فصل سوم : عوامل تیره بختی
3 / 1 نادانی
فصل سوم : عوامل تیره بختی3 / 1نادانیقرآن«و [جهنّمیان] می گویند : اگر شنیده [و پذیرفته ]بودیم یا تعقّل کرده بودیم، در [میان ]دوزخیان نبودیم» .
حدیثامام علی علیه السلام :نادانی ، میراننده زندگان و جاویدکننده تیره بختی است .
امام علی علیه السلام :نبود خرد ، بدبختی است .
امام علی علیه السلام :نادان ، بدبخت ترینِ مردم است .
امام صادق علیه السلام :[حلقه وصل] میان انسان و حکمت ، نعمت [وجود] عالِم است . و شخص نابخرد میان این دو (حکمت و عالِم) ، [ بی بهره و] بدبخت است .
.
ص: 416
3 / 2الکُفرُالکتاب«وَمَن یَبْتَغِ غَیْرَ الْاءِسْلَمِ دِینًا فَلَن یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الْاخِرَهِ مِنَ الْخَسِرِینَ» . (1)
«فَأَنذَرْتُکُمْ نَارًا تَلَظَّی * لَا یَصْلَلهَا إِلَا الْأَشْقَی * الَّذِی کَذَّبَ وَ تَوَلَّی» . (2)
«أَلَمْ تَکُنْ ءَایَتِی تُتْلَی عَلَیْکُمْ فَکُنتُم بِهَا تُکَذِّبُونَ * قَالُواْ رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَیْنَا شِقْوَتُنَا وَ کُنَّا قَوْمًا ضَالِّینَ» . (3)
«وَ یَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَی * الَّذِی یَصْلَی النَّارَ الْکُبْرَی * ثُمَّ لَا یَمُوتُ فِیهَا وَ لَا یَحْیَی» . (4)
الحدیثالإمام علیّ علیه السلام :مَن یَبتَغِ غَیرَ الإِسلامِ دینا تَتَحَقَّق شِقوَتُهُ . (5)
الإمام الصادق علیه السلام فی قَولِهِ : «فَأَنذَرْتُکُمْ نَارًا تَلَظَّی * لَا یَصْلَلهَا إِلَا الْأَشْقَی* الَّذِی کَذَّبَ وَ تَوَلَّی» : فی جَهَنَّمَ وادٍ فیهِ نارٌ لا یَصلاها إلَا الأَشقَی الَّذی کَذَّبَ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله فی عَلِیٍّ علیه السلام ، وتَوَلّی عَن وِلایَتِهِ . (6)
.
1- .آل عمران : 85 .
2- .اللّیل : 14 16 .
3- .المؤمنون : 105 و 106 .
4- .الأعلی : 11 13 .
5- .نهج البلاغه : الخطبه 161 .
6- .تفسیر القمّی : ج 2 ص 426 عن عبد الرحمن بن کثیر ، بحار الأنوار : ج 8 ص 313 ح 87 .
ص: 417
3 / 2 کفر
3 / 2کفرقرآن«و هر که جز اسلام ، دینی [دیگر] بجوید ، هرگز از وی پذیرفته نمی شود و وی در آخرت، از زیانکاران است» .
«پس، شما را به آتشی که زبانه می کشد، هشدار دادم. جز نگون بخت ترین [مردم ]کسی در آن در نمی آید؛ همان که تکذیب کرد و رخُ بر تافت» .
«آیا آیات من بر شما خوانده نمی شد و [همواره] آن را مورد تکذیب قرار نمی دادید؟ می گویند : «پروردگارا! شقاوت ما، بر ما چیره شد و ما مردمی گم راه بودیم»» .
«و نگون بخت ، خود را از آن (پند)، دور می دارد؛ همان کس که در آتشی بزرگ در می آید، آن گاه نه در آن می میرد و نه زندگانی می یابد» .
حدیثامام علی علیه السلام :هر کس دین دیگری غیر از اسلام بجوید، تیره بختی اش ثابت می گردد .
امام صادق علیه السلام درباره این سخن خدا : «پس، شما را به آتشی که زبانه می کشد، هشدار دادم. جز نگون بخت تر[ینِ مردم ]در آن در نمی آید؛ همان که تکذیب کرد و رخ بر تافت» : در جهنّم، وادی است که جز نگون بخت ترینِ مردم که پیامبر خدا را درباره علی علیه السلام تکذیب نموده ، و از ولایت او رُخ بر تافته، در آن در نمی آید.
.
ص: 418
3 / 3مَساوِئُ الأَخلاقِأ حُبُّ الدُّنیارسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن اُشرِبَ قَلبُهُ حُبَّ الدُّنیَا ، التاطَ (1) مِنها بِثَلاثٍ : شَقاءٍ لا یَنفَدُ عَناهُ ، وحِرصٍ لا یَبلُغُ غِناهُ ، وأمَلٍ لا یَبلُغُ مُنتَهاهُ . (2)
عنه صلی الله علیه و آله :بِئسَ العَبدُ عَبدٌ خُلِقَ لِلعِبادَهِ فَأَلهَتهُ العاجِلَهُ عَنِ الآجِلَهِ ، فازَ بِالرَّغبَهِ العاجِلَهِ وشَقِیَ بِالعاقِبَهِ . (3)
الإمام علیّ علیه السلام :إیّاکَ وَالوَلَهَ بِالدُّنیا ، فَإِنَّها تورِثُکَ الشَّقاءَ وَالبَلاءَ ، وتَحدوکَ عَلی بَیعِ البَقاءِ بِالفَناءِ . (4)
عنه علیه السلام :سَبَبُ الشَّقاءِ حُبُّ الدُّنیا . (5)
عنه علیه السلام :لا تَمهَرِ الدُّنیا دینَکَ ، فَإِنَّ مَن مَهَرَ الدُّنیا دینَهُ ، زُفَّت إلَیهِ بِالشَّقاءِ وَالعَناءِ وَالمِحنَهِ وَالبَلاءِ . (6)
عنه علیه السلام :حُکِمَ عَلی أهلِ الدُّنیا ، بِالشَّقاءِ وَالفَناءِ وَالدَّمارِ وَالبَوارِ (7) . (8)
.
1- .التاطَ : أی التصق (النهایه : ج 4 ص 277 «لوط») .
