گروه نرم افزاری آسمان

رگ‌زنی (فصد)


اشاره

رگ زدن از میان 3 روش خون‌درمانی در طب سنتی نوعی خارج کردن اضافات خون در رگ‌هاست که براساس تشخیص پزشک مبنی بر شناسایی جایی که مواد خلطی مزاحم انباشته شده و باعث رنجوری شده‌اند انجام می‌پذیرد. در مورد افرادی نیز که به خاطر افزایش و غلبه خون مستعد دریافت بیماری‌های گوناگون شده‌اند انجام می‌پذیرد.
بسیاری از بیماری‌هایی که از طریق زالودرمانی درمان می‌شوند، بوسیله رگ‌زنی یا فصد نیز مداوا می‌شوند. سیاتیک، نقرس، درد مفاصل، واریس و پارگی مویرگ‌های شش‌ها و سکته و صرع و مالیخولیا و بواسیر و ده‌ها بیماری دیگر به وسیله رگ‌زنی علاج می‌شوند.
شاید نتوان به درستی میان دو شیوه زالودرمانی و فصد مقایسه به عمل آورد. تنها امتیاز زالو وجود ماده مؤثره ضد انعقادی در بزاق دهان این جانور است.
نکته مهم این است که در بسیاری از موارد باید مزاج بیمار تخلیه گردد، آنگاه اقدام به رگ‌زنی نمود. یا در مواردی باید خلط حاکم بر جسم بیمار را پخته و آماده دفع نمود، سپس اقدام به رگ‌زنی کرد، چه در غیر این صورت مقداری از خلط فاسد در اثر رگ زدن رقیق شده و به جای سکون در یک جا، به سراسر بدن و مناطق مجاور جاری شده و باعث تشدید بیماری گردد. در این صورت پزشک ناچار است رگ زدن را به دفعات تکرار کند تا مقدار زیادی از خلط مزاحم را دفع کند.
ص: 53
اینکه برخی از افراد با انجام یکی دو بار رگ زدن باز اظهار ناراحتی می‌کنند به همین دلیل است.
گاه لازم است در رگ زدن مقداری خون همراه با خلط در بدن باقی گذاشت تا توان بیمار برای رگ زدن بعدی حفظ گردد.
در موارد گوناگونی باید جانب احتیاط را رعایت کرده و از رگ زدن پرهیز نمود.
مثلا در هنگام قی کردن (استفراغ) و بعد از آن نباید رگ زدن صورت پذیرد.
زنان باردار باید از رگ زدن اجتناب ورزند چرا که ممکن است باعث مرگ جنین گردد. البته در مواردی که چاره‌ای جز رگ زدن نیست زنان باردار نیز باید مورد عمل قرار گیرند.
در حالت عادت ماهانه نیز بهتر است از رگ زدن پرهیز شود مگر در مواردی که غلبه خون در حدی است که بیم خطری برای بیمار می‌رود.
هنگام غلبه خون و افزایش آن فصد کردن ضروری است و زیانی در بر ندارد. در موارد غلبه سودا نیز پس از آنکه اسهال سوداوی به حال بیمار سودی نبخشید، رگ زدن بلامانع است.
اگر افرادی پیدا شوند که خلطهای مزاحم در بدنشان بسیار زیاد و گسترده است، رگ زدن باعث بهبود آنها نخواهد شد بخصوص اگر این خلطها خام و ناپخته باشند.
ابتدا باید به تخلیه اخلاط بیمار پرداخت، سپس باقیمانده خلط را به وسیله فصد بیرون کشید.
در مواردی که بیمار دچار تب است، بخصوص تب‌های عفونی، باید از رگ زدن اجتناب ورزید. مگر آنکه در هنگام تب‌های غیر عفونی، به مقدار کم خون گرفته شود، و رگ زدن بعدی پس از نابودی تب صورت پذیرد.
پس در هنگام تب و لرز شدید هم باید هیچ‌گاه اقدام به فصد نشود.
ص: 54
هنگام رگ زدن چنانچه پوست بیرنگ یا صورتی کم‌رنگ شده است از رگ زدن باید دست برداشت، همین طور در حالتی که خون رقیق است و بسیار صورتی رنگ، باید رگ زدن را متوقف و خون را بند آورد.
افرادی که دچار کم‌خونی شدید هستند نباید رگ بزنند، مگر آنکه مدتی تحت رژیم تقویتی خونساز باشد که درعین‌حال باعث کثیفی خون نشوند. مثلا خوردن جگر و تخم‌مرغ و گوشت بسیار باعث تقویت خون می‌شود اما خلطهای فاسد زیادی به همراه خواهد داشت. تقویت خون با سبزی‌ها و سوپ‌های سبزی و آلوی بخارا و گزنه و غیره در عین خونسازی، خون صالح و پسندیده ایجاد می‌کند.
در حالت سیری و انباشتگی شکم نباید فصد کرد. همین‌طور کسانی که دچار نارحتی معده و امتلاء و دل‌به‌هم‌خوردگی می‌باشند، در آن حالت نباید رگ بزنند بلکه ابتدا باید موارد فوق با داروهای مناسب دفع گردند.
در حالت گرسنگی شدید نیز رگ زدن چندان مناسب نیست.
پس از رگ زدن خوردن مایعات با کمی شیرینی، شربت سرکه شیره انگور، عصاره جو با شکر، غذاهای لطیف و رقیق در همین ردیف مناسب است. تا 24 ساعت مصرف جگر، تخم‌مرغ، ترشی، عسل و خرما پس از هر نوع خونگیری جایز نمی‌باشد.
افرادی که دچار بیماری‌های فکری مانند وسواس، جنون و مالیخولیا هستند، باید شب‌هنگام فصد شوند و نباید زیاده از حد از آنان خون گرفت.
در افراد کهنسال که شکستگی در آنها به وضوح دیده شده و بسیار ناتوان هستند رگ زدن باید بسیار با احتیاط و فقط در صورت ناچاری صورت پذیرد.
در رگ زدن بیشتر باید وریدها را نیشتر زد چرا که شریان‌ها در معرض خطر خونریزی شدید قرار می‌گیرند، مگر آنکه ابزار پیشگیری از خونریزی به طور کامل در دسترس باشد.
ص: 55

