گروه نرم افزاری آسمان

پولس‌


اشاره

پولس: از نخستین مبلغان نامدار و اثرگذار مسیحیت
پولس در زبان یونانی به معنای «کوچک» و نام یکی از نخستین مبلغان نامی و اثرگذار دین مسیح علیه السلام است که حدود سال دهم پس از میلاد در شهر «طرسَوسِ کیلیکیا» به دنیا آمد. «1» نام عِبری او را «شاؤل» گفته‌اند. «2» وی در خانواده‌ای یهودی، فریسی مذهب و به احتمال زیاد برخوردار از موقعیت ممتاز اجتماعی متولد شد و براساس آموزه‌های مذهب یاد شده تعلیم یافت. «3» براساس گزارشهای رسیده، پولس که پیش از ایمان به مسیح* علیه السلام، به عنوان عالمی متبحر، متعصب و صاحب نفوذ یهودی بود و به دستور احبار یهود به آزار واذیت، تهدید و کشتار مسیحیان می‌پرداخت «4» ، در راه سفر به دمشق برای دستگیر کردن مسیحیان نو ایمان و در حادثه‌ای مکاشفه مانند، بینایی خود را از دست داد و پس از سه روز شفا یافت. او پس از این حادثه به آیین مسیح علیه السلام گروید و عیسی را پسر خدا خواند. «5» از این تاریخ به بعد، پولس در شمار یکی از مبلغان پرتلاش مسیحیت درآمده؛ در جریان سفرهای فراوان، گسترده، دراز مدت و پر زحمت به مناطقی از جزیره قبرس، عربستان، فلسطین، آسیای صغیر، مقدونیه و یونان «6» به تبلیغ و ترویج آیین مسیح علیه السلام و ساختن کلیسا در برخی شهرها می‌پردازد. او در بیشتر مناطق با مخالفت و آزار و اذیت یهودیان متعصب روبرو شده، چندین بار نیز به زندان می‌افتد. یک بار نیز از (1). تاریخ تمدن، ج 3، ص 679؛ دائرةالمعارف بستانی، ج 5، ص 699
(2). تاریخ تمدن، ج 3، ص 680؛ دائرةالمعارف بستانی، ج 5، ص 699
(3). تاریخ جامع ادیان، ص 614؛ تاریخ تمدن، ج 3، ص 680
(4). کتاب مقدس، اعمال رسولان، 8: 3، 24: 9- 17؛ قاموس کتاب مقدس، ص 328؛ تاریخ تمدن، ج 3، ص 481
(5). کتاب مقدس، اعمال رسولان، 9: 1- 31؛ تاریخ جامع ادیان، ص 614- 615؛ تاریخ تمدن، ج 3، ص 680- 681
(6). قاموس کتاب مقدس، ص 230- 232؛ تاریخ تمدن، ج 3، ص 682- 686؛ دائرةالمعارف بستانی، ج 1، ص 701- 700

سنگسار شدن جان سالم به در می‌برد. «1»
برخی به اشتباه، پولس را از حواریان عیسی علیه السلام پنداشته‌اند «2» و این برخلاف کتاب مقدس و منابع دیگر است. «3» از گزارش عهد جدید برمی‌آید که ایمان آوردن وی پس از مسیح علیه السلام بوده است. «4»
پولس افزون بر سفرهای یاد شده، بالغ بر 14 نامه نیز به مسیحیان نو ایمان برخی مناطق نوشته است. این نامه‌ها که ضمیمه عهد جدید است به موضوعاتی چون رستاخیز، شخصیت عیسی علیه السلام، رفع قوانین ظاهری شریعت و اختلاف نژادی و زبانی، آزادی بشر از گناه، ازدواج و روابط جنسی و مسائل مربوط به نظام کلیسایی پرداخته است. «5» وی سرانجام به سال 68 میلادی و در پنجمین سفر خود به اورشلیم (بیت المقدس)، هنگام تبلیغ و در پی شورش یهودیان از سوی حاکم رومی شهر دستگیر و برای محاکمه به شهر رُم فرستاده می‌شود و پس از مدتی زندانی شدن، همانند یک آشوبگر که امنیت کشور پهناور روم را بر هم زده است او را می‌کشند. «6»
پولس نقش مهمی در گسترش مسیحیت داشت. آرای ابداعی او عقاید رایج مسیحی را پدید آورد و آیین مسیحیت را به صورت دینی مستقل از آیین یهود مطرح ساخت، به گونه‌ای که وی را پس از مسیح علیه السلام دومین مؤسس مسیحیت لقب داده‌اند. «7» ویل دورانت، الهیات پولس را اساس شکل‌گیری مسیحیت می‌داند. «8» عقایدی چون الوهیت و فرزند خدا بودن عیسی علیه السلام، «9» مصلوب شدن وی به عنوان کفاره گناهان بشر «10» ، مانع بودن احکام شریعت موسی علیه السلام از رسیدن یهود به عدالت «11» ، کافی بودن ایمان قلبی به عیسی علیه السلام در نیل به (1). کتاب مقدس، اعمال رسولان، 13؛ تاریخ تمدن، ج 3، ص 681، 686؛ تاریخ جامع ادیان، ص 615
(2). تفسیر قرطبی، ج 18، ص 89- 90؛ مروج الذهب، ج 1، ص 325؛ تاریخ جامع ادیان، ص 614
(3). کتاب مقدس، اعمال رسولان، 1: 13- 26؛ مقارنةالادیان المسیحیه، ج 2، ص 165؛ تاریخ طبری، ج 1، ص 354
(4). همان، اعمال رسولان، 1- 9
(5). همان، رسائل پولس
(6). تاریخ جامع ادیان، ص 618
(7). همان، ص 614؛ قاموس کتاب مقدس، ص 230
(8). تاریخ تمدن، ج 3، ص 675
(9). کتاب مقدس، اعمال رسولان، 9: 20- 21؛ نامه به کولسیان، 1: 15- 18
(10). همان، نامه اول قرنتیان، 5: 8، 15: 4، 23؛ نامه رومیان، 5: 18.
(11). همان، نامه رومیان، 9: 30- 33