2- .المعجم الکبیر : ج 10 ص 163 ح 10328 ، مسند الشهاب : ج 1 ص 321 ح 541 ولیس فیه «قلبه» وکلاهما عن عبد اللّه بن مسعود ، کنز العمّال : ج 3 ص 224 ح 6266 وراجع تاریخ دمشق : ج 47 ص 429 ونهج البلاغه : الحکمه 228 وخصائص الأئمّه علیهم السلام : ص 103 .
3- .النوادر للراوندی : ص 145 ح 198 عن الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 77 ص 135 ح 47 .
4- .غرر الحکم : ح 2707 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 98 ح 2269 .
5- .غرر الحکم : ح 5516 .
6- .غرر الحکم : ح 10334 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 524 ح 9544 .
7- .البَوارُ : الهَلاکُ (النهایه : ج 1 ص 161 «بور») .
8- .غرر الحکم : ح 4932 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 234 ح 4486 .
ص: 419
3 / 3 زشتی های اخلاقی
الف دنیا دوستی
3 / 3زشتی های اخلاقیالف دنیا دوستیپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس دلش آکنده از دوستی دنیا شود ، سه چیز از دنیا به او می چسبد : گرفتاری ای که رنجش پایان ندارد ، آزمندی ای که به سیری نمی رسد ، و آرزویی که به نهایت آن، دست نمی یابد .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بدترین بنده، کسی است که برای عبادتْ آفریده شده ؛ ولی دنیا او را از آخرت باز دارد ، و به دنیای دلخواه برسد ؛ ولی سرانجام [در آخرتْ ]بدبخت گردد .
امام علی علیه السلام :از عشق به دنیا بپرهیز ؛ چرا که تیره بختی و گرفتاری را برای تو به ارمغان می آورد و تو را بر فروختن ماندگاری به نابودی، وادار می کند .
امام علی علیه السلام :عامل بدبختی ، دوست داشتن دنیاست .
امام علی علیه السلام :دینت را مَهر دنیا نکن ؛ چرا که هر کس دینش را مَهر دنیا کند ، بدبختی و سختی و رنج و گرفتاری، او را به شتاب [از بین] می برد .
امام علی علیه السلام :بدبختی و نابودی و هلاکت و تباهی، برای دنیاگرایان، قطعی است .
.
ص: 420
عنه علیه السلام :إنَّ النَّفسَ الَّتی تَطلُبُ الرَّغائِبَ الفانِیَهَ ، لَتَهلِکُ فی طَلَبِها وتَشقی فی مُنقَلَبِها . (1)
عنه علیه السلام :اِزهَد فِی الدُّنیا وَاعزِف عَنها ، وإیّاکَ أن یَنزِلَ بِکَ المَوتُ وأنتَ آبِقٌ (2) مِن رَبِّکَ فی طَلَبِها فَتَشقی . (3)
عنه علیه السلام :مَن کانَتِ الدُّنیا أکبَرَ هَمِّهِ ، طالَ شَقاؤُهُ وغَمُّهُ . (4)
عنه علیه السلام :اُنظُروا إلَی الدُّنیا نَظَرَ الزّاهِدِ فیها ، فَإِنَّها ... وَاللّهِ عَن قَلیلٍ تُشقِی المُترَفَ ، وتُحَرِّکُ السّاکِنَ ، وتُزیلُ الثّاوِیَ (5) . (6)
عنه علیه السلام :مَنِ اعتَمَدَ عَلَی الدُّنیا فَهُوَ الشَّقِیُّ المَحرومُ . (7)
عنه علیه السلام :مَن رَغِبَ فیها [أیِ الدُّنیا ]أتعَبَتهُ وأشقَتهُ . (8)
الإمام الصادق علیه السلام :أنزِلِ الدُّنیا کَمَنزِلٍ نَزَلتَهُ فَارتَحَلتَ عَنهُ ، أو کَمالٍ أصَبتَهُ فی مَنامِکَ فَاستَیقَظتَ ولَیسَ فی یَدِکَ شَیءٌ مِنهُ ، فَکَم مِن حَریصٍ عَلی أمرٍ قَد شَقِیَ بِهِ حینَ أتاهُ ، وکَم مِن تارِکٍ لِأَمرٍ قَد سَعِدَ بِهِ حینَ أتاهُ . (9)
.
1- .غرر الحکم : ح 3527 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 152 ح 3335 .
2- .الأَبَقُ : هروبُ العبدِ من سیِّده (المصباح المنیر : ص 2 «أبق») .
3- .غرر الحکم : ح 2398 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 85 ح 2049 نحوه .
4- .کنز الفوائد : ج 1 ص 345 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 425 ح 7189 ولیس فیه «اکبر» ، بحار الأنوار : ج 73 ص 81 ح 43 .
5- .ثاویا : أی مُقیما (مجمع البحرین : ج 1 ص 260 «ثوی») .
6- .مطالب السؤول : ص 52 ؛ بحار الأنوار : ج 78 ص 21 ح 81 .
7- .غرر الحکم : ح 9083 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 425 ح 7198 .
8- .غرر الحکم : ح 8481 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 456 ح 8243 .
9- .تحف العقول : ص 377 عن سفیان الثوری ، الکافی : ج 2 ص 133 ح 16 عن جابر عن الإمام الباقر علیه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 78 ص 262 ح 164 وراجع الزهد للحسین بن سعید : ص 50 ح 133 .
ص: 421
امام علی علیه السلام :نفْسی که آرزوهای فناپذیر بجوید ، همانا در جستجوی آنها هلاک می شود و در بازگشتگاه خود، تیره بخت خواهد شد .
امام علی علیه السلام :در دنیا پارسایی کن و از آن دست بکش ، و از این که مرگت فرا رسد و تو در جستجوی دنیا ، از پروردگارت گریزان باشی، پروا کن، که مبادا تیره بخت گردی .
امام علی علیه السلام :هر کس دنیا بزرگ ترین همّتش باشد ، بدبختی و غصّه اش طولانی می گردد .
امام علی علیه السلام :به دنیا، همانند نگاه پارسا بنگرید ؛ چرا که... به خدا سوگند که پس از اندک زمانی ، شخص مرفّه و بی دغدغه را تیره بخت می کند و شخص آرام را به اضطراب می افکند ، و شخص اقامت کرده را ، بیرون می کند [و به سرای دیگر می فرستد] .
امام علی علیه السلام :هر که به دنیا اعتماد کند ، تیره بخت و محروم است .
امام علی علیه السلام :هر کس به دنیا علاقه مند باشد ، دنیا او را خسته و تیره بخت می کند .
