بخش سیزدهم : کرامت های امام علی
اشاره
بخش سیزدهم : کرامت های امام علیفصل یکم : پذیرفته شدن دعاهای امامفصل دوم : بازگشت خورشید برای امام علیفصل سوم : پیشگویی امام علی درباره حوادث آیندهفصل چهارم : گوناگون
.
ص: 576
الفصل الأوّل : استجابه دعواته1 / 1اِستِجابَهُ دُعائِهِ لِزاذانَ فی حِفظِهِ القُرآنَالخرائج والجرائح عن سعد الخفّاف عن زاذان أبی عمرو :قُلتُ : یا زاذانُ إنَّکَ لَتَقرَأُ القُرآنَ فَتُحسِنُ قِراءَتَهُ ! فَعَلی مَن قَرَأتَ ؟ فَتَبَسَّمَ ثُمَّ قالَ : إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ مَرَّ بی وأنَا أُنشِدُ الشِّعرَ ، وکانَ لی خُلُقٌ حَسَنٌ، فَأَعجَبَهُ صَوتی ، فَقالَ : یا زاذانُ هَلّا بِالقُرآنِ ؟ ! قُلتُ : وکَیفَ لی بِالقُرآنِ ، فَوَاللّهِ ما أقرَأُ مِنهُ إلّا بِقَدَرِ ما اُصلّی بِهِ ! قالَ : فَادنُ مِنّی . فَدَنَوتُ مِنهُ ، فَتَکَلَّمَ فی اُذنی بِکَلامٍ ما عَرَفتُهُ ولا عَلِمتُ ما یَقولُ ، ثُمَّ قالَ لی : اِفتَح فاکَ ، فَتَفَلَ فی فِیِّ ، فَوَاللّهِ ما زالت قَدَمَیَّ مِن عِندِهِ حَتّی حَفِظتُ القُرآنَ بِإِعرابِهِ وهَمزِهِ ، وما احتَجتُ أن أسأَلَ عَنهُ أحَدا بَعدَ مَوقِفی ذلِکَ . قالَ سَعدٌ : فَقَصَصتُ قِصَّهَ زاذانَ عَلی أبی جَعفَرٍ علیه السلام ، قالَ : صَدَقَ زاذانُ ، إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام دَعا لِزاذانَ بِالاِسمِ الأَعظَمِ الَّذی لا یُرَدُّ . (1)
.
1- .الخرائج والجرائح : ج 1 ص 195 ح 30 ، بحار الأنوار : ج 41 ص 195 ح 6 .
ص: 577
فصل یکم : پذیرفته شدن دعاهای امام
1 / 1 پذیرفته شدن دعای وی در حقّ زادان درباره حفظ قرآن
فصل یکم : پذیرفته شدن دعاهای امام1 / 1پذیرفته شدن دعای وی در حقّ زادان درباره حفظ قرآنالخرائج و الجرائح به نقل از سعد خفّاف ، از ابو عمرو زادان : گفتم : ای زادان! تو خوب قرآن می خوانی . پیش چه کسی یاد گرفته ای؟ لبخندی زد و گفت : روزی ، امیر مؤمنان از کنار من گذشت و من شعر می خواندم و اخلاق خوبی داشتم . از صدای من خوشش آمد و فرمود : «ای زادان! چرا قرآن نمی خوانی؟» . گفتم : چه طور قرآن بخوانم ؟ به خدا سوگند که من از آن ، جز به مقداری که در نمازم می خوانم ، حفظ نیستم . فرمود : «پیش بیا» . نزدیکش رفتم . در گوشم سخنی گفت که نفهمیدم و ندانستم چه گفت . آن گاه فرمود : «دهانت را باز کن» . سپس از آب دهانش به دهانم زد . به خدا سوگند ، قدمی از نزدش برنداشته بودم که قرآن را با اِعراب و حرکات آن ، حفظ داشتم . پس از آن جلسه ، هیچ گاه نیازمند نشدم که از کسی درباره قرآن بپرسم . سعد می گوید: داستان زادان را برای امام باقر علیه السلام نقل کردم . فرمود : «زادان ، درست می گوید . امیر مؤمنان برای زادان ، با اسم اعظم خداوند که هیچ گاه رد نمی شود ، دعا کرد» .
.
ص: 578
1 / 2اِستِجابَهُ دُعائِهِ لِشابٍّ یَبِسَ نِصفُ بَدَنِهِالمناقب لابن شهر آشوب :إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام سَمِعَ فی لَیلَهِ الإِحرامِ مُنادِیا باکِیا ، فَأَمَرَ الحُسَینَ علیه السلام بِطَلَبِهِ (1) ، فَلَمّا أتاهُ وَجَدَ شابّا یَبِسَ نِصفُ بَدَنِهِ ، فَأَحضَرَهُ فَسَأَلَهُ عَلِیٌّ علیه السلام عَن حالِهِ ، فَقالَ : کُنتُ رَجُلاً ذا بَطَرٍ ، وکانَ أبی یَنصَحُنی ، فَکانَ یَوما فی نُصحِهِ إذ ضَرَبتُهُ ، فَدَعا عَلَیَّ بِهذَا المَوضِعِ وأنشَأَ شِعرا ، فَلَمّا تَمَّ کَلامُهُ یَبِسَ نِصفی ، فَنَدِمتُ وتُبتُ وطَیَّبتُ قَلبَهُ ، فَرَکِبَ عَلی بَعیرٍ لِیَأتِیَ بی إلی هاهُنا ویَدعوَ لی ، فَلَمَّا انتَصَفَ البادِیَهَ نَفَرَ البَعیرُ مِن طَیَرانِ طائِرٍ وماتَ والِدی . فَصَلّی عَلِیٌّ علیه السلام أربَعا ثُمَّ قالَ : قُم سَلیما ؛ فَقامَ صَحیحا ، فَقالَ : صَدَقتَ ، لَو لَم یَرضَ عَنَکَ لَما سُمِعَت . (2)
الإمام الحسین علیه السلام :کُنتُ مَعَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام فی الطَّوافِ فی لَیلَهٍ دَیجوجِیَّهٍ (3) قَلیلَهِ النّورِ ، وقَد خَلَا الطَّوافُ ، ونامَ الزُّوّارُ ، وهَدَأَتِ العُیونُ ، إذ سَمِعَ مستَغیثا مُستَجیرا مُتَرَحِّما (4) بِصَوتٍ حَزینٍ مَحزونٍ مِن قَلبٍ موجَعٍ وهُوَ یَقولُ : یا مَن یُجیبُ دُعَا المُضطَرِّ فِی الظُّلَمِ یا کاشِفَ الضُّرِّ وَالبَلوی مَعَ السَّقَمِ قَد نامَ وَفدُکَ حَولَ البَیتِ وَانتَبَهوا یَدعو وعینُکَ یا قَیّومُ لَم تَنَمِ هَب لی بِجودِکَ فَضلَ العَفوِ عَن جُرُمی یا مَن أشارَ إلَیهِ الخَلقُ فِی الحَرَمِ إن کانَ عَفوُکَ لا یَلقاهُ ذو سَرَفٍ فَمَن یَجودُ عَلَی العاصینَ بِالنِّعَمِ قالَ الحُسینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام : فَقالَ لی : یا أبا عَبدِ اللّهِ ، أ سَمِعتَ المُنادِیَ ذَنبَهُ ، المُستَغیثَ رَبَّهُ ؟ فَقُلتُ : نَعَم قَد سَمِعتُهُ . فَقالَ : اِعتَبِرهُ (5) ، عَسی [ أن ] (6) تَراهُ . فَما زِلتُ أخبِطُ فی طَخیاءِ الظَّلامِ ، وأتَخَلَّلُ بَینَ النِّیامِ ، فَلَمّا صِرتُ بَینَ الرُّکنِ وَالمَقامِ ، بَدا لی شَخصٌ مُنتَصِبٌ ، فَتَأَمَّلتُهُ فإِذا هُوَ قائِمٌ ، فَقُلتُ : السَّلامُ عَلَیکَ أیُّهَا العَبدُ المُقِرُّ المُستَقیلُ ، المُستَغفِرُ المُستَجیرُ ، أجِب بِاللّهِ ابنَ عَمِّ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ! فَأَسرَعَ فی سُجودِهِ وقُعودِهِ وسَلَّمَ ، فَلَم یَتَکَلَّم حَتّی أشارَ بِیَدِهِ بِأَن تَقَدَّمنی ، فَتَقَدَّمتُهُ ، فَأَتَیتُ بِهِ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام فَقُلتُ : دونَکَ ها هُوَ . فَنَظَرَ إلَیهِ ، فَإِذا هُوَ شابٌّ حَسَنُ الوَجهِ نَقِیُّ الثِّیابِ ، فَقالَ لَهُ : مِمَّنِ الرَّجُلُ ؟ فَقالَ لَهُ : مِن بَعضِ العَرَبِ . فَقالَ لَهُ : ما حالُکَ ، ومِمَّ بُکاؤُکَ وَاستِغاثَتُکَ ؟ ! فَقالَ : حالُ مَن أُوخِذَ بِالعُقوقِ فَهُو فی ضیقٍ ، ارتَهَنَهُ المُصابُ ، وغَمَرَهُ الاِکتِئابُ فَارتابَ (7) ، فَدُعاؤُهُ لا یُستَجابُ . فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام : ولِمَ ذلِکَ ؟ ! فَقالَ : لاِ نّی کُنتُ مُلتَهِیا فی العَرَبِ بِاللَّعِبِ وَالطَّرَبِ ، اُدیمُ العِصیانَ فی رَجَبٍ وشَعبانَ ، وما اُراقِبُ الرَّحمنَ ، وکانَ لی والِدٌ شَفیقٌ یُحَذِّرُنی مَصارِعَ الحَدَثانِ ، ویُخَوِّفُنِی العِقابَ بِالنّیرانِ ، ویَقولُ : کَم ضَجَّ مِنکَ النَّهارُ وَالظَّلامُ ، وَاللَّیالی وَالأَیّامُ ، وَالشُّهورُ وَالأَعوامُ ، وَالمَلائِکَهُ الکِرامُ ؟ ! وکانَ إذا ألَحَّ عَلَیَّ بِالوَعظِ زَجرَتُهُ وَانتَهَرتُهُ ، ووَثَبتُ عَلَیهِ وضَرَبتُهُ ، فَعَمَدتُ یَوما إلی شَیءٍ مِنَ الوَرِقِ (8) وکانَت فِی الخِباءِ ، فَذَهَبتُ لِاخُذَها وأصرِفَها فیما کُنتُ عَلَیهِ ، فَمانَعَنی عَن أخذِها ، فَأَوجَعتُهُ ضَربا ولَوَیتُ یَدَهُ ، وأخَذتُها ومَضَیتُ . فَأَومَأَ بِیَدِهِ إلی رُکبَتَیهِ یَرومُ النُّهوضَ مِن مَکانِهِ ذلِکَ ، فَلَم یُطِق یُحَرِّکُها مِن شِدَّهِ الوَجَعِ وَالأَلَم ، فَأَنشَأَ یَقولُ : جَرَت رَحِمٌ بَینی وبَینَ مُنازِلٍ سَواءً کَما یَستَنزِلُ القَطرَ طالِبُه ورَبَّیتُ حَتّی صار جَلدا شَمَردَلاً إذا قامَ ساوی غارِبَ الفَحلِ غارِبُه وقَد کُنتُ اُوتیهِ مِنَ الزّادِ فِی الصِّبا إذا جاعَ مِنهُ صَفوَهُ وأطایِبَه فَلَمَّا استَوی فی عُنفُوانِ شَبابِهِ وأصبَحَ کَالرُّمحِ الرُّدَینیِّ خاطِبُه تَهَضَّمَنی مالی کَذا ولَوی یَدی لَوی یَدَهُ اللّهُ الَّذی هُوَ غالِبُه ثُمَّ حَلَفَ بِاللّهِ لَیَقدَمَنَّ إلی بَیتِ اللّهِ الحَرامِ فَیَستَعدِی اللّهَ عَلَیَّ . قالَ : فَصامَ أسابیعَ ، وصَلّی رَکَعاتٍ ، ودَعا ، وخَرَجَ مُتَوَجِّها عَلی عَیرانَهٍ (9) یَقطَعُ بِالسَّیرِ عَرضَ الفَلاهِ ، ویَطوِی الأَودِیَهَ ویَعلُو الجِبالَ ، حَتّی قَدِمَ مَکَّهَ یَومَ الحَجِّ الأَکبَرِ ، فَنَزَلَ عَن راحِلَتِهِ وأقبَلَ إلی بَیتِ اللّهِ الحَرامِ ، فَسَعی وطافَ بِهِ ، وتَعَلَّقَ بِأَستارِهِ وَابتَهَلَ ، وأنشَأَ یَقولُ : یا مَن إلَیهِ أتَی الحُجّاجُ بِالجَهَدِ فَوقَ المَهاوی مِنَ اقصی غایَهِ البُعدِ إنّی أتَیتُکَ یا مَن لا یُخَیّبُ مَن یَدعوهُ مُبتَهِلاً بِالواحِدِ الصَّمَدِ هذا مُنازِلُ لا یَرتاعُ مِن عققی فَخُذ بِحَقّیَ یا جَبّارُ مِن وَلَدی حَتّی تُشِلَّ بِعَونٍ مِنکَ جانِبَهُ یا مَن تَقَدَّسَ لَم یُولَد ولَم یَلِدِ قالَ : فَوَالَّذی سَمَکَ السَّماءَ ، وأنبَعَ الماءَ ، مَا استَتَمَّ دُعاءَهُ حَتّی نَزَلَ بی ما تَری ثُمَّ کَشَفَ عَن یَمینِهِ فَإِذا بِجانِبِهِ قَد شَلَّ فَأَنَا مُنذُ ثَلاثِ سِنینَ أطلُبُ إلَیهِ أن یَدعُوَ لی (10) فِی المَوضِعِ الَّذی دَعا بِهِ عَلَیَّ فَلَم یُجِبنی ، حَتّی إذا کانَ العامُ أنعَمَ عَلَیَّ فَخَرَجتُ عَلی ناقَهٍ عُشَراءَ (11) أجِدُّ السَّیرَ حَثیثا رَجاءَ العافِیَهِ ، حَتّی إذا کُنّا عَلَی الأَراکِ (12) وحَطَمَهِ وادِی السِّیاکِ (13) ، نَفَرَ طائِرٌ فِی اللَّیلِ فَنَفَرَت مِنهُ النّاقَهُ الَّتی کانَ عَلَیها فَأَلقَتُه إلی قَرارِ الوادی ، وَارفَضَّ بَینَ الحَجَرَینِ ، فَقَبَرتُهُ هُناکَ ، وأعظَمُ مِن ذلِکَ أ نّی لا اُعرَفُ إلّا « المَأخوذَ بِدَعَوهِ أبیهِ » . فَقالَ لَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : أتاکَ الغَوثُ ! ألا اُعَلِّمُکَ دُعاءً عَلَّمَنیهِ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وفیهِ اسمُ اللّهِ الأَکبَرُ الأَعظَمُ العَزیزُ الأَکرَمُ ، الَّذی یُجیبُ بِهِ مَن دَعاهُ ، ویُعطی بِهِ مَن سَأَلَهُ ، ویُفَرِّجُ الهَمَّ ، ویَکشِفُ بِهِ الکَربَ ، ویُذهِبُ بِهِ الغَمَّ ، ویُبرِئُ بِهِ السُّقمَ ، ویَجبُرُ بِهِ الکَسیرَ ، ویُغنی بِهِ الفَقیرَ ، ویَقضی بِهِ الدَّین ، ویَرُدُّ بِهِ العَینَ ، ویَغفِرُ بِهِ الذُّنوبَ ، ویَستُرُ بِهِ العُیوبَ ، ویُؤمِنُ بِهِ کُلَّ خائِفٍ مِن شَیطانٍ مَریدٍ وجَبّارٍ عَنیدٍ ، ولَو دَعا بِهِ طائِعٌ للّهِِ عَلی جَبَلٍ لَزالَ مِن مَکانِهِ ، أو عَلی مَیِّتٍ لَأَحیاهُ اللّهُ بَعدَ مَوتِهِ ، ولَو دَعا بِهِ عَلَی الماءِ لَمَشی عَلَیهِ بَعدَ أن لا یَدخُلَهُ العُجبُ . فَاتَّقِ اللّهَ أیُّهَا الرَّجُلُ فَقَد أدرَکَتنِی الرَّحمَهُ لَکَ ، ولیَعلَمِ اللّهُ مِنکَ صِدقَ النِّیَّهِ أ نَّک لا تَدعو بِهِ فی مَعصِیَتِهِ ، ولا تُفیدُهُ إلَا الثِّقَهَ فی دینِکَ ، فَإِن أخلَصتَ النِّیَّهَ استَجابَ اللّهُ لَکَ ، ورَأَیتَ نَبِیَّکَ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله فی مَنامِکَ ، یُبَشِّرُکَ بِالجَنَّهِ وَالإِجابَهِ . قالَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیهماالسلام : فَکانَ سُروری بِفائِدَهِ الدُّعاءِ أشَدَّ مِن سُرورِ الرَّجُلِ بِعافِیَتِهِ وما نَزَلَ بِهِ ؛ لاِ نَّنی لَم أکُن سَمِعتُهُ مِنهُ ، ولا عَرَفتُ هذَا الدُّعاءَ قَبلَ ذلِکَ . ثُمَّ قالَ : اِیتِنی بِدَواهٍ وبَیاضٍ وَاکتُب ما اُملیهِ عَلَیکَ . فَفَعَلتُ ؛ وهُوَ : «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، اللّهُمَّ إنّی أسأَلُکَ بِاسمِکَ یا ذَا الجَلالِ وَالإکرامِ ... » (14) وتَسأَلُ اللّهَ تَعالی ما أحبَبتَ ، وتُسَمّی حاجَتَکَ ، ولا تَدعُ بِهِ إلّا وأنتَ طاهِرٌ . ثُمَّ قالَ لِلفَتی : إذا کانَتِ اللَّیلَهُ فَادعُ بِهِ عَشرَ مَرّاتٍ وَأْتِنی مِن غَدٍ بِالخَبَرِ . قالَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیهماالسلام : وأخَذَ الفَتَی الکِتابَ ومَضی ، فَلَمّا کانَ مِن غَدٍ ما أصبَحنا حینا (15) حَتّی أتَی الفَتی إلَینا سَلیما مُعافیً ، وَالکِتابُ بِیَدِهِ ، وهُوَ یَقولُ : هذا وَاللّهِ الاِسمُ الأَعظَم ، استُجیبَ لی ورَبِّ الکَعبَهِ . قالَ لَهُ عَلِیٌّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ : حَدِّثنی ! قالَ : [ لمّا ] (16) هَدَأَتِ العُیونُ بِالرُّقادِ ، وَاستَحلَکَ جِلبابُ اللَّیلِ ، رَفَعتُ یَدی بِالکِتابِ ودَعَوتُ اللّهَ بِحَقِّهِ مِرارا ، فَاُجِبتُ فِی الثّانِیَهِ : حَسبُکَ فَقَد دَعَوتَ اللّهَ بِاسمِهِ الأَعظَمِ . ثُمَّ اضطَجَعتُ ، فَرَأَیتُ رَسولَ اللّه صلی الله علیه و آله فی مَنامی وقَد مَسَحَ یَدَهُ الشَّریفَهَ عَلَیَّ وهُوَ یَقولُ : اِحتَفِظ بِاسمِ اللّهِ الأَعظَمِ العَظیمِ ، فَإِنَّکَ عَلی خَیرٍ . فَانتبَهَتُ مُعافیً کَما تَری ، فَجَزاکَ اللّهُ خَیرا . (17)
.
1- .فی المصدر : «یطلبه» ، والتصویب من بحار الأنوار .
2- .المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 286 ، بحار الأنوار : ج 41 ص 209 ح 23 .
3- .دَجا اللیلُ : إذا تَمّت ظُلمتُه وألبس کُلَّ شیء (النهایه : ج 2 ص 102 «دجا») .
4- .فی أحد موضعی بحار الأنوار : «مُستَرحِما» بدل «مُترَحِّما» ، وهو الأصحّ .
5- .اِعتَبِر : اُنظر وتَدَبَّر (اُنظر لسان العرب : ج 4 ص 531 «عبر») .
6- .ما بین المعقوفین أثبتناه من بحار الأنوار .
7- .فی بحار الأنوار : ج 41 ص 225 «فإن تابَ» بدل «فَارتابَ» .
8- .الورق : الدراهم (لسان العرب : ج 10 ص 375 «ورق») .
9- .العَیرانه من الإبل : الناجیه فی نشاط ، سُمّیت لکثره تَطْوافِها وحرکتها (تاج العروس : ج 7 ص 282 «عیر») .
10- .فی المصدر : «یدعونی» ، والتصویب من بحار الأنوار .
11- .العُشَراء : الَّتی أتی علی حَملها عشره أشهر ، ثمّ اتّسع فیه فقیل لکلّ حامل : عُشراء (النهایه : ج 3 ص 240 «عشر») .
12- .الأراک : هو وادی الأراک ، قرب مکّه (معجم البلدان : ج 1 ص 135) .
13- .فی المصدر : «وحطته وادی السجال» ، والتصویب من بحار الأنوار .
14- .اُنظر تمام الدّعاء فی المصدر ، ولم نورِده هنا لِطُوله .
15- .فی المصدر : «حسنا» ، والتصویب من بحار الأنوار .
16- .الزیاده من بحار الأنوار .
17- .مهج الدعوات : ص 191 ، بحار الأنوار : ج 41 ص 224 ح 37 و ج 95 ص 394 ح 33 .
ص: 579
1 / 2 پذیرفته شدن دعای وی در حقّ جوانی که نیمی از بدنش فلج شده بود
1 / 2پذیرفته شدن دعای وی در حقّ جوانی که نیمی از بدنش فلج شده بودالمناقب ، ابن شهر آشوب :امیر مؤمنان در شب احرام ، صدای گریه ای شنید . به امام حسین علیه السلام فرمان داد تا صاحب صدا را پیدا کند . [ امام حسین علیه السلام ]هنگامی که در پی صدا رفت ، جوانی را یافت که نصف بدنش از کار افتاده بود . او را پیش علی علیه السلام آورد . علی علیه السلام حالش را پرسید . گفت : من مردی هَوَس پیشه بودم و پدرم پیوسته پندم می داد . روزی در حال پنددهی بود که کتکش زدم . در همین مکان بود که به من نفرین کرد و شعری خواند . سخنش که پایان یافت ، نیمِ پیکرم خشک شد . پشیمان شدم و توبه کردم و دلش را به دست آوردم . آن گاه ، سوار شتری شد تا مرا به این جا بیاورد و برایم دعا کند . در نیمه های بیابان بودیم که شترش از پریدن پرنده ای رم کرد و پدرم [ افتاد و] مُرد . علی علیه السلام چهار رکعت نماز گزارد و فرمود : «به سلامت ، برخیز» . و او همچون افرادسالم ، حرکت کرد . [ علی علیه السلام ] فرمود : «راست گفتی ؛ اگر پدرت از تو خشنود نگشته بود ، دعایم پذیرفته نمی شد» .
