بخش دوم سکته‌های قلبی و مغزی و درمان آن
اشاره
ص: 79
پیشگفتار
از آنجا که بیماری سکته در زندگی امروز بشری یکی از علل مهم مرگ‌ومیر می‌باشد و معضل مهمی برای جامعه بشری، پیشگیری و علاج سکته اهمیت خاصی می‌یابد. آنها که در اثر عمل به دستورات بهداشتی شفا یافته و خواهند یافت قطعا باید از ائمه معصومین (س) بعنوان راس هرم اطباء حاذق طب اسلامی و سپس از اساتید و پزشکان و حکمای ایرانی که سهم عمیقی در گسترش طب سنتی دارند تشکر کنند.
به جد می‌توانیم ادعا کنیم در طول تاریخ پزشکی و پیشرفتهای کنونی طب در جهت مبارزه با سکته‌ها موثرتر و جامع‌تر و زیباتر از روشهای طب سنتی نیافتیم. روش‌هایی که ما را از هر نوع وابستگی به بیگانه مصون می‌دارد و در عین حال برای همه اقشار جامعه اعم از فقیر و غنی قابل استفاده است. ما از دانشمندان و محققان علوم پزشکی می‌خواهیم که به این افتخار ملی و اسلامی کشورمان با بی‌اعتنایی ننگرند و مطمئن باشند اگر به طب غنی کشورمان بهای لازم داده شود دانشمندان سراسر جهان به جامع بودن و برتر بودن روشهای ما ایرانیان اعتراف خواهند کرد و روزی خواهد رسید که بیماران بسیاری برای درمان دردهای خود به ایران اسلامی سرازیر خواهند شد.
طب گیاه‌درمانی و سنتی چنان مهجور واقع شده که متاسفانه بسیاری از صاحب‌نظران و دانشمندان و محققان از عظمت آن غافل مانده‌اند. بدون تردید باید روحانیون عزیز و محترم را نیز متوجه این مطلب نمود که از طب اسلامی خود آن‌چنان که لازم است دفاع نکرده‌اند و از آن حمایت ننموده‌اند ولی دیگر نشستن و دست روی دست گذاشتن جایز نیست و قبل از آنکه غربی‌ها گوی سبقت را از ما بربایند باید به خود آییم و از افتخارات علمی خویش دفاع کنیم لذا به اندیشمندان هشدار می‌دهیم که با عنوان‌های دل‌فریب منتظر تایید یا تغییر یا
ص: 80
انحراف طب سنتی با شیوه‌های غربی نشوند.
رسانه‌های جمعی و بخصوص صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران رسالت مهمی از این لحاظ برعهده دارد. بازگو نمودن و به تصویر کشیدن موفقیت‌های طب ایرانی که مردم به آن اعتقاد دارند می‌تواند نکاتی از مفاخر ملی ما را به جهانیان و به مردم کشورمان ارائه نماید. هیچ‌کس مخالف علم و دانش و نوآوری نیست اما هنگامی که در اخبار علمی هر روز مطالبی مبنی بر تبلیغات غربی در مورد موسسات تحقیقاتی خارج از کشور پخش می‌شود چه خوب است نکاتی نیز در مورد موفقیت و اشراف طب کشورمان در همان مورد گوشزد شود تا مردم بدانند بسیاری از بیماریهایی که طب غربی هنوز در ابتدای راه درمان آنهاست در همین طب سنتی علاج و درمان قطعی شده و با هزینه‌هایی به مراتب کمتر و با ضریب اطمینان بیشتر قابل پیشگیری و علاج است و چه بسا توجه مردم به درمان گیاهی باعث جلوگیری از هدر رفتن ارز و پول کشور برای تهیه داروهای شیمیایی خواهد شد.
سید محمد موسوی
ص: 81
سکته
سکته یا انفارکتوس یکی از شایعترین علل مرگ‌ومیر در جوامع امروزی است و از خطرناکترین و کشنده‌ترین بیماریها به‌شمار می‌رود. این بیماری مهلک هرساله بیشترین آمار مرگ‌ومیر در اثر بیماری را به خود اختصاص داده و قربانیان بسیار زیادی را به کام مرگ می‌کشد. از همین روی تلاش زیادی از جانب پزشکان برای مهار آن بعمل آمده است. گرچه تا حدودی علت سکته روشن است و توفیقات فراوانی در علاج آن بدست آمده اما به دلیل سرعت وقوع آن هنوز قربانیان زیادی را در کام مرگ می‌کشد و نشان می‌دهد پزشکی نوین هنوز از علاج و پیشگیری آن عاجز مانده است.
طب سنتی و گیاه‌درمانی ایران که دانشی متأثر از رهنمودهای حکیمانه ائمه معصوم (س) و حکمای بعدی است در علاج و پیشگیری این بیماری نیز گوی سبقت را از دیگر رشته‌های طب ربوده و در این راه بغایت موفق بوده است.
اظهارنظر فوق نه از سر تعصب است بلکه دیدن نتیجه کار ما را بر این عقیده استوار داشته است. امیدواریم بتوانیم در این کتاب رای و نظر خویش را به اثبات رسانیم.
قبل از هر چیزی باید زمینه‌های ایجاد بیماری را مورد بررسی قرار دهیم و عوامل موثر آن را برشماریم. درست است که سکته یک بیماری ناگهانی است اما علت ایجاد آن ناگهانی نیست و سال‌ها طول می‌کشد تا در اثر جمع عوامل متعدد، سکته دست دهد. یکی از مهمترین علت‌های ایجاد سکته فرهنگ غلط تغذیه است و بررسی این علت برای ارائه برنامه‌ای برای پیشگیری از ایجاد سکته ضروری است.
عوامل موثر در بروز بیماری سکته
1- فرهنگ تغذیه
اهمیت فرهنگ تغذیه تا بدان حد است که شخصیتهای پزشکی مشهور جهان
ص: 82
در گذشته و حال بدان توجه نموده و نظریات قاطعی در این‌باره ابراز کرده‌اند. در بررسی کتب اساتید فن پزشکی قبل از اسلام گرفته تاکنون تقریبا هیچ پزشک حاذقی نیست که به این موضوع اهتمام نورزیده باشد. میزان صرف غذا، نوع غذاها، وقت تناول کردن، کیفیت مواد خوراکی، سازگاری مواد غذایی با یکدیگر، مزاج مواد خوردنی و سازگاری آن با مزاج انسان و غیره مواردی است که طب به آن توجه ویژه مبذول داشته است. متخصصین شیوه‌های مختلف طب نظرات گوناگون ارائه کرده‌اند که اکثریت نظریه‌ها در اصول اختلاف چندانی با یکدیگر ندارند بلکه تفاوت بیشتر در برنامه‌ریزی‌ها و نوع مصرف غذا و مسائل فرعی دیگر است. حال باید ارتباط فرهنگی تغذیه را با بیماری سکته بیان کنیم و ابتدا علت سکته را هنگام وقوع آن مطرح نمائیم.
سکته در اثر ایجاد لخته خون در مویرگهای حساس مغز و مویرگهای کرونر قلب و رگها منتهی به قلب صورت می‌گیرد لخته‌ها راه عبور خون را در مجرای رگها می‌بندند، این امر ممکن است در همه جای بدن اتفاق بیافتد اما محل تشکیل لخته و یا تجمع لخته‌ها حائز اهمیت است.
بعنوان مثال ممکن است در بخشی از بافتهای پا لخته‌هایی تشکیل شود که باعث انسداد عروق در قسمتی از آن عضو گردد و باعث ایجاد بی‌حسی و پادرد و غیره گردد. اما اگر انسداد در یکی از مویرگهای مغز ایجاد گردد آنگاه سکته مغزی عارض خواهد شد. ایجاد لخته یکی از خواص خون است. چنانچه ترشح مواد ضد لخته در خون کاهش یابد و از حالت تعادل خارج شود امکان ایجاد لخته و خطر سکته بشدت افزایش می‌یابد.
