گروه نرم افزاری آسمان

باب دهم: آفرینش بادها و ابر و باران



اشاره

باب دهم: آفرینش بادها و ابر و بارانقرآن«و از نشانه های او آن که بادهای مژده دهنده را می فرستد تا رحمت خود را به شما بچشانَد» .

«آیا ندیده ای که خدا ، ابرهایی را به آهستگی می راند ، آن گاه ، آنها را به هم می پیوندد و ابری انبوه پدید می آورد؟ و باران را می بینی که از درون آن ، بیرون می ریزد و [خدا] از آسمان ، از پشته ها[ی ابر یخ زده] که در آن جاست ، تگرگی فرو می ریزد و هر که را خواهد ، بدان آسیب می رساند و از هر که بخواهد، بازمی دارد. روشنایی برقش نزدیک است که دیدگان را ببرد» .

«و در پیاپی درآمدن شب و روز و آنچه از روزی که خدا از آسمان فرو فرستاده و بدان ، زمین را پس از مرگش زنده کرده است و نیز گردش بادها [به همه سو ]نشانه هایی است برای آنان که می اندیشند» .

ر . ک : بقره : آیه 164 ، اعراف : آیه 57 ، حجر : آیه 22 ، اسراء : آیه 69 ، انبیاء : آیه 81 ، فرقان : آیه 48 ، نمل : آیه 63 ، روم : آیه 51 ، فاطر : آیه 9 ، ذاریات : آیه 1 ، قمر : آیه 19 ، مرسلات : آیه 1 و 3 .

حدیثتفسیر القمی :گفته خدای متعال: «و گردش بادها ، نشانه هایی است برای آنان که می اندیشند» ، به این معناست که از هر سو می آید و گاه ، داغ است و گاه ، سرد و برخی از آنها ابر می آورند و برخی ، روزی (1) را در زمین می پراکَنَند و برخی به گَرده افشانی درختان ، یاری می رسانند .

.

1- .در موارد متعدّدی منظور از روزی ، سبب آن ، یعنی باران و آب است .

ص: 362

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :إِنَّ اللّهَ عز و جل جَعَلَ السَّحابَ غَرابیلَ لِلمَطَرِ ، هِیَ تُذیبُ البَرَدَ (1) حَتّی یَصیرَ ماءً لِکَیلا لا یَضُرَّ بِهِ شَیئا یُصیبُهُ . الَّذی تَرَونَ فیهِ مِنَ البَرَدِ وَالصَّواعِقِ نِقمَهٌ مِنَ اللّهِ عز و جل ، یُصیبُ بِها مَن یَشاءُ مِن عِبادِهِ . (2)

نثر الدرّ :کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقولُ عِندَ هُبوبِ الرِّیحِ : اللّهُمَّ اجعَلها رِیاحا ولا تَجعَلها ریحا . وَالعَرَبُ تَقولُ : لا یَلقَحُ السَّحابُ إِلاّ مِن رِیاحٍ ، ومُصَدِّقُ ذلِکَ قوَلُ اللّهِ تَعالی : «وَ اللَّهُ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیَحَ فَتُثِیرُ سَحَابًا» (3) . (4)

الإمام علیّ علیه السلام :السَّحابُ غِربالُ المَطَرِ ، لَولا ذلِکَ لَأَفسَدَ کُلَّ شَیءٍ وَقَعَ عَلَیهِ . (5)

الإمام الصادق علیه السلام :لَولاَ السَّحابُ لَخَرِبَتِ الأَرضُ ، فَما أَنبَتَت شَیئا ، ولکِنَّ اللّهَ یَأَمُرُ السَّحابَ فَیُغَربِلُ الماءَ ، فَیُنزِلُ قَطرا ، وأنَّهُ أُرسِلَ عَلی قَومِ نوحٍ بِغَیرِ سَحابٍ . (6)

.