امام حسین علیه السلام :در شبی تاریک و کم نور ، با علی بن ابی طالب علیه السلام طواف می کردیم . اطراف خانه خدا از طواف کننده خالی شد و زائرانْ خوابیدند و چشم ها آرام گرفت که ناگهان ، صدای کُمک خواه ، پناهجو و ترحّم طلبی شنیده شد که با ناله ای اندوهناک و غمبار ، از دلی دردمند می گفت : ای آن که دعای درمانده را در تاریکی ها پاسخ می گویی! ای برطرف کننده سختی و گرفتاری و بیماری! زائران ، دور خانه ات می خوابند و بیدار می شوند و تو را می خوانند ، در حالی که دیده تو ای پایدار هرگز نمی خوابد . با بخشش خود ، به بهترین شکل از گناهان من بگذر ای آن که بندگان ، در حرم به او اشاره می کنند! اگر زیاده رَوی کنندگان ، گذشت تو را نمی بینند پس چه کسی بر گناهکاران ، نعمت می بخشد؟ [ علی علیه السلام ] به من فرمود : «ای ابو عبد اللّه ! آیا صدای این مویه کننده از گناه و کمک خواه از پروردگار خویش را می شنوی؟». گفتم : آری ؛ شنیدم . فرمود : «بگرد ؛ شاید او را بیابی» . من ، همچنان در دل تاریکی ها می رفتم و در بین خفتگان ، قدم می گذاشتم . وقتی بین رُکن و مقام رسیدم ، شخصی ایستاده در برابرم آشکار گشت . دقّت کردم ؛ دیدم به نماز ایستاده است . گفتم : سلام بر تو ، ای بنده اقرار کننده گذشتْ طلبِ بخشش جویِ پناهخواه! به خاطر خدا پیش پسر عموی پیامبر صلی الله علیه و آله بیا . او به سرعت ، سجده کرد و نشست و سلام داد . آن گاه ، چیزی نگفت و با دست ، اشاره کرد که من پیش بیفتم . من از او پیش افتادم تا او را نزد امیر مؤمنان آوردم و گفتم : این جاست ؛ آوردمش . [ علی علیه السلام ] نگاهی به وی انداخت . دید جوانی خوش سیما و با لباس های تمیز است . آن گاه به او فرمود : «از کدام قبیله ای؟». پاسخ داد : از عرب ها . [ علی علیه السلام ] به وی گفت: «حالت چگونه است و برای چه گریه می کنی و فریادرس می طلبی ؟». گفت: حالم، حال کسی است که به عاقّ والدین، گرفتار شده و در تنگناست ،مصیبت ها او را فرا گرفته اند ، در غمْ غرق گشته و به دو دلی افتاده ودعایش پذیرفته نمی شود . علی علیه السلام به وی فرمود : «چرا چنین شده است؟». گفت : من در بین عرب ها به لهو و طربْ مشغول بودم و در رجب و شعبان هم نافرمانی را ادامه می دادم و از خدای رحمان ، پروا نداشتم . پدری مهربان داشتم که مرا از پیشامدهای ناگوار ، بر حذر می داشت و از کیفر آتش می ترسانید و می گفت : چه قدر باید نور و ظلمت و شب ها و روزها و ماه ها و سال ها و فرشتگان گرامی از دست تو بنالند؟ و هر گاه در پنددهی اصرار می کرد ، او را طرد می نمودم و از خود ، دور می ساختم و به وی حمله می کردم و او را می زدم . روزی به فکر پولی افتادم که پنهان بود . رفتم که آن را بردارم و در کارهایی که می کردم ، خرج کنم . او از برداشتنم ممانعت به عمل آورد . او را زدم و دستش را پیچاندم و پول را برداشتم و رفتم . [ در این هنگام] ، دستانش را به زانوانش گرفت تا از جایش بلند شود ؛ ولی از شدّت درد و ناراحتی نتوانست آنها را حرکت بدهد . پس شروع به خواندن این شعر کرد : پیوند خویشی ، همواره مرا [ برای دعا] به جاهای مختلف کشاند آن گونه که باران ، طالب باران را در پی خود می کشاند . و پرورشش دادم تا آن که استوار و جوان گردید به گونه ای که به هنگام ایستادن ، شانه اش هم اندازه شانه شتر گشت . در بچّگی ، توشه و زاد به وی می دادم و هر گاه گرسنه می شد ، [ به او] از بهترین ها و خوش گوارها می خوراندم . وقتی که به شکوفایی جوانی رسید و خواسته هایش چون شمشیر رُدَینی گشت مالم را از من گرفت و دستم را چنین پیچانْد . خدا دستش را بپیچاند که تنها او بر وی تواناست! آن گاه ، به خدا سوگند یاد کرد که به خانه خدا خواهد رفت و از خدا علیه من کمک خواهد خواست . او چند هفته روزه گرفت و نماز خواند و دعا کرد . [ آن گاه ]سوار بر شتری تیزرو به سوی مکّه حرکت نمود . طول فلات ها و بیابان ها را پیمود و از کوه ها گذشت تا در روز حجّ اکبر به مکّه رسید . از شترش پیاده شد و به طرف خانه خدا رفت . سعی انجام داد و طواف نمود و به پرده کعبه آویخت و زاری کرد و به شعر گفت : ای آن که حاجیان ، به سویش می آیند با تلاش ، از درّه ها و از راه های بسیار دور! من به درگاهت آمدم ، ای کسی که بی جواب نمی گذارد آن را که وی را با زاری ، یگانه بی نیاز می خوانَد! این ، جایگاهی است که در آن ، نافرمانی کننده ، رها نمی شود پس ، حقّ مرا ای قدرتمند از فرزندم بگیر تا به یاری تو دستش فلج گردد ای آن که منزّه است و ای آن که نمی زاید و زاده نشده است! سوگند به آن که آسمان را بر افراشت و آب را از زمین جوشاند ، دعایش پایان نیافته بود که آنچه می بینی ، بر من نازل شد . آن گاه دست راستش را نشان داد که در یک طرف بدنش بی حرکت افتاده بود . [ آن گاه ادامه داد :] سه سال بود که از وی می خواستم در همان جایی که بر من نفرین کرده ، برایم دعا کند ؛ امّا نمی پذیرفت ، تا این که امسال ، توفیق زیارت پیداکردم . بر شترم سوار شده ، [ به همراه پدرم] به آرزوی سلامت ، با همه توان ، راه پیمودم . وقتی به منطقه اراک (1) و ورودی دره پرسنگلاخ رسیدیم ، شب هنگام ،پرنده ای پرواز کرد و شتری که پدرم بر آن سوار بود ، رم کرد و وی را در ته درّه افکند و وی بین دو سنگ افتاد و [ مُرد و من] در همان جا او را به گور کردم .مصیبت بزرگ تر ، آن است که من به عنوان نفرین شده پدر ، شناخته شده ام . امیر مؤمنان به وی فرمود : «یاری ، به سراغت آمده است . به تو دعایی می آموزم که آن را پیامبر خدا به من یاد داد و در آن ، بزرگ ترین و برترین نام خداوندِعزیز و کریم (اسم اعظم) است ؛ همان دعا که هر کس خداوند را با آن بخواند ، پاسخ می دهد و هر کس با آن درخواستی از او نماید ، به وی عطا می کند .با آن ، گرفتاری را می گشاید ، گرفتاری را می زداید ، غم را از بین می برد ،بیماری را شفا می دهد ، شکستگی را پیوند می زند ، فقیر را ثروتمندمی نماید ، قرض را ادا می کند ، چشمْ زخم را دفع می کند ، گناهان رامی بخشد ، عیب ها را می پوشاند و هر بیمناک از شیطانِ طردشده و ستمکارِکینه ورز را امنیّت می دهد . اگر فردی مطیع خداوند ، آن را بر کوهی بخواند ، [ کوه] از جای خود کَنده خواهدشد و [ اگر آن را] بر مُرده ای بخواند ، خداوندْ او را پس از مردنش زنده خواهدساخت و اگر بر آب بخواند ، می تواند روی آب راه برود ، به شرطی که مغرور نشود . ای مرد! از خدا بترس ، که دل من بر تو به رحم آمده است و برای آن که خداوند ،نیّت صادق در تو ببیند ، که این دعا را در کار نافرمانی خدا نخوان و جزبرای تحکیم دینت به کار نگیر . اگر نیّتت را خالص کنی ، خداوند ، دعای تو رااجابت خواهد کرد و پیامبرت محمّد صلی الله علیه و آله را در خوابت خواهی دید که تو را به بهشت و پذیرفته شدن دعا ، بشارت می دهد» . [ حسین بن علی علیهماالسلام در ادامه افزود :] خوش حالی من به خاطر بهره های [ فراوان ]این دعا ، بیشتر از خوش حالی آن مرد به خاطر شفا یافتن و رهایی اش از عارضه اش بود ؛ چون من این دعا را از علی علیه السلام نشنیده بودم و قبل از آن هم آن رانمی شناختم . سپس علی علیه السلام [ به من] فرمود : «کاغذ و دواتی برای من بیاور و هرآنچه را اِملا می کنم ، بنویس» . من چنین کردم و آن دعا این است : «به نام خداوند بخشنده و مهربان . خداوندا!من به نام تو ای صاحب شکوه و بزرگواری از تو درخواست می کنم ...» . [ سپس فرمود :] «از خدا هر آنچه دوست داری ، بخواه و نیازهایت را نام ببر وجزبه هنگامی که طاهر هستی ، آن را مخوان» . آن گاه به جوان فرمود : «هنگام شب ، آن را ده مرتبه بخوان و فردا خبرش را برای من بیاور» . جوان ، نوشته را گرفت [ و رفت] . روز بعد ، هنوز خوب از خواب ، بیدار نشده بودیم که جوان ، در حالی که شفایافته بود و نوشته در دستش بود ، نزد ما آمد و گفت : به خدا سوگند ، این ، اسم اعظم است . سوگند به پروردگار کعبه که به من ، پاسخ داده شد . علی علیه السلام فرمود : «جریان را به من بگو» . گفت : هنگامی که دیده ها به خواب رفت و سیاهی شب فراگیر شد ، دستم را بانامه بلند کردم و چندین بار ، خداوند را به حقّ خودش خواندم . بار دوم ، به من پاسخ داده شد که : «کافی است . تو خدا را به اسم اعظمش خواندی» . سپس خوابیدم و پیامبر خدا را در خواب دیدم که دست شریفش را بر من می کشید ومی فرمود : «اسم اعظمِ خداوند عظیم را نگه دار . تو بر مسیر خیر هستی» و شفا یافته همین طور که می بینی از خواب ، بلند شدم . خداوند به تو جزای خیر دهد!