تاثیر تغذیه غلط در ایجاد لخته خون غلیظ کردن و کثیف نمودن آن است خون غلیظ علاوه بر ایجاد رسوب در دیواره رگها و ایجاد بیماری تصلب شرائین باعث تنگی عروق و سفتی و سختی آن می‌شود. بدیهی است در خون غلیظ ماده ضد لخته باید بیشتر ترشح گردد تا خون متعادل شود. در برخی از بیماریها غلظت خون آن‌چنان افزایش می‌یابد که حتی از سرخ‌رگهای بزرگ نیز خون کثیف و غلیظ خارج می‌گردد.
تغذیه غلط عبارت از: پرخوری، بدخوری و بی‌موقع‌خوری است. پرخوری
ص: 83
به تدریج کبد را خسته و معده و کلیه‌ها را فرسوده می‌کند. اعمال هضم کمال خود را از دست می‌دهد. شیره‌های ناقص خوب هضم نشده از طریق کبد و غیره وارد رگها می‌شود و به تدریج خون را کثیف و غلیظ و رگها را مسدود و سرانجام با ایجاد لخته خون باعث سکته قلبی و مغزی می‌گردد. متاسفانه در کشور ما فرهنگ تغذیه بصورت کاملا غیر علمی و غیر منطقی رایج است. این فرهنگ نه ملی و نه اسلامی است و نه چیزی دیگر. مردم ما متنوع‌ترین و بهترین غذای خویش را شبها مصرف می‌کنند و سپس خواب سنگینی با شکم پر. در خواب تحرک بدن تقریبا ناچیز است و چندان نیاز به انرژی ندارد بسیاری از اندامها در حال استراحت‌اند ولی معده انباشته از غذا تا نیمه‌های شب یا صبح مشغول کار است در نتیجه اکثر افراد اشتهایی به صبحانه ندارند. انباشتگی غذا در معده و رگها شب‌های متوالی تکرار می‌گردد و به تدرج اثرات نامطلوب خود را بر روی جسم و جان خواهد گذاشت.
یکی دیگر از مصادیق بی‌موقع خوردن و بدخوری نوع مصرف آب است که باعث افزایش آلودگی در اعضای بدن و چربی خون و اضافات دیگر همراه با غلظت خون می‌گردد. مصرف آب در موقع خود خون را تمیز و رقیق خواهد نمود. بحث آب‌درمانی به آن شکلی که امروز در محافل پزشکی مطرح شده چندان مورد تایید طب سنتی نیست. از احادیث نبوی برمی‌آید که نوشیدن آب میان غذا و بعد از غذا مکروه است. از نیم ساعت قبل از غذا تا یک و نیم ساعت بعد از غذا آب خوردن مضر و نهی شده است. آب خوردن میان و بعد از غذا باعث اتساع بی‌موقع معده شده و باعث بهم خوردن نظم در اعمال هضم می‌گردد. ترشح صفرا و اسیدهای هضم‌کننده دیگر و حرکت دیاستازها در حرارت مناسب صورت می‌پذیرد که با خوردن آب به‌طور ناگهانی عملیات هضم متوقف شده و مواد غذایی در معده تقریبا بی‌حرکت می‌ماند، حاصل آن تولید گاز معده و رسوب در جداره معده و تولید سم است. بدخوری عبارت از خوردن غذای پخته با کیفیت بد از جنبه‌های گوناگون است. مثلا خوردن غذای پخته برای بدن لازم است اما اگر از حد خود گذشت باعث کثیفی و غلظت خون می‌شود.
مصرف گوشت و چربی و سرخ‌کردنی و مواد نشاسته‌ای نیز همینطور. به نظر ما
ص: 84
مقدار کمی از غذاهای روزانه باید پختنی و محتوی گوشت و امثالهم باشد و بهتر است بدن را با کم‌خوری و حد اکثر مواد خام و سبزی و میوه و پروتئین گیاهی عادت داد. یکی دیگر از مصادیق بدخوری مصرف مواد پروتئینی سست و نامقاوم است و گوشت‌های مرغ ماشینی و تخم‌مرغ ماشینی و غیره، انواع غذاهای بسته‌بندی از غذاهای سست بشمار می‌روند این نوع غذاها در بدن بافتهای سست تولید می‌کند که در مقابل سرطان و سکته بسرعت مقاومت خود را از دست می‌دهند. سرخ‌کردنی‌ها یکی دیگر از غذاهای غلیظکننده خون هستند که باید مصرف آنها را به حد اقل رسانید. غذاهای وارداتی که در فرهنگ تغذیه کشور ما وارد شده متاسفانه در ایجاد کثیفی خون و غلظت آن تاثیر بسزایی داشته است. پیتزاها، بعضی از انواع ساندویج‌ها، چیپس، پفک، ماکارونی که مرتبا از رسانه‌ها تبلیغ می‌شود باعث تغییر ذائقه مردم به خصوص کودکان گردیده است. لازم است کارشناسان امور تغذیه در معرفی رژیم‌های غذایی صحیح و مناسب عموم مردم را راهنمایی کنند و بتدریج با تغییر صحیح فرهنگ تغذیه در پیشگیری از بیماریهای خطرناک بکوشند. تعیین رژیم غذایی دقیق کاری بسیار مشکل و نشدنی است چرا که عوامل متعددی در ذائقه انسان تاثیر دارد. میل و اشتیاق به برخی از غذاهایی که گاه در انسان ایجاد می‌شود و در زبان عامیانه گفته می‌شود که مثلا امروز هوس کردم که فلان غذا را میل کنم این تمایل نشان می‌دهد نیاز بدن به همان غذا است. کسی که دچار سردی مزاج می‌شود ناخودآگاه به شیرینی‌جات علاقه نشان می‌دهد. بارها در گزارش‌های پزشکی شنیده‌ایم که شخصی مثلا به خوردن نمک یا چیزهای عجیب مانند گاز مایع و غیره عادت کرده و بدون آن قادر به ادامه زندگی نیست. بنابراین تدوین رژیم غذایی با مقیاس‌های دقیق کاری نشدنی است. اما تدوین اصول و تعیین ملاک‌های کلی صحیح مصرف مواد خوراکی سلامت‌افزا، شدنی و لازم است.
بارها علمای طب گیاهی مردم را نسبت به عوارض ناشی از بدخوری و تغذیه غلط هشدار داده‌اند اما هنوز اکثریت به همان شیوه‌های غلط تغذیه که بدان خو کرده‌اند پایبندند. نتیجه آن را هم دریافت می‌کنند افزایش آمار سکته و سرطان و آرتروز و نقرس و انواع بیماریهای خون بازیافت همین شیوه غلط است. در طب
ص: 85
ایرانی در خصوص غذاهای چاشت تاکید زیادی شده و هم در احادیث ائمه اطهار به مردم گوشزد شده است که غذای صبح اهمیت ویژه‌ای در سلامت و طول عمر دارد و شبها باید به غذای سبک و مختصر اکتفا شود. ضرب المثلی قدیمی است که می‌گوید. صبحانه را خودت بخور ناهار را با دوستت و شام را به دشمن واگذار کن. این جمله صرف نظر از جنبه ضرب المثلی، بار علمی دقیقی دارد و جنبه علمی و واقعی آن مورد تایید است. لذا خلاصه تغذیه صحیح عبارت است از:
1- صبحانه خوب و متنوع، ناهار متوسط و شام سبک
2- غذاهای پختنی نسبت بسیار کمتری به غذاهای خام مانند میوه‌ها و سبزی‌ها داشته باشد.
3- مصرف سرخ‌کردنی به حد اقل ممکن کاهش یابد.