1- .البَرَد : حبُّ الغمام ؛ وهو مطر جامد (تاج العروس : ج 4 ص 348) .
2- .الکافی : ج 8 ص 240 ح 326 ، قرب الإسناد : ص 73 ح 236 وفیه «تُدبّر البرد» بدل «تذیب البرد» وکلاهما عن مسعده بن صدقه عن الإمام الصادق عن أبیه عن الإمام علیّ علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 59 ص 381 ح 25 .
3- .فاطر : 9 .
4- .نثر الدرّ : ج 1 ص 196 ؛ المعجم الکبیر : ج 11 ص 171 ح 11533 ، مسند أبی یعلی : ج 3 ص 49 ح 2450 کلاهما عن ابن عبّاس وفیهما قول رسول اللّه صلی الله علیه و آله فقط .
5- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 525 ح 1495 ، قرب الإسناد : ص 136 ح 479 عن أبی البختری عن الإمام الصادق عن أبیه عنه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 59 ص 373 ح 5 .
6- .المحاسن : ج 2 ص 34 ح 1107 ، بحار الأنوار : ج 59 ص 378 ح 16 .

ص: 363

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بی گمان ، خداوند عز و جل ابرها را غربال باران قرار داده است . باد ، قطعات یخ را ذوب می کند تا در برخورد با چیزی ، به آن آسیبی نزند . تگرگ ها و صاعقه هایی که می بینید ، انتقام الهی اند که به هر یک از بندگانش که بخواهد ، می رساند .

نثر الدُرّ :پیامبر خدا به هنگام وزش باد می فرمود : «خدایا ! آن را چند باد ، نه یک باد ، قرار ده» . عرب می گوید : ابر ، جز از چند باد ، باردار نمی شود و تأیید این گفته خدای متعال است : «و خداوند ، کسی است که بادها را فرستاد تا ابرها را برانگیزد» .

امام علی علیه السلام :ابر ، غربال باران است . اگر چنین نبود ، هر چیز را که بر آن فرود می آمد ، تباه می کرد .

امام صادق علیه السلام :اگر ابر نبود ، زمین تباه می شد و هیچ چیز نمی رویانید ؛ امّا خداوند به ابر امر می کند تا آب را غربال کند و دانه دانه فرو فرستد و بر قوم نوح ، بدون ابر ، فرستاده شد .

.


ص: 364



نشانه های خدا در آفرینش ابر و باد و باران

نشانه های خدا در آفرینش ابر و باد و باراناز جمله نشانه های بزرگ الهی که قرآن کریم در بسیاری از آیاتش از آنها یاد کرده ، هوا ، ابر و باران است . قرآن ، حدود 105 بار از این سه ، به تنهایی و یا با هم و با نام های متعدّد و آثار گوناگون آنها ، یاد کرده است و می توان مانند دیگر مباحث قرآنی درباره طبیعت ، از دو زاویه بدان نگریست : 1 . وجود یک نظام ویژه در آفرینش هوا ، ابر و باران و حکمت جاری در خلقت آنها ؛ 2 . اعجاز قرآنی در این زمینه و چگونگی استنتاج آن ، چه در میان آیاتی که از هوا ، ابر و باران و چگونگی آنها یاد کرده ، برخی تعبیرهایی آمده که با اکتشافات علمی جدید درباره جوّ و باران ، مطابقت کامل دارد و این ، بر یکی بودن فرو فرستنده قرآن و هوا و باران ، دلالت می کند . گفتنی است که قرآن ، در صدد تدوین قواعد و قوانین فیزیک و یا تعلیم نظریات هواشناسی نیست ؛ امّا باید گفت که قرآن کریم ، به گونه ای از هوا و باران سخن گفته که همانندش در هیچ یک از سخنان و نوشته های بشر تا قرن پیش

.


ص: 365

نیامده است . مهندس مهدی بازرگان ، کتابی مستقل در این زمینه به نام باد و باران در قرآن دارد که علاقه مندان به آگاهی بیشتر را به مطالعه آن کتاب ، سفارش می کنیم .

.