.
1- .منظور ، وادی اراک در نزدیکی مکّه است (معجم البلدان : ج 1 ص 135) .
1 / 3اِستِجابَهُ دُعائِهِ لاِنخِفاضِ ماءِ الفُراتِالإمام الباقر علیه السلام :شَکا أهلُ الکوفَهِ إلی عَلِیٍّ علیه السلام زِیادَهَ الفُراتِ ، فَرَکِبَ هُوَ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ علیهماالسلامفَوَقَفَ عَلَی الفُراتِ وقَدِ ارتَفَعَ الماءُ عَلی جانِبَیهِ ، فَضَرَبَهُ بِقَضیبِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَنَقَصَ ذِراعٌ ، وضَرَبَهُ اُخری فَنَقَصَ ذِراعانِ . فَقالوا : یا أمیرَ المُؤمِنینَ ، لَو زِدتَنا ! فَقالَ : إنّی سَأَلتُ اللّهَ فَأَعطانی ما رَأَیتُم ، وأکرَهُ أن أکونَ عَبدا مُلِحّا . (1)
الإمام الصادق علیه السلام :مَدّ الفُراتُ عِندَکُم عَلی عَهدِ عَلِیٍّ علیه السلام ، فَأَقبَلَ إلَیهِ النّاسُ فَقالوا : یا أمیرَ المُؤمِنینَ نَحنُ نَخافُ الغَرَقَ ؛ لِأَنَّ فِی الفُراتِ قَد جاءَ مِنَ الماءِ ما لَم یُرَ مِثلُهُ ، وقَدِ امتَلَأَت جَنبَتاهُ ، فَاللّهَ اللّهَ . فَرَکِبَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام وَالنّاسُ مَعَهُ وحَولُهُ یَمینا وشِمالاً ... حَتَّی انتَهی إلَی الفُراتِ وهُوَ یَزخَرُ بِأَمواجِهِ ، فَوَقَفَ وَالنّاسُ یَنظُرونَ ، فَتَکَلَّمَ بِالعَبرانِیَّهِ کَلاما ، فَضَرَبَهُ بِقَضیبٍ کانَ مَعَهُ وزَجَرَهُ ، وَنَزَلَ الفُراتُ ذِراعا ... . (2)
1 / 4اِستِجابَهُ دُعائِهِ عَلی طَلحَهَ وُالزُّبَیرِالفتوح فی ذِکرِ عَلِیٍّ علیه السلام بَعدَما راسَلَ أهلَ الجَمَلِ مَرَّهً بَعدَ اُخری لِیَکُفّوا عَنِ الحَربِ ، فَلَم یُجیبوهُ : ثُمَّ جَمَعَ عَلِیٌّ رضی الله عنه النّاسَ فَخَطَبَهُم خُطبَهً بَلیغَهً وقالَ : أیُّهَا النّاسُ ، إنّی قَد ناشَدتُ هؤُلاءِ القَومَ کَیما یَرجِعوا ویَرتَدِعوا ، فَلَم یَفعَلوا ولَم یَستَجیبوا ... ثُمَّ رَفَعَ یَدَهُ إلَی السَّماءِ وهُوَ یَقولُ : اللّهُمَّ إنَّ طَلحَهَ بنَ عُبَیدِ اللّهِ أعطانی صَفَقَهً بِیَمینِهِ طائِعا ثُمَّ نَکَثَ بَیعَتَهُ ، اللّهُمَّ ! فَعاجِلهُ ولا تُمَیِّطهُ . اللّهُمَّ ! إنَّ الزُّبَیرَ بنَ العَوّامِ قَطَعَ قَرابَتی ، ونَکَثَ عَهدی ، وظاهَرَ عَدُوّی ، ونَصَبَ الحَربَ لی وهُو یَعلَمُ أ نَّهُ ظالِمٌ ، فَاکفِنیهِ کَیفَ شِئتَ وأ نّی شِئتَ . (3)
.
1- .الخرائج والجرائح : ج 1 ص 173 ح 4 ، بحار الأنوار : ج 41 ص 249 ح 3 وراجع الفضائل لابن شاذان : ص 91 وإثبات الوصیّه : ص 160 .
2- .الیقین : ص 416 ح 155 عن أبی بصیر ، الخرائج والجرائح : ج 1 ص 230 ح 74 نحوه من دون إسنادٍ إلی المعصوم ، بحار الأنوار : ج 41 ص 237 ح 8 و ص 250 ح 6 .
3- .الفتوح : ج 2 ص 468 ، المناقب للخوارزمی : ص 184 ح 223 ؛ المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 279 وفیه من «اللّهُمَّ إنّ طلحه ...» .
ص: 591
1 / 3 پذیرفته شدن دعای وی برای پایین رفتن آب فرات
1 / 4 پذیرفته شدن نفرین وی درباره طلحه و زبیر
1 / 3پذیرفته شدن دعای وی برای پایین رفتن آب فراتامام باقر علیه السلام :کوفیان از بالا آمدن آب فرات ، پیش علی علیه السلام شکایت بردند . او به همراه حسن و حسین علیهماالسلامسوار شد و در کنار فرات ایستاد . آب فرات از دو سو بالاآمده بود . آن گاه با عصای پیامبر خدا ، ضربه ای [ به آب] زد . در نتیجه ، آب ، یک ذرع ، پایین نشست . بار دیگر ضربه ای زد و [ این بار] دو ذرع ، پایین نشست . گفتند : ای امیر مؤمنان! اگر یک ضربه دیگر می زدی [ ، بهتر بود] . فرمود : «من از خدا درخواستی کردم و او این قدر که دیدید ، به من داد و دوست ندارم بنده ای سِمِج باشم» .
امام صادق علیه السلام :در زمان علی علیه السلام ، آب فرات شما بالا آمد . مردم ، رو به وی کردند وگفتند : ای امیر مؤمنان! ما از غرق شدن می ترسیم ؛ چون فرات ، آن قدر بالا آمده که چنین حالتی را ندیده بودیم و دو طرفش پُر شده است . تو را به خدا ، تو را به خدا[ ، کاری کن]! امیر مؤمنان ، سوار شد و مردم در سمت راست و چپ او بودند ... تا به فرات رسید و فرات ، موج می زد . ایستاد و مردم ، نگاهش می کردند . به زبان عبری ،سخنی گفت و با تازیانه ای که با خود داشت ، به آن ضربه ای زد و آن را نهیب داد و فرات ، یک ذرعْ پایین نشست ... .