رگ‌هایی که در عمل فصد نیشتر زده می‌شوند: رگ‌های دست

1- قیفال ورید راسی
2- رگ چهار اندام ورید زند اسفلی میانی
3- باسلیق ورید باسلیق
4- حبل الذراع ورید راسی فرعی
5- اسیلم وریدهای پشت دستی
6- ورید زیر بغل ورید زیر بغلی شاخه‌ای از باسلیق
اگر به شاخه‌های این وریدها دقت کنید، متوجه می‌شوید که استفاده از زالو بر پشت دست بر همه این رگ‌ها به میزان قابل توجهی اثر می‌گذارد. گویی هر 6 ورید در یک زمان فصد شده است.

رگ‌های پا

1- رگ عرق النساء (سیاتیک)

از سه جانب می‌توان این رگ را برید:
نزدیک قوزک پا به طرف خارج بدن
زیر قوزک پا
بالای قوزک پا از سرین تا قوزک
قبل از رگ زدن بهتر است بیمار بدن خود را پاکیزه کند یا حد اقل منطقه خونگیری را شستشو دهد و ضد عفونی نماید. بالای محل خونگیری باید بسته شود تا رگ نمایان گردد. بهتر است از کمر تا پایین کاملا مالش داده شود تا رگ‌ها آماده دفع گردند.
ص: 56
چنانچه در برخی از افراد رگ نمایان نشد، شاخه‌ای از آن را میان انگشت کوچک می‌زنند.
زدن این رگ باعث تخفیف قابل توجه درد سیاتیک می‌شود و یا به کلی آن را از بین می‌برد و درعین‌حال برای تخفیف نقرس و بیماری پاغر[6] مفید است.