ص: 366

الباب الحادی عشر: خلق اللیل والنّهارالکتاب«وَ مِنْ ءَایَتِهِ الَّیْلُ وَ النَّهَارُ وَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ » . (1)

«وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ » . (2)

«إِنَّ فِی اخْتِلَفِ الَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِی السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضِ لاَیَتٍ لِّقَوْمٍ یَتَّقُونَ » . (3)

«وَ جَعَلْنَا الَّیْلَ وَ النَّهَارَ ءَایَتَیْنِ فَمَحَوْنَا ءَایَهَ الَّیْلِ وَ جَعَلْنَا ءَایَهَ النَّهَارِ مُبْصِرَهً لِّتَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ وَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِینَ وَ الْحِسَابَ» . (4)

«قُلْ أَرَءَیْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ الَّیْلَ سَرْمَدًا إِلَی یَوْمِ الْقِیَمَهِ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَأْتِیکُم بِضِیَاءٍ أَفَلاَ تَسْمَعُونَ » . (5)

«قُلْ أَرَءَیْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَی یَوْمِ الْقِیَمَهِ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَأْتِیکُم بِلَیْلٍ تَسْکُنُونَ فِیهِ أَفَلاَ تُبْصِرُونَ » . (6)

.

1- .فصّلت : 37 .
2- .الأنبیاء : 33 .
3- .یونس : 6 .
4- .الإسراء : 12 .
5- .القصص : 71 .
6- .القصص : 72 .

ص: 367


باب یازدهم: آفرینش شب و روز

اشاره

باب یازدهم: آفرینش شب و روزقرآن«و از نشانه های اوست ، شب و روز و خورشید و ماه» .

«و اوست که شب و روز و خورشید و ماه را پدید آورد و هر یک در مداری [معیّن] شناورند» .

«بی گمان ، در آمد و شدِ شب و روز و آنچه خداوند در آسمان ها و زمین آفریده ، نشانه هایی برای پرهیزگاران است» .

«و شب و روز را دو نشانه قرار دادیم . پس نشانه شب را تیره و نادیدنی ، و نشانه روز را روشنی بخش قرار دادیم تا فضلی از پروردگارتان بجویید و شماره سال ها و حساب را بدانید» .

«بگو : چه می پندارید اگر خدا ، شب را تا روز قیامت بر شما جاوید بدارد ؟ چه خدایی جز خداوند ، روشنی را برای شما می آورد؟ آیا نمی شنوید؟» .

«بگو : چه می پندارید اگر خدا ، روز را تا قیامت بر شما جاوید بدارد ؟ چه خدایی جز خداوند ، شب را برای شما می آورد تا در آن آرام گیرید ؟ آیا نمی بینید؟» .

.


ص: 368

راجع : آل عمران : 27 ، الأنعام: 96، الأعراف: 54 ، یونس : 67 ، الرعد : 3 ، إبراهیم : 33 ، الحجّ : 61 ، المؤمنون : 80 ، النور: 44، الفرقان: 47 و 62 ، النمل: 27 ، القصص : 73 ، الروم : 23 ، لقمان : 29 ، فاطر : 13 ، یس: 37، الزمر: 5 ، غافر: 61، الحدید: 6 ، النبأ : 10 و 11 ، الفجر : 1 و 4 .

