گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
جلد چهارم
فصل دوم: سردردهای بلغمی



اشاره

ص: 41

سردردهای بلغمی

اشاره

سردردهای بلغمی، سردردهایی هستند که از غلبه خلط بلغم بوجود می‌آیند علامت غلبه این خلط در بدن: سنگینی سر، سستی عضلات، ازدیاد بزاق، افزایش خواب، کسالت بسیار، سفیدی رنگ سطح زبان و گاه تهوع، استفراغ بلغم، نفخ، سردی معده، هضم نشدن غذا و احساس سرمای بیش از حد می‌باشد. نضج بلغم در بدن حد اقل 9 روز به طول می‌انجامد تا خلط فاسد پخته شده و با مسهلات مناسب خلط بلغم از بدن رانده شود. در بیماریهای مزمن بلغمی و با نفوذ اخلاط در ژرفای بدن و مزمن شدن آن نضج بلغم و خروج کامل آن از بدن ممکن است بیشتر از 9 روز به طول بیانجامد. توجه به این نکته در درمان بیماریهای بلغمی بسیار حائز اهمیت است، چرا که ممکن است با 9 روز مصرف داروهای ضد بلغم گمان شود که در هیچ عضوی خلط بلغم وجود ندارد.
در این بخش نیز ابتدا به ذکر نسخه‌های پزنده یا منضج بلغم و سپس در پی آن مسهلات مربوط به آن و در ادامه به داروهای جانبی و مسکن سردرد بلغمی می‌پردازیم تا بتوانیم راهی برای علاج سردردهای بلغمی بیابیم.

الف- منضجها و مسهلهای بلغم

اشاره
داروهای منضج (پزنده) بلغم به‌طور کلی عبارتند از: انیسون، بادیان، بادرنجبویه، شیرین‌بیان، گل سرخ، بلیله، آمله، انجیر، کشمش، پرسیاوش، عسل، ترنجبین، بسفایج، محموده و ... که معمولا بصورت ترکیب با یکدیگر و گاه به تنهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بعضی شرایط نیز داروهای منضج بلغم به همراهی مسهلهای مربوط به کار می‌روند که کار پختن و دفع خلط به‌طور همزمان صورت می‌پذیرد، شرح این‌گونه نسخه‌ها نیز در ادامه خواهد آمد.

نسخه منضج بلغم (بصورت نقوع)
اشاره
بادیان 10 گرم، بادرنجبویه 10 گرم، انجیر خشک 25 گرم، گل قند عسلی 50 گرم
ص: 42
دستور مصرف: داروها را با 3 لیوان آب بجوشانید تا نیمی از آن بخار شود. صاف کنید قند را در آب دارو حل کرده و نیم گرم میل نمائید. این مقدار برای مصرف یک روز است.

گل قندعسلی:
گل سرخ تازه 5/ 1 کیلو، عسل 3 کیلو، گلاب به اندازه کافی.
طرز ساخت: گل سرخ تازه را بکوبید و با عسل مخلوط نمائید. مقداری گلاب اضافه کرده و بمدت 40 روز در مجاورت آفتاب قرار دهید و پس از آن به تنهایی یا در داروها بکار برید. یا اینکه مقداری پودر گل سرخ را با عسل و مقداری گلاب با شعله ملایم بجوشانید تا قوام آید و سپس استفاده نمائید.

- نسخه منضج دیگر بلغم
مویز منقی 12 عدد، بادیان نیمکوب 6 گرم، انیسون 9 گرم، پودر شیرین‌بیان 9 گرم، شکاعی 6 گرم، انجیر زرد 15 گرم، گل سرخ 9 گرم، گل قند 15 گرم.
دستور مصرف: داروها را در یک کاسه آب بجوشانید تا نیمی بخار شود، سپس گل قند را وارد کنید و در یک روز همه یا نیمی از آن را یک‌جا میل کنید.
بعضی از اطباء 25 گرم سکنجبین را به داروی فوق اضافه کرده‌اند. غذای مناسب همراه این دارو، نخودآب است که منضج خوبی برای بلغم می‌باشد.
پختن نخودآب همراه با کمی پیاز و روغن بادام، نمک، زیره و فوفل مناسب‌تر است.

