گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
دانشنامه عقاید اسلامی
جلد دوم
فصل هفتم : گوناگون



فصل هفتم : گوناگونپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :چشمه های حکمت و چراغ های هدایت و مُلازم خانه ها و فانوس های شب و تازه دل و کهن جامه باشید ، تا در میان ساکنان آسمان ، شناخته و در میان زمینیان ، ناشناخته باشید .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بردباری نیست، مگر آن که لغزیده است ، و حکیمی نیست، مگر آن که آزمون و خطا کرده است .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در بیان آثار وضو و پاداش وضو گیرنده : همین که به آب دست بزند ، شیطان از او دور می گردد و آن گاه که آب را در دهان می چرخاند ، خداوند ، دل و زبانش را به حکمت روشن می کند .

.


ص: 420

عنه صلی الله علیه و آله :الإِیمانُ یَمانِیٌّ ، وَالحِکمَهُ یَمانِیَّهٌ. (1)

عنه صلی الله علیه و آله :أتاکُم أهلُ الیَمَنِ أضعَفَ قُلوباً وأرَقَّ أفئِدَهً ، الفِقهُ یَمانٍ ، وَالحِکمَهُ یَمانِیَّهٌ. (2)

عیسی علیه السلام :کَما تَرَکَ لَکُمُ المُلوکُ الحِکمَهَ فَدَعوا لَهُمُ الدُّنیا. (3)

الإمام علیّ علیه السلام :التَّوَکُّلُ حِصنُ الحِکمَهِ. (4)

عنه علیه السلام :زَینُ الحِکمَهِ الزُّهدُ فِی الدُّنیا. (5)

عنه علیه السلام :جَمالُ الحِکمَهِ الرِّفقُ وحُسنُ المُداراهِ. (6)

عنه علیه السلام :بِالعِلمِ تُعرَفُ الحِکمَهُ. (7)

عنه علیه السلام :مَن عَلِمَ غَورَ العِلمِ صَدَرَ عَن شَرائِعِ الحِکَمِ. (8)

.

1- .الکافی : ج 8 ص 70 ح 27 عن جابر عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحارالأنوار : ج 22 ص 136 ح 120 ؛ صحیح البخاری : ج 3 ص 1289ح 3308 ، صحیح مسلم : ج 1 ص 73 ح 88 ، مسند ابن حنبل : ج 3 ص 70 ح 7508 وص 97 ح 7656 کلّها عن أبی هریره ، تاریخ بغداد : ج 12 ص 194 عن البراء بن عازب وفیها «یمان» بدل «یمانیّ» ، کنزالعمّال : ج 12 ص 50 ح 33952 .
2- .صحیح البخاری : ج 4 ص 1595 ح 4129 وص 1594 ح 1427 وفیه «... هُم أرقُّ أفئِدهً وألینُ قلوبا ، الإیمان ...» ، صحیح مسلم : ج 1 ص 72 ح 84 و ص 73 ح 89 و 90 ، سنن الترمذی : ج 5 ص 726 ح 3935 وفی الثلاثه الأخیره «الإیمان» بدل «الفقه» ، مسند ابن حنبل : ج 3 ص 650 ح 10982 ، السنن الکبری : ج 1 ص 567 ح 1809 کلّها عن أبی هریره ، سنن الدارمی : ج 1 ص 41 ح 79 عن ابن عبّاس وفیه «الإیمان» بدل «الفقه» ولیس فی الأخیرین «أضعف قلوبا» ، کنزالعمّال : ج 12 ص 47 ح 33941 .
3- .الزهد لابن حنبل : ص 117 عن خالد بن حوشب ، الزهد لابن المبارک : ص 96 ح 284 ، حلیه الأولیاء : ج 5 ص 74 کلاهما عن خلف بن حوشب ، شرح نهج البلاغه : ج 20 ص 324 ح 716 عن الإمام علیّ علیه السلام وفیه «... الحکمه والعلم ...» .
4- .غرر الحکم : ح 544 ، عیون الحکم والمواعظ : ج 40 ص 887 .
5- .غرر الحکم : ح 5470 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 276 ح 5022 .
6- .غرر الحکم : ح 4794 .
7- .غرر الحکم : ح 4192 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 187 ح 3815 .
8- .غرر الحکم : ح 8702 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 461 ح 8382 .

ص: 421

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :ایمان ، یمنی و حکمت هم یمنی است . (1)

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :اهل یمن نزد شما آمدند . ایشان نرم دلترین و نازک دلترین مردم اند . فقه یمنی است و حکمت هم یمنی است .

عیسی علیه السلام :همان گونه که پادشاهان ، حکمت را برای شما وا نهادند ، شما هم دنیا را برای آنها واگذارید .

امام علی علیه السلام :توکّل ، دژ حکمت است .

امام علی علیه السلام :زیور حکمت ، بی رغبتی به دنیاست .

امام علی علیه السلام :زیبایی حکمت ، مدارا و سازگاری نیکوست .

امام علی علیه السلام :با دانش است که حکمت ، شناخته می شود .

امام علی علیه السلام :آن که فرو رفتن در ژرفای دانش را بداند ، از آبشخورهای حکمت باز می گردد .

.

1- .پیامبر خدا ، این سخن را هنگامی فرمود که هیئت نمایندگی یمن به مدینه آمد و ایشان را به اسلام آوردن یمنی ها بشارت داد و پیامبر صلی الله علیه و آله هم این کار حکیمانه و اندیشمندانه آنان را ستود . برخی ، این واقعه را با نزول سوره نصر ، هم زمان می دانند (ر.ک : مسند ابن حنبل : ج 2 ص 277) .