1 / 4پذیرفته شدن نفرین وی درباره طلحه و زبیرالفتوح در یادکرد علی علیه السلام ، پس از آن که چند بار برای اصحاب جمل پیک فرستاد تا از جنگ ، دست بردارند و آنان پاسخ مثبت ندادند : آن گاه علی علیه السلام مردم را گرد آورد و خطبه رسایی خواند و فرمود : «ای مردم! من این گروه را نصیحت کردم تا برگردند و دست از جنگ بکشند ؛ ولی [این کار را] انجام ندادند و قبول نکردند ...» . آن گاه ، دستش را به سوی آسمانْ بلند کرد و گفت : «خداوندا! طلحه بن عبید اللّه ، از روی اختیار به من دست بیعت داد و آن گاه ، پیمانش را شکست . پروردگارا! او را زودتر بمیران و به او مهلت مده! خداوندا! زبیر بن عوّام ، خویشاوندی مرا نادیده گرفت و بیعتم را شکست و به یاری دشمنم شتافت و با آن که می دانست ستمکار است ، علیه من جنگ به راه انداخت . خدایا! تو مرا از او کفایت کن ، هر گونه و هر جا که می خواهی!» .
.
ص: 592
1 / 5اِستِجابَهُ دُعائِهِ عَلی بُسرِ بنِ أَرطاهَالغارات :کانَ عَلِیٌّ علیه السلام دَعا قَبلَ مَوتِهِ عَلی بُسرِ بنِ أبی أرطاهَ (1) لعنه اللّه فیما بَلَغَنا ، فَقالَ : اللّهُمَّ إنَّ بُسرا باعَ دینَهُ بِدُنیاهُ ، وَانتَهَکَ مَحارِمَکَ ، وکانَت طاعَهُ مَخلوقٍ فاجِرٍ آثَرَ عِندَهُ مِمّا عِندَکَ ، اللّهُمَّ فَلا تُمِتهُ حَتّی تَسلُبَهُ عَقلَهُ . فَما لَبِثَ بَعدَ وَفاهِ عَلِیٍّ علیه السلام إلّا یَسیرا حَتّی وَسوَسَ وذَهَبَ عَقلُهُ . (2)
الإرشاد عن الولید بن الحارث وغیره عن رجالهم :إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام لَمّا بَلَغَهُ ما صَنَعَهُ بُسرُ بنُ أرطاهَ بِالیَمَنِ قالَ : اللّهُمَّ إنَّ بُسرا باعَ دینَهُ بِالدُّنیا ، فَاسلُبهُ عَقلَهُ ، ولا تُبقِ لَهُ مِن دینِهِ ما یَستَوجِبُ بِهِ عَلَیکَ رَحمَتَکَ . فَبَقِیَ بُسرٌ حَتَّی اختَلَطَ (3) ، فَکانَ یَدعو بِالسَّیفِ ، فَاتُّخِذَ لَهُ سَیفٌ مِن خَشَبٍ ، فَکان یَضرِبُ بِهِ حَتّی یُغشی عَلَیهِ ، فَإِذا أفاقَ قالَ : السّیفَ السَّیفَ ، فَیُدفَعُ إلَیهِ فَیَضرِبُ بِهِ ، فَلَم یَزَل ذلِکَ دَأبُهُ حَتّی ماتَ . (4)
.
1- .هکذا ورد فی بعض النصوص : «ابن أبی أرطاه» ، وقال العلّامه محمّد تقی التستری : لا خلاف أنّه «ابن أرطاه» ، وأبو أرطاه جدّه ... لکن نقل فی اُسد الغابه قولاً بأنّه «ابن أبی أرطاه» بدون تعیین قائله (قاموس الرجال : ج 2 ص 305) .
2- .الغارات : ج 2 ص 640 ؛ شرح نهج البلاغه : ج 2 ص 18 .
3- .خُولِطَ فُلان فی عَقله مخالَطه : إذا اختَلّ عَقله (النهایه : ج 2 ص 64 «خلط») .
4- .الإرشاد : ج 1 ص 321 وراجع الغارات : ج 2 ص 640 642 والخرائج والجرائح : ج 1 ص 201 ح 42 وإرشاد القلوب : ص 228 وشرح نهج البلاغه : ج 2 ص 18 والکامل فی التاریخ : ج 2 ص 432 .
ص: 593
1 / 5 پذیرفته شدن نفرین وی درباره بُسر بن اَرطات
1 / 5پذیرفته شدن نفرین وی درباره بُسر بن اَرطاتالغارات :طبق آنچه به ما رسیده است ، علی علیه السلام پیش از درگذشتش ، بر بُسر بن [ ابی ]ارطات که لعنت خدا بر او باد نفرین کرد و گفت : «خداوندا! بُسر ، دینش را به دنیایش فروخته و حرمتت را شکسته است و نزد او ، پیروی مخلوق ستمکار ازآنچه نزد توست ، بهتر است . خداوندا! تا عقلش را نگرفتی ، او را نمیران!» . پس از درگذشت علی علیه السلام ، چیزی نگذشت که بُسر ، به بیماری وسواس مبتلا شد و عقلش زایل شد .
الإرشاد به نقل از ولید بن حارث و راوی دیگر : وقتی خبر آنچه بُسر در یمن انجام داده بود ، به علی علیه السلام رسید ، فرمود : «خداوندا! بسر ، دینش را به دنیایش فروخته است . عقل او را بگیر و از دینش چیزی باقی مگذار که موجب رحمت تو بر او شود!» . بُسر ، زنده ماند تا دچار اختلال مَشاعر شد . [ پیوسته ]شمشیر می خواست . شمشیری از چوب برایش ساختند . آن قدر با آن می زد تا غش می کرد [ و ]وقتی به هوش می آمد ، می گفت : شمشیر ، شمشیر! باز به وی شمشیر چوبی می دادند و او می زد و همواره چنین بود تا مُرد .
.
ص: 594
مروج الذهب :کانَ عَلِیٌّ علیه السلام حینَ أتاهُ خَبَرُ قَتلِ بُسرٍ لاِبنَی عُبیَدِ اللّهِ : قُثَمَ وعَبدِ الرَّحمنِ دَعا عَلی بُسرٍ ، فَقالَ : اللّهُمَّ اسلُبهُ دینَهُ وعَقلَهُ . فَخَرِفَ الشَّیخُ حَتّی ذَهِلَ عَقلُهُ ، وَاشتهرَ بِالسَّیفِ فَکانَ لا یُفارِقُهُ ، فَجُعِلَ لَهُ سَیفٌ مِن خَشَبٍ ، وجُعِلَ بَینَ یَدَیهِ زِقٌّ (1) مَنفوخٌ یِضرِبُهُ ، وکُلَّما تَخَرَّقَ اُبدِلَ ، فَلَم یَزَل یَضرِبُ ذلِکَ الزِّقَّ بِذلِکَ السَّیفِ ، حَتّی ماتَ ذاهِلَ العَقلِ یَلعَبُ بِخُرئِهِ ، ورُبَّما کانَ یَتَناوَلُ مِنهُ ، ثُمَّ یُقبِلُ عَلی مَن یَراهُ فَیقولُ : اُنظُروا کَیفَ یُطعِمُنی هذانِ الغُلامانِ ابنا عُبَیدِ اللّهِ ؟ وکانَ رُبَّما شُدَّت یَداهُ إلی وَراءَ مَنعا مِن ذلِکَ ، فَأَنجی ذاتَ یَومٍ فی مَکانِهِ ، ثُمَّ أهوی بِفیهِ فَتَناوَلَ مِنهُ ، فَبادَروا إلی مَنِعهِ ، فَقالَ : أنتُم تَمنَعونَنی وعَبدُ الرَّحمنِ وقُثَمُ یُطعِمانِنی . (2)
راجع: ج 12 ص 380 (بسر بن أرطاه) .
.
1- .الزِّق : السِّقاء ینقل فیه الماء ، أو جلد یُجَزّ شَعره ولا ینتف نتف الأدیم (تاج العروس : ج 13 ص 196 «زقق») .
2- .مروج الذهب : ج 3 ص 172 وراجع تهذیب التهذیب : ج 1 ص 333 الرقم 802 .