امام صادق علیه السلام :دنیا را مانند جایگاهی بشمار که در آن فرود می آیی و سپس کوچ می کنی یا مانند کمالی که در خوابت به تو رسیده و وقتی بیدار می شوی، می بینی که چیزی از آن در دستت چیزی نیست . چه بسیار کسانی که به چیزی آزمندند و وقتی به آن می رسند ، تیره بخت می شوند ! و چه بسیار ترک کنندگانِ چیزی که وقتی به آن می رسند، نیک بخت می گردند .
.
ص: 422
ب الحِرصُالإمام علیّ علیه السلام :مَن کَثُرَ حِرصُهُ (1) کَثُرَ شَقاؤُهُ . (2)
عنه علیه السلام :کَثرَهُ الحِرصِ تُشقی صاحِبَهُ ، وتُذِلُّ جانِبَهُ . (3)
عنه علیه السلام :الحِرصُ وَالشَّرَهُ (4) یَکسِبانِ الشَّقاءَ وَالذِّلَّهَ . (5)
عنه علیه السلام :عَبدُ الحِرصِ مُخَلَّدُ الشَّقاءِ . (6)
عنه علیه السلام :فِی الحِرصِ الشَّقاءُ وَالنَّصَبُ . (7)
عنه علیه السلام :الحِرصُ یُذِلُّ ویُشقی . (8)
عنه علیه السلام :مَن حَرَصَ شَقِیَ وتَعَنّی . (9)
ج الطَّمَعُالإمام علیّ علیه السلام :ثَمَرَهُ الطَّمَعِ الشَّقاءُ . (10)
عنه علیه السلام :لا تُمَلِّک نَفسَکَ بِغُرورِ الطَّمَعِ ، ولا تُجِب دَواعِیَ الشَّرَهِ ، فَإِنَّهُما یَکسِبانِکَ الشَّقاءَ وَالذُّلَّ . (11)
.
1- .الحِرصُ : الجَشَعُ (الصحاح : ج 3 ص 1032 «حرص») .
2- .غرر الحکم : ح 8602 ، عیون الحکم والمواعظ ص 459 ح 8337 .
3- .غرر الحکم : ح 7108 ، عیون الحکم والمواعظ : ص390 ح 6597 .
4- .شَرِهَ : غَلَبَ حِرصُه واشتدَّ ، وقیل : الشَّرَهُ أسوأ الحِرص (تاج العروس : ج 19 ص 52 «شره») .
5- .غرر الحکم : ح 1369 .
6- .غرر الحکم : ح 6303 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 339 ح 5780 .
7- .غرر الحکم : ح 6501 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 354 ح 6010 .
8- .عیون الحکم والمواعظ : ص 41 ح 926 ، مستدرک الوسائل : ج 12 ص 62 ح 13512 .
9- .غرر الحکم : ح 7723 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 428 ح 7288 .
10- .غرر الحکم : ح 4609 ، عیون الحکم والمواضع : ص 208 ح 4188 .
11- .غرر الحکم : ح 10417 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 530 ح 9636 .
ص: 423
ب آزمندی
ج طمعکاری
ب آزمندیامام علی علیه السلام :هر کس آزمندی اش بسیار باشد ، تیره بختی اش بسیار می گردد .
امام علی علیه السلام :بسیاریِ آز ، صاحبش را بدبخت و خودش را خوار می کند .
امام علی علیه السلام :آزمندی و سیری ناپذیری ، تیره بختی و خواری به بار می آورند .
امام علی علیه السلام :بنده آز ، همیشه بدبخت است .
امام علی علیه السلام :نگون بختی و سختی ، در آزمندی است .
امام علی علیه السلام :آزمندی ، خوار و تیره بخت می کند .
امام علی علیه السلام :هر که آز بورزد ، تیره بخت و رنجور می گردد.
ج طمعکاریامام علی علیه السلام :نتیجه طمعکاری ، بدبختی است .
امام علی علیه السلام :جانت را در اختیار فریب طمع قرار نده و به خواسته های سیری ناپذیر پاسخ نده ؛ چرا که این دو ، برای تو تیره بختی و خواری به بار می آورند .
.
ص: 424
عنه علیه السلام :المَذَلَّهُ وَالمَهانَهُ وَالشَّقاءُ ، فِی الطَّمَعِ وَالحِرصِ . (1)
د البُخلُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :ألا وإنَّ السَّعیدَ مَنِ اختارَ باقِیَهً یَدومُ نَعیمُها ، عَلی فانِیَهٍ لا یَنفَدُ عَذابُها ، وقَدَّمَ لِما یَقدَمُ عَلَیهِ مِمّا هُوَ فی یَدَیهِ ، قَبلَ أن یُخَلِّفَهُ لِمَن یَسعَدُ بِإِنفاقِهِ ، وقَد شَقِیَ هُوَ بِجَمعِهِ . (2)
الإمام علیّ علیه السلام :إذا جَمَعتَ المالَ فَأَنتَ فیهِ وَکیلٌ لِغَیرِکَ ، یَسعَدُ بِهِ وتَشقی أنتَ . (3)
عنه علیه السلام :کَم مِن غافِلٍ وَثِقَ بِغَفلَتِهِ وتَعَلَّلَ بِمُهلَتِهِ ، فَأَمَّلَ بَعیدا ، وبَنی مَشیدا ، فَنَغِصَ بِقُربِ أجَلِهِ بَعدَ أمَلِهِ ، وفاجَأَهُ مَنِیَّتُهُ بِانقِطاعِ اُمنِیَّتِهِ ، فَصارَ بَعدَ العِزِّ وَالمنَعَهِ وَالشَّرَفِ وَالرِّفعَهِ ، مُرتَهَنا بِموبِقاتِ (4) عَمَلِهِ ، قَد غابَ فَما رَجَعَ ، ونَدِمَ فَمَا انتَفَعَ ، وشَقِیَ بِما جَمَعَ فی یَومِهِ ، وسَعِدَ بِهِ غَیرُهُ فی غَدِهِ . (5)
عنه علیه السلام لِابنِهِ الحَسَنِ علیه السلام : لا تُخَلِّفَنَّ وَراءَکَ شَیئا مِنَ الدُّنیا ، فَإِنَّکَ تُخَلِّفُهُ لِأَحَدِ رَجُلَینِ : إمّا رَجُلٌ عَمِلَ فیهِ بِطاعَهِ اللّهِ فَسَعِدَ بِما شَقیتَ بِهِ ، وإمّا رَجُلٌ عَمِلَ فیهِ بِمَعصِیَهِ اللّهِ فَشَقِیَ بِما جَمَعتَ لَهُ ، فَکُنتَ عَونا لَهُ عَلی مَعصِیَتِهِ . ولَیسَ أحَدُ هذَینِ حَقیقا أن تُؤثِرَهُ عَلی نَفسِکَ . (6)
.