کمال و بی‌نیازی از عمل به تکالیف شرعی «1» و نفی سنت ختنه «2» و ازدواج شرعی «3» نخستین بار از سوی او مطرح شد. وی مدعی بود که از سوی عیسی علیه السلام مأمور به ابلاغ این عقاید و احکام است «4» ، در حالی که تعالیم یاد شده با نص سخنان و اعمال عیسی علیه السلام که در اناجیل رسمی آمده است منافات دارد. «5» آرای پولس سرانجام رویگردانی گروهی از مسیحیان از او را در پی داشت، به گونه‌ای که وی ناگزیر و برای رهایی از سرزنش مخالفان، سنت «تطهیر» را انجام داد. «6» «برنابا» برخی حواریان و رسولان، به ویژه پولس را در تحریف تعالیم عیسی علیه السلام دخیل می‌داند و در کتابش به مخالفت با آرای او پرداخته است «7» ، چنان‌که شماری از دانشمندان و الهی‌دانان مسیحی نیز عقاید و آرای ابداعی پولس به ویژه اعتقاد به الوهیت عیسی علیه السلام را متأثر از عرفان و عقاید شرک‌آلود یونانی دانسته‌اند «8» و بر این باورند که «مسیحیت تاریخی» ، زاییده افکار پولس است و با «مسیحیت راستین» تفاوت فراوانی دارد. «9»

یادکرد پولس در تفاسیر

نام پولس در قرآن نیامده است؛ اما شماری از مفسران او را از رسولان سه‌گانه‌ای پنداشته‌اند که بنا به گزارش قرآن از سوی اصحاب القریه تکذیب شدند: «واضرِب لَهُم (1). کتاب مقدس، نامه کولسیان، 2: 9- 23
(2). همان، نامه غلاطیان، 5: 2- 6؛ 6: 15
(3). همان، نامه اول قرنتیان، 7: 1
(4). همان، 1: 17
(5). ر. ک: همان، انجیل متی، 5: 17- 18، 19: 16- 20
(6). انجیل برنابا، ص 180
(7). همان، 2- 10، 52: 10- 14، 128: 8، 212: 5- 6، 218: 3، 222: 3- 337
(8). همان، ص 147؛ تاریخ تمدن، ج 3، ص 689- 690، 696
(9). تاریخ تمدن، ج 3، ص 696- 697؛ انجیل برنابا، ص 182