ص: 595
مروج الذهب :هنگامی که خبر کشته شدن قُثَم و عبد الرحمان (فرزندان عبید اللّه بن عبّاس) به دست بسر ، به علی علیه السلام رسید ، [پیوسته] بر بُسرْ نفرین می کرد و می گفت : «پروردگارا! دین و عقلش را از او بگیر!» . پیرمرد ، خِرِفت شد تا عقلش از بین رفت . او شمشیری به دست می گرفت و آن را از خود ، جدا نمی کرد . برایش شمشیری از چوب ساختند . رو به رویش پوست باد کرده ای گذاشتند که آن را می زد و هر گاه پاره می شد ، پوست دیگری می گذاشتند و همواره آن پوست را با آن شمشیر می زد تا آن که دیوانه از دنیا رفت . او [ در اواخر عمر ،] با مدفوع خود بازی می کرد و گاه از آن می خورد و هر گاه کسی او را می دید ، می گفت : ببینید این دو فرزند عبید اللّه ، چه طور به من غذا می دهند ! گاهی برای جلوگیری از این کار ، دستش را از پشت می بستند . روزی در سر جای خود ، مدفوع کرد . سپس خم شد و از مدفوع خود در دهانش گذاشت و از آن خورد . او را از این کار منع کردند . گفت : شما مرا باز می دارید و عبد الرحمان و قُثم ، آن را به من می خورانند .
ر . ک : ج 12 ص 381 (بسر بن ارطات) .
.
ص: 596
1 / 6اِستِجابَهُ دُعائِهِ عَلی أَنَسِ بنِ مالِکٍنهج البلاغه :قالَ علیه السلام لاِنَسِ بنِ مالِکٍ ، وقَد کانَ بَعَثَهُ إلی طَلحَهَ وُالزُّبَیرِ لَمّا جاءَ إلَی البَصرَهِ یُذَکِّرُهُما شَیئا مِمّا سَمِعَهُ مِن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی مَعناهُما ، فَلَوی عَن ذلِکَ ، فَرَجَعَ إلَیهِ ، فَقالَ : إنّی اُنسیتُ ذلِکَ الأَمرَ ، فَقالَ علیه السلام : إن کُنتَ کاذِبا فَضَرَبَکَ اللّهُ بِها بَیضاءَ لامِعَهً لا تُواریهَا العِمامَهُ . قالَ الرَّضِیُّ : یَعنِی البَرَصَ ، فَأَصابَ أنَسا هذَا الدّاءُ فیما بَعدُ فی وَجهِهِ ، فَکانَ لا یُری إلّا مُبَرقَعا . (1)
راجع : ج 2 ص 340 (الدعاء علی الکاتمین) .
1 / 7اِستجِابَهُ دُعائِهِ عَلی جاسوسِ مُعاوِیَهَالإرشاد عن جُمیع بن عمیر :اِتَّهَمَ عَلِیٌّ علیه السلام رَجُلاً یُقالُ لَهُ العیزارُ بِرَفعِ أخبارِهِ إلی مُعاوِیَهَ ، فَأَنکَرَ ذلِکَ وجَحَدَهُ ، فَقالَ لَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : أ تَحلِفُ بِاللّهِ یا هذا إنَّکَ ما فَعَلتَ ذلِکَ ؟ قالَ : نَعَم . وبَدَرَ فَحَلَفَ . فَقالَ لَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : إن کُنتَ کاذِبا فَأَعمَی اللّهُ بَصَرَکَ . فَما دارَتِ الجُمُعَهُ حَتّی اُخرِجَ أعمی یُقادُ قَد أذهَبَ اللّهُ بَصَرَهُ . (2)
.
1- .نهج البلاغه: الحکمه 311 وراجع المسترشد : ص674 ح346 .
2- .الإرشاد : ج 1 ص 350 ، الخرائج والجرائح : ج 1 ص 207 ح 48 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 279 ، کشف الغمّه : ج 1 ص 283 وفیه «الغیرار» بدل «العیزار» وراجع إرشاد القلوب : ص 228 .
ص: 597
1 / 6 پذیرفته شدن نفرین وی در حقّ اَنَس بن مالک
1 / 7 پذیرفته شدن نفرین وی درباره جاسوس معاویه
1 / 6پذیرفته شدن نفرین وی در حقّ اَنَس بن مالکنهج البلاغه :به انس بن مالک ، هنگامی که او را به سوی طلحه و زبیر ، گسیل داشت تاوقتی به بصره می رسد ، شمّه ای از آنچه از پیامبر خدا درباره آن دو شنیده است ، به آنان تذکّر دهد . او از این کار ، سرپیچی کرد و نزد امام علی علیه السلام برگشت و گفت : من آن جریان را فرموش کرده ام . علی علیه السلام فرمود : «اگر دروغ می گویی ، خداوندْ سفیدی درخشانی در صورتت بیفکَنَد که عمامه نتواند آن را بپوشاند!» . سیّد رضی گفت : منظور ، بیماری پیسی است . انس ، بعدها در صورتش پیسی ای پدیدار گشت که جز روبَند زده ، دیده نمی شد .
ر . ک : ج 2 ص 341 (نفرین علی به پنهان کنندگان) .
1 / 7پذیرفته شدن نفرین وی درباره جاسوس معاویهالإرشاد به نقل از جُمیع بن عُمَیر : علی علیه السلام شخصی را که نامش عیزار بود به گزارش اخبارش به معاویه متّهم کرد . آن شخص ، این کار را انکار کرد و رد نمود . امیر مؤمنان به او فرمود : «آیا به خدا سوگند می خوری که چنین کاری نکرده ای؟» . گفت : آری . و زود ، سوگند خورد . امیر مؤمنان به وی فرمود : «اگر دروغ می گویی ، خدا دیده هایت را نابینا کند!» . جمعه نگذشت که او کور از خانه خارج شد، به گونه ای که دستش را می گرفتند وخداوند ، بینایی اش را گرفت .
.
ص: 598
1 / 8اِستجِابَهُ دُعائِهِ عَلَی الحَسَنِ البَصرِیِالخرائج والجرائح :إنَّ عَلِیّا علیه السلام رَأَی الحَسَنَ البَصرِیَّ یَتَوَضَّأُ فی ساقِیَهٍ ، فَقالَ : أسبِغ طَهورَکَ یا کفتیُّ (1) . قالَ : لَقَد قَتَلتَ بِالأَمسِ رِجالاً کانوا یُسبِغونَ الوُضوءَ ! قالَ : وإِنَّکَ لَحَزینٌ عَلَیهِم ؟ قالَ : نَعَم . قالَ : فَأَطالَ اللّهُ حُزنَکَ . قالَ أیّوبُ السَّجِستانِیُّ : فَما رَأَینَا الحَسَنَ قَطُّ إلّا حَزینا کَأَ نَّهُ یَرجِعُ عَن دَفنِ حَمیمٍ ، أو کَأَ نَّهُ خَربَندَجُ (2) ضَلَّ حِمارُهُ ، فَقُلنا لَهُ فی ذلِکَ ، فَقالَ : عَمِلَ فِیَّ دَعوَهُ الرَّجُلِ الصّالِحِ . (3)
1 / 9اِستِجابَهُ دُعائِهِ عَلی أَهلِ البَصرَهِشرح الأخبار : عَلَی المِنبَرِ قالَ عَلِیٌّ علیه السلام : یا أهلَ البَصرَهِ ، إن کُنتُ قَد أدَّیتُ لَکُمُ الأَمانَهَ ، ونَصَحتُ لَکُم بِالغَیبِ ، وَاتَّهَمتُمونی ، وکَذَّبتُمونی ، فَسَلَّطَ اللّهُ عَلَیکُم فَتی ثَقیفٍ. فَقامَ رَجُلٌ، فَقالَ لَهُ: یا أمیرَالمُؤمِنینَ، وما فَتی ثَقیف؟ قالَ: رَجُلٌ لا یَدَعُ للّهِِ حُرمَهً إلّا انتَهَکَها، بِهِ داءٌ یَعتَرِی المُلوکَ ، لَو لَم تَکُن إلّا النّارُ لَدَخَلَها . (4)
1 / 10اِستجِابَهُ دُعائِهِ عَلی مَن کَذَّبهُالمعجم الأوسط عن زاذان :إنَّ عَلِیّا حَدَّثَ حَدیثا فَکَذَّبَهُ رَجُلٌ . فَقالَ عَلِیٌّ : أدعو عَلَیکَ إن قُلتَ کاذِبا . قالَ : اُدعُ . فَدعا عَلَیهِ فَلَم یَبرَح حَتّی ذَهَبَ بَصَرُهُ . (5)
.
1- .کفتیّ بالنبطیه : شیطان ، وکانت امّه سمّته بذلک ودعته فی صغره ، فلم یعرف ذلک أحد حتّی دعاه به أمیر المؤمنین علیه السلام (الصراط المستقیم : ج 1 ص 107) .
