاد شده ابو حذیفه، بین سعید بن زید وطلحه بن عبید اللّه ، و بین علی علیه السلام و خودش پیمان برادری بست و فرمود : «آیا خشنود نیستی که برادر تو باشم؟». گفت : «چرا ، ای پیامبر خدا ! خشنودم» . فرمود : «تو در دنیا و آخرت ، برادر منی» 1 .
.
ص: 374
المعیار والموازنه :ثُمَّ فَکِّروا فی حَدیثِ المُؤاخاهِ وما فیهِ مِنَ الدَّلالَهِ الواضِحَهِ ؛ إذ مَیَّزَهُم عَلی قَدرِ مَنازِلِهِم ، ثُمَّ آخی بَینَهُم عَلی حَسَبِ مُفاضَلَتِهِم ؛ فَلَم یَکُن أحَدٌ أقرَبَ مِن فَضلِ أبی بَکرٍ مِن عُمَرَ ، فَلِذلِکَ آخی بَینَهُما ، وأشبَهَ طَلحَهُ الزُّبَیرَ وقَرُبَت مَنازِلُهُما لِذلِکَ فَآخی بَینَهُما ، وکَذلِکَ فَعَلَ بِعَبدِ الرَّحمنِ بنِ عَوفٍ آخی بَینَهُ وبَینَ عُثمانَ . ثُمَّ قالَ لِعَلِیٍّ : إنَّما أخَّرتُکَ لِنَفسی ، أنتَ أخی وصاحِبی ، فَلَم یَکُن فیهِم أحَدٌ أشبَهَ بِالنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله مِن عَلِیِّ ، ولا أولی بِمُؤاخاهِ النَّبِیِّ مِنهُ ، فَاستَحَقَّ بِمُؤاخاهِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ؛ لِتَقَدُّمِهِ عَلَی القَومِ . وکانَت مُؤاخاهُ عَلِیٍّ أفضَلَ مِن مُؤاخاهِ غَیرِهِ ؛ لِفَضلِهِ عَلی غَیرِهِ . (1)
الاستیعاب :آخی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَینَ المُهاجِرینَ بِمَکَّهَ ، ثُمَّ آخی بَینَ المُهاجِرینَ وَالأَنصارِ بِالمَدینَهِ ، وقالَ فی کُلِّ واحِدَهٍ مِنهُما لِعَلِیٍّ : أنتَ أخی فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ ، وآخی بَینَهُ وبَینَ نَفسِهِ . (2)
.
1- .المعیار والموازنه : ص 208 .
2- .الاستیعاب : ج 3 ص 202 الرقم 1875 .
ص: 375
المعیار والموازنه :در حدیث برادری و دلالت روشن آن بیندیشید ؛ چون پیامبر صلی الله علیه و آله بین آنان ، بر پایه جایگاهشان تمایز قرار داد و بر اساس برتری هایشان ، بین آنان پیمان برادری بست . در بین عرب ها هیچ کس از عمر به فضل ابو بکر نزدیک تر نبود . از این رو ، بین آن دو پیمان برادری بست . و طلحه ، شبیه زبیر بود و جایگاهشان نزدیک به هم ، و بین آن دو پیمان برادری بست . همچنین بین عبد الرحمان بن عوف و عثمان ، چنین کرد و پیمان برادری بست. آن گاه به علی علیه السلام فرمود : «تو را برای خودم نگه داشتم . تو برادر و یار منی» . در بین آنان ، هیچ کس به اندازه علی علیه السلام همانندتر به پیامبر صلی الله علیه و آله نبود و کسی به برادری با پیامبر صلی الله علیه و آله سزاوارتر از او نبود و به خاطر پیشی گرفتنش بر آنان ، شایستگی برادری پیامبر صلی الله علیه و آله را داشت و برادری علی علیه السلام برتر از برادری دیگران بود ، چون بر دیگران ، فضیلت داشت.
الاستیعاب :پیامبر خدا در مکّه بین مهاجران ، پیمان برادری بست و سپس در مدینه ، بین مهاجران و انصار ، پیمان برادری برقرار کرد و در هر دو پیمان به علی علیه السلام فرمود : «تو برادر من در دنیا و آخرتی» و بین خود و او پیمان برادری بست.
.
ص: 376
4 / 1 2مُؤاخاهُ النَّبِیِّ بَینَ أصحابِهِ بَعدَ الهِجرَهِالمناقب لابن المغازلی عن حذیفه بن الیمان :آخی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَینَ أصحابِهِ الأَنصارِ وَالمُهاجِرِ ، فَکانَ یُؤاخی بَینَ الرَّجُلِ ونَظیرِهِ . ثُمَّ أخَذَ بِیَدِ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ ، فَقالَ : هذا أخی . قالَ حُذَیفَهُ : رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله سَیِّدُ المُسلِمینَ ، وإمامُ المُتَّقینَ ، ورَسولُ رَبِّ العالَمینَ ، الَّذی لَیسَ لَهُ فِی الأَنامِ شَبیهٌ ولا نَظیرٌ ، وعَلِیُّ بنُ أبیطالِبٍ أخَوانِ . (1)
السیره النبویّه عن ابن إسحاق :آخی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَینَ أصحابِهِ مِنَ المُهاجِرینَ وَالأَنصارِ ، فَقالَ فیما بَلَغَنا ، ونَعوذُ بِاللّهِ أن نَقولَ عَلَیهِ ما لَم یَقُل : تَآخَوا فِی اللّهِ ؛ أخَوَینِ ، أخَوَینِ . ثُمَّ أخَذَ بِیَدِ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ ، فَقالَ : هذا أخی . فَکانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله سَیِّدُ المُرسَلینَ ، وإمامُ المُتَّقینَ ، ورَسولُ رَبِّ العالَمینَ ، الَّذی لَیسَ لَهُ خَطیرٌ ولا نَظیرٌ مِنَ العِبادِ ، وعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ رضی الله عنه أخَوَینِ ، وکانَ حَمزَهُ بنُ عَبدِ المُطَّلِبِ أسَدُ اللّهِ وأسَدُ رَسولِهِ صلی الله علیه و آله ، وعَمُّ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وزَیدُ بنَ حارِثَهَ مَولی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله أخَوَینِ ، وإلَیهِ أوصی حَمزَهُ یَومَ اُحُدٍ حینَ حَضَرَهُ القِتالُ إن حَدَثَ بِهِ حادِثُ المَوتِ وجَعفَرُ بنُ أبی طالِبٍ ذُو الجَناحَینِ الطَّیّارُ فِی الجَنَّهِ ومُعاذُ بنُ جَبَلٍ أخو بَنی سَلَمَهَ أخَوَینِ . قالَ ابنُ هِشامٍ : وکانَ جَعفَرُ بنُ أبی طالِبٍ یَومَئِذٍ غالِبا بِأَرضِ الحَبَشَهِ . (2)
الطبقات الکبری عن محمّد بن عمر بن علیّ :لَمّا قَدِمَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله آخی بَینَ المُهاجِرینَ بَعضِهِم فَبَعضٍ (3) ، وآخی بَینَ المُهاجِرینَ وَالأَنصارِ . فَلَم تَکُن مُؤاخاهٌ إلّا قَبلَ بَدرٍ ، آخی بَینَهُم عَلَی الحَقِّ وَالمُؤاساهِ ؛ فَآخی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَینَهُ وبَینَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ . (4)
.
1- .المناقب لابن المغازلی : ص 38 ح 60 ؛ الأمالی للطوسی : ص 587 ح 1415 ، کشف الغمّه : ج 1 ص 329 .
2- .السیره النبویّه لابن هشام : ج 2 ص 150 ، البدایه والنهایه : ج 3 ص 226 .
3- .کذا فی المصدر ، ولعلّ الصحیح : «ببعض» .
4- .الطبقات الکبری : ج 3 ص 22 .
ص: 377
4 / 1 2 پیمان برادری بستن پیامبر بین یارانش پس از هجرت
4 / 1 2پیمان برادری بستن پیامبر بین یارانش پس از هجرتالمناقب ، ابن مغازلی به نقل از حذیفه بن یمان : پیامبر خدا بین یاران انصار و مهاجر خود،پیمان برادری بست و هرکس را با همانندش برادر می ساخت . آن گاه دست علی بن ابی طالب علیه السلام را گرفت و فرمود : «این ، برادر من است». حذیفه گفت : پیامبر خدا ، سرور مسلمانان، پیشوای پرهیزگاران و فرستاده پروردگار جهانیان که در بین مردم ، برای او شبیه و همانندی نیست،با علی بن ابی طالب برادرند.
السیره النبویّه به نقل از ابن اسحاق : پیامبر خدا بین یاران مهاجر و انصار خود ، پیمان برادری بست و طبق آنچه که به ما رسیده که به خدا پناه می بریم که چیزی را که نگفته ، به وی نسبت دهیم ، فرمود : «در راه خدا ، دو نفر دو نفر ، برادر شوید» . آن گاه ، دست علی بن ابی طالب علیه السلام را گرفت و فرمود : «این ، برادر من است» . پس پیامبر خدا ، سرور فرستادگان، پیشوای پرهیزگاران، فرستاده پروردگار جهانیان ، کسی که در بین بندگان ، همسنگ و همانند او نیست ، با علی بن ابی طالب علیه السلام برادر گردیدند و حمزه بن عبد المطلب ، شیر خدا و شیر پیامبر خدا و عموی او و زید بن حارثه ، آزاد شده پیامبر خدا ، برادر شدند و در جنگ اُحد ، به هنگامی که حمزه در جنگ شرکت کرد ، او را در صورت مرگش وصیّ خود قرار داد ، و جعفر بن ابی طالب ، ذوجناحین که در بهشت پرواز می کند و معاذ بن جبل از بنی سلمه ، برادر یکدیگر شدند. ابن هشام می گوید : جعفر بن ابی طالب ، در آن روزها ، بیشتر مواقع در حبشه بود.
الطبقات الکبری به نقل از محمّد بن عمر بن علی : هنگامی که پیامبرخدا آمد، در بین بعضی از مهاجران با یکدیگر ، پیمان برادری بست ، چنان که بین پاره ای مهاجران و انصار ، پیمان برادری بست ، و پیمان برادری ، جز قبل از جنگ بدر نبود و بین آنان ، بر پایه حق و مواسات ، پیمان برادری برقرار کرد و پیامبر خدا ، بین خود و علی بن ابی طالب ، پیمان برادری بست.
.
ص: 378
4 / 1 3نُصوصُ مُؤاخاهِ النَّبِیِّ وَالوَصِیِّرسول اللّه صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام : إنَّ اللّهَ أمَرَنی أن اُؤاخِیَکَ ، فَأَنتَ أخی فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ . (1)
عنه صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام : أنتَ أخی وصاحِبی . (2)
عنه صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام : أنتَ أخی فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ . (3)
عنه صلی الله علیه و آله :رَأَیتُ عَلی بابِ الجَنَّهِ مَکتوبا : لا إلهَ إلَا اللّهُ ، مُحَمَّدٌ رسَولُ اللّهِ ، عَلِیٌّ أخو رَسولِ اللّهِ . (4)
.
1- .المناقب للکوفی : ج 1 ص 220 ح 139 عن خالد عن الإمام الصادق عن أبیه علیهماالسلام .
2- .مسند ابن حنبل : ج 1 ص 496 ح 2040 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 53 ح 8388 ، الاستیعاب : ج 3 ص 202 الرقم 1875 کلّها عن ابن عبّاس ، خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 134 ح 66 عن ربیعه بن ناجد عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ، تاریخ بغداد : ج 12 ص 268 ح 6712 عن عثمان بن عبد الرحمن عن الإمام الباقر عن أبیه عن الإمام علیّ علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، کنز العمّال : ج 13 ص 109 ح 36356 نقلاً عن ابن النجّار ؛ المناقب للکوفی : ج 1 ص 314 ح 233 عن ابن عبّاس .
3- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 52 ح 8385 عن أنس و ص 51 ح 8383 و ح 8384 ، کنز العمّال : ج 11 ص 602 ح 32907 نقلاً عن المعجم الکبیر وفیه «علیّ» بدل «أنت» وکلّها عن ابن عمر ؛ الأمالی للمفید : ص 174 ح 4 عن عمرو بن میمون عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، الخصال : ص 429 ح 6 و 7 ، الأمالی للطوسی : ص 573 ح 1186 ، بشاره المصطفی : ص 77 ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 383 ح 300 کلّها عن زید بن علیّ عن آبائه وعنه صلی الله علیه و آله و ص 354 ح 281 عن اُمّ سلمه .
4- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 665 ح 1134 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 62 ح 8403 ، الفردوس : ج 2 ص 257 ح 3195 کلّها عن جابر .
ص: 379
4 / 1 3 روایات پیمان برادریِ پیامبر با وصی
4 / 1 3روایات پیمان برادریِ پیامبر با وصیپیامبر خدا صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام : خداوند به من فرمان داد تا با تو پیمان برادری ببندم . بنابراین ، تو در دنیا و آخرت ، برادر منی.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام : تو برادر و همراه منی.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام : تو در دنیا و آخرت ، برادر منی.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بر سرْ درِ بهشت دیدم که نوشته شده بود : خدایی غیر از خدای یگانه نیست ؛ محمّد ، پیامبر خدا و علی ، برادر پیامبر خداست.
.
ص: 380
عنه صلی الله علیه و آله :مَکتوبٌ عَلی بابِ الجَنَّهِ : مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّهِ عَلِیٌّ أخو رَسولِ اللّهِ ، قَبلَ أن تُخلَقَ السَّماواتُ بِأَلفَی سَنَهٍ . (1)
عنه صلی الله علیه و آله :إذا کانَ یَومُ القِیامَهِ نودیتُ مِن بُطنانِ العَرشِ : نِعمَ الأَبُ أبوکَ إبراهیمُ الخَلیلُ ، ونِعمَ الأَخُ أخوکَ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ . (2)
عنه صلی الله علیه و آله :خَیرُ إخوَتی عَلِیٌّ ، وخَیرُ أعمامی حَمزَهُ . (3)
عنه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، أنتَ أخی وأنَا أخوکَ ، یَدُکَ فی یَدی حَتّی تَدخُلَ الجَنَّهَ . (4)
.
1- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 669 ح 1140 ، المعجم الأوسط : ج 5 ص 343 ح 5498 ، تاریخ بغداد : ج 7 ص 387 ح 3919 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 59 ح 8399 ، حلیه الأولیاء : ج7 ص256، المناقب لابن المغازلی: ص91 ح134، الفردوس: ج 4 ص 123 ح 6380 ؛ المناقب للکوفی : ج 1 ص 357 ح 282 وفیهما «بألفی ألف» بدل «بألفی» ، الخصال : ص 638 ح 11 کلّها عن جابر وزاد فیها «والأرض» بعد «السماوات» .
2- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 58 ح 8397 عن علیّ بن أحمد بن عامر ، المناقب لابن المغازلی : ص 67 ح 96 عن أحمد بن عامر وکلاهما عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، کنز العمّال : ج 11 ص 487 ح 32297 نقلاً عن الرافعی عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 30 ح 39 عن أحمد بن عامر وأحمد بن عبد اللّه وداوود بن سلیمان عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، المحاسن : ج 1 ص 287 ح 566 عن علیّ بن أبی علیّ اللهبی رفعه نحوه ، صحیفه الإمام الرضا علیه السلام : ص 133 ح 83 ، علل الشرائع : ص 184 ح 2 ، عیون المعجزات : ص 57 وزاد فیه «ووزیرک» بعد «أخوک» وکلاهما نحوه ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 186 والثلاثه الأخیره عن ابن عبّاس .
3- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 62 ح 8404 ، اُسد الغابه : ج 3 ص 105 الرقم 2659 ، المناقب لابن المغازلی : ص 38 ح 58 وفیه «خیر إخوانی علیّ» وکلّها عن عابس ، الصواعق المحرقه : ص 124 ح 28 ، کنز العمّال : ج 11 ص 600 ح 32893 کلاهما نقلاً عن الدیلمی عن عائشه ؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 61 ح 247 عن الحسن بن عبد اللّه بن محمّد بن العبّاس الرازی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 340 ح 266 عن عبد الرحمن بن عابس عن عمّه .
4- .الخصال : ص 573 ح 1 عن مکحول عن الإمام علیّ علیه السلام ، الأمالی للصدوق : ص 442 ح 588 عن سلیمان بن مهران عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله و ص 434 ح 573 عن ابن عبّاس ، بشاره المصطفی : ص 55 عن أبی سعید عقیصا عن الحسین بن علیّ عن الإمام علیّ علیهماالسلامعنه صلی الله علیه و آله ، تفسیر فرات : ص 567 ح 726 عن موسی بن عیسی ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 319 ح 240 عن عبد اللّه بن الحارث ، عوالی اللآلی : ج 4 ص 89 ح 116 وفیها صدره .
ص: 381
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بر سرْ درِ بهشت نوشته شده است : محمّد ، پیامبر خدا و علی ، برادر پیامبر خداست ، از دو هزار سال قبل از آفریده شدن آسمان ها.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :چون روز واپسین رسد ، از دل عرش ، ندا داده خواهد شد : چه نیکو پدری است ، پدر تو ابراهیم خلیل! و چه نیکو برادری است ، برادر تو علی بن ابی طالب!
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بهترینِ برادرانم علی است و بهترینِ عموهایم حمزه .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی! تو برادر منی و من برادر تو ام . دست تو در دست من است تا وارد بهشت شوی .
.
ص: 382
فضائل الصحابه لابن حنبل عن سعید بن المسیّب :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله آخی بَینَ أصحابِهِ ، فَبَقِیَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وأبو بَکرٍ وعُمَرُ وعَلِیٌّ ، فَآخی بَینَ أبی بَکرٍ وعُمَرَ ، وقالَ لِعَلِیٍّ : أنتَ أخی وأنَا أخوکَ . (1)
المستدرک علی الصحیحین عن جمیع بن عمیر التیمی عن ابن عمر :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله آخی بَینَ أصحابِهِ ؛ فَآخی بَینَ أبی بَکرٍ وعُمَرَ ، وبَینَ طَلحَهَ وَالزُّبَیرِ ، وبَینَ عُثمانَ بنِ عَفّانَ وعَبدِ الرَّحمنِ بنِ عَوفٍ . فَقالَ عَلِیٌّ : یا رَسولَ اللّهِ ، إنَّکَ قَد آخَیتَ بَینَ أصحابِکَ ، فَمَن أخی ؟ قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أ ما تَرضی یا عَلِیُّ أن أکونَ أخاکَ ؟ قالَ ابنُ عُمَرَ : وکانَ عَلِیٌّ رضی الله عنهجَلدا شُجاعا . فَقالَ عَلِیٌّ : بَلی یا رَسولَ اللّهِ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أنتَ أخی فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ . (2)
سنن الترمذی عن ابن عمر :آخی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَینَ أصحابِهِ ، فَجاءَ عَلِیٌّ تَدمَعُ عَیناهُ ، فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، آخَیتَ بَینَ أصحابِکَ ولَم تُؤاخِ بَینی وبَینَ أحَدٍ ؟ فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : أنتَ أخی فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ . (3)
.
1- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 597 ح 1019 .
2- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 16 ح 4289 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 96 ؛ شرح الأخبار : ج 2 ص 178 ح 518 کلاهما نحوه ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 306 ح 225 وص 319 ح 241 وص 325 ح 246 و ص 346 ح 272 .
3- .سنن الترمذی:ج5 ص636ح3720، المستدرک علی الصحیحین: ج 3 ص 15 ح 4288 وفی صدره «لمّا ورد رسول اللّه صلی الله علیه و آله المدینه...»، تاریخ دمشق: ج42ص51 ح8383، تذکره الخواصّ: ص 24 ، المناقب لابن المغازلی : ص 37 ح 57 ؛ بشاره المصطفی : ص 204 ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 343 ح 269 و ص 357 ح 284 ، شرح الأخبار : ج 1 ص 191 ح 150 نحوه .
ص: 383
فضائل الصحابه ، ابن حنبل به نقل از سعید بن مُسَیَّب : پیامبر خدا بین یاران خود ، پیمان برادری بست و پیامبر خدا ، ابو بکر و عمر و علی ماندند . آن گاه بین ابو بکر و عمر ، پیمان برادری جاری ساخت و به علی علیه السلام فرمود : «تو برادر منی و من برادر تو ام».
المستدرک علی الصحیحین به نقل از جمیع بن عُمَیر تیمی ، از ابن عمر : پیامبر خدا بین یارانش پیمان برادری جاری کرد و بین ابو بکر و عمر، طلحه و زبیر، عثمان بن عفّان و عبد الرحمان بن عوف ، پیمان برادری بست. علی علیه السلام گفت : ای پیامبر خدا! تو بین یارانت پیمان برادری برقرار کردی . چه کسی برادر من است؟ پیامبر خدا فرمود : «ای علی! آیا خشنود نمی شوی که من برادر تو باشم؟». [ ابن عمر می گوید:] علی علیه السلام چابک و دلیر بود. گفت : چرا ، ای پیامبر خدا! پیامبر خدا فرمود : «تو در دنیا و آخرت ، برادر منی».
سنن التِّرمذی به نقل از ابن عمر : پیامبر خدا بین یارانش پیمان برادری برقرار کرد . علی علیه السلام گریان پیش آمد و گفت : ای پیامبر خدا! بین یارانت پیمان برادری برقرار کردی ؛ ولی بین من و کسی پیمان برادری نبستی؟ پیامبر خدا به او فرمود : «تو برادر من در دنیا و آخرتی».
.
ص: 384
فضائل الصحابه لابن حنبل عن عمر بن عبد اللّه عن أبیه عن جدّه :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله آخی بَینَ النّاسِ وتَرَکَ عَلِیّا حَتّی بَقِیَ آخِرَهُم لا یَری لَهُ أخا ، فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، آخَیتَ بَینَ النّاسِ وتَرَکتَنی ؟ قالَ : ولِمَ تَرانی تَرَکتُکَ ؟ إنَّما تَرَکتُکَ لِنَفسی ! أنتَ أخی ، وأنَا أخوکَ ، فَإِن ذاکَرَکَ أحَدٌ فَقُل : أنَا عَبدُ اللّهِ وأخو رَسولِهِ ، لا یَدَّعیها بَعدُ إلّا کَذّابٌ . (1)
فضائل الصحابه لابن حنبل عن زید بن أبی أوفی :دَخَلتُ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله مَسجِدَهُ ، فَذَکَرَ قِصَّهَ مُؤاخاهِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَینَ أصحابِهِ ، فَقالَ عَلِیٌّ یَعنی لِلنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله : لَقَد ذَهَبَت روحی وَانقَطَعَت ظَهری حینَ رَأَیتُکَ فَعَلتَ بِأَصحابِکَ ما فَعَلتَ غَیری ، فَإِن کانَ هذا مِن سَخَطٍ عَلَیَّ فَلَکَ العُتبی وَالکَرامَهُ ! فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : وَالَّذی بَعَثَنی بِالحَقِّ ما أخَّرتُکَ إلّا لِنَفسی ، فَأَنتَ مِنّی بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی إلّا أنَّهُ لا نَبِیَّ بَعدی ، وأنتَ أخی ، ووارِثی قالَ وما أرِثُ مِنکَ یا رَسولَ اللّهِ ؟ قالَ : ما وَرَّثَ الأَنبِیاءُ قَبلی . قالَ : وما وَرَّثَ الأَنبِیاءُ قَبلَکَ ؟ قالَ : کِتابَ اللّهِ وسُنَّهَ نَبِیِّهِم وأنتَ مَعی فی قَصرٍ فِی الجَنَّهِ مَعَ فاطِمَهَ ابنَتی ، وأنتَ أخی ورَفیقی . ثُمَّ تَلا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «إِخْوَ نًا عَلَی سُرُرٍ مُّتَقَبِلِینَ» (2) ؛ المُتَحابّونَ فِی اللّهِ یَنظُرُ بَعضُهُم إلی بَعضٍ . (3)
.
1- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 617 ح 1055 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 61 ح 8400 عن یعلی بن مرّه وفیه «حاجّک» بدل «ذاکرک» ، کنز العمّال : ج 13 ص 140 ح 36440 نقلاً عن مسند أبی یعلی عن الإمام علیّ علیه السلام ؛ کشف الغمّه : ج 1 ص 326 وراجع شرح الأخبار : ج 2 ص 477 ح 838 .
2- .الحِجر : 47 .
3- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 638 ح 1085 و ص 666 ح 1137 ، المعجم الکبیر : ج 5 ص 221 ح 5146 نحوه ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 53 ح 8387 ، المناقب للخوارزمی : ص 152 ح 178 ، الدرّ المنثور : ج 6 ص 77 ، تذکره الخواصّ : ص 23 ؛ تفسیر فرات : ص 227 ح 304 کلاهما عن عبد اللّه بن أبی أوفی ، کشف الغمّه : ج 1 ص 326 عن زید بن آدمی وراجع الأمالی للصدوق : ص 427 ح 563 .
ص: 385
فضائل الصحابه ، ابن حنبل به نقل از عمر بن عبد اللّه ، از پدرش ، از جدّش : پیامبر صلی الله علیه و آله بین مردم ، پیمان برادری برقرار ساخت و علی علیه السلام را رها کرد تا آن که آخرین فردِ باقی مانده شد و هیچ کس را برادر او نساخت. گفت : ای پیامبر خدا! بین مردم ، پیمان برادری بستی و مرا رها کردی؟ فرمود : «چرا فکر می کنی تو را رها کرده ام؟ تو را برای خودم گذاشتم . تو برادر منی و من برادر تو ام . هر کس تو را یاد کرد ، بگو : من بنده خدا و برادر پیامبر اویم و پس از این ، جز دروغگو مدّعیِ آن نخواهد بود».
فضائل الصحابه ، ابن حنبل به نقل از زید بن ابی اَوفی : در مسجد پیامبر خدا خدمت او رسیدم . از داستان برادری بین یاران یاد کرد که علی علیه السلام خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله گفته بود: وقتی دیدم با یارانت چنان رفتار کردی و با من ، چنان نکردی، جانم به لب رسید و پشتم شکست . اگر این کار بر پایه خشم بر من است ، تو راست حقّ عتاب یا کرامت! پیامبر خدا فرمود : «سوگند به آن که مرا به حق برانگیخت ، [ پیمانِ] تو را جز به خاطر خودم به تأخیر نینداختم . تو نسبت به من ، چون هارون نسبت به موسی علیه السلام هستی ، جز آن که پس از من ، پیامبری نیست . و تو برادر و وارث منی» . [ علی علیه السلام ] گفت : از تو چه چیزی به ارث می برم ، ای پیامبر خدا؟ فرمود : «آنچه را که پیامبران پیش از من به ارث گذاشتند». پرسید : پیامبران پیش از تو چه به ارث گذاشتند؟ فرمود : «کتاب خدا و سنّت پیامبرشان ، و تو در قصری در بهشت با فاطمه دخترم با من هستید و تو برادر و رفیق منی» . آن گاه ، پیامبر خدا ، این آیه را خواند که : « «برادرانه ، بر تخت هایی روبه روی یکدیگر نشسته اند» [و فرمود :] برای خدا یکدیگر را دوست دارند . و برخی از آنان به برخی دیگر می نگرند» .
.
ص: 386
الإمام علیّ علیه السلام :آخی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَینَ أصحابِهِ ، فَقُلتُ : یا رَسولَ اللّهِ ، آخَیتَ بَینَ أصحابِکَ وتَرَکتَنی فَردا لا أخَ لی ؟ فَقالَ : إنَّما أخَّرتُکَ لِنَفسی ، أنتَ أخی فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ ، وأنتَ مِنّی بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی . فَقُمتُ وأنَا أبکی مِنَ الجَذَلِ (1) وَالسُّرورِ ، فَأَنشَأتُ أقولُ : أقِیکَ بِنَفسی أیُّهَا المُصطَفَی الَّذی هَدانا بِهِ الرَّحمنُ مِن عَمَهِ الجَهلِ وأفدیکَ حَوبائی وما قَدرُ مُهجَتی لِمَن أنتَمی مَعَهُ إلَی الفَرعِ وَالأَصلِ ومَن جَدُّهُ جَدّی ومَن عَمُّهُ أبی ومَن أهلُهُ ابنی ومَن بِنتُهُ أهلی ومَن ضَمَّنی إذ کُنتُ طِفلاً ویافِعا وأنعَشَنی بِالبِرِّ وَالعَلِّ وَالنَّهلِ ومَن حینَ آخی بَینَ مَن کانَ حاضِرا دَعانی فَآخانی وبَیَّنَ مِن فَضلی لَکَ الخَیرُ إنّی ما حَییتُ لَشاکِرٌ لِاءِحسانِ ما أولَیتَ یا خاتَمَ الرُّسلِ (2)
.
1- .الجَذَل : الفَرَح (مجمع البحرین : ج 1 ص 280 «جذل») .
2- .کنز الفوائد : ج 2 ص 180 عن سلیمان بن جعفر الهاشمی عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 186 عن الإمام الصادق علیه السلام نحوه .
ص: 387
امام علی علیه السلام :پیامبر خدا بین یاران خود ، پیمان برادری برقرار کرد . گفتم : ای پیامبر خدا! بین یارانت پیمان برادری بستی و مرا تنها و بدون برادر ، رها ساختی؟ فرمود : «تو را برای خودم کنار گذاشتم . تو برادر من در دنیا و آخرتی . تو نسبت به من ، چون هارون نسبت به موسی علیه السلام هستی». برخاستم و از شادی و سرخوشی ، گریه می کردم و شروع کردم به سرودن این شعر: ای مصطفی! با جانم از تو محافظت می کنم ، ای کسی که خدای رحمان ، به تو ما را از کوری جهل ، هدایت کرد. جانم را فدایت می کنم و خونی که در بدن دارم فدای کسی که در اصل و فرع ، با او یکی هستم . آن که جدّش جدّ من و عمویش پدر من است آن که خاندانش فرزندان من اند و دخترش همسر من است . و آن که به هنگام کودکی و نوجوانی ، مرا در آغوش گرفت و مرا با احسانِ بسیار و نوشیدنی و خوردنی ، زندگی بخشید . و آن که به هنگام پیمان برادری بستن در بین حاضران مرا خوانْد و برادر خود ساخت و برتری ام را آشکار ساخت . خوبی از آنِ توست . من تا زنده ام ، سپاس گزار تو ام به خاطر احسانی که به من کردی ، ای خاتم پیامبران!
.
ص: 388
فضائل الصحابه لابن حنبل عن محدوج بن زید:إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله آخی بَینَ المُسلِمینَ ، ثُمَّ قالَ : یا عَلِیُّ ، أنتَ أخی ، وأنتَ مِنّی بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی غَیرَ أنَّهُ لا نَبِیَّ بَعدی . أ ما عَلِمتَ یا عَلِیٌّ أنَّهُ أوَّلُ مَن یُدعی بِهِ یَومَ القِیامَهِ یُدعی بی ، فَأَقومُ عَن یَمینِ العَرشِ فی ظِلِّهِ فَاُکسی حُلَّهً خَضراءَ مِن حُلَلِ الجَنَّهِ ، ثُمَّ یُدعی بِالنَّبِیّینَ بَعضُهُم عَلی أثَرِ بَعضٍ ... ثُمَّ یُنادی مُنادٍ مِن تَحتِ العَرشِ : نِعمَ الأَبُ أبوکَ إبراهیمُ ، ونِعمَ الأَخُ أخوکَ عَلِیٌّ . أبشِر یا عَلِیُّ ، إنَّکَ تُکسی إذا کُسیتُ ، وتُدعی إذا دُعیتَ ، وتُحیا إذا حُییتُ . (1)
العمده عن زید بن أرقم :دَخَلتُ عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ : إنّی مُؤاخٍ بَینَکُم کَما آخَی اللّهُ بَینَ المَلائِکَهِ . ثُمَّ قالَ لِعَلِیٍّ علیه السلام : أنتَ أخی ورَفیقی ، ثُمَّ تَلا هذِهِ الآیَهَ : «إِخْوَ نًا عَلَی سُرُرٍ مُّتَقَبِلِینَ» ، الأَخِلّاءُ فِی اللّهِ یَنظُرُ بَعضُهُم إلی بَعضٍ . (2)
الاحتجاج عن اُبیّ بن کعب :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله قَبلَ مَوتِهِ قَد جَمَعَنا فی بَیتِ ابنَتِهِ فاطِمَهَ علیهاالسلام ، فَقالَ لَنا : إنَّ اللّهَ تَعالی أوحی إلی موسَی بنِ عِمرانَ أنِ اتَّخِذ أخا مِن أهلِکَ فَاجعَلهُ نَبِیّا ، وَاجعَل أهلَهُ لَکَ وُلدا ، اُطَهِّرُهُم مِنَ الآفاتِ ، واُخَلِّصُهُم مِنَ الرَّیبِ . فَاتَّخَذَ موسی هارونَ أخا ، ووُلدَهُ أئِمَّهً لِبَنی إسرائیلَ مِن بَعدِهِ ، الَّذینَ یَحِلُّ لَهُم فی مَساجِدِهِم ما یَحِلُّ لِموسی علیه السلام . وإنَّ اللّهَ تَعالی أوحی إلَیَّ أنِ اتَّخِذ عَلِیّا أخا ، کَما إنَّ موسَی اتَّخَذَ هارونَ أخا ، وَاتَّخِذ وُلدَهُ وُلدا ، فَقَد طَهَّرتُهُم کَما طَهَّرتُ وُلدَ هارونَ ، ألا وإنّی قَد خَتَمتُ بِکَ النَّبِیّینَ ، فَلا نَبِیَّ بَعدَکَ ؛ فَهُمُ الأَئِمَّهُ الهادِیَهُ . (3)
.
1- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 663 ح 1131 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 53 ح 8389 وزاد فیه «أخذ بید علیّ فوضعها علی صدره» بعد «آخی بین المسلمین» ، المناقب لابن المغازلی : ص 42 ح 65 عن أبی زید الباهلی ، المناقب للخوارزمی : ص 140 ح 159 ؛ الأمالی للصدوق : ص 402 ح 520 عن مخدوج بن زید .
2- .العمده : ص 170 ح 263 ، کشف الغمّه : ج 1 ص 328 .
3- .الاحتجاج : ج 1 ص299 ح52 ، المناقب للکوفی : ج1 ص225 ح 142 و ص 417 ح 330 کلاهما عن عبد اللّه بن الحسن عن أبیه عن الإمام علیّ علیه السلام عن اُبیّ بن کعب ، الیقین : ص 449 ح 170 عن یحیی بن عبد اللّه بن الحسن عن جدّه عن الإمام علیّ علیه السلام عن اُبیّ بن کعب .
ص: 389
فضائل الصحابه ، ابن حنبل به نقل از محدوج بن زید : پیامبر خدا ، بین مسلمانان ، پیمان برادری برقرار کرد و فرمود : «ای علی! تو برادر منی و جایگاه تو نسبت به من ، چون جایگاه هارون به موسی علیه السلام است ، جز آن که پس از من ، پیامبری نیست . ای علی! آیا نمی دانی که در روز قیامت ، اوّلین کسی که فرا خوانده شود ، منم و من از سمت راست عرش ، از سایه آن ، بلند خواهم شد و لباس سبزی از لباس های بهشتی پوشانده خواهم شد و آن گاه ، پیامبران ، یکی در پی دیگری فراخوانده خواهند شد... آن گاه ، فریادگری از زیر عرش ، بانگ خواهد زد : چه نیکو پدری است ، پدر تو ابراهیم! و چه نیکو برادری است ، برادر تو علی! ای علی! به تو بشارت می دهم که هرگاه لباس پوشانده شوم ، تو هم پوشانده خواهی شد ، و هرگاه فرا خوانده شوم ، فرا خوانده خواهی شد ، و هرگاه سلام داده شوم ، سلام داده خواهی شد».