مَثَلًا اصحبَ القَریَةِ اذ جاءَهَا المُرسَلون* اذ ارسَلنا الَیهِمُ اثنَینِ فَکَذَّبوهُما فَعَزَّزنا بِثالِثٍ فَقالوا انّا الَیکُم مُرسَلون» . (یس/ 36، 13- 14)
اینکه رسولان سه گانه پیامبران الهی بودند یا فرستادگان عیسی علیه السلام مورد اختلاف است. شمار قابل توجهی از مفسران شیعه «1» و سنی «2» ظاهر آیات را مؤید دیدگاه نخست می‌دانند، زیرا ارسال رسولان به خداوند نسبت داده شده است و پیامبر بودن آنان را می‌رساند و درست بر همین اساس است که کافران با تصور اینکه پیامبر نمی‌تواند از سنخ بشر باشد در مقام تکذیب آنان گفتند: «ما انتُم الّا بَشَرٌ مِثلُنا» . (یس/ 36، 15) دیدگاه دوم که رسولان را فرستادگان عیسی علیه السلام می‌داند در توجیه ظاهر آیات می‌گوید که چون عیسی علیه السلام آنان را به فرمان خدا فرستاده بود، برای همین، ارسال آنها به خداوند نسبت داده شده است. «3» صاحبان این دیدگاه که اغلب از مفسران نخستین و افراد آشنا به منابع اهل کتاب بوده، مراد از «القَریةَ» را همان «انطاکیه» می‌دانند، در تعیین نام و ترتیب فرستادن رسولان یاد شده دیدگاه یکسانی ندارند؛ برخی یوحنّا و پولس را دو رسول نخست و شمعون را رسول سوم و بعضی پولس را سومین رسول دانسته‌اند، چنان که برخی دیگر، پولس را در شمار آن سه ندانسته‌اند. «4» فارغ از اختلافات و تردیدهای یاد شده، حتی براساس دیدگاه دوم نیز پولس نمی‌تواند جزو آن رسولان باشد، زیرا با ایمان وی پس از عیسی علیه السلام و نقش وی در تحریف تعالیم وحیانی او سازگار نیست. به نظر می‌رسد که این دیدگاه که از سوی افرادی چون ابن‌عباس، کعب الاحبار و وهب بن منبه گزارش شده تلاش ناموفقی است برای تطبیق آیات یاد شده بر برخی گزارشهای کتاب مقدس، در حالی که با یکدیگر سازگار نیست. «5» از کتاب مقدس چنین بر می‌آید که شهر انطاکیه شام، از مهم‌ترین کانونهای دینی مسیحیت بوده است که مبلغان، از جمله پولس از آنجا روانه سفرهای تبلیغی می‌شده‌اند «6» ؛ همچنین در این شهر است که روح‌القدس، برنابا و پولس را برای امر مهم تبلیغ برمی‌گزیند. «7» آن دو در یکی از سفرها و به همراه یوحنا به شهر انطاکیه (1). التبیان، ج 8، ص 448؛ مجمع‌البیان، ج 8، ص 654؛ المیزان، ج 17، ص 72
(2). جامع‌البیان، مج 12، ج 22، ص 187؛ تفسیر ثعالبی، ج 5، ص 8؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج 3، ص 574
(3). جامع البیان، مج 12، ج 22، ص 186؛ تفسیر ابن کثیر، ج 3، ص 574؛ الدرالمنثور، ج 5، ص 490
(4). تفسیر بغوی، ج 4، ص 6؛ روح‌المعانی، مج 12، ج 21، ص 330؛ زادالمسیر، ج 7، ص 10
(5). التحریر و التنویر، ج 22، ص 207
(6). کتاب مقدس، اعمال رسولان، 13: 1- 3
(7). همان، 13: 2