1- .غرر الحکم : ح 2095 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 64 ح 1648 .
2- .أعلام الدین : ص 345 عن ابن عبّاس ، بحار الأنوار : ج 77 ص 188 ح 38 .
3- .غرر الحکم : ح 4135 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 132 ح 2977 .
4- .الموبِقاتُ : أی الذنوب المهلکات (النهایه : ج 5 ص 146 «وبق») .
5- .دستور معالم الحکم : ص 77 ؛ بحار الأنوار : ج 77 ص 440 ح 48 .
6- .نهج البلاغه : الحکمه 416 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 519 ح 9432 ولیس فیه «فشقی بما جمعت له» ؛ تاریخ دمشق:ج42 ص508 عن سماک بن حرب عن الإمام الحسن عنه علیهماالسلام، کنز العمّال: ج3 ص721 ح8572.
ص: 425
د بخل ورزی
امام علی علیه السلام :خواری و سستی و بدبختی ، در طمعکاری و آزمندی است .
د بخل ورزیپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هان! نیک بخت، کسی است که چیز ماندگار را که رفاه آن همیشگی است ، بر چیز ناپایدار که عذابش پایان ندارد ، بر گزیند و از آنچه در دستانش است ، برای آنچه برایش پیش می آید ، هزینه کند ، پیش از آن که آن را برای کسی باقی بگذارد که با بخشش آن ، نیک بخت می گردد ، در حالی که خودِ او با گردآوری آن ، تیره بخت گشته است .
امام علی علیه السلام :هر گاه دارایی را گرد آوردی ، تو درباره آن وکیل دیگری هستی. او با آن، خوش بخت می شود و تو بدبخت می گردی .
امام علی علیه السلام :چه بسیار غافلی که به غفلتش اعتماد کرد و فرصتش را بهانه قرار داد . از این رو ، آرزویی دور و دراز کرد و کاخ ساخت ؛ امّا نزدیک شدن اَجَلش ، آرزویش را کاست و سر رسیدن ناگهانی مرگش ، امیدش را قطع کرد و پس از عزّت و قوّت و شرف و بزرگی ، گرفتار گناهان نابود کننده عملش گردید . در حقیقت، ناپدید شد و باز نگشت ، و پشیمان شد و سود نبُرد ، و با آنچه در روزگار [عمرِ] خود گرد آورده بود ، تیره بخت گردید و دیگری با همان، در فردایش به سعادت رسید .
امام علی علیه السلام به پسرش حسن علیه السلام : پس از خود ، چیزی از دنیا بر جا مگذار ؛ چرا که تو آن را برای یکی از دو نفر، بر جا می گذاری : یا مردی است که آن را در اطاعت خدا به کار می گیرد و با آنچه تو بِدان تیره بخت شده ای ، نیک بخت می گردد ، یا مردی است که آن را در نافرمانی خدا به کار می گیرد و با آنچه برایش جمع کرده ای ، تیره بخت می شود که [در این صورت ،] او را بر گناهش یاری کرده ای . و هیچ یک از این دو ، شایسته این نیست که او را بر خودت مقدّم بداری .
.
ص: 426
عنه علیه السلام :إنَّ الَّذی فی یَدِکَ مِنَ الدُّنیا قَد کانَ لَهُ أهلٌ قَبلَکَ ، وهُوَ صائِرٌ إلی أهلٍ بَعدَکَ ، وإنَّما أنتَ جامِعٌ لِأَحَدِ رَجُلَینِ : رَجُلٍ عَمِلَ فیما جَمَعتَهُ بِطاعَهِ اللّهِ فَسَعِدَ بِما شَقیتَ بِهِ ، أو رَجُلٍ عَمِلَ فیهِ بِمَعصِیَهِ اللّهِ فَشَقیتَ بِما جَمَعتَ لَهُ ، ولَیسَ أحَدُ هذَینِ أهلاً أن تُؤثِرَهُ عَلی نَفسِکَ ، ولا أن تَحمِلَ لَهُ عَلی ظَهرِکَ ، فَارجُ لِمَن مَضی رَحمَهَ اللّهِ ، ولِمَن بَقِیَ رِزقَ اللّهِ . (1)
ه الرِّیاءُرسول اللّه صلی الله علیه و آله :یُؤمَرُ بِرِجالٍ إلَی النّارِ فَیَقولُ اللّهُ جَلَّ جَلالُهُ لِمالِکٍ : قُل لِلنّارِ : لا تُحرِقی لَهُم أقداما فَقَد کانوا یَمشونَ إلَی المَساجِدِ ، ولا تُحرِقی لَهُم أوجُها فَقَد کانوا یُسبِغونَ الوُضوءَ ، ولا تُحرِقی لَهُم أیدِیا فَقَد کانوا یَرفَعونَها بِالدُّعاءِ ، ولا تُحرِقی لَهُم ألسُنا فَقَد کانوا یُکثِرونَ تِلاوَهَ القُرآنِ!! قالَ : فَیَقولُ لَهُم خازِنُ النّارِ : یا أشقِیاءُ ، ما کانَ حالُکُم ؟ قالوا : کُنّا نَعمَلُ لِغَیرِ اللّهِ تَعالی ، فَقیلَ لَنا : خُذوا ثَوابَکُم مِمَّن عَمِلتُم لَهُ . (2)
و الحَسَدُالإمام علیّ علیه السلام :ثَمَرَهُ الحَسَدِ شَقاءُ الدُّنیا وَالآخِرَهِ . (3)
.
1- .نهج البلاغه : الحکمه 416 ، الکافی : ج 8 ص 72 ح 28 عن الإمام الصادق عنه علیهماالسلام ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 111 کلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 33 ص 285 ح 548 .
2- .علل الشرایع : ص 466 ح 18 ، ثواب الأعمال : ص 266 ح 1 کلاهما عن علیّ بن جعفر عن أخیه الإمام الکاظم عن آبائه علیهم السلام ، الاعتقادات للصدوق : ص 78 ، عدّه الداعی : ص 214 کلاهما من دون إسناد إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلاموکلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 72 ص 296 ح 21 .