الحدیثالإمام زین العابدین علیه السلام مِن دُعائِهِ عِندَ الصَّباحِ وَالمَساءِ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی خَلَقَ اللَّیلَ وَالنَّهارَ بِقُوَّتِهِ ، ومَیَّزَ بَینَهُما بِقُدرَتِهِ ، وجَعَلَ لِکُلِّ واحِدٍ مِنهُما حَدّا مَحدودا ، وأَمَدا مَمدودا ، یولِجُ کُلَّ واحِدٍ مِنهُما فی صاحبِهِ ، ویولِجُ صاحِبَهُ فیهِ ، بِتَقدیرٍ مِنهُ لِلعِبادِ فیما یَغذوهُم بِهِ ، ویُنشِئُهُم عَلَیهِ . فَخَلَقَ لَهُمُ اللَّیلَ لِیَسکُنوا فیهِ مِن حَرَکاتِ التَّعَبِ ، ونَهَضاتِ النَّصَبِ (1) ، وجَعَلَهُ لِباسا لِیَلبَسوا مِن راحَتِهِ ومَنامِهِ ، فَیَکونَ ذلِکَ لَهُم جَماما وقُوَّهً ، ولِیَنالوا بِهِ لَذَّهً وشَهوَهً . وخَلَقَ لَهُم النَّهارَ مُبصِرا لِیَبتَغوا فیهِ مِن فَضلِهِ ولِیَتَسبَّبوا إِلی رِزقِهِ ویَسرَحوا فی أَرضِهِ ، طَلَبا لِما فیهِ نَیلُ العاجِلِ مِن دُنیاهُم ، ودَرَکُ الآجِلِ فی أُخراهُم ، بِکُلِّ ذلِکَ یُصلِحُ شَأَنَهُم ، ویَبلو أَخبارَهُم ، ویَنظُرُ کَیفَ هُم فی أَوقاتِ طاعَتِهِ ، ومنازِلِ فُروضِهِ ، ومَواقِعِ أَحکامِهِ «لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَسَئواْ بِمَا عَمِلُواْ وَ یَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُواْ بِالْحُسْنَ» (2) . اللّهُمَّ فَلَکَ الحَمدُ عَلی ما فَلَقتَ لَنا مِنَ الإِصباحِ ، ومَتَّعتَنا بِهِ مِن ضَوءِ النَّهارِ ، وبَصَّرتَنا مِن مَطالِبِ الأَقواتِ ، ووَقَیتَنا فِیهِ مِن طَوارِقِ الآفاتِ . (3)

.

1- .نَهَضات النَّصَب : المراد بها : التردّدات البدنیّه الموجبه للنصب ؛ أعنی التعب (مجمع البحرین : ج 3 ص 1840) .
2- .النجم : 31 .
3- .الصحیفه السجّادیّه : ص 39 الدعاء 6 ، بحار الأنوار : ج 58 ص 199 ح 37 .

ص: 369

ر . ک : آل عمران : 27 ، انعام: 96، اعراف: 54 ، یونس : 67 ، رعد : 3 ، ابراهیم : 33 ، حجّ : 61 ، مؤمنون : 80 ، نور: 44، فرقان: 47 و 62 ، نمل: 27 ، قصص : 73 ، روم : 23 ، لقمان : 29 ، فاطر : 13 ، یس: 37، زمر: 5 ، غافر: 61، حدید: 6 ، نبأ : 10 و 11 ، فجر : 1 و 4 .

حدیثامام زین العابدین علیه السلام در بخشی از دعای بامداد و شامگاهش : سپاس ، خدای را که شب و روز را به قدرت خود آفرید و میان آنها به نیروی خویش ، جدایی انداخت و برای هر یک ، حدّی معیّن و مهلتی محدود ، قرار داد و هر یک در دیگری و آن را در این داخل می کند ، به تقدیری متناسب که بندگانش را با آن ، تغذیه می کند و می پرورانَد . پس شب را برای ایشان آفرید تا در آن از حرکت های خسته کننده و فعّالیت های رنج آور بیاسایند و آن را لباس آسودگی و خواب آنان قرار داد تا بدان ، تمرکز خاطر و قوّت یابند و به لذّت و شهوت خویش برسند . و روز را بر ایشان روشن ساخت تا در آن ، از فضل او بجویند و با آن به روزی اش دست یازند و در زمینش سیر کنند تا به دنیای اکنونشان برسند و به آخرت پیش رویشان نیز دست یابند ، و خدا با اینها ، کارشان را سامان می دهد و آنها را می آزماید و می نگرد که در هنگام اطاعتش و جایگاه واجباتش و موقعیت های احکامش ، چگونه اند «تا آنان را که زشتکاری کرده اند ، به عملشان سزا دهد و آنان را که نیکی کرده اند ، به نیکی پاداش دهد» . خدایا ! سپاس ، از آنِ توست بر شکافتن سپیده صبح و بهره مند کردن ما از روشنیِ روز و بینایی در طلب روزی و نگهداری مان از گزند حوادث .

.


ص: 370

. .