4- میزان مصرف چربی و پروتئین نسبت به میزان تحرک انسان برآورد و مصرف شود برای مثال یک ورزش‌کار حرفه‌ای پس از کناره‌گیری از ورزش باید ورزش‌های سبک‌تری را برگزیند و به همان نسبت میزان مصرف چربی و غذاهای قوی را کاهش دهد.
5- هنگام صرف غذا تا 5/ 1 ساعت بعد از آن، آب، دوغ و نوشابه و مایعات دیگر مصرف نشود.
6- کم‌خوری و همیشه‌خوری در دستور کار تغذیه قرار گیرد.
2- حرکت
فعالیت‌های جسمانی اعم از ورزش و کار در پیشگیری از کثیفی و غلظت آن بسیار موثر است و می‌تواند در درمان و رفع سکته‌ها موثر واقع گردد. با نگاهی گذرا به نحوه زندگی یک نسل قبل به خوبی متوجه تاثیر تحرک بدنی و کار در سلامتی جسم و جان می‌شوید، پدران و مادران ما سالمتر می‌زیستند و این سلامتی تا زمانی ادامه داشته که کار می‌کرده‌اند. اکثریت مراجعه‌کنندگانی که برای درمان سکته به موسسه تحقیقاتی مولف مراجعه می‌کنند کسانی هستند که پس از فراغت از به ثمر رساندن فرزندان خویش از کار و فعالیت دست برداشته و به اصطلاح دوران بازنشستگی را به استراحت می‌گذرانند، یا میزبان فرزندان
ص: 86
خویش هستند و یا مهمان آنان. تحرک بدنی به حد اقل می‌رسد ولی میزان مصرف مواد غذایی مانند سابق ادامه دارد. این روند به تدریج خون را سنگین و غلیظ و زمینه سکته‌های قلبی و مغزی را فراهم می‌سازد. بنابراین پس از مساله تغذیه عدم تحرک و جنبش جسمی از مهمترین عوامل سکته‌ها به شمار می‌رود. گاه پیرمردانی را می‌بینیم که در سنین بالا با چالاکی و سلامتی زائد الوصفی مسیرهای کوهستانی را بهتر از جوانان طی می‌کنند. اگر پای صحبت آنان بنشینید متوجه می‌شوید که هیچ بیماری و مشکلی ندارند و در خون آنها از چربی و اسید اوریک اضافی و آلاینده‌های دیگر خبری نیست. سلامتی این افراد آنگاه به حد اعلا می‌رسد که علاوه بر حفظ جنب‌وجوش جسمی از تغذیه صحیح و کم نقصی پیروی کنند.
3- مشکلات عصبی
تنشهای عصبی و دغدغه‌های فکری پس از دو عامل تغذیه و تحرک از مهمترین عوامل ایجاد سکته‌ها به شمار می‌رود. این تنشها باعث بهم خوردن سیستم‌های بدن و کارکرد غده‌ها شده و علاوه بر تاثیر روی اعضای رئیسه بدن سکته‌های قلبی و مغزی را باعث می‌شوند.
4- فشار خون
بیماری فشار خون از عوامل موثر دیگر در ایجاد سکته‌های قلبی و مغزی است. این بیماریها با تنشهای عصبی، غلظت خون و نوع تغذیه ارتباط داشته بنابراین درمان این بیماریها می‌تواند از بروز سکته‌ها پیشگیری به عمل آورد.
5- تنگی نفس
تنگی نفس‌هایی که ناشی از ناراحتی‌های ریه می‌باشد و همینطور تنگی نفس‌های عصبی و مواردی که با بیماری گواتر سروکار دارد می‌تواند بتدریج زمینه ضعف قلب و مغز را فراهم ساخته و در ترکیب با عوامل دیگر منجر به سکته گردد.
ص: 87
6- تپش قلب
بیماری تپش قلب یکی از عوامل ضعیف‌کننده قلب و زمینه‌ساز بروز سکته است بخصوص اگر این بیماری با عوامل دیگر دست به دست دهد.
7- تنگی عروق منتهی به قلب
تنگی عروق منتهی به قلب زمینه نارسایی قلبی را فراهم می‌کند این تنگی‌ها می‌تواند مادرزادی باشد و در اثر غلظت و کثیفی خون ایجاد گردد مسئولیت اساسی تنگی رگ‌های قلب به عهده معده و کبد است.
8- ناراحتی عضله و دریچه‌ها
برخی از بیماریهای دریچه‌ها و عضله قلب مادرزادی و ارثی است و برخی اکتسابی می‌باشد. مانند روماتیسم قلبی که در اثر عدم رسیدگی به بیماری گلودرد چرکی ایجاد می‌شود و یا تومورهای داخلی قلب. در هر حال در طب ایرانی تدابیری موثر برای درمان آن وجود دارد.
9- بیماریهای اعضاء دیگر در ارتباط با قلب
برخی از بیماریهای اعضاء دیگر مانند کلیه‌ها، کبد و ریه‌ها می‌تواند باعث بروز سکته‌های ناگهانی گردد مثلا فشار خون کلیوی، سیروزهای کبدی و غیره بطور کلی کبد نقش بسیار موثری در ایجاد بیماریهای قلبی دارد که اکثر اطباء به آن بی‌توجه‌اند.
10- تومورهای قلبی
داخل حفره قلب در بطن‌ها و دهلیزها و دریچه‌ها ممکن است تومورهایی بروز کند که عوارضی چون درد در قفسه سینه، تنگی نفس شدید، تپش قلب، کبود شدن و سیاه شدن صورت همراه با نفس تنگی شدید بهمراه داشته باشد.
علاج این ناراحتی چون در مبحث تومورها خواهد آمد در این کتاب از آن صرفه نظر شده است.
ص: 88
11- دخانیات و مشروبات الکلی
آن‌قدر در این زمینه توسط رسانه‌های جمعی تذکر داده شده که بحث در مورد آن توضیح واضحات است.
پیشگیری و درمان سکته‌های قلبی و مغزی
اشاره
به جرات می‌توان گفت در میان تمامی روشهای مبارزه با سکته‌های قلبی و مغزی بهترین و موثرترین و زیباترین روش را طب سنتی و گیاه‌درمانی شیعیان آل محمد (ص) به دانش طب ارائه نموده است. تشویق پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) به انجام حجامت‌ها و پیشرفت علم خون‌درمانی با راهنمایی پیشوایان مذکور در کنار داروهای گیاهی منجر به موفقیت عظیم طب ایرانی در علاج این بیماری مهلک و فراگیر شده است.
پیشگیری خون‌درمانی
موثرترین روش پیشگیری این بیماری همانا مبادرت به حجامت یا خونگیری است که در کتاب (خون‌درمانی) از سلسله کتابهای (پیک شفا) اثر همین مولف تشریح گردیده است. خونگیری در اواسط هر ماه باعث کشیدن همه بیماریها از بدن انسان می‌شود و خونگیری در هر فصل و خونگیری هنگام بهار و پاییز در پیشگیری از سکته‌ها بسیار موثر است این خون‌گیری‌ها به همین روش حجامت باید از میان دو کتف پایین‌تر از مهره‌های گردن صورت گیرد. و هرگز با خونگیری از ساعد دست و با سرنگ قابل مقایسه نیست.
خونگیری به وسیله زالو نیز سالی یک بار یا دو بار بسیار موثر است که مفصلا در کتاب خون‌درمانی توضیح داده شده است. بهار و پاییز بهترین فصول این نوع خونگیری است. نحوه خونگیری با زالو در همین کتاب توضیح داده می‌شود.