2- صافن

رگی است که در طرف داخلی قوزک پا و قدری نمایان‌تر از رگ سیاتیک است.
زدن این رگ باعث تخلیه اندام‌های پایین کبد می‌شود.
در همین روش مانند رگ سیاتیک باعث از میان رفتن درد عرق النساء می‌شود.
البته برخی را عقیده بر این است که زدن رگ سیاتیک از هر رگی در از بین بردن درد سیاتیک مؤثرتر است.
بریدن رگ صافن در پهنا و به صورت مورب انجام می‌گیرد.

3- ورید رکبی

رگی است در کنار و در مسیر رگ صافن.
زدن این رگ در تخفیف درد مقعد و بواسیر و ریزش دادن حیض از رگ صافن مؤثرتر است.

4- رگ عقبی پاشنه پا

این رگ نیز همان مسیر صافن را طی می‌کند.
خونگیری از رگ‌های پا بطور کلی برای معالجه کلیه بیماری‌هایی که از بالا به پایین بدن نزول می‌کند مفید است. خون بسیاری از مواد زائد خود را در پا بر جای
ص: 57
می‌گذارد، به تدریج که تحرک انسان کاستی می‌پذیرد، حرکت خون بخصوص در پا کندی می‌پذیرد و می‌گندد و غلیظ و مسموم می‌شود.
خواب رفتن سر انگشتان پا، نقرس، اورام پا، سیاتیک، زانودرد، واریس، قانقاریا، اگزما و خارش‌های پوستی، داء الفیل، خارپاشنه و بسیاری از ناراحتی‌های دیگر بوسیله خون‌گیری از رگ‌های پا علاج می‌شود.
توجه کنید که در خونگیری از پا بطور موقت بیمار مقداری از توان خویش را از دست می‌دهد که البته جبران می‌شود و به وجهی نیکوتر و فعال‌تر و سالم‌تر به جریان خون در پاها کمک خواهد شد.
بیماری‌های سودایی مانند اگزما و صفراوی مانند کهیر نیز با خونگیری از رگ‌های پا کاهش می‌یابند.

رگ‌های سر

1- وداج‌ها
2- وریدها
3- شریان‌ها
4- ورید پیشانی که از بین دو ابرو برآمده است.
5- ورید بالای پیشانی این رگ و رگ قبلی هر دو در بخش گیجگاه پخش می‌شوند.
6- وریدهای محل ریزش اشک تعداد آن‌ها دوتا است.
7- رگ‌های کوچکی که در قسمت بالای پشت گوش و خط موها قرار دارند.
8- رگی در کناره بینی
ص: 58
خونگیری از رگ‌های سر برای بیماری‌هایی مانند آسم، نفس‌تنگی، گرفتگی صدا، اوران حنجره، ذات الریه، ناراحتی‌های طحال، سردردها بعضی از گوش‌دردها، کک و مک، لک‌های صورت، جوش و خارش‌های بینی، سرگیجه، سنگینی و دوار سر، تومورهای مغزی همراه با غلبه خون، سکته‌های مغزی و قلبی و بسیاری موارد دیگر مفید است.
9- رگ زیر زبان: برای ناراحتی‌های زبان و حالت خفگی و ورم لوزه‌ها مفید است.
10- رگ‌های واقع در زیر استخوان برجسته گوش که تا نزدیکی گودی گردن کشیدگی نمایانی دارند.
11- رگی در نزدیکی موهای زیر لب پایین و بالای زنخ: جهت دفع بوی دهان.
12- رگ لثه: برای معالجه ناراحتی سر معده از آن خون می‌گیرند. رگ‌های فوق همگی از جمله وریدها هستند.
زدن شریان واقع در پشت گوش برای پیشگیری از آب‌مروارید و ناراحتی‌های دیگر چشم مفید است. همچنین رافع سردردهای مزمن می‌باشد.