3- .غرر الحکم : ح 4632 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 208 ح 4171 .
ص: 427
ه ریا
و حسدورزی
امام علی علیه السلام :آنچه از دنیا در دست توست ، پیش از تو مالکی داشت و پس از تو به دست اهلش خواهد رسید و تو فقط برای یکی از دو نفر، گردآورنده ای : مردی که گردآورده تو را در اطاعت خدا به کار می گیرد و با آنچه تو بِدان تیره بخت شده ای ، نیک بخت می گردد ، یا مردی که گردآورده تو را در نافرمانی خدا به کار می گیرد و [باز هم] با آنچه تو برایش گرد آورده ای ، تیره بخت می گردی . و هیچ یک از این دو ، سزاوار نیست که او را بر خودت مقدّم بداری و بار او را بر دوش بکشی . پس برای درگذشتگان ، رحمت خدا ، و برای باقی ماندگان، روزیِ او را آرزو کن .
ه ریاپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :مردانی دستور می یابند که به جهنّم بروند . خداوند عز و جل به مالک جهنّم می فرماید : «به آتش بگو : قدم های آنان را نسوزان ؛ چرا که آنان به مسجدها می رفتند ، و چهره هایشان را نسوزان ؛ چرا که نیکو وضو می ساختند ، و دستانشان را نسوزان ؛ چرا که آنها را به دعا بلند می کردند ، و زبان هایشان را نسوزان ؛ چرا که بسیار قرآن تلاوت می نمودند». نگهبان جهنّم به آنان می گوید : ای تیره بختان! شما چه وضعی دارید؟ می گویند : ما برای غیر خدای متعال، کار می کردیم . پس به ما گفته شد : پاداشتان را از کسی که برایش کار کردید، بگیرید .
و حسدورزیامام علی علیه السلام :نتیجه حسدورزی ، بدبختی دنیا و آخرت است .
.
ص: 428
ز الغَفلَهُالإمام علیّ علیه السلام فی وَصِیَّتِهِ لِعُوّادِهِ بَعدَ ما ضُرِبَ : فَیا لَها حَسرَهً عَلی کُلِّ ذی غَفلَهٍ ، أن یَکونَ عُمُرُهُ عَلَیهِ حُجَّهً ، أو تُؤَدِّیَهُ أیّامُهُ إلی شِقوَهٍ . (1)
ح الحَمِیَّهُالإمام علیّ علیه السلام بَعدَ ما ذَکَرَ صِفَهَ خَلقِ آدَمَ علیه السلام : فَقالَ سُبحانَهُ : «اسْجُدُواْ لِأَدَمَ فَسَجَدُواْ إِلَا إِبْلِیسَ» (2) اعتَرَتهُ الحَمِیَّهُ (3) ، وغَلَبَت عَلَیهِ الشِّقوَهُ . (4)
3 / 4مَساوِئُ الأَعمالِأ معصیه اللّهالإمام الصادق علیه السلام فی قَولِ اللّهِ عز و جل : «قَالُواْ رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَیْنَا شِقْوَتُنَا» (5) : بِأَعمالِهِم شَقوا. (6)
رسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن عَمِلَ سوءا شَهِدَت عَلَیهِ : جَوارِحُهُ ، وبِقاعُهُ ، وشُهورُهُ ، وأعوامُهُ ، وساعاتُهُ (وأیّامُهُ) ولَیالِی الجُمَعِ وساعاتُها وأیّامُها ، فَیَشقی بِذلِکَ شَقاءَ الأَبَدِ . (7)
.
1- .الکافی : ج 1 ص 299 ح 6 ، نهج البلاغه : الخطبه 64 ، خصائص الأئمّه علیهم السلام : ص 98 ولیس فیه ذیله ، بحار الأنوار : ج 42 ص 207 ح 11 ؛ المعیار والموازنه : ص 270 .
2- .البقره : 34 .
3- .الحَمیّهُ : وهی الأنَفَهُ والغَیرَه (النهایه : ج 1 ص 447 «حما») .
4- .نهج البلاغه : الخطبه 1 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 303 ح 7 .
5- .المؤمنون : 106 .
6- .التوحید : ص 356 ح 2 عن أبی بصیر ، بحار الأنوار : ج 5 ص 157 ح 9 .
7- .التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام : ص 655 ح 373 ، بحار الأنوار : ج 7 ص 315 ح 11 .
ص: 429
ز غفلت
ح تعصّب
3 / 4 اعمال ناشایست
الف نافرمانی خدا
ز غفلتامام علی علیه السلام در سفارش به عیادت کنندگان خویش، پس از ضربت خوردنش : افسوس بر هر غافل ، که عمرش بر زیان او حجّت خواهد بود ، یا روزگارش او را به سوی بدبختی می کشاند !
ح تعصّبامام علی علیه السلام پس از توصیف آفرینش آدم علیه السلام : خداوند سبحان فرمود : «برای آدم، سجده کنید . پس بجز ابلیس، [همگی] به سجده در افتادند» . تعصّب ، او را گرفتار کرد [و مانعش شد ]و تیره بختی بر او چیره گشت .
3 / 4اعمال ناشایستالف نافرمانی خداامام صادق علیه السلام درباره این سخن خداوند عز و جل : «می گویند : پروردگارا! تیره بختی ما، بر ما چیره شد» : به سبب رفتارهایشان، نگون بخت شدند .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر کس هر کار بدی انجام دهد ، اعضای بدنش و مکان ها ، ماه ها ، سال ها ، ساعت ها [و روزهای] آن [ کار] و شب های جمعه و لحظه ها و روزهای آن ، علیه او گواهی می دهند . آن گاه بدین سبب، برای همیشه تیره بخت می گردد .
.