العمده به نقل از زید بن ارقم : بر پیامبر خدا وارد شدم . فرمود : «همان گونه که خداوند در بین فرشتگان ، پیمان برادری بست ، من هم بین شما پیمان برادری بستم». آن گاه به علی علیه السلام فرمود : «تو برادر و رفیق منی» و سپس این آیه را خواند: «برادرانه،بر تخت هایی روبه روی یکدیگر نشسته اند» . دوستان خدایی،برخی به برخی دیگر می نگرند.
الاحتجاج به نقل از اُبیّ بن کعب : پیامبر خدا پیش از مرگش ما را در خانه دخترش فاطمه علیهاالسلام گِرد آورد و به ما فرمود : «خداوند متعال به موسی بن عمران علیه السلام وحی کرد که از بین خاندانت ، یکی را به عنوان برادر برگزین تا او را پیامبر قرار دهم و خاندان او را فرزندان تو قرار دهم ؛ آنان را از آفت ها پاک می سازم و از دودلی رهایشان می کنم . موسی علیه السلام هارون را به برادری برگزید و فرزندان هارون ، پس از او پیشوایان بنی اسرائیل شدند ؛ کسانی که برای آنان در مساجدشان ، آنچه که برای موسی حلال بود ، حلال است. و خداوند متعال به من وحی کرد که : علی را به برادری خویش برگزین ، همان گونه که موسی ، هارون را به برادری برگزید ، و فرزندان او را به فرزندی بگیر که من ، آنان را چون فرزندان هارون ، پاک ساختم ، جز آن که پیامبری را با تو به پایان رساندم . بنابراین ، پیامبری پس از تو نیست، و آنان ، امامان هدایت اند.
.
ص: 390
راجع : ج 2 ص 6 (أحادیث الوراثه). ج 8 ص 60 (هو منّی وأنا منه) وص 76 (قاضی دَینی) . ج 8 ص 108 (وزیری) و ص 118 (وصیّی) و ص 122 (صفیّی) . و ص 186 (صاحب لوائی) و ص 206 (رفیقی فی الجنّه) .
4 / 1 4اِحتِجاجُ الإِمامِ بِالإِخاءِ بَینَهُ وبَینَ النَّبِیِّالاستیعاب عن أبی الطفیل :لَمَّا احتَضَرَ عُمَرُ جَعَلَها [الخِلافَهَ] شوری بَینَ عَلِیٍّ وعُثمانَ وطَلحَهَ وَالزُّبَیرِ وعَبدِ الرَّحمنِ بنِ عَوفٍ وسَعدٍ ، فَقالَ لَهُم عَلِیٌّ : أنشُدُکُمُ اللّهَ ، هَل فیکُم أحَدٌ آخی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بَینَهُ وبَینَهُ إذ آخی بَینَ المُسلِمینَ غَیری ؟ قالوا : اللّهُمَّ لا . (1)
الإمام علیّ علیه السلام :أنَا عَبدُ اللّهِ ، وأخو رَسولِهِ صلی الله علیه و آله ، وأنَا الصِّدّیقُ الأَکبَرُ ، لا یَقولها بَعدی إلّا کَذّابٌ . (2)
عنه علیه السلام :أنَا عَبدُ اللّهِ ، وأخو رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، لَم یَقُلها أحَدٌ قَبلی ولا یَقولُها أحَدٌ بَعدی إلّا کَذّابٌ مُفتَرٍ . (3)
.
1- .الاستیعاب : ج 3 ص 202 الرقم 1875 .
2- .سنن ابن ماجه : ج 1 ص 44 ح 120 ، المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 121 ح 4584 ، فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 586 ح 993 ، المصنّف لابن أبی شیبه : ج 7 ص 498 ح 21 ، السنّه لابن أبی عاصم : ص 584 ح 1324 ، تاریخ الطبری : ج 2 ص 310 ؛ الخصال : ص 402 ح 110 کلّها عن عباد بن عبد اللّه .
3- .المصنّف لابن أبی شیبه : ج 7 ص 497 ح 16 عن زید بن وهب ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 60 عن عبد اللّه بن ثمامه ، خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 135 ح 67 عن أبی سلیمان الجهنی ، الاستیعاب : ج 3 ص 202 الرقم 1875 وفیه «روینا من وجوه عن علیّ أنّه کان یقول ...» ؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 63 ح 262 عن الحسن بن عبد اللّه بن محمّد بن العبّاس الرازی عن الإمام الرضا عن آبائه عنه علیهم السلام ولیس فی الثلاثه الأخیره «لم یقُلها أحد قبلی» ، الأمالی للطوسی : ص 85 ح 129 عن عُقبه الهَجَری عن عمّه نحوه ، شرح الأخبار : ج 1 ص 191 ح 149 عن حبّه العرنی .
ص: 391
4 / 1 4 استدلال امام به برادری بین خود و پیامبر
ر . ک : ج 2 ص 7 (احادیث وراثت) . ج 8 ص 61 (او از من است و من از اویم) . و ص 77 (پردازنده بدهی من) . و ص 109 (وزیر من) و ص 119 (وصیّ من) و ص 123 (منتخب من) . و ص 187 (پرچمدار من) و ص 207 (رفیق من در بهشت) .
4 / 1 4استدلال امام به برادری بین خود و پیامبرالاستیعاب به نقل از ابو طُفَیل : هنگامی که عمر به حالت احتضار درآمد ، سرنوشت خلافت را به شورایی متشکل از علی، عثمان، طلحه، زبیر، عبدالرحمان بن عوف و سعد [ بن ابی وقاص ]سپرد . علی علیه السلام به آنان فرمود : «شما را به خدا ، آیا در بین شما کسی جز من هست که پیامبر خدا ، در روزی که بین مسلمانان پیمان برادری بست ، بین او و خودش پیمان برادری بسته باشد؟». گفتند : خیر.
امام علی علیه السلام :من ، بنده خدا، برادر پیامبر خدا و صِدّیق اکبرم و جز دروغگو ، پس از من چنین ادّعایی نخواهد داشت.
امام علی علیه السلام :من بنده خدا و برادر پیامبر خدا هستم و این ادّعا را پیش از من و پس از من، جز دروغگوی افترا بند ، نخواهد گفت.
.
ص: 392
تاریخ دمشق عن زید بن وهب :کُنّا ذاتَ یَومٍ عِندَ عَلِیٍّ ، فَقالَ : أنَا عَبدُ اللّهِ ، وأخو رَسولِهِ ، لا یَقولُها بَعدی إلّا کَذّابٌ . فَقالَ رَجُلٌ مِن غَطَفانَ : وَاللّهِ لَأَقولَنَّ کَما قالَ هذَا الکَذّابُ ؛ أنَا عَبدُ اللّهِ وأخو رَسولِهِ . قالَ : فَصُرِعَ ، فَجَعَلَ یَضطَرِبُ ، فَحَمَلَهُ أصحابُهُ ، فَأَتبَعتُهُم حَتَّی انتَهَینا إلی دارِ عُمارَهَ . فَقُلتُ لِرَجُلٍ مِنهُم : أخبِرنی عَن صاحِبِکُم ؟ فَقالَ : ماذا عَلَیکَ مِن أمرِهِ ؟ فَسَأَلتُهُم بِاللّهِ ، فَقالَ بَعضُهُم : لا وَاللّهِ ما کُنّا نَعلَمُ بِهِ بَأسا حَتّی قالَ تِلکَ الکَلِمَهَ ، فَأَصابَهُ ما تَری . فَلَم یَزَل کَذلِکَ حَتّی ماتَ . (1)
تاریخ دمشق عن عبد اللّه بن البهیّ :قالَ عَلِیٌّ رضی الله عنه یَومَ بارَزَ المُشرِکینَ وقالوا : مَن أنتَ ؟ قالَ : أنَا عَبدُ اللّهِ ، وأخو رَسولِهِ . (2)
راجع : الغدیر : ج 3 ص 111 125.
.
1- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 61 ؛ المناقب للکوفی : ج1 ص 329 ح 254 و ص 347 ح 273 وراجع ص 314 ح 234 ومسند زید : ص 408 .
2- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 60 .
ص: 393
تاریخ دمشق به نقل از زید بن وَهْب : روزی نزد علی علیه السلام بودیم . فرمود : «من بنده خدا و برادر پیامبر خدا هستم و پس از من ، جز دروغگو این را نخواهد گفت». مردی از غطفانیان گفت : به خدا سوگند ، من هم همان گونه که این دروغگو می گوید ، می گویم که: من ، بنده خدا و برادر پیامبر او هستم. پس از آن ، به زمین افتاد و می لرزید . یارانش او را با خود بردند . من هم در پی آنان رفتم تا به [ منطقه ]دارعماره رسیدیم. به یکی از مردان آنان گفتم : از دوستتان به من خبر بده؟ گفت : با وی چه کار داری؟ آنان را به خداوند ، سوگند دادم. یکی از آنان گفت : به خدا ، تا پیش از گفتن این سخن ، هیچ مشکلی در او سراغ نداشتیم . با گفتن آن، به این وضع افتاد. وی چنان بود تا مُرد.
تاریخ دمشق به نقل از عبد اللّه بن بهیّ : روزی که علی علیه السلام به میدان [ کارزار با ]مشرکان درآمد ، گفتند : تو که هستی؟ فرمود : «من بنده خدا و برادر پیامبر خدا هستم».
.
ص: 394
4 / 2مُماثَلَهُ حُقوقِهِ حُقوقَ النَّبِیِّ فی مَسجِدِهِ4 / 2 1سُدَّتِ الأَبوابُ غَیرَ بابِ عَلِیٍّسنن الترمذی عن ابن عبّاس :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله أمَرَ بِسَدِّ الأَبوابِ إلّا بابَ عَلِیٍّ . (1)
مسند ابن حنبل عن ابن عبّاس :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : سُدّوا أبوابَ المَسجِدِ غَیرَ بابِ عَلِیٍّ . فَیَدخُلُ المَسجِدَ جُنُبا وهُوَ طَریقُهُ لَیسَ لَهُ طریقٌ غَیرُهُ . (2)
مسند ابن حنبل عن عبد اللّه بن الرقیم الکنانی :خَرَجنا إلَی المَدینَهِ زَمَنَ الجَمَلِ ، فَلَقینا سَعدَ بنَ مالِکٍ بِها ، فَقالَ : أمَرَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِسَدِّ الأَبوابِ الشّارِعَهِ فِی المَسجِدِ ، وتَرَکَ بابَ عَلِیٍّ رضی الله عنه . (3)
تاریخ بغداد عن جابر بن عبد اللّه :سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقولُ : سُدُّوا الأَبوابَ کُلَّها إلّا بابَ عَلِیٍّ وأومَأَ بِیَدِهِ إلی بابِ عَلِیٍّ . (4)
.
1- .سنن الترمذی : ج 5 ص 641 ح 3732 ، خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 105 ح 43 ، حلیه الأولیاء : ج 4 ص 153 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 138 ، المناقب لابن المغازلی : ص 260 ح 308 ؛ الأمالی للصدوق : ص 414 ح 540 ، المناقب للکوفی : ج 2 ص 464 ح 959 وزاد فیها «فسدّت» قبل «إلّا» .
2- .مسند ابن حنبل : ج 1 ص 709 ح 3062 ، فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 684 ح 1168 ، المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 144 ح 4652 ، خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 73 ح 23 و ص 105 ح 44 ، الإصابه : ج 4 ص 467 الرقم 5704 ، البدایه والنهایه : ج 7 ص 339 ، المناقب للخوارزمی : ص 127 ح 140 ؛ شرح الأخبار : ج 2 ص 210 ح 541 عن عمرو بن میمون وفیها «سدّ رسول اللّه صلی الله علیه و آله » بدل «قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : سدّوا» .
3- .مسند ابن حنبل : ج 1 ص 371 ح 1511 .