دارودرمانی
دارودرمانی روش دیگری برای پیشگیری از سکته‌هاست. البته هیچ‌گاه نباید
ص: 89
روشهای دارویی بر خونگیری ترجیح داده شود، بلکه پس از خونگیری و در کنار آن به عنوان روشی موثر باید با اهمیت تلقی شود. تعیین جایگاه این دو روش از لحاظ میزان تاثیر حائز اهمیت می‌باشد. ترکیب این دو روش با یکدیگر علاوه بر پیشگیری صددرصد از بروز سکته‌ها علاج قطعی سکته پس از حدوث آن است.
نسخه‌های پیشگیرنده رژیم غذایی دارویی 15 روزه
اشاره
چنانچه این رژیم در سال چهار بار یعنی در هر فصل یک‌بار صورت پذیرد در پیشگیری از بروز سکته‌ها نقش بسیار موثر خواهد داشت.
یک روز در میان بجای صبحانه 2 لیوان عرق شاهتره را روی آتش با ظرف استیل یا لعابی داغ کنید تا به حد جوش برسد بلافاصله داغ‌داغ آن را روی سه قاشق غذاخوری خاکشیر که از قبل تمیز کرده‌اید بریزید و با کمی شکر شیرین کرده میل کنید و به مدت 20 دقیقه تا نیم ساعت به پشت تکیه کرده استراحت کنید. تا ظهر هیچ‌چیز نخورید مگر در صورت گرسنگی شدید آب کمپوت یا فرنی رقیق.
روز بعد سه قاشق غذاخوری ترنجبین را در 5/ 1 لیوان آب جوش حل کنید و روی آتش به حد جوش برسانید. بلافاصله آن را روی سه قاشق غذاخوری خاکشیر که از قبل تمیز کرده‌اید بریزید و به جای صبحانه میل کنید و تا ظهر مثل روز قبل عمل نمایید هر روز یا یک روز در میان به جای نهار سوپ گشنیز میل کنید. به این ترتیب:
سبزی گشنیز با اسفناج یا برگ چغندر همراه با عدس و کمی برنج و ماهیچه گوسفند یا مرغ بدون چربی با آلوی بخارا. همه را با هم طبخ کنید. شبها بجای غذاهای دیگر کته گشنیز میل نمایید و در صورت نیاز کمی گوشت گوسفند یا مرغ بدون چربی به صورت آب‌پز میل کنید. در طول مدت 15 روز ظهرها می‌توانید چیزهایی مانند میوه که تحلیل‌برنده باشد مصرف کنید اما از موارد زیر به کلی اجتناب ورزید:
سوسیس، کالباس، تخم‌مرغ، چربی، سرخ‌کردنی، کله‌پاچه، خامه، سرشیر، کره، شیرینی‌جات قنادی، آجیل، چیپس، پفک، نوشابه، پیتزا، هر نوع ساندویج.
ص: 90
نسخه دیگر:
گل‌گاوزبان، سنبل الطیب، لیموعمانی.
هر شب حدود یک ساعت قبل از خواب داروها را با 5/ 1 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند، صاف کنید و با شکر یا نبات شیرین کرده میل کنید.
این نسخه می‌تواند هر شب تا ما دام العمر تکرار شود. توجه کنید که شام همواره باید سبک و از غذاهای زودهضم و عاری از چربی باشد.
نسخه دیگر:
ورون، سرخ‌ولیک، اکلیل الملک، گاوزبان، لیموی عمانی.
اجزا را مساوی بگیرید و نیم‌کوب کنید و روزانه سه بار صبح و ظهر و شب بعد از هر غذا یک قاشق غذاخوری آن را در 5/ 1 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان باقی بماند. صاف کنید و کمی شیرین کرده میل کنید. مقدار کمتر آن تا روزی یک‌بار براساس نیاز است. پرهیز از چربی و سرخ‌کردنی ضروری است.
نسخه دیگر:
گاوزبان، نعناع، سنبل الطیب، عناب، لیموی عمانی، تخم شنبلیله، قدومه.
مانند دستور قبل عمل کنید. اجزاء مساوی است.
نسخه دیگر:
بنفشه، کاسنی، سه‌پستان، عناب، بولاغ اوتی، گل ختمی، قرقات، تخم شنبلیله، نیلوفر.
اجزاء آن را مساوی بگیرید و مانند نسخه قبل عمل کنید.
نسخه دیگر:
ماء الجبن (آب پنیر) از ترکیب مقداری شیر گوسفند یا بز یا گاو غیر پاستریزه پس از 20 دقیقه جوشیدن با یک سوم آن سرکه یا آب‌لیمو یا آب‌غوره بدست می‌آید و در حالت ناشتا میل می‌شود. نسخه‌های پیشگیرنده از سکته‌ها بسیار متعدد بوده و به‌طور کلی نسخه‌های تصفیه خون چه بصورت دارو و چه بصورت برنامه غذایی در پیشگیری از سکته‌ها نقش موثری ایفا می‌نماید. نسخه‌های اخلاط چهارگانه که مفصل در کتاب پیک شفا توضیح داده شده از بهترین روشهای پیشگیرنده از انواع سکته‌هاست. این نسخه‌ها خلطها و آلودگیها را از
ص: 91
بدن پاک می‌کند و مجرب‌ترین داروها در علاج این بیماری می‌باشند.
کار و ورزش
عدم تحرک و تنبلی باعث انهدام جسم و جان می‌شود. کاهلی یک بیماری اخلاقی است که زمینه را برای انباشته شدن مواد زائد در خون فراهم می‌سازد.
تعداد کثیری از مردم با توجیهاتی از قبیل بازنشستگی، کهولت سن، بیکاری، بی‌حوصلگی، مشکلات زندگی و بهانه‌های دیگر بتدریج مرگ زودرس خود را فراهم می‌آورند. میان‌سالان و کهنسالان توجه کنند به هیچ دلیلی نباید از ورزش و تحرک جسمی فاصله بگیرند از طرفی دیگر هرگاه به دلیلی دچار عدم تحرک شدند و نوع غذا و مقدار آن را متناسب با تحرک خویش کاهش دهند و غذاهای رقیق و لطیف و تحلیل‌برنده و بدون چربی و کم‌نشاسته مصرف نمایند.
علاج سکته بعد از وقوع
در علاج سکته باید نوع مزاج بیمار را در نظر گرفت بیشتر سکته‌های مغزی در مزاجهای سرد صورت می‌پذیرد ولی این قانون عمومیت ندارد. سکته‌های ناشی از فشار خون و سکته‌های بیماران دیابتی و سکته‌های عصبی می‌توانند در هر مزاجی رخ دهند. عوامل دیگری نیز در نوع سکته‌ها دخالت دارند. به‌هرحال نوع سکته در چگونگی تجویز دارو در طب سنتی در نظر گرفته شده است.
سکته‌های قلبی بیشتر به مزاجهای گرم هجوم می‌آورند به ویژه مزاجهای خونی (دموی). سکته‌های قلبی در همه انواع آن و سکته‌های مغزی از دیدگاه طب سنتی با اخلاط چهارگانه و کثیفی خون و غلظت خون ارتباط مستقیم دارد. تصور نشود هرکس فشار خون و چربی و اسید اوریک ندارد هرگز دچار سکته نخواهد شد بلکه عوامل دیگری نیز موثراند.
اقدامات فوری
طب سنتی اقدامات بسیار موثری برای بیماری که تازه سکته کرده در نظر گرفته است که بر روشهای طب غربی و طب غربزده برتری غیر قابل انکاری دارد.
ص: 92
1- اگر بیمار دچار سکته مغزی شده: بلافاصله پشت گوشها 10 عدد زالوی کوچک بیاندازید و پس از افتادن زالوها از خونریزی جای نیش جلوگیری نکنید اگر زالو در دسترس نبود در پشت گوشها یا وسط سر روی ملاج حجامت کنید. از نسخه زیر استفاده کنید.
نفوخ (دمیدنی در بینی)
سکته‌کرده را به هوش می‌آورد.
کندش و خربق سفید را بطور مستقیم ساییده و نرم کنید و جلوی بینی بیمار بگیرید یا در بینی او بدمید.