پیسیّدیه می‌رسند؛ اما هیچ گزارشی از نزول عذاب الهی بر مردمان آن وجود ندارد «1» ، در حالی که قرآن از عذاب «اصحابُ القَریَة» گزارش می‌کند. (یس/ 36، 28- 29) نکته دیگر، که از کتاب مقدس برمی‌آید آن است که یوحنا از آغاز به همراه آن دو بوده است «2» ؛ نه آنکه پس از تکذیب و زندانی شدن به آنها بپیوندد، در حالی که قرآن ارسال رسول سوم را پس از تکذیب دو رسول اول می‌داند. (یس/ 36، 14) و اساساً این حوادث و سفرها پس از عیسی علیه السلام بوده است «3» و گزارشی مانند آنچه که قرآن درباره اصحاب القریه آورده، در کتاب مقدس وجود ندارد. برخی نیز در ردّ دیدگاه دوم گفته‌اند که داستان فرستادگان عیسی علیه السلام پس از نزول تورات بوده و خداوند پس از آن، هیچ قومی را با عذاب هلاک نساخته، بلکه مؤمنان را مأمور قتال با مشرکان می‌کرده است، در حالی‌که خداوند از عذاب اهل قریه، در پی تکذیب آن سه رسول یاد می‌کند (یس/ 36، 28- 29)، بنابراین آنان نمی‌توانند مصداق رسولان سه گانه باشند و «القَریَة» انطاکیه‌ای غیر از انطاکیه مشهور یا اساساً شهر دیگری است. «4»
نقش پولس در تحریف آیین مسیح علیه السلام در ذیل آیه «و قالَتِ الیَهودُ عُزَیرٌ ابنُ اللَّهِ و قالَتِ النَّصرَی المَسیحُ ابنُ اللَّهِ … » (توبه/ 9، 30) نیز در قالب داستانی افسانه مانند از سوی برخی مفسران یاد شده است. براساس این داستان، وی در پی جنگ یهود و نصارا و با هدف گمراهی دینی مسیحیان، در ظاهر به آیین عیسی علیه السلام ایمان آورده و پس از مدتی ایده‌های تثلیث، فرزند خدا بودن عیسی علیه السلام و الوهیت او را مطرح می‌سازد. در این گزارش، وی سرانجام خودکشی می‌کند و مسیحیت پس از وی چند فرقه می‌شود. «5» این داستان که ایمان آوردن پولس را 81 سال پس از عروج عیسی علیه السلام ذکر می‌کند با گزارش کتاب مقدس درباره زمان ایمان و نیز کشته شدن او سازگار نیست «6» و در واقع می‌توان آن را بازتابی از گزارشهای مربوط به نقش وی در تحریف آموزه‌های مسیح دانست که در قالب داستان در آمده است، افزون بر آن، این داستان در منابع تفسیری هم مورد توجه چندانی قرار نگرفته و علاوه بر ابوالفتوح «7» ذیل آیه 30 توبه/ 9 تنها قرطبی در ذیل (1). همان، 13: 14- 52
(2). کتاب مقدس، اعمال رسولان، 13: 4
(3). همان، 13: 1- 13؛ قاموس کتاب مقدس، ص 231؛ دائرةالمعارف بستانی، ج 1، ص 700
(4). تفسیر ابن‌کثیر، ج 3، ص 577
(5). روض‌الجنان، ج 9، ص 221- 222
(6). کتاب مقدس، اعمال رسولان، 9؛ معجم الایمان المسیحی، ص 118
(7). روض الجنان، ج 9، ص 221- 222

آیه 171 نساء/ 4 آن را به عنوان قولی ضعیف آورده است. «1»
در ذیل آیه 14 صفّ/ 61 نیز قولی نقل شده که مراد از الذین آمنوا در تعبیر «فَایَّدنَا الَّذینَ ءامَنوا عَلی عَدُوّهِم فَاصبَحوا ظهِرین … » رسولان عیسی علیه السلام از جمله پولس است که به همراه فطرس برای تبلیغ به روم فرستاده شد؛ اما چنان که قرطبی نیز گفته «2» این قول ضعیف است، زیرا اولًا ظاهر آیه با توجه به بخشهای آغازین آن، تأیید مؤمنان بنی‌اسرائیل در برابر کافران آن قوم و نه دیگر کافران را می‌رساند. ثانیاً در کتاب اعمال رسولان از همراهی فطرس با پولس در سفر رم یادی نشده است. «3»
نام پولس در احادیث اسلامی نیز آمده است؛ در برخی احادیث از وی به عنوان گمراه‌کننده قوم نصارا و در کنار افرادی چون قابیل، نمرود، فرعون و یهود (گمراه کننده قوم یهود) یاد شده است که در قسمتی از جهنم به نام «سَقَر» معذب خواهد شد و در برخی دیگر از روایات از شیاطینی که پس از انبیا مردم را گمراه ساخته‌اند یاد شده و پولس شیطانی خوانده شده است که پس از عیسی علیه السلام مردم را به بیراهه کشاند. «4»

منابع‌

انجیل برنابا؛ بحارالانوار؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ تاریخ تمدن؛ تاریخ جامع ادیان؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر؛ تفسیر نورالثقلین؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجواهرالحسان فی تفسیر القرآن، ثعالبی؛ دائرة المعارف بستانی؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روح‌المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ روض الجنان و روح‌الجنان؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ قاموس کتاب مقدس؛ کتاب مقدس؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مروج الذهب و معادن الجوهر؛ معالم التنزیل فی‌التفسیر والتأویل، بغوی؛ معجم الایمان المسیحی؛ مقارنة الادیان المسیحیة والیهودیه؛ المیزان فی تفسیرالقرآن. (1). تفسیر قرطبی، ج 6، ص 18
(2). تفسیر قرطبی، ج 18، ص 59
(3). کتاب مقدس، اعمال رسولان، 9؛ قاموس کتاب مقدس، ص 232- 231
(4). نورالثقلین، ج 1، ص 85؛ بحارالانوار، ج 8، ص 310- 311

کتابش