ابوخیثمه انصاری
اشاره
ابوخیثمه انصاری: «1»
عبدالله‌بن‌خیثمه «2» از تیره بنی‌سالم «3» از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله
زمان اسلام آوردن ابوخیثمه روشن نیست. برخی از حضور وی در بدر «4» و برخی در احُد «5» یاد کرده‌اند. در جنگ تبوک ابتدا سرپیچید؛ سپس پشیمان شد و به پیامبر صلی الله علیه و آله پیوست. نقل است که حضرت از دیدن او خوشحال شد و برایش دُعا کرد. «6» ابن‌هشام، اشعار او را در ماجرای حمله‌مشرکان مکّه به زینب (دختر پیامبر) و در جنگ تبوک آورده است. «7» برخی، ادامه زندگی او را تا زمان یزیدبن معاویه گزارش کرده‌اند. «8» از وی نسلی باقی نمانده است.»
ابوخیثمه در شأن نزول
1. به نقل طبری ابوخیثمه یک صاع (سه کیلو) خرما صدقه داد و منافقان بر او عیب گرفتند؛ سپس این آیه نازل شد: «الَّذین یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعینَ مِنَ‌الْمُؤمِنینَ فِی الصَّدَقتِ والّذینَ لَایَجِدُون إلّاجُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَاللَّهُ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلیمٌ کسانی‌که بر مؤمنان صدقه‌دهنده از روی میل، عیب می‌گیرند و از کسانی که در انفاق (1). صحیح مسلم، ج 9، ص 189
(2). السیرة النبویه، ج 4، ص 521
(3). الاستیعاب، ج 4، ص 207
(4). الطبقات، ج 3، ص 470
(5). الاستیعاب، ج 4، ص 207
(6). المغازی، ج 3، ص 998؛ السیرة النبویه، ج 4، ص 520- 521
(7). السیرة النبویه، ج 2، ص 655 و ج 4، ص 521
(8). الاستیعاب، ج 4، ص 207
(9). الطبقات، ج 3، ص 470
جز به اندازه توانشان نمی‌یابند، عیب‌جویی می‌کنند] و آنان را به ریشخند می‌گیرند، بدانند که خدا آنان را به ریشخند گرفته است و برایشان عذابی دردناک خواهد بود» .
(توبه/ 9، 79)
2. ابوخیثمه در جنگ تبوک، به رغم فرمان پیامبر برای شرکت در جنگ، به ماندن در مدینه متمایل بود که خداوند او را متوجّه حقّ و ثابت قدم کرد و به پیامبر ملحق شد و این آیه درباره‌اش فرود آمد: «1» «لَقَد تَابَ اللَّهُ عَلَی‌النَّبِیِّ وَالْمُهجِریِنَ وَالْانْصارِ الَّذینَ اتَّبَعوهُ فِی سَاعَةِ الْعُسرَةِ مِن بَعدِ ما کادَ یَزیغُ قُلوبُ فَرِیقٍ مِنهُم ثُمَّ تَابَ عَلَیهِم إنَّهُ بِهِم‌رَءوف رَحیمٌ/ به یقین خدا بر پیامبر و مهاجران و انصار که در آن ساعت دشوار از او پیروی کردند ببخشود؛ پس از آن که چیزی نمانده بود دل‌های گروهی از آنان منحرف شود. باز برایشان ببخشود. به راستی که او به آنان رئوف و رحیم است» . (توبه/ 9، 117)
منابع
الاستیعاب فی معرفة الاصحاب؛ السیرة النبویه، ابن‌هشام؛ صحیح مسلم با شرح سنوسی؛ الطبقات الکبری؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ المغازی. (1). مجمع‌البیان، ج 5، ص 119- 120؛ المغازی، ج 3، ص 1074
اب