نفوخ دیگر
کندش یک واحد، تخم گشنیز 4 واحد، میخک نیم واحد. اجزاء را بکوبید و نرم کنید و مانند نفوخ قبلی عمل کنید.
نفوخ دیگر
مقداری خربق سفید را نرم کوبیده و در سرکه حل کنید و در بینی بیمار بدمید.
نطول (جوشانده‌ای که بر سر و روی بیمار بریزند)
شیح کوهی، مرمکی، شبت، صعتر، برگ ترنج، اکلیل الملک، بابونه، سداب، حاشا، مرزنجوش، آب.
از هرکدام 25 گرم بگیرید. نیم‌کوب کرده در سه من آب بجوشانید تا یک بند انگشت بالای داروها آب بماند. صاف کنید و کم‌کم بر سر بیمار و مهره‌های پشت بریزید و بیمار را بر بخار آن نگاه دارید و مدتی در آب آن بنشیند.
نسخه‌های اقدامات فوری بیماران سکته‌ای بسیار است که برای اجتناب از اطاله کلام از ذکر آنها خودداری می‌کنیم.
نکته: به محض بروز سکته مغزی بدون فوت وقت پشت هر گوش بیمار تا 10 عدد زالوی کوچک بیاندازید و از روشهای دیگر طب غربی چنانچه زالو در دسترس می‌باشد خودداری نمایید.
2-
اگر بیمار دچار سکته قلبی شده است:
اشاره
- سکته از غلبه خون است.
ص: 93
- سکته همراه با فشار خون است.
- تعدادی از عروق منتهی به قلب بسته شده است.
- انسداد در عروق عضلات قلب روی داده است.
- قبل از سکته به بیمار شوک عصبی شدید وارد شده است.
- بیمار دچار نفس‌تنگی است.
- نبض بیمار ضعف یا قطع شده است.
در هر حال رگ دست چپ ما بین انگشت کوچک و انگشت بعدی را با تیغ بزنید و تا یک استکان خون بگیرید و این حد اقل خونگیری است که به تناسب نیاز افزایش می‌یابد. از نفوخاتی که در سکته مغزی ذکر شد استفاده کنید و اگر خون گرفتن از ما بین دو انگشت امکان نداشت شاه‌رگ دست چپ را بزنید. و اگر نیاز بود شاه‌رگ دست راست را هم بزنید.
درمان سکته‌ها بعد از اقدام فوری
اشاره
1- اگر بیمار دچار سکته مغزی شده باشد:
مزاج بیمار را تشخیص بدهید گرچه بسیاری از سکته‌های مغزی در غلبه سوء مزاج سرد ایجاد می‌شود اما این حکم عمومیت نداشته و تشخیص مزاج ضروری است. در تجویز داروها حالات معده، یبوست، فشار خون، غلظت و چربی خون و بیماریهای قبلی بیمار باید در نظر گرفته شود. به طور کلی نسخه‌های زیر در انواع سکته‌ها عمومیت داشته و لازم الاجراست:
رژیم 15 روزه
عرق شاهتره، خاکشی، ترنجبین
یک روز در میان دو لیوان عرق شاهتره را داغ کنید تا به حد جوش برسد و بلافاصله آن را داغ‌داغ روی سه قاشق غذاخوری خاکشی که از قبل تمیز کرده‌اید بریزید و بجای صبحانه میل کنید. اگر بیماری دیابت در کار نیست کمی شیرین کنید. تا ظهر چیزی نخورید مگر آب کمپوت یا فرنی رقیق.
روز بعد 3 قاشق غذاخوری ترنجبین را در 5/ 1 لیوان آب جوش حل کرده
ص: 94
صاف کنید و بجای صبحانه میل کنید و تا ظهر مثل روز قبل عمل کنید.
مسهل عام
اشاره
سناء مکی 50 گرم، گل سرخ 50 گرم، ترنجبین 25 گرم، گل ختمی 25 گرم تخم کتان 25 گرم، افسنتین 25 گرم.
داروها را نیم‌کوب کنید، بعد از ظهرها یک الی دوبار هر بار یک قاشق غذاخوری را در 2 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند صاف کنید و کمی شیرین کرده میل کنید. این دارو باید ایجاد اسهال کند. چنانچه در هر بعد از ظهر با یک‌بار مصرف آن اسهال ملایمی ایجاد شود به همان یک‌بار اکتفا و چنانچه لازم است دوبار در هر بعد از ظهر مصرف شود تا اسهال ایجاد شود.
ظهرها یک روز در میان و در صورت لزوم هر روز، بجای هر نوع غذا سوپ گشنیز که با اسفناج یا برگ چغندر، همراه با عدس و کمی برنج و ماهیچه گوسفند یا مرغ بدون چربی و آلوی بخارا و زیره سیاه پخته شده باشد میل کنید.
شبها بجای هر نوع غذا یکی از موارد زیر را انتخاب و میل کنید:
- کته گشنیز یا شوید با سالاد کاهو یا شربت سکنجبین و در صورت تمایل کمی گوشت گوسفند یا مرغ آب‌پز بدون چربی که با کمی پیاز و زردچوبه و نمک طبخ شده باشد.
- سیراب و شیردان گوسفند با پرز و بدون چربی با چاشنی آب‌لیمو یا سرکه خانگی. نخود را خیس کرده آب آن را دور ریخته و با سیراب و شیردان با شرایط بالا طبخ شده و میل شود.
- نخود را به تنهایی پخته و با روغن زیتون و آب‌لیمو مخلوط و میل کنید.
- گوشت پرندگانی مانند کبک و تیهو و گنجشک و کبوتر و امثال آنکه بدون چربی بوده و این پرندگان همواره در جنب‌وجوش و پرواز باشند. در طول مدت 15 روز بیمار به کلی از مصرف سوسیس و کالباس و سرخ‌کردنی و چربی و شیرینی‌جات قنادی و چیپس و خامه و انواع ساندویچ و پیتزا و هر نوع غذای یبوست‌آور پرهیز کند.
چنانچه سردی بر مزاج بیمار غلبه دارد نسخه زیر را طبق دستور مصرف کنید:
ص: 95
نسخه
گاوزبان، سنبل الطیب، نعناع، بادرنجبویه، تخم شنبلیله، قدومه، لیموی عمانی،
ادویه را نیم‌کوب و روزی دوبار ظهر و شب بعد از هر غذا یک قاشق غذاخوری را در یک و نیم لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند صاف کنید شیرین کرده و میل کنید. نسخه‌های جوشانده بسیار متنوع است و ناچار از ذکر آنها خودداری می‌کنیم اگر بیمار دارای مزاج گرم بوده و یا دچار فشار خون و قند خون می‌باشد از نسخه جوشانده زیر استفاده کنید:
گاوزبان، سنبل الطیب، تخم شنبلیله، قرقات، گل ختمی، اسفرزه، گزنه، بولاغ اوتی
مانند نسخه قبل عمل کنید. مقدار مصرف و دفعات آن براساس نیاز تجویز می‌شود. نسخه‌های مشابه این جوشانده نیز بسیار متنوع است. بلعیدن روزانه یک عدد سیر خام بسیار مفید است. بعد از 15 روز که درمان‌ها را انجام دادید مرحله بعد یعنی خون‌درمانی را شروع کنید:
خون‌درمانی
اشاره
سکته چه مغزی و چه قلبی باشد باید سه دوره خونگیری پشت گوش و دست‌وپاها انجام گیرد و پس از پایان، خونگیری سه ماه بعد دوباره از سرگرفته شود. گرچه ممکن است در همان مرحله اول که خونگیری از پشت گوشها انجام می‌شود لخته‌های عروق سر از میان برود اما ادامه درمان و خونگیری ضرورت تام دارد.