رگ‌های شکم

دو رگ یکی در بالای طحال و دیگری بالای کبد قرار دارد. کبد در طرف راست بدن است و زدن رگ بالای آن از روی شکم رافع بیماری‌های کبدی از جمله استسقاست.
رگ واقع در بالای طحال در سمت چپ برای کلیه بیماری‌های طحال با تشخیص پزشک مفید است.
ص: 59

مقایسه‌ای میان حجامت، فصد و زالو

گرچه هرکدام از شیوه‌های فوق در مواقعی تنها راه منحصربه‌فرد بوده و به عبارت دیگر نمی‌توان به جای رگ زدن، حجامت کرد و یا زالو نمی‌تواند جای حجامت را بگیرد اما در مجموع و در یک مقیاس کلی که در اکثر مواقع چنین است، در خونگیری‌ها زالودرمانی از شیوه‌های دیگر مؤثرتر بوده و از این لحاظ حجامت از لحاظ جنبه پیشگیری نظیر ندارد.
اینک که کتاب خون‌درمانی را به حول و قوه الهی به پایان می‌بریم، نکته‌ای حائز اهمیت را گوشزد کرده و امیدواریم پویندگان توجه کنند:
خون‌درمانی یکی از پایه‌های محکم و یکی از شیوه‌های اساسی درمان و علاج دردها و بیماری‌هاست. چه در پیشگیری و چه در علاج هرگز درمان‌ها بدون خون درمانی کامل نخواهد شد. طب جدید متأسفانه از اهمیت این فن غافل بوده است.
پزشکان و محققان دلسوز باید به این مهم توجه شایان مبذول دارند و خون‌درمانی را به عنوان یکی از شیوه‌های موفق طب ایرانی، اسلامی، کشور عزیزمان مطرح کرده و آن را از پیرایه‌های قرن حاضر پاک کنند، با تحقیق و بررسی عالمانه نقاط قوت آن را برشمارند و نقاط ضعف آن را تقویت نمایند. متأسفانه طب وارداتی غربی با کم‌رنگ جلوه دادن خون‌درمانی ایرانیان ضربات جبران‌ناپذیری به طب سنتی کشورمان وارد آورد و از این رهگذر شوم جان بسیاری از مردم و بیماران در یک صد سال گذشته در معرض مرگ و نیستی قرار گرفت و رنج و الم بسیاری از مردم ادامه یافت و سیطره بیماری‌های خانمان‌سوزی چون سکته و سرطان و غیره بر کانون‌های گرم خانواده‌ها
ص: 60
گسترده شد. حال که اشتباهات طب جدید یکی پس از دیگری برملا می‌شود و ابرهای تیره و تار از مقابل خورشید درخشان طب ملی کشورمان کم‌کم به کنار می‌روند بر همه اندیشمندان و آزاداندیشان کشورمان است که جان‌مایه‌های طب ملی اسلامی کشورمان را در معرض تحقیق و کاربرد جهانیان قرار داده و از جمله خون درمانی را به عنوان برگی از افتخارات ایرانیان در کتاب پزشکی جهان رقم بزنند.









منابع و مآخذ

قانون: تألیف ابن سینا
قرابادین: تألیف سید محمد حسین عقیلی خراسانی
دست‌نوشته‌های خطّی
حجامت: تألیف حسین خیراندیش

مجموعه‌ای از کتب پیک شفا

1- زالودرمانی
2- شربت‌ها
3- درمان قطعی سردردها و سکته‌های قلبی و مغزی
4- بیماری‌های دستگاه گوارش و کبد
5- بیماری‌های زنان
6- بیماری‌های مردان
7- عوارض داروهای گیاهی
8- علاج سرطان
9- بیماری‌های کلیه و مجاری ادرار
10- بیماری‌های استخوان و مفاصل
11- زیبایی و علاج بیماری‌های پوست
12- بیماری‌های معده و امعاء

________________________________________
[1] ( 1)- تنقیه کردن
[2] ( 2)- استفراغ کردن
[3] ( 1)- در روایات درد هفتم از قلم افتاده و به محدثین نرسیده است.
[4] ( 2)- برای اطلاع بیشتر از احادیث اسلامی در مورد حجامت به کتاب حجامت از دیدگاه اسلام تألیف دانشمند محترم آقای حسین خیراندیش مراجعه فرمائید.
[5] ( 1)- داروهای علاج سکته در یکی از کتاب‌های مجموعه پیک شفا بطور مفصل توضیح داده شده است.
[6] ( 1)- پاغر: مانند پای فیل، پای انسان کلفت و متورم می‌شود.