گروه نرم افزاری آسمان

امّ کلثوم بنت عمرو


اشاره

امّ کلثوم بنت عمرو: از همسران عمر بن خطّاب
وی ملیکه نام داشت «1» و از قبیله خزاعه بود «2» که نزدیک مکه می‌زیستند. بیشتر منابع او را دختر جَرْوَل «3» و برخی عمرو بن جروَل معرفی کرده‌اند. «4» او ابتدا با عمر بن خطّاب (از بنی‌عدی) ازدواج کرد که حاصل آن، فرزندانی به نامهای عبیداللّه و زید بود. «5» امّ‌کلثوم در دوره اسلامی بر کفر خود ماند، ازاین‌رو پس از صلح حدیبیّه «6» و با نزول آیه 10 ممتحنه/ 60: « … و لا تُمسِکوا بِعِصَمِ الکَوافِرِ … » که خداوند از مسلمانان خواست به همسری زنان کافر خود ادامه ندهند «7» ، عمر وی را طلاق داد و به دستور پیامبر مهریه او از غنایم پرداخته شد. «8» او سپس با ابوالجهم (یکی دیگر از بنی‌عدی) ازدواج کرد و برای او نیز فرزندی به نام عبدالله به دنیا آورد. «9» احتمالًا امّ‌کلثوم یک سال پس از جدایی از عمر و در فتح مکه اسلام آورد. «10» گزارش منابع رجالی نیز حاکی است که وی مدتی همسر وهب خزاعی بوده و ثمره این ازدواج فرزندی به نام حارثه است که در میان راویان نامش آمده است. «11» (1). البدایة والنهایه، ج 7، ص 113
(2). الطبقات، ج 3، ص 201
(3). تاریخ‌المدینه، ج 1، ص 654؛ المغازی، ج 2، ص 633
(4). بحارالانوار، ج 20، ص 338
(5). تاریخ دمشق، ج 38، ص 58
(6). همان؛ المغازی، ج 2، ص 632؛ البدایة والنهایه، ج 7، ص 113
(7). جامع البیان، مج 14، ج 28، ص 92؛ مجمع البیان، ج 9، ص 411
(8). المحبر، ص 433
(9). تاریخ دمشق، ج 29، ص 364
(10). الاصابه، ج 8، ص 519
(11). تاریخ دمشق، ج 21، ص 709

فرزندان امّ‌کلثوم از عمر*، هر دو به همراه سپاه معاویه در پیکار صفین شرکت کردند و کشته شدند. «1» فرزند او از ابوالجهم نیز در فتوحات (نبرد اجنادین) کشته شد. «2» البته اگر این گزارش درست باشد، جریان مشهور ازدواجش با ابوالجهم پس از جدایی از عمر، مورد تردید قرار می‌گیرد، زیرا این ازدواج پس از سال هفتم روی داده و طبیعی است که فرزندشان نمی‌توانسته در سال سیزدهم در نبرد اجنادین شرکت کند.
از فرجام او اطلاعی در دست نیست.

منابع‌

الاصابة فی تمییز الصحابه؛ بحارالانوار؛ البدایة والنهایه؛ تاریخ مدینة دمشق؛ تاریخ‌المدینة المنوره؛ جامع البیان عن تأویل آی‌القرآن؛ الطبقات الکبری؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المحبر؛ المغازی. (1)
. الطبقات، ج 3، ص 201؛ تاریخ‌المدینه، 1، ص 654