- اطریفل اکبر:
این دارو علاوه بر نضج بلغم، به طور همزمان در دفع این خلط نیز موثر است.
مزاج این دارو گرم در آخر درجه دوم و خشک در 5/ 1 درجه است و بعد از 40 روز قابل مصرف است. دافع سردی و استرخاء معده است. در درمان بواسیر مخفی و ضعف قوه باه نیز قابل استفاده است.
هلیله سیاه 3 جزء، بلیله 3 جزء، آمله 3 جزء، فلفل 3 جزء، دارفلفل 3 جزء، زنجفیل 1 جزء، بوزیدان 1 جزء، شیطرج 1 جزء، شقاقل 1 جزء، بسباسه 1 جزء، تودری سرخ 1 جزء، لسان العصافیر 2 جزء، حب القلقل 2 جزء، کنجد پوست‌کنده 2 جزء، شکر طبرزرد 2 جزء.
دستور مصرف: داروها را پودر کرده و الک کنید و با عسل مخلوط کنید تا
ص: 43
بصورت معجون درآید، روزانه حدود 12 گرم میل نمائید.

- اطریفل کبیر:
این دارو سبب تقویت معده شده و سردمزاجی معده و دستگاه گوارش را از بین می‌برد. علاوه بر آن مثانه و نیروی جنسی را تقویت کرده و به هضم غذا کمک می‌کند. بادشکن است و برای بواسیر نیز مفید می‌باشد.
هلیله کابلی 1 جزء، بلیله 1 جزء، آمله 1 جزء، بوزیدان 1 جزء، بسباسه 1 جزء، شیطرج 1 جزء، شقاقل 1 جزء، تودری سرخ نیم جزء، تودری زرد 1 جزء، بهمن سرخ نیم جزء، بهمن سفید نیم جزء، لسان العصافیر نیم جزء، روغن گاو به مقدار لازم، عسل به مقدار لازم.
دستور مصرف: داروها را پودر کرده و با روغن گاو چرب کنید، سپس مقداری عسل اضافه نمائید تا بصورت معجون درآید. حدودا 10 گرم تا 12 گرم در روز میل نمائید.

- اطریفل مختصر:
اشاره
این دارو اخلاط مرطوب (بلغم) معده را از بین برده و معده را تقویت می‌کند هضم را تسهیل کرده و در درمان بواسیر موثر است.
چهل روز پس از ساخت قابل مصرف است و تاریخ مصرف آن تا 2 سال می‌باشد.
پوسته هلیله زرد، هلیله سیاه، هلیله کابلی، بلیله، آمله، زنجفیل، کنجد پوست‌کنده، از هریک به مقدار مساوی.
دستور مصرف: داروها را جدای از هم بکوبید و با روغن گاو چرب کرده و با مقداری عسل کف گرفته مخلوط نمائید تا بصورت معجون درآید، روزانه 10- 12 گرم میل کنید.

- اطریفل دیگر:
شرح نوع دیگر از اطریفل در زیر خواهد آمد که طبع را نرم و معده را از بلغم و صفرا پاک می‌کند. مزاج این دارو گرم و خشک در آخر درجه دوم است. از روز اول ساخت قابل استفاده است و تا 2 سال سالم می‌ماند.
پوست هلیله زرد 30 گرم، هلیله کابلی 30 گرم، بلیله 30 گرم، آمله 30 گرم، اصل السوس 15 گرم، گل سرخ 15 گرم، تربد سفید 60 گرم، زنجفیل 9 گرم، شیطرج 9 گرم، شاهترج 6
ص: 44
گرم، عسل مصفی به اندازه کافی.
دستور مصرف: داروها را پودر کرده و الک کنید و با عسل مخلوط نمائید. میزان مصرف تا 15 گرم در روز می‌باشد.

حب الصطمخیقون:
تربد 5/ 1 گرم، صبر سقوطری 5/ 1 گرم، حب انیل 5/ 1 گرم، بسفایج 5/ 1 گرم، پوست هلیله زرد 75 گرم، شحم الحنظل 5/ 1 گرم، غاریقون 5/ 1 گرم، ایارج فیقرا 3 گرم، آب کرفس یا بادیان به اندازه کافی.
دستور مصرف: داروها را با آب بپزید، سپس غاریقون و ایارج فیقرا را کوبیده و اضافه کنید. تمام داروها را با آب کرفس یا صاف‌شده جوشانده بادیان خیس کرده، خمیری بسازید و به صورت حب‌های یک نخودی درآورید و خشک کنید.
روزانه به تناسب مزاج میل نمائید.