ص: 430
عنه صلی الله علیه و آله :اللّهُمَّ ... لا تُشقِنی بِمَعصِیَتِکَ . (1)
الإمام علیّ علیه السلام فی کِتابِهِ لِلأَشتَرِ حینَ وَلّاهُ عَلی مِصرَ : هذا ما أمَرَ بِهِ عَبدُ اللّهِ عَلِیٌّ أمیرُ المُؤمِنینَ مالِکَ بنَ الحارِثِ الأَشتَرَ ... أمَرَهُ بِتَقوَی اللّهِ وإیثارِ طاعَتِهِ ، وَاتِّباعِ ما أمَرَ بِهِ فی کِتابِهِ مِن فَرائِضِهِ وسُنَنِهِ ، الَّتی لا یَسعَدُ أحَدٌ إلّا بِاتِّباعِها ، ولا یَشقی إلّا مَعَ جُحودِها وإضاعَتِها . (2)
عنه علیه السلام :لا یَسعَدُ أحَدٌ إلّا بِإِقامَهِ حُدودِ اللّهِ ، ولا یَشقی أحَدٌ إلّا بِإِضاعَتِها . (3)
عنه علیه السلام :خِذلانُ الأَشقِیاءِ بِالعِصیانِ . (4)
عنه علیه السلام :لا یَشقَی امرُؤٌ إلّا بِمَعصِیَهِ اللّهِ . (5)
عنه علیه السلام :بِالمَعصِیَهِ تَکونُ الشَّقاءُ . (6)
الإمام زین العابدین علیه السلام :إیّاکُم وَالذُّنوبَ الَّتی قَلَّما أصَرَّ عَلَیها صاحِبُها إلّا أدّاهُ إلَی الخِذلانِ المُؤَدّی إلَی الخُروجِ عَن وِلایَهِ مُحَمَّدٍ وعَلِیٍّ وَالطَّیِّبینَ مِن آلِهِما ، وَالدُّخولِ فی مُوالاهِ أعدائِهِما ، فَإِنَّ مَن أصَرَّ عَلی ذلِکَ فَأَدّی خِذلانُهُ إلَی الشَّقاءِ الأَشقی مِن مُفارَقَهِ وِلایَهِ سَیِّدِ اُولِی النُّهی ، فَهُوَ مِن أخسَرِ الخاسِرینَ . (7)
.
1- .المعجم الأوسط : ج 6 ص 121 ح 5982 ، کتاب الدعاء للطبرانی : ص 421 ح 1424 کلاهما عن أبی هریره ، کنز العمّال : ج 2 ص 176 ح 3617 ؛ الإقبال : ج 2 ص 78 ، البلد الأمین : ص 253 کلاهما عن الإمام الحسین علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 98 ص 219 .
2- .نهج البلاغه : الکتاب 53 ، تحف العقول : ص 126 ، بحار الأنوار : ج 33 ص 599 ح 744 .
3- .غرر الحکم : ح 10853 .
4- .دستور معالم الحکم : ص 94 ، کنز العمّال : ج 16 ص 188 ح 44216 .
5- .غرر الحکم : ح 10848 .
6- .غرر الحکم : ح 4251 .
7- .التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام : ص 618 ح 363 ، بحار الأنوار : ج 75 ص 318 ح 41 .
ص: 431
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :خدایا! .. . با نافرمانی از تو ، تیره بختم نگردان .
امام علی علیه السلام در نامه اش به مالک اَشتر، هنگامی که او را والی مصر قرار داد : این، دستوری است که بنده خدا، امیر مؤمنان، به مالک بن حارث اَشتر داده است ... . او را به پرهیزگاری در برابر خداوند و برگزیدن اطاعت او و پیروی از آنچه خدا در کتابش فرمان داده (اعم از واجبات و مستحبّات، که هیچ کس جز به پیروی از آنها، سعادت نمی یابد و جز با انکار و تضییع آنها، تیره بخت نمی گردد)، دستور داده است .
امام علی علیه السلام :هیچ کس جز با برپایی مقرّرات خداوند ، نیک بخت نمی شود و هیچ کس جز به تضییع آنها، تیره بخت نمی گردد .
امام علی علیه السلام :خواری تیره بختان ، در پیِ نافرمانی است .
امام علی علیه السلام :هیچ مردی جز در پیِ نافرمانی خدا ، نگون بخت نمی گردد .
امام علی علیه السلام :نگون بختی، در پیِ نافرمانی است .
امام زین العابدین علیه السلام :از گناهانی بپرهیزید که هرگز صاحب آنها بر آنها پافشاری نمی کند ، مگر این که او را به خواری ای می کشانند که موجب بیرون آمدن از ولایت محمّد و علی و پاکیزگان از خاندان آن دو ، و ورود در ولایت دشمنان آن دو می گردد . همانا کسی که بر گناهانْ پافشاری کند ، به گونه ای که خواری اش او را به بدترین تیره بختی یعنی جدایی از ولایت سَرور خردمندان بکشاند ، از بدترین زیانکاران است .
.
ص: 432
الإمام الصادق علیه السلام :اللّهُمَّ ... لا تُشقِنی بِنَشطی لِمَعاصیکَ . (1)
الإمام الرضا علیه السلام فی دُعائِهِ : أعوذُ بِکَ مِنَ الذُّنوبِ الَّتی تورِثُ الشَّقاءَ . (2)
تحف العقول فی مُناجاهِ اللّهِ عز و جللِموسی علیه السلام : یا موسی ... مَن عَصانی شَقِیَ . (3)
ب مُخالَفَهُ أهلِ البَیتِرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اِعلَموا أنَّکُم إن أطَعتُم عَلِیّا سَعِدتُم ، وإن خالَفتُموهُ شَقیتُم . (4)
الإمام زین العابدین علیه السلام :اِعلَموا أنَّهُ مَن خالَفَ أولِیاءَ اللّهِ ، ودانَ بِغَیرِ دینِ اللّهِ ، وَاستَبَدَّ بِأَمرِهِ دونَ أمرِ وَلِیِّ اللّهِ ، کانَ فی نارٍ تَلتَهِبُ ، تَأکُلُ أبدانا قَد غابَت عَنها أرواحُها وغَلَبَت عَلَیها شِقوَتُها ، فَهُم مَوتی لا یَجِدونَ حَرَّ النّارِ ، ولَو کانوا أحیاءً لَوَجَدوا مَضَضَ (5) حَرِّ النّارِ ، وَاعتَبِروا یا اُولِی الأَبصارِ . (6)
الإمام الصادق علیه السلام :الحَمدُ للّهِِ الَّذی بَعَثَ مُحَمَّدا بِالحَقِّ نَبِیّا وأکرَمَنا بِهِ ، فَنَحنُ صَفوَهُ اللّهِ عَلی خَلقِهِ وخِیَرَتُهُ مِن عِبادِهِ ، فَالسَّعیدُ مَنِ اتَّبَعَنا ، وَالشَّقِیُّ مَن عادانا وخالَفَنا . (7)
.
1- .الکافی : ج 2 ص 577 ح 1 عن عبد اللّه بن جندب عن أبیه .