ص: 422

عنه علیه السلام :قَد یَزِلُّ الحَکیمُ. (1)

عنه علیه السلام :إنَّ کَلامَ الحُکَماءِ إذا کانَ صَواباً کانَ دَواءً ، وإذا کانَ خَطَأً کانَ داءً. (2)

عنه علیه السلام :الجاهِلُ یَستَوحِشُ مِمّا یَأنَسُ بِهِ الحَکیمُ. (3)

عنه علیه السلام :النّاسُ یَستَحِلّونَ الحَریمَ ، ویَستَذِلّونَ الحَکیمَ ، یَحیَونَ عَلی فَترَهٍ ، ویَموتونَ عَلی کَفرَهٍ ... ثُمَّ یَأتی بَعدَ ذلِکَ طالِعُ الفِتنَهِ الرَّجوفِ ، وَالقاصِمَهِ الزَّحوفِ . . . تَغیضُ فیهَا الحِکمَهُ. (4)

عنه علیه السلام فی وَصفِ المُؤمِنینَ فی عَصرِ القائِمِ علیه السلام : ویُغبَقونَ (5) کَأسَ الحِکمَهِ بَعدَ الصَّبوحِ. (6)

الإمام الصادق علیه السلام :إنَّ اللّهَ عز و جل یَقولُ : إنّی لَستُ کُلَّ کَلامِ الحَکیمِ أتَقَبَّلُ ، إنَّما أتَقَبَّلُ هَواهُ وهَمَّهُ ، فَإِن کانَ هَواهُ وهَمُّهُ فی رِضایَ جَعَلتُ هَمَّهُ تَقدیساً وتَسبیحاً. (7)

.

1- .غرر الحکم : ح 6609 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 367 ح 6154 .
2- .نهج البلاغه : الحکمه 265 ، غرر الحکم : ح 3513 .
3- .غرر الحکم : ح 1772 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 53 ح 1357 .
4- .نهج البلاغه : الخطبه 151 ، بحارالأنوار : ج 18 ص 222 ح 56 .
5- .الغَبُوق : الشُرب بالعَشیّ ، ویُقابِله الصَّبُوح (مجمع البحرین: ج 2 ص 1305) .
6- .نهج البلاغه : الخطبه 150 ، بحارالأنوار : ج 29 ص 616 ح 29 .
7- .الکافی : ج 8 ص 166 ح 180 عن إسماعیل بن محمّد ، مشکاه الأنوار : ص 253 ح 746 عن الإمام الصادق علیه السلام عن رسول اللّه صلی الله علیه و آله نحوه، بحارالأنوار: ج 77 ص 88 ح 2 وراجع: سنن الدارمی: ج 1 ص 170 ح 654 وکنزالعمّال: ج 3 ص 419 ح 7241.

ص: 423

امام علی علیه السلام :حکیم ، گاه می لغزد .

امام علی علیه السلام :سخن حکیمان اگر درست باشد ، دارو و اگر نادرست باشد ، درد است .

امام علی علیه السلام :نادان ، از آنچه همدم حکیم است ، می گریزد .

امام علی علیه السلام :مردم ، حرمت ها را می شکنند و حکیم را خوار می سازند . در فترت (دوران تهی از پیامبران) زندگی می کنند و در کفر می میرند ... . پس از آن ، طلیعه فتنه ای لرزاننده آشکار می شود و فاجعه ای درهم شکننده پدیدار می گردد و حکمت در آن فرو می رود .

امام علی علیه السلام در توصیف مؤمنان عصر قائم علیه السلام : صبح و شام ، جام های حکمت می نوشند .

امام صادق علیه السلام :خداوند عز و جل می فرماید : «من همه سخنان حکیم را نمی پذیرم . من ، تنها خواست و قصد او را می پذیرم . پس اگر خواست و قصد او خشنودی من باشد ، همّش را تقدیس و تسبیح قرار می دهم» .

بخش ششم : مبادی شناخت

اشاره

بخش ششم : مبادی شناختفصل یکم : ابزارهای دانش و حکمتفصل دوم : راه های معرفت عقلیفصل سوم : راه های معرفت قلبیفصل چهارم : خاستگاه الهامفصل پنجم : قلمرو معرفت

.


ص: 426

الفصل الأوّل : أدوات العلم والحکمه1 / 1الحِسّالکتاب«وَاللَّهُ أَخْرَجَکُم مِّنم بُطُونِ أُمَّهَتِکُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَیْئا وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصَرَ وَ الْأَفْئدَهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ» . (1)

الحدیثالإمام علیّ علیه السلام :القَلبُ یَنبوعُ الحِکمَهِ ، وَالاُذُنُ مَغیضُها (2) . (3)

عنه علیه السلام :إنَّ مَحَلَّ الإِیمانِ الجَنانُ ، وسَبیلَهُ الاُذُنانِ. (4)

عنه علیه السلام :العُیونُ طَلائِعُ القُلوبِ. (5)

.

1- .النحل : 78 .
2- .غاضَ الماءُ یَغیضُ غَیضا ومَغیضا : نقص أو غارَ فَذَهَبَ والمَغیضُ : المکان الّذی یَفیضُ فیه الماء (لسان العرب : ج 7 ص 201) .
3- .غرر الحکم : ح 2046 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 62 ح 1613 .
4- .غرر الحکم : ح 3472 .
5- .غرر الحکم : ح 405 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 38 ح 836 .

ص: 427