4- .تاریخ بغداد : ج 7 ص 205 ح 3669 ، حلیه الأولیاء : ج 4 ص 153 عن ابن عبّاس ؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 67 ح 302 عن عبد اللّه التمیمی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام وزاد فیه «الشارعه فی المسجد» قبل «إلّا» ولیس فیهما ذیله ، الأمالی للصدوق : ص 414 ح 541 عن ابن عمرو .
ص: 395
4 / 2 همسانی حقوق وی با پیامبر خدا در مسجد وی
4 / 2 1 بسته شدن درها بجز در خانه علی
4 / 2همسانی حقوق وی با پیامبر خدا در مسجد وی4 / 2 1بسته شدن درها بجز در خانه علی (1)سنن التِّرمَذی به نقل از ابن عبّاس : پیامبر خدا فرمان به بستن درها [ به مسجد ]بجز در [ خانه ]علی علیه السلام داد.
مسند ابن حنبل به نقل از ابن عبّاس : پیامبر خدا فرمود : «درهای مسجد را ، بجز در [ خانه ]علی ، ببندید» . او در حال جنابت هم وارد مسجد می شد ، چون راه وی ، از آن جا بود و راهی غیر از آن برایش نبود.
مسند ابن حنبل به نقل از عبد اللّه بن رقیم کِنانی : در زمان جنگ جمل به مدینه رفتیم و در آن جا سعد بن مالک (ابن ابی وقّاص) را دیدیم . وی گفت : پیامبر خدا ، فرمان به بستن درهایی که به مسجد باز می شدند، داد و درِ [ خانه] علی علیه السلام را نبست.
تاریخ بغداد به نقل از جابربن عبد اللّه : از پیامبر خدا شنیدم که در حالی که با انگشت به درِ [ خانه ]علی علیه السلام اشاره می کرد ، می فرمود : «همه درها را ، بجز درِ [ خانه ]علی ، ببندید».
.
1- .در آغاز هجرت پیامبر خدا به مدینه ، از خانه برخی یاران پیامبر صلی الله علیه و آله دری کوچک به مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله باز شد که به هنگام نیاز به حضور در مسجد از همان در وارد می شدند ، تا آن که از سوی خداوند ، دستور آمد که همه درها به جز در خانه علی علیه السلام به مسجد بسته شود و پس از آن تنها درِ خانه پیامبر اکرم و علی علیه السلام مستقیما به مسجد باز می شد. این باب برای توضیح این جریان است .
ص: 396
المعجم الأوسط عن العلاء بن عرار :سُئِلَ ابنُ عُمَرَ عَن عَلِیٍّ وعُثمانَ . فَقالَ : أمّا عَلِیٌّ فَلا تَسأَلوا عَنهُ ؛ اُنظُروا إلی مَنزِلَتِهِ مِن رَسولِ اللّهِ ، فَإِنَّهُ سَدَّ أبوابَنا فِی المَسجِدِ ، وأقَرَّ بابَهُ . (1)
مسند البزّار عن مصعب بن سعد عن أبیه :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قالَ : سُدّوا عَنّی کُلَّ خَوخَهٍ (2) فِی المَسجِدِ إلّا خَوخَهَ عَلِیٍّ . (3)
مسند ابن حنبل عن زید بن أرقم :کانَ لِنَفَرٍ مِن أصحابِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله أبوابٌ شارِعَهٌ فِی المَسجِدِ ، قالَ : فَقالَ یَوما : سُدّوا هذِهِ الأَبوابَ إلّا بابَ عَلِیٍّ . قالَ : فَتَکَلَّمَ فی ذلِکَ النّاسُ ، قالَ : فَقامَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَحَمِدَ اللّهَ تَعالی وأثنی عَلَیهِ ، ثُمَّ قالَ : أمّا بَعدُ ، فَإِنّی أمَرتُ بِسَدِّ هذِهِ الأَبوابِ إلّا بابَ عَلِیٍّ ، وقالَ فیهِ قائِلُکُم ، وإنّی وَاللّهِ ما سَدَدتُ شَیئا ولا فَتَحتُهُ ! ولکِنّی اُمِرتُ بِشَیءٍ فَاتَّبَعتُهُ . (4)
.
1- .المعجم الأوسط : ج 2 ص 38 ح 1166 .
2- .الخَوخَهُ : بابٌ صغِیرٌ کالنّافِذَه الکَبِیرَه ، وتکُون بَین بَیتَین یُنصَبُ علیها بابٌ (النهایه : ج 2 ص 86 «خوخ») .
3- .مسند البزّار : ج 3 ص 368 ح 1169 .
4- .مسند ابن حنبل : ج 7 ص 79 ح 19307 ، فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 581 ح 985 ، المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 135 ح 4631 ، خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 98 ح 38 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 138 ح 8522 و 8523 ، المناقب لابن المغازلی : ص 257 ح 305 کلاهما عن البراء بن عازب ، الصواعق المحرقه : ص 124 ح 24 وفیه من «إنّی أمرت» ، المناقب للخوارزمی : ص 327 ح 338 ؛ الأمالی للصدوق : ص 413 ح 537 ، روضه الواعظین : ص 132 وراجع المعجم الأوسط : ج 4 ص 186 ح 3930 ومسند أبی یعلی : ج 1 ص 335 ح 699 وفرائد السمطین : ج 13 ص 205 ح 160 وتهذیب الأحکام : ج 6 ص 15 ح 34 والخصال : ص 311 ح 87 وعلل الشرائع : ص 201 ح 1 .
ص: 397
المعجم الأوسط به نقل از علاء بن عرار : از عبد اللّه بن عمر ، درباره علی و عثمان پرسش شد . گفت : امّا علی ؛ از وی نپرسید ، بلکه به جایگاهش در نزد پیامبر خدا بنگرید . همه درهای باز شده به مسجد را بست و درِ [ خانه] علی را باز گذاشت.
مسند البزّار به نقل از مُصعَب بن سعد ، از پدرش : پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «همه ورودی ها را به مسجد ، جز در ورودی علی ، ببندید».
مسند ابن حنبل به نقل از زید بن ارقم : برای تعدادی از یاران پیامبر خدا، درهایی بود که از مسجد می گذشت. روزی فرمود : «این درها را ، بجز درِ [ خانه ]علی ، ببندید». مردم ، در این باره حرف هایی زدند . پیامبر خدا به پا ایستاد و حمد و ثنای خدای متعال را گفت و سپس افزود : «امّا بعد ؛ من فرمان به بستن درها ، جز درِ [ خانه] علی ، دادم . کسانی از بین شما حرف هایی زدند . به خدا سوگند ، من دری را نبستم و یا باز نکردم ؛ بلکه به چیزی فرمان داده شدم و آن را اجرا کردم».
.
ص: 398
المعجم الکبیر عن ابن عبّاس :لَمّا اُخرِجَ أهلُ المَسجِدِ وتُرِکَ عَلِیٌّ قالَ النّاسُ فی ذلِکَ ، فَبَلَغَ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ : ما أنَا أخرَجتُکُم مِن قِبَلِ نَفسی ، ولا أنَا تَرَکتُهُ ، ولکِنَّ اللّهَ أخرَجَکُم وتَرَکَهُ ؛ إنَّما أنَا عَبدٌ مَأمورٌ ، ما اُمِرتُ بِهِ فَعَلتُ ؛ «إِنْ أَتَّبِعُ إِلَا مَا یُوحَی إِلَیَّ» (1) . (2)
خصائص أمیر المؤمنین عن الحارث بن مالک :أتَیتُ مَکَّهَ فَلَقیتُ سَعدَ بنَ أبی وَقّاصٍ ، فَقُلتُ لَهُ : هَل سَمِعتَ لِعَلِیٍّ مَنقَبَهً ؟ قالَ : کُنّا مَعَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فِی المَسجِدِ فَنودِیَ فینا لَیلاً : لِیَخرُج مَن فِی المَسجِدِ إلّا آلَ رَسولِ اللّهِ وآلَ عَلِیٍّ . قالَ : فَخَرَجنا . فَلَمّا أصبَحَ أتاهُ عَمُّهُ العَبّاسُ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، أخرَجتَ أصحابَکَ وأعمامَکَ وأسکَنتَ هذَا الغُلامَ ؟ ! فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : ما أنَا أمَرتُ بِإِخراجِکُم ، ولا بِإِسکانِ هذَا الغُلامِ ، إنَّ اللّهَ هُوَ أمَرَ بِهِ . (3)
خصائص أمیر المؤمنین عن سعد :إنَّ العَبّاسَ أتَی النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فَقالَ : سَدَدتَ أبوابَنا إلّا بابَ عَلِیٍّ ؟ ! فَقالَ : ما أنَا فَتَحتُها ، ولا أنَا سَدَدتُها . (4)
المستدرک علی الصحیحین عن سعد بن مالک :أخرَجَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَمَّهَ العَبّاسَ وغَیرَهُ مِنَ المَسجِدِ ، فَقالَ لَهُ العَبّاسُ : تُخرِجُنا ونَحنُ عُصبَتُکَ وعُمومَتُکَ ، وتُسکِنُ عَلِیّا ؟ ! فَقالَ : ما أنَا أخرَجتُکُم وأسکَنتُهُ ، ولکِنَّ اللّهَ أخرَجَکُم وأسکَنَهُ . (5)
المعجم الکبیر عن جابر بن سمره :أمَرَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِسَدِّ أبوابِ المَسجِدِ کُلِّها غَیرَ بابِ عَلِیٍّ علیه السلام . فَقالَ العَبّاسُ : یا رَسولَ اللّهِ ، قَدرَ ما أدخُلُ أنَا وَحدی وأخرُجُ ؟ قالَ : ما اُمِرتُ بِشَیءٍ مِن ذلِکَ . فَسَدَّها کُلَّها غَیرَ بابِ عَلِیٍّ ، ورُبَّما مَرَّ وهُوَ جُنُبٌ . (6)
.
1- .الأنعام : 50 .
2- .المعجم الکبیر : ج 12 ص 114 ح 12722 .
3- .خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 101 ح 40 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 116 ح 8483 .
4- .خصائص أمیر المؤمنین للنسائی : ص 103 ح 41 ، المناقب لابن المغازلی : ص 258 ح 306 .
5- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 126 ح 4601 وراجع المناقب للکوفی : ج 2 ص 459 ح 954 و ص 463 ح 958 .
6- .المعجم الکبیر : ج 2 ص 246 ح 2031 ؛ المناقب للکوفی : ج 2 ص 459 ح 955 وفیه «دع لی ما اُخرج نفسی» بدل «یا رسول اللّه ، قدر ما أدخل أنا وحدی وأخرج» .
ص: 399
المعجم الکبیر به نقل از ابن عبّاس : هنگامی که اهل مسجد ، اخراج شدند و علی علیه السلام آزاد گذاشته شد ، مردم درباره آن ، حرف هایی زدند که به گوش پیامبر صلی الله علیه و آله رسید. فرمود : «من از پیشِ خودم شما را بیرون نکردم و از پیش خودم او را رها ننمودم ؛ بلکه خداوند ، شما را اخراج کرده و او را به حال خود گذاشته است. من فقط بنده ای مأمورم . چیزی را انجام دادم که بدان امر شده بودم . «من جز از آنچه به من وحی می شود ، پیروی نمی کنم» ».
خصائص أمیرالمؤمنین به نقل از حارث بن مالک : به مکّه آمدم و در آن جا سعد بن وقّاص را دیدم . به وی گفتم : آیا درباره علی مَنقبتی (فضیلتی) شنیده ای؟ گفت : با پیامبر خدا در مسجد بودیم . شبی در میان ما ندا داده شد که همه بجز آل پیامبر و آل علی باید از مسجد ، خارج شوند و ما خارج شدیم. وقتی صبح شد ، عبّاس ، عموی پیامبر صلی الله علیه و آله نزد وی رفت و گفت : ای پیامبر خدا! یاران و عموهایت را خارج کردی و این جوان را به جا گذاشتی؟ پیامبر خدا فرمود : «من فرمان به اخراج شما و اسکان این جوان ندادم ؛ بلکه خداوند به این کار ، فرمان داد» .
خصائص أمیرالمؤمنین به نقل از ابن سعد : عبّاس ، نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت : همه درهای [ خانه های] ما را ، بجز در [ خانه] علی ، بستی؟ فرمود : «من ، نه درها را باز کردم و نه بستم» .