ایارج فیقرا:
این دارو علاوه بر آنکه به تنهایی بلغم را از بدن خارج می‌کند در نسخه‌هایی مانند نسخه فوق نیز به عنوان یک دارو در ترکیب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زعفران، سنبل، حب بلسان، عود بلسان، اسارون، سلیخه، دارچینی و مصطکی از هرکدام 5 گرم
دستور مصرف: همه را با 16- 8 مثقال صبر زرد بکوبید و الک کنید و در شیشه و جای خنک نگهداری کنید.

حب قوقایا:
صبر سقوطری، عصاره افسنطین، مصطکی، شحم الحنظل، اجزاء مساوی است.
دستور مصرف: داروها را بکوبید و الک کنید و با آب بادیان یا کرفس حب بسازید. به تناسب مزاج و تا بهبودی میل نمائید.

حب ایارج:
اشاره
ایارج فیقرا 18 گرم، پوست هلیله زرد 12 گرم، ملح هندی 6 گرم، آب کرفس به اندازه کافی.
دستور مصرف: داروها را پودر کرده و با آب کرفس ممزوج و حب بسازید.

حب ایارج دیگر:
تربد سفید 3 گرم، ایارج فیقرا 18 گرم، ملح هندی 5/ 1 گرم، محموده 1 گرم، شحم الحنظل
ص: 45
5/ 1 گرم.
دستور مصرف: همه مواد را پودر کنید و با آب کرفس مخلوط و حب بسازید.
حال به فرمول جوارش یا گوارنده‌ها برای اخراج بلغم و دفع سردرد توجه کنید:

جوارش:
انجیر زرد تعدادی، بادیان رومی 36 گرم، حب قرطم 36 گرم، بوره ارمنی 18 گرم، عسل صاف شده به مقدار کافی
دستور مصرف: انجیر را بسیار بکوبید تا مانند حلوا نرم و یکدست شود. حب قرطم و بوره ارمنی را با آن مخلوط و با عسل بیامیزید. میزان مصرف دارو تا 21 گرم در روز است.

جوارش یا گوارنده بسبابه:
این جوارش دافع بلغم و سردی معده و درمان‌کننده سوء هضم و بادشکن قوی می‌باشد بسباسه، خرفه، قاقله صغار، قاقله کبار، زنجفیل، دارچینی، اسارون، فلفل، قرنفل، عسل صاف.
دستور مصرف: از هر دارو 15 گرم با 60 گرم قند سفید پودر کنید و با عسل ممزوج نمائید.

جوارش یا گوارنده زیره:
زیره کرمانی 300 گرم، زنجفیل 90 گرم، فلفل 90 گرم، سداب خشک 90 گرم، بوره ارمنی 30 گرم.
دستور مصرف: ادویه را بکوبید و الک کنید و با سه برابر داروها عسل ممزوج نمائید زمان مصرف داروها تا خروج خلط بلغم از بدن است.

گوارنده زیره دیگر:
زیره کرمانی سیاه 3 کیلو، فلفل 5/ 1 کیلو، زنجفیل 5/ 1 کیلو، بوره ارمنی 225 گرم، عسل به اندازه کافی.
دستور مصرف: پودر کرده و با عسل ممزوج نمائید.

گوارنده فلافلی:
داروی زیر دافع سردرد شدید و بلغم و بادشکن است و تبهای بلغمی و سردردهای بلغمی و سرد را رفع می‌نماید.
ص: 46
فلفل سیاه 5/ 22 مثقال، فلفل سفید 5/ 22 مثقال، عود بلسان 5/ 7 گرم، سنبل الطیب 12 گرم، حماما (هل) 12 گرم، زنجفیل 3 گرم، سیسالیون رومی 3 گرم، سلیخه 3 گرم، اسارون 3 گرم، راسن 3 گرم، عسل صاف شده 3 برابر کل وزن ادویه.
دستور مصرف: داروها را پودر کنید و با عسل مخلوط کنید. مقدار مصرف دارو روزانه 9 گرم با آب نیمه‌گرم است.