2- .تهذیب الأحکام : ج 3 ص 96 ح 257 عن سعد بن سعد ، مصباح المتهجّد : ص 572 ، المصباح للکفعمی : ص766 کلاهما من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام، الإقبال : ج1 ص334، بحار الأنوار : ج 98 ص 137.
3- .تحف العقول : ص 493 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 334 ح 13 .
4- .تأویل الآیات الظاهره : ج 1 ص 37 ح 9 ، التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام : ص 115 ح 60 کلاهما عن الإمام العسکری عن الإمام الکاظم علیهماالسلام ، بحار الأنوار : ج 37 ص 144 ح 36 .
5- .المَضَضُ : وجع المصیبه (الصحاح : ج 3 ص 1106 «مضض») .
6- .الکافی : ج 8 ص 16 ح 2 ، الأمالی للمفید : ص 203 ح 33 کلاهما عن أبی حمزه ، تحف العقول : ص 254 ولیس فیهما «ولو کانوا أحیاء لوجدوا مضض حرّ النار» ، العدد القویّه : ص 62 ح 79 عن أبی حمزه ولیس فیه «أمر» ، بحار الأنوار : ج 78 ص 151 ح 11 .
7- .دلائل الإمامه : ص 233 ح 162 ، مدینه المعاجز : ج 5 ص 66 بزیاده «وخلفاؤه» بعد «عباده» وکلاهما عن عماره بن زید الواقدی ، الأمان : ص 66 ، بحار الأنوار : ج 46 ص 306 ح 1 .
ص: 433
ب مخالفت با اهل بیت
امام صادق علیه السلام :خدایا! ... مرا به خاطر نشاطم در نافرمانی ات ، تیره بخت نگردان .
امام رضا علیه السلام در دعایش : [خدایا!] از گناهانی که موجب بدبختی می شوند ، به تو پناه می برم .
تحف العقول در نجوای خداوند با موسی علیه السلام : ای موسی! ... هر کس از من سرپیچی کرد ، بدبخت شد .
ب مخالفت با اهل بیتپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بدانید که اگر از علی اطاعت کنید ، خوش بخت ، و اگر با او مخالفت ورزید، بدبخت می شوید .
امام زین العابدین علیه السلام :بدانید که هر کس با اولیای خدا مخالفت ورزد و به غیر دین خدا در آید و فرمان خویشتن را در برابر فرمان ولیّ خدا برگزیند ، در آتشی شعله ور خواهد بود که بدن هایی را که بی روح (بی ایمان)اند و بدبختی شان بر آنها چیره شده ، می سوزاند. آنان، مردگانی هستند که داغی آتش (دوزخ) را [ در این دنیا] در نمی یابند و اگر زنده بودند ، به یقین، سوزش داغی آتش را می چشیدند . پند بگیرید، ای صاحبان بصیرت!
امام صادق علیه السلام :ستایش، از آنِ خدایی است که محمّد را به حق، به پیامبری فرستاد و ما را به خاطر او گرامی داشت . پس، ما برگزیدگان خدا بر آفریدگانش و برگزیدگان او از میان بندگانش هستیم . خوش بخت، کسی است که از ما پیروی کند و تیره بخت، کسی است که با ما دشمنی و مخالفت ورزد .
.
ص: 434
عنه علیه السلام :دَخَلَ عَلِیٌّ علیه السلام عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وهُوَ فی بَیتِ اُمِّ سَلَمَهَ ، فَلَمّا رَآهُ قالَ : کَیفَ أنتَ یا عَلِیُّ ، إذا جُمِعَتِ الاُمَمُ ، ووُضِعَتِ المَوازینُ ، وبَرَزَ لِعَرضِ خَلقِهِ ، ودُعِیَ النّاسُ إلی ما لا بُدَّ مِنهُ ؟ قالَ : فَدَمَعَت عَینُ أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : ما یُبکیکَ یا عَلِیُّ ؟ تُدعی وَاللّهِ أنتَ وشیعَتُکَ غُرّا مُحَجَّلینَ (1) ، رِواءً مَروِیّینَ ، مُبیَضَّهً وُجوهُکُم ، ویُدعی بِعَدُوِّکَ مُسوَدَّهً وُجوهُهُم ، أشقِیاءَ مُعَذَّبینَ . (2)
الأمالی للمفید عن سلمان الفارسی :خَرَجَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَومَ عَرَفَهَ ، فَقالَ [لِعَلِیٍّ علیه السلام ] : ... إنَّ الشَّقِیَّ کُلَّ الشَّقِیِّ حَقَّ الشَّقِیِّ مَن عَصاکَ ، ونَصَبَ لَکَ عَداوَهً مِن بَعدی . (3)
الإمام المهدی علیه السلام :إذا أرَدتُمُ التَّوَجُّهَ إلَی اللّهِ وإلَینا فَقولوا : ... یا مَولایَ ، شَقِیَ مَن خالَفَکُم وسَعِدَ مَن أطاعَکُم . (4)
ج اِتِّباعُ الهَویرسول اللّه صلی الله علیه و آله :اِحذَرِ الهَوی ، فَإِنَّهُ قائِدُ الأَشقِیاءِ إلَی النّارِ . (5)
الإمام علیّ علیه السلام :إنَّکَ إن مَلَّکتَ نَفسَکَ قِیادَکَ ، أفسَدتَ مَعادَکَ ، وأورَدَتکَ بَلاءً لا یَنتَهی ¨ وشَقاءً لا یَنقَضی . (6)
.
1- .الغُرّ المُحَّجلون : أی بیض مواضع الوضوء من الأیدی والوجه والأقدام (النهایه : ج 1 ص 346 «حجل») .
2- .الأمالی للطوسی : ص 671 ح 1414 ، حلیه الأبرار : ج 2 ص 181 ح 1 کلاهما عن یحیی بن العلاء الرازی ، بحار الأنوار : ج 7 ص182 ح 7 .
3- .الأمالی للمفید : ص 161 ح 3 ، الأمالی للطوسی : ص 426 ح 953 ، الأمالی للصدوق : ص 466 ح 621 کلاهما عن أبی الحمراء ، بحار الأنوار : ج 39 ص 265 ح 37 .
4- .الاحتجاج : ج 2 ص 593 ح 358 ، المزار الکبیر : ص 571 وفیه «قد» بدل «یا مولای» وکلاهما عن محمّد بن عبد اللّه بن جعفر الحمیری ، بحار الأنوار : ج 53 ص 172 ح 5 .