مرحله اول زالو پشت گوشها
اشاره
پشت هر گوش تعداد 10 عدد زالوی کوچک بیاندازید، صبر کنید تا زالوها کاملا سیر شده و خودبه‌خود از پشت گوشها جدا شوند سپس جای نیش‌ها را با پنبه آغشته به الکل یا بتادین یا محلول‌های ضدعفونی‌کننده دیگر تمیز کنید و از رساندن آب به جای زخم جلوگیری نمایید. پس از بند آمدن خونریزی داروهای زیر را طبق دستور آماده کنید و انجام دهید. تجربه نشان داده که پس از خونگیری با زالو تا قطع خونریزی چنانچه هیچ‌گونه داروی ضدعفونی‌کننده بکار نرود
ص: 96
احتمال عفونت بسیار کم می‌باشد مشروط بر اینکه پس از قطع خونریزی داروی گیاهی زیر ضماد شود.
ضماد زخم زالو
تخم گشنیز، آویشن، گل ختمی.
داروها را آسیاب کرده و با آب جوش خمیر کنید و روی موضع ضماد نمایید تا 24 ساعت باز نکنید و بگونه‌ای ببندید که همواره مرطوب باقی بماند.
داروهای جوشانده را همچنان ادامه دهید و میزان مصرف را روزی سه بار بعد از هر غذا برسانید. داروهای دمنده در بینی (نفوخ) و آبزن‌ها (نطول) را ادامه دهید.
مرحله دوم زالو پشت دستها
پشت هر دست ما بین انگشت کوچک تا انگشت سوم روی هر دست تعداد 10 عدد زالوی متوسط بیاندازید و تمام دستورات مرحله اول را به اجرا گذارید.
این مرحله 20 روز پس از مرحله اول زالودرمانی انجام می‌شود. داروهای جوشانده و نفوخ و آبزن‌ها را ادامه دهید.
مرحله سوم زالو روی پاها
روی قوزک‌های بیرونی تا انگشت سوم پا، روی هر پا تعداد 10 عدد زالوی درشت بیاندازید و کلیه دستورات مراحل قبل را به اجرا گذارید.
حجامت
اشاره
حجامت بیشتر نقش پیشگیرنده در سکته‌های مغزی و قلبی دارد. برای درمان سکته‌های پس از وقوع بهترین روش زالودرمانی است. چنانچه زالو در دسترس نبود حجامت عام و سپس حجامت پشت و در مرحله دیگر حجامت روی ساقین باید انجام شود.
حجامت چرخان
حجامت چرخان حجامت خشک و بدون خونگیری است. عضو بی‌حس
ص: 97
شده را بادکش کرده و بادکش با قدرت دست بدون آنکه هوا وارد لیوان شده و باعث جدایی از پوست گردد، می‌چرخانند. مسیر حجامت چرخان برای فلج سکته از ساق پا به سمت پشت زانو و باسن و سپس ادامه آن در مسیر اندام‌های فلج شده تا پشت گردن است. هر شب یا یک شب در میان و یا دو شب در میان بسته به نیاز بیمار باید تکرار گردد. حجامت چرخان در کنار مراحل دیگر درمان بیماری را سریع و کمک قابل ملاحظه‌ای در گرداندن حس و حرکت در اعضای بی‌حس شده بیمار می‌کند. بیمار بجای استفاده از فیزیوتراپی از حجامت چرخان و ماساژ با روغن استفاده کند چرا که به مراتب نتایج چشمگیر و غیر قابل مقایسه‌ای نسبت به فیزیوتراپی خواهد گرفت.
تدهین (مالش) روغن ریحان
ریحان سبز تازه- سه کیلو، روغن کنجد- یک کیلو.
آب ریحان را بگیرید و با روغن کنجد روی آتش ملایم آن‌قدر بجوشانید تا آب برود و روغن بماند یک روز در میان تمام بدن را غیر از محل وضو مالش دهد و 5 روز یک‌بار زودتر حمام نروید. مالش با روغن‌هایی همچون روغن سیاه‌دانه، روغن اسقیل، روغن قسط، روغن جوز هندی، روغن کنجد، روغن زیتون و روغن کرچک و سقز به تنهایی یا مخلوط با هم مفید است. نسخه‌های مالش برای سکته بسیار متنوع است که از ذکر آن خودداری می‌کنیم.
داروهای دودکردنی
هر روز به اندازه یک ماش صمغ عربی را سر سنجاق کرده آتش بزنید و پس از خاموش کردن در بینی بیمار دود کنید. نسخه‌های دودکردنی نیز متنوع بوده لذا از ذکر آن خودداری می‌کنیم.
یبوست و اثر درمانی حقنه در سکته
در بیماران سکته‌ای، برای درمان یبوست، بهترین روش حقنه کردن (تنقیه است) نسخه زیر برای سکته و فلج و صرع و همه بیماریهای سرددماغی و قولنج بلغمی علاوه بر دفع یبوست بسیار مفید است.
ص: 98
شحم الحنظل، قنظوریون دقیق، نانخواه (زنیان)، شبت از هرکدام یک مشت، انجدان، حلبه (شنبلیله)، سداب، سکبینج (سکبینه)، زهره گاو، بوره ارمنی، روغن بادام تلخ، عسل، آب.
داروها را در یک من آب بجوشانید و صاف کنید سپس بوره و سکبینج و زهره و عسل را در آن بیامیزید و هربار 50 تا 80 مثقال حقنه کنید.
شرایط استعمال حقنه
اکثر اطباء اظهار داشته‌اند که مقدار حقنه باید حدود 50 مثقال تا 80 مثقال باشد چنانچه مقدار دارو کم باشد اثر آن به اعضای بدن بخصوص اعضای عالی بدن نمی‌رسد و چنانچه زیاد از حد باشد ضرر آن زیاد است. حرارت و گرمای داروی حقنه هنگام استعمال باید متعادل باشد یعنی مایل به گرمی یا مطابق با گرمی داخل بدن باشد. داروی حقنه نباید زیاد غلیظ و برعکس نباید زیاد رقیق باشد. اگر داروی حقنه سرد باشد ایجاد باد و نفخ شدید می‌شود و اگر زیاد گرم باشد باعث زخم در روده‌ها و اگر زیاد رقیق باشد باعث جذب و انتشار آن در بدن شده و ضررهایی به بار می‌آورد و یا اینکه اثری نخواهد داشت و رقت و غلظت حقنه را باید با شدت بیماری تعیین نمود.
بهترین وقت حقنه فصل سرما است و در پاییز و زمستان در مناطق سرد و یا هنگام روز که هنوز هوا گرم نشده و یا شب که هوا خنک شده است. استعمال حقنه در گرمای شدید مانند استعمال داروی زیاد گرم یا داغ است که باعث گرفتگی و غش می‌شود.
مسهل عام
اگر انجام حقنه امکان‌پذیر و یا کافی نبود از جوشانده مسهل عامل که در بخش درمان سکته‌ها قید شده استفاده کنید.
ضماد سکته مغزی
از میان تعداد زیادی نسخه‌های ضماد به یکی از آنها اشاره می‌کنیم.
جندبیدستر، خردل، سرکه.
داروها را کوبیده و نرم کرده و در هنگام بیداری بر سر بیمار ضماد کنید از 1 تا چند ساعت به تناسب نیاز بماند. اجزای خشک مساوی است.
ص: 99
لکنت زبان در بیمار سکته‌ای
اشاره
یکی از آثار ناخوشایند سکته‌های مغزی از کار افتادن عصب زبانی مغز است که گاه به‌طور کامل و گاه نسبی حادث می‌شود. درمان آن پس از گذراندن مرحله 15 روزه پاکسازی عبارت است:
1- نسخه‌های مکیدنی
زنیان، صمغ عربی، زیره سیاه، زنجفیل، خولنجان، عسل، اجزاء مساوی است.