ب- سایر داروهای سردرد بلغمی

حقنه‌ها:
اشاره
حقنه‌ها داروهایی هستند جوشاندنی که با آلات مخصوصی از راه قبل و دبر تزریق می‌کنند. واضع این علم بقراط است. گفته می‌شود روزی در کشتی به معالجه قولنج بیماری پرداخته بود. هرچه سعی می‌کرد به هیچ وجه علاج نمی‌یافت. ناگاه مرغی را دید که ماهی بسیار خورده و دچار امتلا شدید شده در کنار دریا بر زمین افتاده و از شدت درد به خود می‌پیچد. پس کشان‌کشان خود را به کنار دریا رسانید، منقار خود را از آب دریا پر کرده و در دبر خود فرو نمود. بعد از یک ساعت شکمش جاری و سبک گردید و باز رجوع به خوردن ماهی کرد.
بقراط از این واقعه بسیار تعجب نمود. آنگاه مریض را به همان آب دریا حقنه کرد و بیمار وی صحت یافت. سپس بتدریج دلیرتر گشت و داروهای مختلف به حقنه اضافه کرد. در کتب قدیمی برای حقنه منافع و ضررهایی عنوان کرده‌اند بد نیست به آن اشاره کنیم.

منافع حقنه و مضار آن:
اخراج فضولات و آلودگیها و تسکین دردهای قولنج و درمان امراض دماغی چون سکته و صرع و سرسام را می‌توان با حقنه کردن انجام داد. التیام زخمهای سر یا آماس در مغز و بسیاری از امراض دیگر با حقنه امکان‌پذیر است. در عین حال برای کسانی که از خوردن مسهلات به خاطر ضعف معده و استفراغ دارو ناتوانند به کار می‌رود. در درمان بسیاری از امراض دیگر نیز چون بیماری‌های کلیه و مثانه و ... مالیخولیا و درد چشم و سردرد هیچ معالجه‌ای چون حقنه نیست.
در مقابل کثرت استعمال حقنه باعث ضعف کبد و کوری می‌شود. مقدار کم
ص: 47
آن به موضع مورد نظر نمی‌رسد و مقدار بیش از حد آن موجب سستی و نفخ و بیقراری می‌شود. حرارت زیاد دارو بیمار را دچار غش و اسهال خونی می‌کند و سردی دارو باعث تجمع باد در روده‌ها و عدم اجابت مزاج می‌شود غلظت دارو روده را آلوده می‌کند و مثانه را آزار می‌دهد. بنابراین حقنه باید معتدل باشد.

نحوه استعمال حقنه:
طرز استعمال حقنه برای هر بیمار متفاوت است. معده بیمار نباید خالی باشد و بهترین حالت برای حقنه کردن آن است که مریض به حقنه‌کننده پشت کرده و سر و سینه را روی بالش نرم قرار دهد. در امراض دماغی و سردردها باید ابتدا حقنه ملایم و لینت‌دهنده باشد سپس از حقنه قوی و مسهل استفاده نمایند.
دستور حقنه‌ها و داروهای لازم برای تهیه آنها به شرح زیر می‌باشد:
1- حقنه: موارد مصرف: درمان امراض بلغمی و سردردهای بلغمی
شحم الحنظل، حلبه (شنبلیله) از هرکدام یک استکان، آب 15 سیر، روغن بید انجیر 54 گرم.
2- حقنه دیگر: علاوه بر سردرد بلغمی، امراض سرد و سکته و فالج و صرع را از بین می‌برد.
شحم الحنظل، قنطوریون باریک، شوید، انجدان، حلبه، سداب از هرکدام یک استکان، بوره ارمنی 6 گرم، سکنجبین 6 گرم، زهره گاو 6 گرم، روغن بادام تلخ 30 گرم، عسل 30 گرم، آب 3 لیتر.
دستور مصرف: داروها را به غیر از بوره و زهره گاو در آب بجوشانید تا نیمی بخار شود، صاف کنید. بوره و زهره گاو را در آن حل کنید و حقنه نمائید.
3- حقنه دیگر: موارد مصرف: قولنج بلغمی، سردردهای سرد و به عنوان بادشکن.
بادیان، انیسون، تخم کرفس، تخم شوید، اسپند از هرکدام 15 گرم، بوره ارمنی 150 گرم، روغن بابونه 30 گرم.
دستور مصرف: داروها را در آب بپزید و صاف کنید و بوره را در این آب حل کنید و روغن را با آن درآمیزید و حقنه کنید.
4- حقنه دیگر. موارد مصرف: سردردهای بلغمی و رفع رطوبت مزاج و
ص: 48
درمان انگل و کرمهای روده.
شحم الحنظل، قنطوریون دقیق، افسنطین، از هرکدام 30 گرم، آب 680 گرم، روغن زیتون 30 گرم، عسل 30 گرم، آب‌کامه 6] 60 گرم، نمک 5/ 1 گرم.
دستور مصرف: داروها را با آب بجوشانید تا نیمی از آن بخار شود، صاف کنید و روغن و عسل و نمک را در آن حل کنید و به میزان معمول حقنه کنید.