ص: 371



نشانه های خدا در آفرینش شب و روز

اشاره

نشانه های خدا در آفرینش شب و روزقرآن کریم ، بیش از سی بار ، مردم را به مطالعه شب و روز به عنوان دو آیه خداشناسی و دو پدیده شگفت نظام هستی که حاکی از حکمت آفریدگار جهان است ، دعوت کرده است . گاه می فرماید که شب و روز ، نشانه وجود خداست : «وَ مِنْ ءَایَتِهِ الَّیْلُ وَ النَّهَارُ» . (1) «وَ جَعَلْنَا الَّیْلَ وَ النَّهَارَ ءَایَتَیْنِ» . (2) گاه می فرماید که خدا ، آفریننده شب و روز است : «وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ» . (3) گاه می فرماید که خداوند است که شب و روز را مسخّر شما کرده است : «وَ سَخَّرَ لَکُمُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ» . (4)

.

1- .فصّلت : آیه 37 .
2- .اسراء : آیه 12 .
3- .انبیاء : آیه 33 .
4- .ابراهیم : آیه 33 .

ص: 372

گاه می فرماید که خداوند است که شب را به روز ، وارد می کند و روز را بر شب : «یُولِجُ الَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَ یُولِجُ النَّهَارَ فِی الَّیْلِ» . (1) ونیز با تعبیرات دیگری که همگی ، اندیشمندان را به تأمّل در پدیده شب و روز دعوت می نمایند ، دعوت خود را تکرار می کند . ساده ترین حکمت شب و روز که برای همه مردم ، قابل فهم است ، در آیات 71 تا 73 از سوره قصص ، بیان شده است : «قُلْ أَرَءَیْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ الَّیْلَ سَرْمَدًا إِلَی یَوْمِ الْقِیَمَهِ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَأْتِیکُم بِضِیَاءٍ أَفَلاَ تَسْمَعُونَ * قُلْ أَرَءَیْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَی یَوْمِ الْقِیَمَهِ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَأْتِیکُم بِلَیْلٍ تَسْکُنُونَ فِیهِ أَفَلاَ تُبْصِرُونَ * وَمِن رَحمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ اللِّیلَ وَالنَّهارَ لِتَسکُنوا فیهِ وَلتَبتَغوا مِن فَضلِهِ وَلِعلَّکُم تَشکُرونَ . (2) بگو: آیا می دانید که اگر خداوند ، شب را تا روز قیامت بر شما همیشگی می کرد ، چه خدایی جز خدا برایتان نور می آورد؟ آیا نمی شنوید؟ بگو: آیا می دانید که اگر خداوند ، روز را تا روز قیامت بر شما همیشگی می کرد ، چه خدایی جز خدا برایتان شب را می آورد تا در آن ، آرامش یابید؟ آیا نمی بینید؟ و از رحمت اوست که شب و روز را برایتان قرار داد تا در آن ، آرام گیرید و از فضلش بجویید ، شاید که سپاس بگزارید» . اشاره به این است که اگر زمین بر محور خود نمی چرخید و همیشه ، نیمی از

.

1- .حج : آیه 61 .
2- .قصص : آیه 71 73 .

ص: 373



یک . صاحبان بصیرت

دو . خردمندان

سه . پرهیزگاران

آن در تاریکی و نیمی در روشنایی بود ، اصولاً زندگی در آن امکان پذیر نبود . بنا بر این ، گردش منظّم زمین و نظام دقیق شب و روز ، حاکی از نظم و تدبیر و دلیل بر توحید و خداشناسی است . نکته قابل توجّه این است که از نگاه قرآن ، دلالت شب و روز بر وجود خدا ، برای همه کس قابل فهم و بهره برداری نیست . چند دسته هستند که از مطالعه شب و روز برای آشنایی آفریدگار هستی و پیدا کردن راه صحیح زندگی استفاده می کنند :

یک . صاحبان بصیرت«یُقَلِّبُ اللَّهُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ إِنَّ فِی ذَ لِکَ لَعِبْرَهً لاِّوْلِی الْأَبْصَرِ . (1)

شب و روز را می چرخاند . بی گمان ، در این ، عبرتی برای صاحبان بصیرت است» .

دو . خردمندان«إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَوَ تِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَفِ الَّیْلِ وَالنَّهَارِ لاَیَتٍ لاِّولِی الْأَلْبَبِ . (2)

بی گمان ، در آفرینش آسمان ها و زمین ، و آمد و شد شب و روز ، نشانه هایی برای خردمندان است» .