ادویه را بکوبید و کاملا نرم کنید و سپس با مقداری عسل مخلوط و خوب بورزید تا به شکل خمیر سفت درآید در قالب‌های دلخواه شکل بدهید و هر روز تعدادی از آن را مانند شکلات یا آب‌نبات بمکید.
2- بیمار را هر روز وادار به سوت زدن کنید. جمع کردن لب‌ها و تلاش برای سوت زدن بتدریج لکنت زبان را کاهش می‌دهد.
3- تخم کبوتر
هفته‌ای سه عدد تخم کبوتر را با روغن گردو مخلوط و زیر فک و گلوی بیمار ماساژ دهید یا اینکه تخم کبوتر را با روغن گردو یا زیتون یا زعفران یا سرکه بصورت ضماد زیر فک بیمار ببندید.
تدهین (مالش با روغن)
هفته‌ای چندین بار با یک یا مخلوطی از روغنهای گردو، جوز، قسط، سیاه‌دانه، دارچین، خولنجان، زیر آرواره‌ها را مالش دهید.
تقویت کلی بیماران سکته‌ای
نسخه زیر علاوه بر کمک به علاج این بیماران در تقویت مزاج و ایجاد نشاط و رفع خستگی و ناامیدی آنان موثر است: عرق بیدمشک، عرق کاکوتی، عرق شاه اسپرم، عرق بادرنجبویه، عرق بهارنارنج، عرق نعناع، نبات، آب نارگیل، آب سیب، آب انگور، از هرکدام نیم کیلو، زعفران مقداری.
عرق‌ها را به مدت 10 دقیقه بجوشانید. نبات را بکوبید و پودر کنید. سپس با آب نارگیل و سیب و انگور مخلوط نمایید و اضافه کنید و 10 دقیقه دیگر بجوشانید و زعفران را اضافه کنید و به مدت 10 دقیقه دیگر بجوشانید. پس از خنک
ص: 100
شدن در یخچال بگذارید و نصف استکان صبح و نصف استکان غروب میل کنید.
برای تقویت و علاج و پیشگیری از سکته داروی زیر مفید است.
میخک (قرنفل) 9 گرم پودر کنید و هر روز در یک لیوان شیر با کمی شکر حل کرده و میل کنید.
درد عضلات در بیماران سکته‌ای
چنانچه در عضلات و ماهیچه‌های بدن درد ایجاد شود از نسخه زیر کمک بگیرید.
بوزیدان، سورنجان.
ادویه را پودر کرده و هر روز صبح و شب هربار یک قاشق مرباخوری با آب یا همراه با کمی عسل میل کنید.
طپش قلب در بیمار سکته‌ای
چنانچه بیمار از طپش قلب رنج می‌برد از نسخه زیر استفاده کنید که هم برای علاج سکته و هم برای طپش قلب مفید است.
گاوزبان سنبل الطیب، بادرنجبویه، افسنطین، مرزنجوش، بهارنارنج، پونه یا کاکوتی، تخم خشخاش، گزنه، بابونه، بسفاویج. اجزاء مساوی می‌باشد.
داروها را کاملا مخلوط کرده و کمی بکوبید و هربار یک قاشق غذاخوری از آن را در 5/ 1 لیوان بجوشانید تا یک لیوان بماند صاف کرده و کمی شیرین کرده میل کنید روزی سه وعده هربار بعد از غذا میل شود. اگر همراه طپش قلب، بیماری تیروئید وجود دارد به داروها عناب و تاجزیری اضافه کنید.
بی‌خوابی در بیمار سکته‌ای
برای درمان بی‌خوابی از همان داروی طپش قلب استفاده کنید و هر شب نصف استکان عرق بهارنارنج و نصف استکان عرق تارونه با هم مخلوط کرده میل کنید.
خواب زیاد در بیمار سکته‌ای
خواب زیاد در بیمار سکته‌ای در اثر آلودگی و غلظت خون و غلبه سردی است در این صورت درمان همان تصفیه خون براساس مزاج بیمار، خونگیری و دفع خلط بلغم است و وادار کردن بیمار به تحرک مثلا پیاده‌روی کاملا الزامی است.
ص: 101
فشار خون
اشاره
فشار خون می‌تواند باعث پارگی مویرگهای مغز شده و ایجاد سکته نماید.
علاج آن علاوه بر زالودرمانی که شرح آن گذشت، استفاده از داروهای ضد فشار خون است.
1- از عصبانیت و حرص خوردن پرهیز کنید و تماشای مناظر زیبا و آرامبخش را در برنامه روزانه قرار دهید.
2- روزانه یک عدد سیر خام قورت بدهید.
3- نسخه زیر را به کار ببرید.
چای مکه، عناب، تخم گشنیز، زرشک، گاوزبان، اجزاء مساوی می‌باشد.
داروها را کاملا مخلوط و نیم‌کوب کنید و هربار یک قاشق غذاخوری از آن را در 5/ 1 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند. صاف کرده کمی شیرین کنید میل کنید روزی یک تا سه بار به تناسب نیاز انجام دهید. به جای زرشک می‌توانید قرقات بکار برید.
نسخه دیگر:
تخم گشنیز، آب‌غوره خانگی.
یک شیشه معمولی را از آب‌غوره خانگی و ثلث آن تخم گشنیز پر کنید و تا سه روز به آن دست نزنید. پس از آن تخم گشنیز را در آب‌غوره مالش دهید تا مواد آن کاملا در آب‌غوره حل شود. در روز به میزان نیاز از یک استکان یا بیشتر میل کنید.
مصرف نمک و چربی بخصوص شبها مضر می‌باشد. امام ششم (ع) فرموده‌اند مصرف نمک و چربی از سن چهل‌سالگی به بعد شبها مضر است.
4- در صورت نیاز می‌توانیم مقداری حنا با آب‌غوره خانگی خمیر کرده و هر شب به کف پا ببندید و تا صبح باز نکنید.
نسخه دیگر:
ماء الجبن یا آب پنیر
به تنهایی یا علاوه بر درمانهای قبلی، هر روز ناشتا دو لیوان آب پنیر میل کنید طرز تهیه آن به شرح زیر است:
ص: 102
مقداری شیر گاو یا گوسفند یا بز را پس از 20 دقیقه جوشاندن با یک کیلو آب‌غوره خانگی مخلوط و پس از بریدن شیر همه را در یک کیسه کتانی ریخته و آب آن را در ظرف شیشه‌ای نگهداری کنید.
اضافه وزن در بیماران سکته‌ای
وزن اضافه بر قلب و عروق و مفاصل فشار آورده لذا قبل و بعد از سکته باید به علاج آن اهتمام ورزید. در کم کردن وزن باید وضعیت جسمی و نوع مزاج بیمار را در نظر گرفت و رژیم‌های غذایی متناسب و داروهای مخصوص اعمال نمود. کاهش وزن بیمار بهتر است با روش متعادل به میزان 6 تا 9 کیلو در ماه صورت پذیرد.
رژیم غذایی برای کاهش وزن بیمار
اشاره
چه در پیشگیری سکته و چه در علاج آن و به‌طور کلی برای افراد چاق مفید است.
صبح‌ها 6 عدد میوه خام که هرکدام به اندازه یک سیب درختی باشد. گرمی و سردی میوه‌ها براساس سردی و گرمی مزاج بیمار تعیین می‌شود تا ظهر به جزء میوه هیچ‌چیز مصرف نکنید. اگر به اندازه همه میوه‌ها فقط انگور میل شود موثرتر است. راه دیگر اینکه 20 عدد آلوی بخارا و مقداری تمر هندی که از شب قبل خیس شده بجای صبحانه میل شود. در مزاجهای سرد 10 عدد انجیر به آن اضافه کنید.
ظهرها از 5 نوع ناهار زیر به دلخواه و به تناسب مزاج انتخاب کنید.