سعوط (استنشاق)
به فتح سین و عین و سکون و به معنای هرچه سیال و مایع که به بینی بکشند تا به دماغ برسد یا ادویه خشکی که با روغن یا مایعات دیگر آمیخته گردد به طوری که جاری باشد و بتوان آن را به بینی کشید.

- سعوط:
اشاره
سردرد بلغمی را تا حد بسیار زیادی از بین می‌برد:
صبر زرد، مرصاف، کندر، حضض، جند بیدستر، صعتر، فلفل، از هرکدام سه گرم، کندش 5/ 1 گرم، مشک یک گرم، آب مرزنجوش تازه یا آب جوشانده مرزنجوش خشک.
طبق دستور سعوط کنید.

- سعوط دیگر
مومیایی، جندبیستر، خریفون، فریفون.
داروها را در روغن زنبق حل کنید و در بینی بکشید.

- سعوط دیگر
که سردرد بلغمی را به سرعت تسکین می‌دهد:
بخور مریم: اصل السوس از هرکدام سه گرم، بوره سرخ 1 گرم، شیر زنان مقداری، طبق دستور سعوط کنید.
ص: 49

- سعوط دیگر
شونیز 12 گرم، مرزنجوش 6 گرم، تربد 3 گرم، نوشادر 3 گرم، آب مرزنجوش مقداری، روغن سوسن مقداری، روغن بادام تلخ مقداری.

- سعوط دیگر
در تسکین دردهای شقیقه بلغمی موثر است.
روغن بادام تلخ، روغن مغز هسته زردآلو، آب مرزنجوش، از هرکدام مقداری.

- سعوط دیگر
درد شقیقه را هرچند کهنه باشد از بین می‌برد.
زعفران، فلفل، زنجبیل، عاقرقرحا، نبات، از هرکدام یک جزء با مقداری روغن گاو.

- سعوط دیگر
سردرد اطفال را از بین می‌برد:
کندش، حضض، کندر، از هرکدام 3 گرم، صعتر 5/ 1 گرم، زعفران 5/ 1 گرم، که با روغن بنفشه بادام و مقداری شیر زن دخترزائیده (شیر زنی که فرزند دختر به دنیا آورده باشد) سعوط شود.

- روغن اشنه:
برای از بین بردن همه بیماریهای سرد مفید است.
اشنه 5/ 22 مثقال، قطر 30 گرم، قصب الزیره 30 گرم، حب بلسان 60 گرم، مصطکی 60 گرم، شراب به مقدار لازم، روغن مورد حدود یک کیلوگرم.
داروها را در شراب خیس کنید تا سه شبانه‌روز بماند صاف کنید و با روغن مورد آن‌قدر بجوشانید تا شراب برود و روغن بماند.

- روغن بابونه
گرم و خشک است و مسکن دردهای شقیقه که از سردی بوجود آمده باشد، دردها را تسکین می‌دهد و مالیدن آن بر بدن بخصوص با عاقرقرحا عرق‌آور است.

- روغن قسط
این روغن نیز در رفع دردهای بلغمی مفید است.
ص: 50
قسط 4 مثقال، سلیخه 4 مثقال، فلفل 3 مثقال، عاقرقرحا 3 مثقال، فرفیون 3 مثقال، جند بیدستر 2 مثقال، روغن زیتون یا کنجد 80 مثقال.
داروها را نیم‌کوب کرده در یک پیاله آب بجوشانید تا نیمی بخار شود صاف کنید روغن را اضافه کرده و بجوشانید تا آب برود و روغن بماند.

- روغن ثعلب
سردردهای سرد را سود می‌دهد و بدن و دست و پا را از سرما حفظ می‌کند:

- روغن فرفیون
فرفیون 2 مثقال، قسط 2 مثقال، پونه کوهی 2 مثقال، جندبیدستر 1 مثقال، عاقرقرحا 1 مثقال، کندش نیم مثقال، مویزج نیم مثقال، روغن زیتون یا کنجد 7 مثقال.

