اسَد بن کَعْب قُرَظی
اشاره
اسَد بن کَعْب قُرَظی: از یهودیان مسلمان شده
وی از یهودیان بنی‌قریظه بود و همراه برادرش اسَید اسلام را پذیرفت. «1» از زندگانی او اطلاع بیشتری در دست نیست، جز اینکه مفسران در ذیل 4 آیه و بیان شأن نزول آن، از این دو یاد کرده‌اند:
1. بنابر روایتی از عکرمه، اسد همراه برادرش اسید و جمعی از یهودیان پس از مسلمان شدن از پیامبر خواستند همچنان بر اساس تورات عمل کنند و روزهای شنبه را نیز گرامی بدارند. آیه 208 بقره/ 2: «یایُّهَا الَّذینَ ءامَنوا ادخُلوافِی السّلمِ کافَّةً ولا تَتَّبِعوا خُطُوتِ الشَّیطنِ انَّهُ لَکُم عَدُوٌّ مُبین» در پاسخ آنان نازل شد و آنان را به تسلیم محض فراخواند و از وساوس شیطان برحذر داشت. «2» ابن‌کثیر این شأن نزول را گمان عکرمه دانسته است. «3»
2. بر اساس روایتی از ابن‌عباس، اسد و برادرش و جمعی دیگر از یهودیان مسلمان شده، به پیامبر صلی الله علیه و آله گفتند: ما به تو، موسی* و عُزیر و نیز قرآن و تورات ایمان داریم؛ امّا به پیامبران دیگر و کتابهایشان ایمان نداریم. پیامبر صلی الله علیه و آله آنان را از این نظر بازداشت؛ ولی آنان نپذیرفتند، آنگاه آیه 136 نساء/ 4 نازل شد و خداوند از آنان خواست تا به آنچه بر پیامبر وحی شده، ایمان بیاورند. در این آیه، کسانی که به خدا، فرشتگان، پیامبران، کتابهای آسمانی و روز قیامت کفر ورزیده‌اند، گمراه شمرده شده‌اند «4» : «یایُّهَا الَّذینَ ءامَنوا ءامِنوا بِاللَّهِ و رَسولِهِ والکِتبِ الَّذی نَزَّلَ عَلی رَسولِهِ والکِتبِ الَّذِی انزَلَ مِن قَبلُ ومَن یَکفُر بِاللَّهِ (1). جامع‌البیان، مج 3، ج 4، ص 71؛ الاصابه، ج 1، ص 207؛ مجمع البیان، ج 1، ص 374
(2). جامع البیان، مج 2، ج 2، ص 442؛ تفسیر ماوردی، ج 1، ص 268؛ الدرالمنثور، ج 1، ص 579
(3). تفسیر ابن کثیر، ج 1، ص 255
(4). اسباب النزول، ص 152؛ الدرالمنثور، ج 2، ص 716
و مَلکَتِهِ وکُتُبِهِ ورُسُلِهِ والیَومِ الأخِرِ فَقَد ضَلَّ ضَللا بَعیدا» .
3. بنابه روایتی، چون این عده اسلام را پذیرفتند، دیگر یهودیان گفتند: اینان از فرومایگان ما بودند و گرنه آیین خود را رها نمی‌کردند. آیه 113 آل‌عمران/ 3 در تأیید این دسته از مسلمانان نازل شد و آنان را با دیگر یهودیان غیر قابل مقایسه دانست «1» :
«لَیسوا سَواءً مِن اهلِ الکِتبِ امَّةٌ قامَةٌ یَتلونَ ءایتِ اللَّهِ ءاناءَ الَّیلِ و هُم یَسجُدون همه اهل کتاب یکسان نیستند؛ طایفه‌ای از آنها در دل شب به تلاوت آیات خدا و نماز و اطاعت حق مشغول‌اند» .
4. «الَّذینَ ءاتَینهُمُ الکِتبَ یَتلونَهُ حَقَّ تِلاوتِهِ اولکَ یُؤمِنونَ بِهِ ومَن یَکفُر بِهِ فَاولکَ هُمُ الخسِرون» (بقره/ 2، 121) بر اساس این آیه، فقط یهودیانی که به درستی بر اساس تورات عمل می‌کنند، به آن ایمان دارند؛ ولی دیگر یهودیان زیان خواهند کرد.
بنا به روایتی از ضحّاک، آیه درباره یهودیان مسلمان شده چون اسد بن کعب، برادرش و جمعی دیگر نازل شده است. «2»
منابع
اسباب النزول، واحدی؛ الاصابة فی تمییز الصحابه؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ النکت والعیون، ماوردی. (1)
. جامع‌البیان، مج 3، ج 4، ص 71؛ الدرالمنثور، ج 2، ص 296
(2). مجمع‌البیان، ج 1، ص 374
اس