سه . پرهیزگاران

.

1- .نور : آیه 44 .
2- .آل عمران : آیه 190 .

ص: 374



چهار . مؤمنان

«إِنَّ فِی اخْتِلَفِ الَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِی السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضِ لاَیَتٍ لِّقَوْمٍ یَتَّقُونَ . (1)

بی گمان ، در آمد و شد شب روز و آنچه خدا در آسمان ها و زمین آفریده ، نشانه هایی برای پرهیزگاران است» .

چهار . مؤمنان«أَلَمْ یَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا الَّیْلَ لِیَسْکُنُوا فِیهِ وَ النَّهَارَ مُبْصِرًا إِنَّ فِی ذَلِکَ لاَیَتٍ لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ . (2)

آیا ندیده اند که شب را برای آرامششان قرار دادیم و روز را روشن ؟ بی گمان ، در این ، نشانه هایی برای مؤمنان است» .

در واقع ، شرط اصلی بهره گیری از آیات و دلایل خداشناسی ، کنار زدن موانع و حجاب های معرفت است . (3) کسانی که دیده عقلشان محجوب است ، امکان شناخت های حقایق عقلی از آنان سلب شده است . از این رو ، قرآن ، تنها کسانی را از «اُولوا الألباب (خردمندان)» و « اُولوا الأبصار (صاحبان بصیرت)» می داند که بتوانند از دیده عقل خود برای شناخت حقایق که می تواند راه صحیح زندگی را به آنها ارائه کند ، استفاده کنند . بنا بر این ، کمترین درجات تقوا که تقوای عقلی است و موانع شناخت را می زداید ، شرط بهره گیری از تأمّل در آیات خداشناسی است و اگر چه به وسیله ایمان ، تقوای عقلی به تقوای شرعی ارتقا یابد ، به مراتب معرفت انسان افزوده می گردد تا آن جا که در بالاترین مراتب تقوا ، انسان به قلّه ای از معرفت دست

.

1- .یونس : آیه 6 .
2- .نمل : آیه 86 .
3- .ر . ک : ج 4 ص 579 (فصل دهم : موانع معرفت خدا) .

ص: 375

می یابد که در آن جا در جهان هستی چیزی جز خدا نمی بیند (1) با این تحلیل به این نتیجه می رسیم که همه آیاتی که گروه های خاصّی را برای بهره برداری از دلایل خداشناسی معرّفی می کنند ، اشاره به شرطیت رفع موانع شناخت برای خداشناسی و درجات معرفت دارند و در حقیقت ، مکمّل یکدیگر هستند .

.

1- .ر . ک : ص 189 (دسته چهارم) .

ص: 376

الباب الثانی عشر: خلق الشمس والقمرالکتاب«وَ مِنْ ءَایَتِهِ الَّیْلُ وَ النَّهَارُ وَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لاَ تَسْجُدُواْ لِلشَّمْسِ وَ لاَ لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُواْ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَهُنَّ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ » . (1)

«وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا ذَ لِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ * وَ الْقَمَرَ قَدَّرْنَهُ مَنَازِلَ حَتَّی عَادَ کَالْعُرْجُونِ الْقَدِیمِ * لاَ الشَّمْسُ یَنمبَغِی لَهَا أَن تُدْرِکَ الْقَمَرَ وَ لاَ الَّیْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَ کُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ » . (2)

«الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ » . (3)

«فَالِقُ الاْءِصْبَاحِ وَجَعَلَ الَّیْلَ سَکَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ذَ لِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ» . (4)

«هُوَ الَّذِی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیَاءً وَ الْقَمَرَ نُورًا وَ قَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِینَ وَ الْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَ لِکَ إِلاَّ بِالْحَقِّ یُفَصِّلُ الاْیَتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ » . (5)

.

1- .فصّلت : 37 .
2- .یس : 38 40 .
3- .الرحمن : 5 .
4- .الأنعام : 96 .
5- .یونس : 5 .

ص: 377