المستدرک علی الصحیحین به نقل از سعد بن مالک (ابن ابی وقّاص) : پیامبر خدا ، عمویش عبّاس و دیگران را از مسجد بیرون کرد . عبّاس به وی گفت : ما را که قوم تو و عموی تو هستیم ، بیرون می کنی و علی را ساکن می کنی؟ فرمود : «من شما را خارج و او را ساکن نساختم ؛ بلکه خداوند ، شما را خارج کرده و او را ساکن کرده است».
المعجم الکبیر به نقل از جابر بن سَمُره : پیامبر خدا ، فرمان به بسته شدن همه درهای مسجد ، بجز در [ خانه] علی علیه السلام داد. عبّاس گفت : ای پیامبر خدا! به مقداری که من به تنهایی وارد و خارج شوم [ اجازه بده ]. پیامبر خدا فرمود : «به هیچ مقدار ، فرمان داده نشده ام» و همه درها را ، بجز درِ [ خانه] علی علیه السلام ، بست و چه بسا وی در حالی که جُنُب بود ، از آن عبور می کرد.
.
ص: 400
الإمام علیّ علیه السلام :أخَذَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِیَدی فَقالَ : إنَّ موسی سَأَلَ رَبَّهُ أن یُطَهِّرَ مَسجِدَهُ بِهارونَ ، وإنّی سَأَلتُ رَبّی أن یُطَهِّرَ مَسجِدی بِکَ وبِذُرِّیَّتِکَ . ثُمَّ أرسَلَ إلی أبی بَکرٍ أن سُدَّ بابَکَ ، فَاستَرجَعَ ، ثُمَّ قالَ : سَمعٌ وطاعَهٌ ، فَسَدَّ بابَهُ . ثُمَّ أرسَلَ إلی عُمَرَ ، ثُمَّ أرسَلَ إلَی العَبّاسِ بِمِثلِ ذلِکَ ، ثُمَّ قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : ما أنَا سَدَدتُ أبوابَکُم وفَتَحتُ بابَ عَلِیٍّ ، ولکِنَّ اللّهَ فَتَحَ بابَ عَلِیٍّ وسَدَّ أبوابَکُم ! (1)
الإمام الحسن علیه السلام :أمَرَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِسَدِّ الأَبوابِ الشّارِعَهِ فی مَسجِدِهِ غَیرَ بابِنا ، فَکَلَّموهُ فی ذلِکَ ، فَقالَ صلی الله علیه و آله : إنّی لَم أسُدَّ أبوابَکُم وأفتَح بابَ عَلِیٍّ مِن تِلقاءِ نَفسی ، ولکِنّی أتَّبِعُ ما یوحی إلَیَّ ، وإنَّ اللّهَ أمَرَ بِسَدِّها وفَتحِ بابِهِ . فَلَم یَکُن مِن بَعدِ (2) ذلِکَ أحَدٌ تُصیبُهُ جَنابَهٌ فی مَسجِدِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ویُوَلِّدُ فیهِ الأَولادَ غَیرُ رَسولِ اللّهِ وأبی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام ؛ تَکرِمَهً مِنَ اللّهِ تَعالی لَنا ، وفَضلاً اختَصَّنا بِهِ عَلی جَمیعِ النّاسِ . (3)
الإمام الباقر علیه السلام :کَثُرَ الغُرَباءُ مِمَّن یَدخُلُ فِی الإِسلامِ من أهلِ الحاجَهِ بِالمَدینَهِ ، وضاقَ بِهِمُ المَسجِدُ ، فَأَوحَی اللّهُ عَزَّ وجَلَّ إلی نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله أن طَهِّر مَسجِدَکَ ، وأخرِج مِنَ المَسجِدِ مَن یَرقُدُ فیهِ بِاللَّیلِ ، ومُر بِسَدِّ أبوابِ مَن کانَ لَهُ فی مَسجِدِکَ بابٌ إلّا بابَ عَلِیٍّ علیه السلام ومَسکَنَ فاطِمَهَ علیهاالسلام ، ولا یَمُرَّنَّ فیهِ جُنُبٌ ولا یَرقُد فیهِ غَریبٌ . قالَ : فَأَمَرَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله بِسَدِّ أبوابِهِم إلّا بابَ عَلِیٍّ علیه السلام ، وأقَرَّ مَسکَنَ فاطِمَهَ علیهاالسلامعَلی حالِهِ . قالَ : ثُمَّ إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله أمَرَ أن یُتَّخَذَ لِلمُسلِمینَ سَقیفَهٌ ، فَعُمِلَت لَهُم وهِیَ الصُّفَّهُ ، ثُمَّ أمَرَ الغُرَباءَ وَالمساکینَ أن یَظَلّوا فیها نَهارَهُم ولَیلَهُم ، فَنَزَلوها وَاجتَمَعوا فیها . (4)
.
1- .مسند البزّار : ج 2 ص 144 ح 506 عن عیسی المدنی عن الإمام زین العابدین عن أبیه علیهماالسلام ، مجمع الزوائد : ج 9 ص 149 ح 14673 وفیه «یظهر» بدل «یطهّر» فی کلا الموضعین وراجع المناقب للکوفی : ج2 ص 460 ح 956 .
2- .فی المصدر : «بعده» ، والصحیح ما أثبتناه کما فی بحار الأنوار نقلاً عن المصدر .
3- .الأمالی للطوسی : ص 565 ح 1174 عن عبد الرحمن بن کثیر عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 103 ص 142 ح 5 .
4- .الکافی : ج 5 ص 340 ح 1 عن أبی حمزه الثمالی .
ص: 401
امام علی علیه السلام :پیامبر خدا دستم را گرفت و فرمود : «موسی علیه السلام از پروردگارش خواست که مسجدش را برای هارون ، روا سازد و من از پروردگارم خواستم که مسجدم را برای تو و فرزندانت روا سازد» . آن گاه به ابو بکر پیغام فرستاد که در [ خانه ] خود را [ به مسجد ] ببندد . ابوبکر ، استرجاع کرد (إنا للّه و إنّا إلیه راجعون گفت) و گفت : شنیدم! و اطاعت کردم و آن در را بست . آن گاه به عمر پیام فرستاد و سپس به عبّاس ، همان پیام را فرستاد . سپس پیامبر خدا فرمود : «من درهای شما را نبستم و درِ [خانه] علی را باز نکردم ؛ بلکه خداوند ، درِ[ خانه] علی را باز کرد و در شماها را بست».
امام حسن علیه السلام :پیامبر خدا ، فرمان به بستن درهایی که از مسجدش می گذشت ، بجز درِ [ خانه ]ما ، داد . در این باره ، حرف ها زدند . پیامبر خدا فرمود : «من از پیشِ خود ، درهای شما را نبستم و درِ [ خانه] علی را بازنگذاشتم ؛ بلکه از آنچه به من وحی می شود ، پیروی می کنم و خداوند ، فرمان به بستن آنها و گشودن درِ [ خانه ]علی داده است». پس از آن ، کسی جز پیامبر و پدرم ، علی ، در مسجد جنب نمی شد ؛ و فرزندان کسی جز پیامبر و پدرم ، علی ، در مسجد به دنیا نمی آمد ، و این ، کرامتی برای ما از سوی خداوند متعال بود و فضیلتی بود که در میان همه مردم ، به ما اختصاص داشت.
امام باقر علیه السلام :در مدینه ، غریبان نیازمندی که اسلام می آوردند ، بسیار شدند و مسجد برای آنان ، تنگ گشت . خداوند به پیامبرش وحی کرد : «مسجدت را پاک ساز و کسانی را که شب در مسجد می خوابند ، از آن ، بیرون کن و فرمان ده تا درِ خانه کسانی که از خانه هایشان دری به مسجد باز می شود ، بسته شود ؛ بجز درِ [ خانه ]علی و محلّ سکونت فاطمه . و هرگز جُنُبی از آن عبور نکند و غریبی در آن نخوابد». پیامبر خدا ، فرمان به بستن درهای آنان ، بجز درِ [ خانه] علی علیه السلام داد و محل سکونت فاطمه علیهاالسلام را به حال خود ، وا گذاشت. آن گاه ، پیامبر خدا دستور داد که برای مسلمانان ، سایبانی درست کنند، ساخته شد و همان «صُفّه» بود و فرمان داد که غریبان و بینوایان ، شب و روز در آن به سر برند . پس در آن ، ساکن شدند و گِرد آمدند.
.
ص: 402
المناقب لابن المغازلی عن حذیفه بن أسید الغفاری :لَمّا قَدِمَ أصحابُ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله المَدینَهَ لَم یَکُن لَهُم بُیوتٌ یَبیتونَ فیها ، فَکانوا یَبیتونَ فِی المَسجِدِ ، فَقالَ لَهُمُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : لا تَبیتوا فِی المَسجِدِ فَتَحتَلِموا . ثُمَّ إنَّ القَومَ بَنَوا بُیوتا حَولَ المَسجِدِ ، وجَعَلوا أبوابَها إلَی المَسجِدِ . وإنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله بَعَثَ إلَیهِم مُعاذَ بنَ جَبَلٍ ، فَنادی أبا بَکرٍ فَقالَ : إنَّ رَسولَ اللّهِ یَأمُرُکَ أن تَخرُجَ مِنَ المَسجِدِ . فَقالَ : سَمعا وطاعَهً . فَسَدَّ بابَهُ ، وخَرَجَ مِنَ المَسجِدِ . ثُمَّ أرسَلَ إلی عُمَرَ فَقالَ : إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَأمُرُکَ أن تَسُدَّ بابَکَ الَّذی فِی المَسجِدِ ، وتَخرُجَ مِنهُ . فَقالَ : سَمعا وطاعَهً لِلّهِ ولِرَسولِهِ ، غَیرَ أنّی أرغَبُ إلَی اللّهِ فی خَوخَهٍ فی المَسجِدِ . فَأَبلَغَهُ مُعاذٌ ما قالَ عُمَرُ . ثُمَّ أرسَلَ إلی عُثمانَ وعِندَهُ رُقَیَّهُ فَقالَ : سَمعا وطاعَهً . فَسَدَّ بابَهُ ، وخَرَجَ مِن المَسجِدِ . ثُمَّ أرسَلَ إلی حَمزَهَ فَسَدَّ بابَهُ وقالَ : سَمعا وطاعَهً لِلّهِ ولِرَسولِهِ . وعَلِیٌّ عَلی ذلِکَ یَتَرَدَّدُ ؛ لا یَدری أهُوَ فیمَن یُقیمُ ، أو فیمَن یَخرُجُ . وکانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله قَد بَنی لَه بَیتا فِی المَسجِدِ بَینَ أبیاتِهِ ، فَقالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : اُسکُن طاهِرا مُطَهَّرا ! فَبَلَغَ حَمزَهَ قَولُ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ ، فَقالَ : یا مُحَمَّدُ ، تُخرِجُنا وتُمسِکُ غِلمانَ بَنی عَبدِ المُطَّلِبِ ؟ ! فَقالَ لَهُ نَبِیُّ اللّهِ : لا ، لَو کانَ الأَمرُ لی ما جَعَلتُ مِن دونِکُم مِن أحَدٍ ، وَاللّهِ ما أعطاهُ إیّاهُ إلَا اللّهُ ، وإنَّکَ لَعَلی خَیرٍ مِنَ اللّهِ ورَسولِهِ ، أبشِر . فَبَشَّرَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ، فَقُتِلَ یَومَ اُحُدٍ شَهیدا . ونَفَسَ (1) ذلِکَ رِجالٌ عَلی عَلِیٍّ ، فَوَجَدوا فی أنفُسِهِم ، وتَبَیَّنَ فَضلُهُ عَلَیهِم وعَلی غَیرِهِم مِن أصحابِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَبَلَغَ ذلِکَ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، فَقامَ خَطیبا فَقالَ : إنَّ رِجالاً یَجِدونَ فی أنفُسِهِم فی أنّی أسکَنتُ عَلِیّا فِی المَسجِدِ ! وَاللّهِ ما أخرَجتُهُم ،ولا أسکَنتُهُ ، إنَّ اللّهَ عَزَّ وجَلَّ أوحی إلی موسی وأخیهِ : «أَن تَبَوَّءَا لِقَوْمِکُمَا بِمِصْرَ بُیُوتًا وَ اجْعَلُواْ بُیُوتَکُمْ قِبْلَهً وَ أَقِیمُواْ الصَّلَوهَ» (2) ، وأمَرَ موسی أن لا یَسکُنَ مَسجِدَهُ ، ولا یَنکِحَ فیهِ ، ولا یَدخُلَهُ إلّا هارونُ وذُرِّیَّتُهُ ، وإنَّ عَلِیّا مِنّی بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی ، وهُوَ أخی دونَ أهلی ، ولا یَحِلُّ مَسجدی لِأَحَدٍ یَنکِحَ فیهِ النِّساءَ إلّا عَلِیٌّ وذُرِّیَّتُهُ ، فَمَن ساءَهُ فَهاهُنا وأومَأَ بِیَدِهِ نَحوَ الشّامِ . (3) أقولُ : قالَ السُّیوطِیُّ فی کِتابِ شَدِّ الأَثوابِ فی سَدِّ الأَبوابِ : قَد ثَبَتَ بِهذِهِ الأَحادیثِ الصَّحیحَهِ بَلِ المُتَواتِرَهِ أنَّهُ صلی الله علیه و آله مَنَعَ مِن فَتحِ بابٍ شارِعٍ إلَی [ ال ] مَسجِدِ ، ولَم یَأذَن فی ذلِکَ لِأَحَدٍ ... إلّا لِعَلِیٍّ . (4)
.
