گفتاری در مورد طب ایرانی (طب سنتی)
پس از قرنها دوری و در انزوا قرار دادن طب ایرانی که بر پایه دانشی عظیم و کهن قرار دارد، آنهم بدون هیچ دلیل علمی و منطقی، اکنون زمان آن فرارسیده که تلاش‌های پزشکان آکادمیک منصف و معتقد به طب کهن و متخصص طب ایرانی به ثمر رسد و همه اندیشمندان و مصلحان جامعه با کنار زدن پرده‌های پیش‌داوری و جزم‌اندیشی و با تکیه بر تفکر و تحقیقی منصفانه و به دور از فریب تبلیغات، بیشتر درباره این میراث گرانبها بیاندیشند و عادلانه‌تر قضاوت نمایند.
گیاه‌درمانی ایرانی یا آنچه که برای غیر علمی جلوه دادن آن به نام «طب سنتی» می‌نامند، چکیده و دستاورد قرنها و هزاره‌ها مطالعه، تحقیق و آزمایشات تعداد بی‌شماری از دانشمندان و متفکران ایرانی و اسلامی است که قابل انکار در تاریخ نیستند و نامشان تا به امروز زنده و به یادگار مانده است. با مراجعه‌ای مختصر به تاریخ و کتابهای قدیمی پزشکی، می‌توان دریافت که دانش پزشکی در ایران، تا چه حد پیشرفت کرده و به چه کشفیات عجیب و خارق‌العاده‌ای نایل آمده است. تا جایی که به نوشته دکتر عبد الحسین زرین‌کوب پزشکان مسلمان بیش از 7 قرن پیش، قادر به جراحی چشم که از ظریف‌ترین و دقیق‌ترین اعمال جراحی به شمار می‌رود بوده‌اند[1].
مطالعه در آثار اندیشمندان بزرگ و حکیمان طب ایرانی- اسلامی، به خوبی نشان می‌دهد که بسیاری از بیماریهایی که امروز در طب جدید در زمره بیماریهای صعب العلاج قرار گرفته، در آن روزگاران، بسیار سهل العلاج بوده‌اند و با بکارگیری روشهایی کاملا منطقی و علمی و با استفاده از داروهایی کاملا طبیعی و بی‌ضرر، بیماریها را بدون بر جای گذاشتن عوارض جانبی، از ریشه
ص: 12
پایه درمان می‌کرده‌اند.
با وجود این، امروز در اثر تبلیغات وسیع و پرآب‌وتاب دستگاه عظیم طب اروپائی و اتهامات کذب و بی‌پایه و اساس از سوی محققان طب اروپائی بر علیه طب ایرانی و نیز عدم فعالیت دانشمندان این طب به مدت چند قرن، مدت مدیدی است که این سرمایه عظیم و پرارزش به انزوا و فراموشی کشیده شده و اکنون، فقدان مفاهیم عمیق و کشفیات قابل توجه این دانش عظیم و کهن در درمان بیماریها کاملا احساس می‌شود.
سؤالی که احتمالا در ذهن خوانندگان ایجاد خواهد شد این است که با وجود این همه پیشرفتها و کشفیات خارق العاده طب غربی در شناخت ریزترین اجزاء بدن و تفسیر کامل فیزیولوژی و پاتولوژی بیماریها و بکارگیری تجهیزات و روشهای درمانی مدرن و بسیار پیشرفته، چه نیازی به بازیافت و احیاء مفاهیم یک طب قدیمی که بسیاری از این امکانات را در اختیار ندارد، وجود دارد؟!
در جواب باید گفت که اگر بخواهیم این دو مکتب پزشکی را مورد قضاوت و ارزشیابی قرار دهیم، در مرحله اول باید «کارآیی» و «نتایج کار» آنها را بررسی کنیم نه اینکه توضیحات، تفسیرات، تجهیزات و سایر ظواهر امر را ملاک برتری یکی بر دیگری بدانیم. البته هیچ‌کس پیشرفتهای خارق‌العاده طب اروپائی را در شناخت جزئیات بدن انسان انکار نمی‌کند، اما آنچه که مهم است «نتایج درمانی» است. اگر امروز به عنوان مثال صحبت از درمان میگرن به وسیله روشهای درمانی طب ایرانی به میان می‌آید از آن روست که طب غربی، علی‌رغم همه پیشرفتهایی که در شناخت دقیق این بیماری بدست آورده است، قادر به درمان آن نیست و ناتوانی کامل خود را در این‌باره به اثبات رسانده است و این مطلب در مورد بسیاری از بیماریهای دیگر نیز صدق می‌کند. در حالی که به جرأت می‌توان گفت در طب ایران، با ساده‌ترین امکانات و روشهای درمانی، میگرن و تعداد زیادی از بیماریهای صعب العلاج دیگر، به‌طور کامل درمان‌پذیرند حتی اگر این طب نتواند جزئیات دقیق به وجود آمدن این بیماریها را به خوبی طب اروپائی بیان کند. این یک واقعیت است که توجه به آن لازمه دستیابی به حقیقت است. اثبات این واقعیت نیز کاری بسیار آسان است. تنها کافی است که مثلا
ص: 13
روش درمان بیماری میگرن را در طب ایرانی که در همین کتاب نیز نقل شده در مورد تعدادی از بیماران میگرنی بکار برید و نتایج درمانی را با نتایج حاصل از درمانهای طب غربی مقایسه کنید.
به‌هرحال باید این واقعیت را بپذیریم و براساس آن قضاوت کنیم نه اینکه تحت تاثیر تبلیغات و تحریفات رسمی و غیر رسمی افراد نامتخصص و بی‌صلاحیت که هیچ اطلاعی از دیدگاهها و روشهای درمانی واقعی طب ایرانی ندارند، این طب عظیم را غیر علمی و خرافی قلمداد کنیم. این نکته را نباید فراموش کنیم که برای مردود شمردن یک نظریه یا یک علم آنهم علم عظیم و کهنی مانند دانش پزشکی ایران، نقد و تحلیلی علمی و منطقی و براساس واقعیتها لازم است و قضاوت براساس اعمال و نظریات افراد بی‌اطلاع در این‌باره کاملا غیر منطقی است. سعی ما نیز در همین است که بتوانیم واقعیتها، دستاوردها و ارزشهای این علم را به جهانیان، خصوصا محافل پزشکی معرفی کنیم.
در این کتاب سعی شده است که نسخه‌ها و نظریات پراکنده و مفاهیم متداول درج شده در کتب پزشکی قدیمی جمع‌آوری شده و دیدگاهی مختصر و کلی از طب ایرانی ارائه شود، تا از این طریق گامی هرچند کوچک در جهت درمان بیماریها و معرفی دانش پزشکی ایران به جهان برداشته شود. و امید است که با عنایت خداوند و کمک افراد حقیقت‌جو و دلسوز بتوانیم گامهایی بزرگتر و فراتر در این راه برداریم.