- روغن تمساح
درد گوش و سردرد شقیقه را زایل می‌کند:
روغن جنتیانا، جوزبوا، چلقوزه (حب الصنوبر کبار)، خردل، حبه الخضراء، حلتیت، حنا، حنظل، حرمل، خشخاش، خفاش، دارچینک، درمنه، ریحان، زعفران (خلوق)، سداب، سوسن، سورنجان، سنبل، سندروس، سکبینج، سیر، شوید، شقایق، شیح، صندل، فرفیون، فضه، قرنفل، قطن، برطرف‌کننده امراض و دردهای بلغمی است.

- ضماد
اشاره
این ضماد نیز در برطرف نمودن سردرد بلغمی موثر است.
بابونه، اکلیل الملک، درمنه ترکی، شوید، ورق غار، مرزنجوش.
از هرکدام مساوی بگیرید: ادویه را کوفته و الک کنید و با آب خمیر کرده بر سر ضماد کنید.

- ضماد دیگر
سردردهای مختلف را تسکین می‌دهد.
صعتر، پودنه (پونه)، زوفا، از هرکدام مساوی بگیرید و بکوبید و الک کنید و با سرکه عنصل خمیر و بر سر ضماد کنید.
ص: 51

- طلا (داروی مالیدنی)
اشاره
داروهای کوفته و بیخته (الک شده) که با مایعات و یا روغن جاری ممزوج شود. فرق طلا با ضماد آن است که ضماد غلیظ بوده و طلا رقیق می‌باشد. طلا بخصوص در سردردها سریع الاثر بوده و برخی از آنان در لحظه درد را ساکت می‌کنند و در سردردهای مزمن نیز بسیار موثرند. در طلا شرط آن است که مطلقا از مخدرات و تریاک به تنهایی استفاده نشود چرا که بسیار مضر بوده و حتی ممکن است در بسیاری از بیماریهای دماغی شخص را به هلاکت اندازد.

- طلا: که سردرد بلغمی را از بین می‌برد.
فرفیون، جندبیدستر، صمغ عربی، عود هندی، زعفران، از هرکدام 2 گرم، تریاک 1 گرم، آب کرفس یا مرزنجوش به مقدار لازم.
داروها را نرم ساییده و با آب مرزنجوش یا کرفس بر سر بمالید.

- طلا: جهت رفع سردرد بلغمی:
زنجبیل، مرزنجوش، مرصاف، جندبیدستر، صبر زرد، فرقیون، جوزبوا از هرکدام به مقدار مساوی و آب کرفس به مقدار لازم.
داروها را کوفته و با آب کرفس ممزوج و روی سر طلا کنید (بمالید).

- طلا:
سردرد بلغمی را به سرعت تسکین می‌دهد.
مقداری فرفیون ساییده و روغن یاسمین را با هم ترکیب کرده تا بصورت مرهم درآید روی سر طلا کنید.

- غرغره
این دارو نیز در از بین بردن سردردهای بلغمی موثر است.
ایارج، وج، مویزج، حرمل، عاقرقرحا، زنجبیل، شونیز، پودنه (پونه)، صعتر، ایرسا، بیخ کرفس، از هرکدام مساوی بگیرید داروها را پودر کرده و با سکنجبین مخلوط و غرغره نمایید.
ص: 52

- شموم
اشاره
در رفع سردرد بلغمی و از بین بردن خوابهای غیر طبیعی و پریشان مفید است و ضد فراموشی است.
جوزبوا، درمنه ترکی، مرزنجوش، قرنفل، بسباسه، پودنه کوهی از هرکدام 3 گرم که با مقداری آب سیب به صورت پودر مخلوط و در موقع نیاز ببویند.

- شموم دیگر
لادن، قیصوم، مرزنجوش، از هرکدام 3 گرم، زعفران، شبت، پودنه کوهی، از هرکدام مقداری، همه را ساییده و مرتبا زیر بینی گرفته و ببویید.

- نطول
سردرد بلغمی و سرد را برطرف می‌کند.
بابونه، اکلیل الملک، نمام، مرزنجوش، صعتر، برنجاسف، به مقداری مساوی، شیر گرم مقداری.