2- .قال المجلسی قدس سره : لعلّه معرّب خربنده ؛ أی مکاری الحمار (بحار الأنوار : ج 41 ص 302) .
3- .الخرائج والجرائح : ج 2 ص 547 ح 8 ، بحار الأنوار : ج 41 ص 302 ح 33 وفیه «لفتی» بدل«کفتی» .
4- .شرح الأخبار : ج 2 ص 290 ح 606 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 272 وفیه إلی «إلّا انتهکها» .
5- .المعجم الأوسط : ج 2 ص 219 ح 1791 ، دلائل النبوّه لأبی نعیم : ج 2 ص 582 ح 532 عن عمّار الحضرمی ، الصواعق المحرقه : ص 129 ، البدایه والنهایه : ج 8 ص 5 ؛ المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 279 .
ص: 599
1 / 8 پذیرفته شدن نفرین وی درباره حَسن بَصری
1 / 9 پذیرفته شدن نفرین وی درباره بصریان
1 / 10 پذیرفته شدن نفرین وی درباره کسی که وی را تکذیب کند
1 / 8پذیرفته شدن نفرین وی درباره حَسن بَصریالخرائج و الجرائح :علی علیه السلام حسن بصری را دید که بر لب جویی وضو می گرفت . فرمود : «وضویت را درست بگیر ، ای کفتی!». (1) حسن بصری گفت : دیروز ، کسانی را کُشتی که وضوی خود را کامل می گرفتند . علی علیه السلام فرمود : «آیا برای آنان غمگین هستی؟». پاسخ داد : آری . فرمود : «خداوند ، غمت را دراز کند!». ایّوب سِجِستانی گفت : حسن بصری را هرگز ، جز در حال غم ندیدیم ؛ گویی که از دفن دوستی برمی گردد ، یا خربنده ای است که الاغش گم شده است . از وی درباره این موضوع پرسیدیم . گفت : نفرینِ مرد صالحی درباره من ، مؤثر افتاد .
1 / 9پذیرفته شدن نفرین وی درباره بصریانشرح الأخبار :علی علیه السلام بر منبر فرمود : «ای بصریان! من امانت شما را ادا کردم و در نبودتان خیرخواهتان بودم ؛ ولی شما مرا متّهم ساختید و تکذیبم نمودید . خداوند ، جوان ثَقَفی را بر شما مسلّط کند» . مردی برخاست و گفت : ای امیر مؤمنان! جوان ثقفی کیست؟ فرمود : «مردی است که همه حرمت های الهی را می شکند . دردی با اوست که گریبانگیر پادشاهان می گردد ، به گونه ای که اگر برای آن ، درمانی جز ورود به آتش نباشد ، در آن وارد می شوند» .
1 / 10پذیرفته شدن نفرین وی درباره کسی که وی را تکذیب کندالمعجم الأوسط به نقل از زادان : علی علیه السلام حدیثی [از پیامبر صلی الله علیه و آله ] نقل کرد و کسی وی راتکذیب نمود. علی علیه السلام فرمود : «اگر دروغ گفته باشی ، بر تو نفرین خواهم کرد». مرد گفت : نفرین کن . علی علیه السلام نفرین کرد و وی ، درجا کور شد .
.
1- .کفتی [ که در خطاب علی علیه السلام بود ،] به زبان نَبَطی ، به معنای «شیطان» است . مادر حسن ، این نام را بر او گذاشت و وی را در کودکی به این نام صدا می کرد و هیچ کس این را نمی دانست تا آن که امیر مؤمنان ، او را به این نام خواند .
ص: 600
فضائل الصحابه لابن حنبل عن زاذان أبی عمر عن رجل حدّثه :إنَّ عَلِیّا سَأَلَ رَجُلاً عَن حَدیثٍ فِی الرُّحَبهِ فَکَذَّبَهُ ، فَقالَ : إنَّکَ قَد کَذَّبتَنی . فَقالَ : ما کَذَّبتُکَ . قالَ : فَأَدعُو اللّهَ عَلَیکَ إن کُنتَ قَد کَذَّبتَنی أن یُعمِیَ اللّهُ بَصَرَکَ . قالَ : فَدَعَا اللّهَ عَزَّ وجَلَّ أن یُعِمیَهُ فَعَمِیَ . (1)
1 / 11اِستجِابَهُ دُعائِهِ عَلی فَتیً نَسَبَهُ إلَی الظُّلمِشرح الأخبار عن الأصبغ بن نباته :لَمَّا انهَزَمَ أهلُ البَصرَهِ قامَ فَتیً إلی عَلِیٍّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ ، فَقالَ : ما بالُ ما فِی الأَخبِیَهِ لا تُقَسَّمُ ؟ فَقالَ عَلِیٌّ علیه السلام : لا حاجَهَ لی فی فَتوَی المُتَعَلِّمینَ . قالَ : ثُمَّ قامَ إلَیهِ فَتیً آخَرُ ، فَقالَ مِثلَ ذلِکَ ، فَرَدَّ عَلَیهِ مِثلَ ما رَدَّ أوَّلاً . فَقالَ لَهُ الفَتی : أمَا وَاللّهِ ما عَدَلتَ ! فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام : إن کُنتَ کاذِبا فَبَلَغَ اللّهُ بِکَ سُلطانَ فَتی ثَقیفٍ . ثُمَّ قالَ عَلِیٌّ علیه السلام : اللّهُمَّ إنّی قَد مَلَلتُهُم ومَلّونی ، فَأَبدِلنی بِهِم ما هُوَ خَیرٌ مِنهُم ، وأبدلِهُم بی ما هُوَ شَرٌّ لَهُم . قالَ الأَصبَغُ بنُ نُباتَهَ : فَبَلَغَ ذلِکَ الفَتی سُلطانَ الحَجّاجِ ، فَقَتَلَهُ . (2)
راجع: ج 2 ص 340 (الدعاء علی الکاتمین) . ج 12 ص 102 (سلطه الحجّاج) .
.
1- .فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 1 ص 539 ح 900 ، المناقب للخوارزمی : ص 378 ح 396 .
2- .شرح الأخبار : ج 2 ص 290 ح 605 .
ص: 601
1 / 11 پذیرفته شدن نفرین وی درباره جوانی که او را ستمگر خواند
فضائل الصحابه ، ابن حنبل به نقل از زادان ، از مردی که برای او نقل کرد : علی علیه السلام در رُحبه ، ازمردی درباره حدیثی [ از پیامبر صلی الله علیه و آله ]پرسید . وی او را تکذیب کرد . علی علیه السلام فرمود : «تو مرا تکذیب کردی» . مرد گفت : نه . تو را تکذیب نکردم . علی علیه السلام فرمود : «از خدا می خواهم که چنانچه مرا تکذیب نموده ای ، نور چشمت را بگیرد» . علی علیه السلام از خدا خواست که او را کور کند و او کور شد .
1 / 11پذیرفته شدن نفرین وی درباره جوانی که او را ستمگر خواندشرح الأخبار به نقل از اصبغ بن نُباته : وقتی بصریانْ شکست خوردند ، جوانی نزدعلی علیه السلام آمد و گفت : چه اشکالی در غنایم داخل خیمه هاست که تقسیم نمی شود؟ علی علیه السلام فرمود : «من نیاز به فتوای نوآموزان ندارم» . جوان دیگری برخاست و همان سخن را تکرار نمود و علی علیه السلام همان جوابی راکه به اوّلی داده بود ، به وی داد . جوان گفت : به خدا سوگند که عدالت به خرج ندادی! علی علیه السلام به وی فرمود : «اگر دروغ می گویی ، خداوندْ پادشاهیِ جوان ثَقَفی رانصیبت کند!». سپس فرمود : «خداوندا! من از اینان خسته شده ام و آنان هم از من خسته شده اند .پس ، بهتر از اینان را نصیبم کن و به جای من ، کسی را که برای آنان مایه شرّ است ، بر آنها مسلّط گردان» . آن جوان به دوران حاکمیّت حَجّاج رسید و حَجّاج ، وی را کُشت .
ر . ک : ج 2 ص 341 (نفرین علی به پنهان کنندگان) .