1- .النّفْس : العَین ، یقال : نَفَسْتُک بنَفْس ؛ إذا أصَبتَه بعین (لسان العرب : ج 6 ص 236 «نفس») .
2- .یونس : 87 .
3- .المناقب لابن المغازلی : ص 254 ح 303 وراجع علل الشرائع : ص 202 ح 3 وشرح الأخبار : ج 2 ص 203 ح 533 ودعائم الإسلام : ج 1 ص 17 والطرائف : ص 61 ح 60 .
4- .الحاوی للفتاوی : ج 2 ص 158 .
ص: 403
المناقب ، ابن مغازلی به نقل از حذیفه بن اُسَید غِفاری : هنگامی که یاران پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه آمدند ، خانه هایی که در آن زندگی کنند ، نبود و در مسجد می خوابیدند . پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان فرمود : «در مسجد نخوابید که محتلم می شوید». آن گاه ، افراد در اطراف مسجد ، خانه هایی درست کردند و درِ آنها را به مسجد ، باز کردند . پیامبر صلی الله علیه و آله معاذ بن جبل را نزد آنان فرستاد . وی ابو بکر را صدا کرد و گفت : پیامبر خدا به تو فرمان می دهد که از مسجد ، خارج شوی. گفت : باشد ؛ اطاعت می کنم . درِ خانه اش را بست و از مسجد ، خارج شد. آن گاه ، نزد عمر فرستاد و گفت : پیامبر خدا به تو فرمان می دهد که درِ خانه ات را که به مسجد باز می شود ، ببندی و از آن ، خارج شوی . گفت : چشم ؛ در طاعت خدا و پیامبر خدایم ، جز این که به خاطر خدا علاقه مندم روزنه ای به طرف مسجد داشته باشم . و معاذ ، خواستِ عمر را به پیامبر خدا رسانْد. آن گاه نزد عثمان که رُقَیّه (دختر پیامبر خدا) همسر وی بود ، فرستاد. عثمان گفت : باشد و اطاعت می کنم . درِ خانه اش را بست و از مسجد ، خارج شد. آن گاه ، نزد حمزه فرستاد و حمزه ، درِ خانه اش را بست و گفت : چشم ؛ در طاعت خدا و پیامبر خدایم. علی علیه السلام در این خصوص ، دو دل بود . نمی دانست که آیا او از جمله کسانی است که می مانَد و یا از کسانی که باید خارج شود و پیامبر صلی الله علیه و آله در بین خانه هایش در مسجد ، خانه ای برای او ساخته بود؟ پیامبر صلی الله علیه و آله به او فرمود : «تو ، طاهر و مطهّر ، در این جا سکونت کن». گفته پیامبر صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام ، به گوش حمزه رسید و گفت : ای محمّد! ما را بیرون می کنی و نوجوانان بنی عبد المطّلب را ساکن می کنی؟ پیامبر خدا به او فرمود : «نه ؛ اگر اختیار به دست من بود ، غیر از شما کسی را ساکن نمی کردم . به خدا سوگند ، جز خداوند ، کسی این حق را به او نبخشیده است و تو در نظر خدا و پیامبرش بر [ راه ] خیر هستی و من تو را بشارت می دهم» . پیامبر خدا به وی بشارت داد و او در جنگ اُحد ، به شهادت رسید. گروهی در این خصوص به علی علیه السلام گوشه زدند و در دل هایشان به وی حسادت ورزیدند و برتری علی علیه السلام بر آنان و غیر آنان (از یاران پیامبر خدا) روشن شد. این امر به گوش پیامبر صلی الله علیه و آله رسید . به سخنرانی ایستاد و فرمود : «بعضی از مردم ، در دل خود ، احساس ناراحتی می کنند که من ، علی را در مسجد اسکان داده ام . به خدا سوگند ، آنان را من بیرون نکردم و علی را من اسکان ندادم . خداوند به موسی و برادرش وحی کرد : «که شما برای قوم خود در مصر ، خانه هایی ترتیب دهید و سراهایتان را روبه روی هم قرار دهید و نماز برپا دارید» ». و به موسی علیه السلام دستور داد که در مسجدش هیچ کس سکونت نکند و روابط جنسی برقرار نکند و کسی جز هارون و فرزندانش وارد آن نشود و علی نسبت به من ، چون هارون نسبت به موسی است و او ، نه کس دیگری از خاندانم ، برادرِ من است، و در مسجد من ، هیچ کس جز علی و فرزندانش حقّ برقراری روابط جنسی ندارند، و هر که ناخوش دارد به آن جا (با دستش به سوی شام ، اشاره کرد) برود». سیوطی در کتاب شدّ الأثواب فی سدّ الأبواب گفته است: با این احادیث صحیح، بلکه متواتر،ثابت شده که پیامبر صلی الله علیه و آله از گشودن دری که از مسجد بگذرد ، منع کرده و در این خصوص ، به هیچ کس ... جز علی علیه السلام اجازه نداده است.
.
ص: 404
. .
ص: 405
. .
ص: 406
إشارهورد فی بعض روایات سدّ الأبواب اسم «العبّاس» (1) وفی بعضها «حمزه» (2) وفی بعضها اُطلق لفظ «عمّه» (3) . ومن الجدیر بالذکر هو أنّ العبّاس وحمزه لم یعیشا فی المدینه فی زمان واحد ؛ إذ استُشهد حمزه فی السنه الثالثه للهجره فی معرکه اُحد ، ولم یأتِ العبّاس إلی المدینه بعدُ ، بل أتاها فی السنین الأخیره من عمر النبیّ صلی الله علیه و آله . ولعلّ منشأ ذلک هو اشتباه أحدهما بالآخر ؛ فکلاهما عمّ النبیّ صلی الله علیه و آله . ولکن أیّهما الصحیح ؟ الراجح فی نظرنا هو «حمزه» ، ویؤیّد ذلک اُمور ، منها : الحدیث السابق الذی ذکرت فیه حادثه سدّ الأبواب فی زمان السیّده رقیّه ابنه النبیّ صلی الله علیه و آله ، والتی توفّیت فی السنه الثانیه للهجره ، مقارنا لمعرکه بدر . والقرینه الثانیه : هی أنّ العبّاس ذو عهد قریب بالإسلام ، ولم یکن اتّخذ المدینه مسکنا إلّا حدیثا ، فمن البعید حصوله علی محلّ ملاصق لمسجد النبیّ صلی الله علیه و آله ثُمَّ یأمل مساواته بأمیر المؤمنین علیّ علیه السلام .
.
1- .تقدّم بعضٌ منها .
2- .الإصابه : ج 2 ص 141 الرقم 1951 ، مسند البزّار : ج 2 ص 319 ح 750 ، المناقب لابن المغازلی : ص 254 ح 303 ، فرائد السمطین : ج 1 ص 206 ح 161 ؛ کشف الیقین : ص 251 ح 279 ، الطرائف : ص 62 ح 61 ، إعلام الوری : ج 1 ص 160 ، شرح الأخبار : ج 2 ص 196 ح 530 .
3- .السنن الکبری للنسائی : ج 5 ص 118 ح 8425 .
ص: 407
اشارهدر برخی روایات «سَدّ ابواب (بستن درها)» نام عبّاس و در برخی نام حمزه و در برخی به طور مطلق ، تعبیر «عمویش» به میان آمده است . تذکّر این نکته لازم است که هیچ گاه حمزه و عبّاس ، با هم در مدینه نمی زیسته اند ؛ چرا که حمزه در سال سوم در جنگ اُحد به شهادت رسید ، در حالی که عبّاس در سال های پایان عمر پیامبر صلی الله علیه و آله [ پس از فتح مکّه ] به مدینه آمده است . بنا بر این ، احتمالاً چون هر دو عموی پیامبر صلی الله علیه و آله بوده اند ، به هم مشتبه شده اند. اما کدام یک صحیح است؟ به نظر می رسد که حمزه صحیح باشد و قرائنی بر این مطلب وجود دارد ، از جمله : متن حدیث 4653 که ماجرا را در زمان حیات رقیه دختر پیامبر صلی الله علیه و آله نشان می دهد و این دختر پیامبر صلی الله علیه و آله در سال دوم هجری ، هم زمان با جنگ بدر ، وفات یافته است . و دیگر این که : عبّاسِ تازه مسلمان و تازه وارد بتواند در مدینه جایی چسبیده به مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله به دست آورد و آن گاه بخواهد در امتیازات ، خود را همدوش علی علیه السلام ببیند ، به نظر ، بعید می آید .
.
ص: 408
4 / 2 2اُحِلَّ لِعَلِیٍّ ما اُحِلَّ لِلنَّبِیِّتاریخ المدینه عن جابر بن عبد اللّه :أخرَجَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله اُناسا مِنَ المَسجِدِ ، وقالَ : لا تَرقُدوا فی مَسجدی هذا . قالَ : فَخَرَجَ النّاسُ وخَرَجَ عَلِیٌّ رضی الله عنه ، فَقالَ لِعَلِیٍّ رضی الله عنه : اِرجِع ؛ فَقَد اُحِلَّ لَکَ فیهِ ما اُحِلَّ لی ، کَأَنّی بِکَ تَذودُهُم عَلَی (1) الحَوضِ ، وفی یَدِکَ عَصا عَوسَجٍ . (2)
تاریخ دمشق عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری :جاءَنا رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ونَحنُ مُضطَجِعونَ فِی المَسجِدِ وفی یَدِهَِعسیبٌ (3) رَطبٌ ، فَضَرَبَنا وقالَ : أ تَرقُدونَ فِی المَسجِدِ ؟ ! إنَّهُ لا یَرقُدُ فیهِ أحَدٌ . فَأَجفَلنا (4) وأجفَلَ مَعَنا عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : تَعالَ یا عَلِیُّ ، إنَّهُ یَحِلُّ لَکَ فِی المَسجِدِ ما یَحِلُّ لی . یا عَلِیُّ ، أ لا تَرضی أن تَکونَ مِنّی بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی إلَا النُّبُوَّهَ . وَالَّذی نَفسی بِیَدِهِ إنَّکَ لَتَذودَنَّ عَن حَوضی یَومَ القِیامَهِ رِجالاً کَما یُذادُ البَعیرُ الضّالُّ عَنِ الماءِ بِعَصا مَعَکَ مِن عَوسَجٍ ، کَأَنّی أنظُرُ إلی مُقامِکَ مِن حَوضی . (5)
رسول اللّه صلی الله علیه و آله :یا عَلِیُّ ، لا یَحِلُّ لِأَحَدٍ یَجنَبُ فی هذَا المَسجِدِ غَیری وغَیرُکَ . (6)
.