5- .تاریخ أصبهان : ج 2 ص 332 ح 1874 ، تاریخ دمشق : ج 58 ص 410 ح 12179 کلاهما عن عبید بن صخر ابن لوذان الأنصاری السلمی ، کنز العمّال : ج 10 ص 595 ح 30292 ؛ بحار الأنوار : ج 21 ص 408 ح 41 .
6- .غرر الحکم : ح 3791 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 172 ح 3583 وفیه «أورثتک» بدل «أوردتک» .
ص: 435
ج پیروی از خواسته های نفس
امام صادق علیه السلام :علی علیه السلام در خانه اُمّ سلمه به حضور پیامبر خدا رسید . وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله او را دید، فرمود : «ای علی! تو در چه حالی هستی ، هنگامی که امّت ها گرد می آیند و سنجه های اعمال بر پا می شوند و [قدرت خدا] برای نشان دادن [وضعیّت ]آفریدگانش آشکار می گردد و مردم به آنچه ناچارند ، فرا خوانده می شوند؟» . چشم امیر مؤمنان، اشکبار شد . پیامبر خدا فرمود : «ای علی! چه چیزی تو را به گریه وا داشت، در حالی که به خدا تو و پیروانت، با چهره درخشان و دست و پای سفید [و حاکی از نور طهارت و عبادت] فرا خوانده می شوید ؛ ولی دشمنان تو، سیاه چهره و تیره بخت، به عذاب فرا خوانده می شوند؟» .
الأمالی، مفید به نقل از سلمان فارسی : پیامبر خدا روز عرفه بیرون آمد و [به علی علیه السلام ]فرمود :« ... بدبخت و بدبخت حقیقی، کسی است که از تو سرپیچی کند و پس از من با تو دشمنی ورزد» .
امام مهدی علیه السلام :هر گاه خواستید به خدا و ما توجّه کنید ، بگویید : «ای آقای من! تیره بخت شد هر که با شما مخالفت ورزید ، و نیک بخت شد هر که از شما اطاعت کرد».
ج پیروی از خواسته های نفسپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :از هوای نفْس بپرهیز ؛ چرا که راهنمای تیره بختان به سوی جهنّم است .
امام علی علیه السلام :اگر لجامت را در اختیار نفْست قرار دادی، معادت را تباه نموده ای و بلایی بی پایان و بدبختی ای بی نهایت ، بر خود وارد کرده ای .
.
ص: 436
عنه علیه السلام :مَن أهمَلَ نَفسَهُ فی لَذّاتِها شَقِیَ وبَعُدَ . (1)
عنه علیه السلام :مَغلوبُ الهَوی ، دائِمُ الشَّقاءِ ، مُؤَبَّدُ الرِّقِّ . (2)
عنه علیه السلام :مَن سامَحَ نَفسَهُ فیما یُحِبُّ ، أتعَبَتهُ فیما یَکرَهُ . (3)
د الظُّلمُالإمام علیّ علیه السلام :ظُلمُ المَرءِ فِی الدُّنیا ، عُنوانُ شَقائِهِ فِی الآخِرَهِ . (4)
ه عُقوقُ الوالِدَینِالإمام الصادق علیه السلام :عُقوقُ الوالِدَینِ مِنَ الکَبائِرِ ؛ لِأَنَّ اللّهَ تَعالی جَعَلَ العاقَّ عَصِیّاً شَقّیا (5) . (6)
و تِلکَ الاُموررسول اللّه صلی الله علیه و آله :مَن ذَکَرَنی ولَم یُصَلِّ عَلَیَّ فَقَد شَقِیَ ، ومَن أدرَکَ رَمَضانَ فَلَم تُصِبهُ الرَّحمَهُ فَقَد شَقِیَ ، ومَن أدرَکَ أبَوَیهِ أو أحَدَهُما فَلَم یَبَرَّ فَقَد شَقِیَ . (7)
.
1- .غرر الحکم : ح 8247 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 445 ح 7822 .
2- .غرر الحکم : ح 9837 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 487 ح 9013 .
3- .غرر الحکم : ح 8782 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 456 ح 8258 .
4- .غرر الحکم : ح 6062 ، عیون الحکم والمواعظ : ص 323 ح 5572 .
5- .. تشیر إلی الآیتین من سوره مریم : «وَ بَرَّما بِوَ لِدَیْهِ وَ لَمْ یَکُن جَبَّارًا عَصِیًّا» (14) و «وَ بَرَّما بِوَ لِدَتِی وَ لَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّارًا شَقِیًّا» (32) .
6- .علل الشرایع : ص 479 ح 2 عن عبد العظیم بن عبد اللّه الحسنی عن الإمام الجواد عن أبیه عن جدّه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 74 ص 74 ح 65 .
7- .جامع الأخبار : ص 154 ح 351 عن جابر بن عبد اللّه ، بحار الأنوار : ج 94 ص 63 ح 52 .
ص: 437
د ستمگری
ه نافرمانی پدر و مادر
و این کارها
امام علی علیه السلام :هر کس نفْسش را در لذّت هایش رها کند ، تیره بخت و دور می گردد .
امام علی علیه السلام :شکست خورده از هوای نفس ، تیره بخت دائم و برده همیشگی است .
امام علی علیه السلام :هر که به نفْسش در آنچه خودْ دوست دارد ، خوش رویی نشان دهد ، نفْسش او را در آنچه نمی پسندد ، به رنج می افکند .
د ستمگریامام علی علیه السلام :ستمگریِ مرد در دنیا ، نشانه بدبختی او در آخرت است .
ه نافرمانی پدر و مادرامام صادق علیه السلام :نافرمانی پدر و مادر ، از گناهان بزرگ است ؛ چرا که خدای متعال، سرپیچی کننده از پدر و مادر را سرکش و تیره بخت قرار داده است . (1)
و این کارهاپیامبر خدا صلی الله علیه و آله :هر که مرا یاد کند ، ولی بر من درود نفرستد ، بدبخت است ، و هر که ماه رمضان را دریابد ، ولی رحمت خدا به او نرسد ، بدبخت است ، و هر که پدر و مادر یا یکی از آن دو را دریابد ، ولی [به آنها] نیکی نکند ، بدبخت است .
.
1- .اشاره به «وَ بَرَّا بِوَ لِدَیْهِ وَ لَمْ یَکُن جَبَّارًا عَصِیًّا » و « وَ بَرَّا بِوَ لِدَتِی وَ لَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّارًا شَقِیًّا » (آیه های 15 و 32) از سوره مریم است .