1- .کذا فی المصدر ، وفی المناقب للکوفی : «من حوضی» .
2- .تاریخ المدینه : ج1 ص 38 ؛ المناقب للکوفی : ج2 ص 462 ح 957 وفیه «أحلّ اللّه » بدل «اُحلّ» .
3- .العَسِیب : جریدَه من النّخلِ ؛ وهی السّعفه ممّا لا یَنبُتُ علیه الخُوصُ (النهایه : ج3 ص 234 «عسب») .
4- .أجفل : ذهب مسرعا (اُنظر النهایه : ج1 ص 279 «جفل») .
5- .تاریخ دمشق : ج42 ص 139 ح 8524 و ص 140 ح 8525 ، المناقب للخوارزمی : ص109 ح 116 .
6- .سنن الترمذی : ج5 ص 640 ح 3727 ، السنن الکبری : ج7 ص 105 ح 13403 ، تاریخ دمشق : ج42 ص 140 ح 8526 و 8527 ، البدایه والنهایه : ج 7 ص 343 ولیس فیهما «هذا» وکلّها عن أبی سعید ، مسند البزّار : ج 4 ص 36 ح 1197 ، الصواعق المحرقه: ص123 کلاهما عن سعد؛ المناقب للکوفی: ج 2 ص 20 ح 509 ، الرواشح السماویّه : ص 131 ، مستدرک الوسائل : ج 14 ص 301 ح 16775 نقلاً عن السیّد المرتضی فی شرح القصیده الذهبیّه والثلاثه الأخیره عن أبی سعید .
ص: 409
4 / 2 2 آنچه برای پیامبر حلال است ، برای علی نیز حلال است
4 / 2 2آنچه برای پیامبر حلال است ، برای علی نیز حلال استتاریخ المدینه به نقل از جابر بن عبد اللّه : پیامبر خدا ، مردم را از مسجد ، خارج کرد و فرمود : «در مسجد من نخوابید» . مردم ، خارج شدند و علی علیه السلام هم خارج شد . به علی علیه السلام فرمود : «برگرد . آنچه که در این مسجد بر من حلال شده است ، برای تو هم حلال شده . گویی می بینم که تو [ در قیامت ] ، آنان را از حوض [ من ]دور می کنی و در دستت عصایی از چوب درخت عَوسج است».
تاریخ دمشق به نقل از جابر بن عبد اللّه انصاری : ما در مسجد ، خوابیده بودیم که پیامبر خدا در حالی که در دستش تَرکه تری بود ، وارد شد و با آن ، ما را زد و فرمود : «آیا در مسجد ، می خوابید؟ هیچ کس در آن نخوابد» . ما سریعا از مسجد ، خارج شدیم و علی بن ابی طالب هم به سرعت با ما خارج شد. پیامبر خدا فرمود : «ای علی ، بیا! آنچه در مسجد برای من حلال است ، برای تو هم حلال است . ای علی! آیا خشنود نمی شوی که نسبت به من ، چون هارون نسبت به موسی علیه السلام باشی ، جز در پیامبری ؟ سوگند به آن که جانم در دست اوست ، در روز قیامت ، تو کسانی را از حوض من با عصایی از جنس درخت عوسج که همراه داری دور می کنی ، چنان که شترِ بیگانه را از آبگاه ، دور می کنند ، و گویی که من اکنون به جایگاه تو در کنار حوضم می نگرم».
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ای علی! بر هیچ کس ، بجز من و تو ، روا نیست که در این مسجد ، جُنُب شود.
.
ص: 410
عنه صلی الله علیه و آله :لا یَحِلُّ لِأَحَدٍ أن یَجنَبَ فی هذَا المَسجِدِ إلّا أنَا وعَلِیٌّ وفاطِمَهُ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ ؛ ومَن کانَ مِن أهلی فَإِنَّهُ مِنّی . (1)
عنه صلی الله علیه و آله :ألا لا یَحِلُّ هذَا المَسجِدُ لِجُنُبٍ ولا لِحائِضٍ إلّا لِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وعَلِیٍّ وفاطِمَهَ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ ، ألا قَد بَیَّنتُ لَکُمُ الأَسماءَ ألّا تَضِلّوا . (2)
عنه صلی الله علیه و آله :ألا إنَّ مَسجدی حَرامٌ عَلی کُلِّ حائِضٍ مِنَ النِّساءِ ، وکُلِّ جُنُبٍ مِنَ الرِّجالِ ، إلّا عَلی مُحَمَّدٍ وأهلِ بَیتِهِ ؛ عَلِیٍّ وفاطِمَهَ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ . (3)
تاریخ المدینه عن اُمّ سلمه :خَرَجَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله مِن عِندی حَتّی دَخَلَ المَسجِدَ ، فَقالَ : یا أیُّهَا النّاسُ ، حَرُمَ هذَا المَسجِدُ عَلی کُلِّ جُنُبٍ مِنَ الرِّجالِ ، أو حائِضٍ مِنَ النِّساءِ ، إلَا النَّبِیَّ وأزواجَهُ وعَلِیّا وفاطِمَهَ بِنتَ رَسولِ اللّهِ ، ألا بَیَّنتُ الأَسماءَ أن تَضِلّوا . (4)
المناقب لابن المغازلیعن عدیّ بن ثابت :خَرَجَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله إلَی المَسجِدِ ، فَقالَ : إنَّ اللّهَ أوحی إلی نَبِیِّهِ موسی أنِ ابنِ لی مَسجِدا طاهِرا لا یَسکُنُهُ إلّا موسی وهارونَ وَابنا هارونَ. وإنَّ اللّهَ أوحی إلَیَّ أن أبنِیَ مَسجِدا طاهِرا لا یَسکُنُهُ إلّا أنَا وعَلِیٌّ وَابنا عَلِیٍّ. (5)
.
1- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 3 ص 557 ح 4915 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 60 ح 236 عن الحسن بن عبد اللّه بن محمّد بن العبّاس الرازی ، الأمالی للصدوق : ص 413 ح 538 عن عبد اللّه بن محمّد بن علیّ التمیمی وکلاهما عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله وراجع تهذیب الأحکام : ج 6 ص 15 ح 34 .
2- .السنن الکبری : ج 7 ص 104 ح 13400 ، تاریخ أصبهان : ج 1 ص 344 ح 625 کلاهما عن اُمّ سلمه ، کنز العمّال : ج 12 ص 101 ح 34183 .
3- .السنن الکبری : ج 7 ص 104 ح 13402 عن اُمّ سلمه ؛ مستدرک الوسائل : ج 1 ص 462 ح 1164 نقلاً عن السیّد المرتضی فی شرح القصیده الذهبیّه نحوه .
4- .تاریخ المدینه : ج 1 ص 38 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 141 ح 8528 و 8529 ؛ شرح الأخبار : ج2 ص 181 ح 521 کلّها نحوه .
5- .المناقب لابن المغازلی : ص 252 ح 301 و ص 299 ح 343 عن إسماعیل عن أبیه عن جدّه جعفر بن محمّد عن آبائه علیهم السلام ؛ إعلام الوری : ج 1 ص 320 عن أبی رافع ، الجعفریّات : ص 199 کلّها نحوه وراجع تاریخ دمشق : ج 42 ص 141 ح 8530 والخصال : ص 559 ح 31 .
ص: 411
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :در این مسجد ، روا نیست که کسی جز من، علی، فاطمه، حسن و حسین ، جُنُب شود و هر کس که از خاندان من باشد ، از من است.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بدانید که بر هیچ جُنُب و یا حائض ، جز پیامبر خدا، علی، فاطمه، حسن و حسین ، ورود به این مسجد ، حلال نیست . آگاه باشید که من ، نام ها را برای شما بیان کردم تا گم راه نگردید.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :آگاه باشید که مسجد من بر هر زن در حال حیض و هر مرد جُنُب ، حرام است ، جز بر محمّد و خاندان او : علی ، فاطمه ، حسن و حسین.
تاریخ المدینه به نقل از امّ سلمه : پیامبر صلی الله علیه و آله از پیش من خارج و وارد مسجد شد و فرمود : «ای مردم! این مسجد بر هر مرد جُنُب و هر زن در حال حیض ، حرام شده است ، مگر بر پیامبر ، زنان وی ، علی و فاطمه دختر پیامبر خدا . آگاه باشید که نام ها را بیان کردم تا گم راه نشوید».
المناقب ، ابن مغازلی به نقل از عَدیّ بن ثابت : پیامبر خدا به مسجد رفت و فرمود : «خداوند به پیامبرش موسی علیه السلام وحی کرد که برای من مسجدی پاک بنا کن که جز موسی و هارون و دو فرزند هارون ، کسی در آن سکونت نداشته باشد . و خداوند به من وحی کرد که مسجدی پاک بنا کنم که در آن ، جز من و علی و دو فرزند علی ، کسی سکونت نداشته باشد».
.
ص: 412
4 / 3المَظلومِیَّهُ بَعدَ النَّبِیِّ4 / 3 1غَدرُ الاُمَّهِ بِهِرسول اللّه صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام : إنَّ الاُمَّهَ سَتَغدِرُ بِکَ . (1)
الإمام علیّ علیه السلام :وَاللّهِ ، لَعَهِدَ النَّبِیُّ الاُمِّیُّ إلَیَّ أنَّ الاُمَّهَ سَتَغدِرُ بی ! (2)
عنه علیه السلام :مِمّا عَهِدَ إلَیَّ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله أنَّ الاُمَّهَ سَتَغدِرُ بِکَ مِن بَعدی . (3)
عنه علیه السلام :إنَّ مِمّا عَهِدَ إلَیَّ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله أنَّ الاُمَّهَ سَتَغدِرُ بی بَعدَهُ . (4)
الإرشاد عن حکیم بن جبیر عمّن حدّثه :إنَّ عَلِیّا علیه السلام خَطَبَ بِالرَّحَبَهِ ، فَقالَ أیُّهَا النّاسُ ، إنَّکُم قَد أبَیتُم إلّا أن أقولَ ، أما ورَبِّ السَّماواتِ وَالأَرضِ لَقَد عَهِدَ إلَیَّ خَلیلی أنَّ الاُمَّهَ سَتَغدِرُ بِکَ بَعدی ! (5)
.
1- .التاریخ الکبیر : ج 2 ص 174 ح 2103 عن حبیب بن أبی ثابت ؛ الخصال : ص 462 ح 4 عن زید بن وهب وزاد فی آخره «بعدی» ، شرح الأخبار : ج 2 ص 446 ح 801 کلاهما عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله .
2- .مسند البزّار : ج 3 ص 92 ح 869 عن ثعلبه بن یزید عن أبیه ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 447 ؛ الغارات : ج 2 ص 486 کلاهما عن ثعلبه بن یزید .
3- .تاریخ بغداد : ج 11 ص 216 ح 5928 عن أبی إدریس ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 447 عن علقمه وثعلبه و ص448 عن أبی إدریس الأزدی ، دلائل النبوّه للبیهقی : ج 6 ص 440 ، البدایه والنهایه : ج 6 ص 218 کلاهما عن أبی إدریس الأزدی وثعلبه بن یزید الحمامی ، شرح نهج البلاغه : ج 20 ص 326 ح 734 ؛ الإرشاد : ج1 ص284 عن حکیم بن جبیر عمّن حدّثه و ص285 عن أبی إدریس الأودی ، الأمالی للطوسی : ص476 ح1040 عن ثعلبه بن مرثد الحمانی ، الشافی : ج3 ص225 عن ثعلبه بن یزید الحمانی ، المناقب للکوفی : ج2 ص533 ح1033 عن أبی إدریس الأودی و ص545 ح1053، الإیضاح : ص452 کلاهما عن أبی إدریس.
4- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 150 ح 4676 عن أبی إدریس الأودی .
5- .الإرشاد ج 1 ص 284 ؛ شرح نهج البلاغه : ج 4 ص 107 عن عبد اللّه بن الغنوی .