1- سبزی گشنیز با اسفناج یا برگ چغندر و عدس و یک قاشق غذاخوری برنج با ماهیچه گوسفند یا مرغ بدون چربی با آب‌غوره خانگی.
2- کرفس، کدو، ریواس، کنگر، بادمجان، گوجه‌فرنگی، کلم، گل‌کلم، شلغم، پیاز و سیر با گوشت گوسفند یا مرغ بدون چربی با چاشنی آب‌غوره. از مواد فوق هرکدام که در دسترس بود بکار برید.
3- قارچ آب‌پز با سالاد کاهو و شربت سکنجبین.
در مزاجهای سرد می‌توان بجای سالاد کاهو از سبزیهای دیگر استفاده کرد.
4- سینه مرغ آب‌پز شده با سالاد کاهو و شربت سکنجبین.
ص: 103
5- دویست گرم نان جو با یک عدد موز.
شبها
1- کدوی آب‌پز یا بخار یا خام. برای سردمزاجان بادمجان آب‌پز یا خام که در ماست کم‌چرب با چند پره سیر مخلوط شده باشد با یک کف دست نان.
2- سالاد کاهو با شربت سکنجبین یا سرکه شیره انگور یا بجای کاهو سبزیهای دیگر برای تسریع روند لاغری از جوشانده زیر نیز می‌توانید بهره برید.
3- زیره سیاه، زیره سبز، مرزنجوش، تخم گشنیز، آویشن، لیموی عمانی، زنیان، اجزاء مساوی است.
4- داروها را مخلوط و نیم‌کوب کرده و روزانه یک تا سه بار هر بار یک قاشق غذاخوری با یک و نیم لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند صاف کنید و میل کنید.
درمان سکته‌های قلبی به‌طور اخص
1- بعد از اقدامات فوری که در بخش‌های قبل گذشت رژیم 15 روزه را انجام دهید و ماء الجبن را به مقدار روزانه 2 لیوان به هنگام خالی بودن شکم مصرف کنید.
2- یبوست بیمار را با داروهای مسهل متناسب با مزاج برطرف کنید.
3- از حقنه‌های ضد سکته استفاده کنید.
4- هر روز یک تکه صمغ عربی سر سنجاق سوزانده و دود آن را در بینی بکشید از داروهای خوش‌بو مانند: مشک، میخک و غیره استشمام کنید.
5- هر روز یا یک روز در میان از داروی انفیه (عطسه‌آور) که در بخش‌های قبلی گذشت استفاده کنید.
6- زالودرمانی را پس از رژیم 15 روزه و در صورت اضطرار قبل از آن از پشت گوشها شروع و 20 روز بعد پشت دستها و 20 روز بعد روی پاها انجام بدهید.
7- 15 روز پس از خونگیری با زالو از بین دو کتف مبادرت به حجامت کنید.
حدود 3 ماه بعد برای تکمیل درمان دوره کامل خون‌درمانی را با زالو تکرار کنید.
8- تفریح و شادابی روحی بیمار را در دستور کار قرار دهید و از ابراز نگرانی و ناله اطرافیان جلوگیری کنید.
ص: 104
علاج انسداد عروق منتهی به قلب
کلیه درمانهای سکته قلبی را انجام دهید.
علاج انسداد عروق ماهیچه قلب
کلیه درمانهای سکته قلبی را انجام دهید.
بزرگ شدن و چربی اطراف قلب
کلیه درمانهای سکته قلبی را انجام دهید.
نسخه‌هایی از کتب قدیمی برای تقویت قلب و مغز
در طب سنتی نسخه‌های فراوانی برای پیشگیری و درمان و تقویت قلب و مغز به کار می‌رود. تعدادی از این نسخه‌ها را برای استفاده عموم نقل می‌کنیم.
سرطان (خرچنگ) زنده را در ظرف مسی به قدری باید برشته کرد که بتوان آن را سایید. 10 قسمت آن را با 5 قسمت جنتیانا و یک قسمت کندر بسایید و در ایامی که مسهل مصرف نمی‌شود هر روز صبح 6 گرم و شب 6 گرم با آب سرد تناول کنید.
آب پودنه بهری که روزی 100 مثقال به مدت 3 روز تا یک هفته تناول شود مجرب است.
آب پیاز که روزی 100 مثقال و در 3 الی 4 نوبت در روز میل شود مجرب است شربت گاوزبان برای تقویت قلب و ایجاد نشاط و شادابی بسیار مفید است.
یک من آب گاوزبان تازه را با قند بجوشانید تا قوام آید با قدری گلاب دو سه جوش دیگر بدهید و هربار نیم استکان آن را با عرق بیدمشک و عرق بادرنجبویه میل کنید.
شربت گاوزبان دیگر
اشاره
از شربت قبلی قوی‌تر است.
گل‌گاوزبان 30 گرم، بادرنجبویه، صندل ساییده، گل سرخ، سنبل الطیب، اشنه و زعفران از هرکدام 3 گرم، قند 5/ 0 کیلو، مشک 5/ 1 گرم، کافور 2/ 0 گرم.
داروها را با یک کیلو آب بخیسانند و بجوشانند و صاف کنند و با قند به قوام آورند و کف روی آن را بگیرند و در آخر زعفران مشک و کافور را وارد کنند و به
ص: 105
تناسب نیاز مصرف نمایند.
نسخه دیگر
خون را تصفیه و قلب را سبک و آرام می‌سازد.
گل‌گاوزبان، افسنتین، تخم شنبلیله، عناب، دم اسب، لیموی عمانی، بولاغ اوتی، گزنه، گل ختمی، گل سرخ.
اجزاء را مساوی بگیرید و نیم‌کوب کنید. روزی سه بار هربار یک قاشق غذاخوری را با یک و نیم لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند، صاف کنید و کمی شیرین کرده میل کنید.
جوشانده کاکل ذرت به تنهایی روزی سه بار خون کبد و قلب و کلیه را تصفیه می‌کند و برای سکته قلبی و مغزی هر دو مفید است.
جوشانده گزنه به تنهایی روزی چهار بار برای سکته‌های قلبی مجرب است مشروط بر آنکه کاهش قند خون که در اثر مصرف گزنه به وجود می‌آید با سرکه شیره انگور به میزان حد اقل سه لیوان جبران گردد. بیماران دیابتی مبتلا به سکته نیاز به خوردن سرکه شیره ندارند. گزنه همیشه باید در ظرف استیل یا لعابی یا سنگی جوشانده شود.
شربت انار
خون را تصفیه و برای مزاجهای گرم بیشتر مفید است. آب انار می‌خوش یک من، قند 5/ 0 من
آب انار را آن‌قدر بجوشانید تا به قوام آید، کمی رب انار به آن اضافه کنید و دو سه جوش دیگر بدهید. روزی یک قاشق آن را در کمی آب حل کرده و میل کنید و هر روز یک قاشق غذاخوری کوبیده گل سرخ را با قند و گلاب تناول کنید و یا روزی سه بار هربار یک قاشق چای‌خوری گل قندعسلی آفتابی را با مقداری آب میل کنید.
شربت عناب
عناب 5/ 0 کیلو، گشنیز خشک 35 گرم، عدس 35 گرم، بیخ کاسنی 35 گرم، آب 5 کیلو، شکر 2 کیلو.
داروها را در آب آن‌قدر بپزید تا به ثلث برسد در روز 45 گرم میل کنید.
ص: 106
شربت عناب دیگر
عناب 5/ 0 کیلو، اصل السوس 5/ 0 کیلو، در 2 من آب خیس کرده پس از یکی دو روز در آب خودش بسایید و با نیم کیلو قند بجوشانید تا به قوام آید.
شربت تخم گشنیز
برای سکته همراه با فشار خون یا قند خون یا هر دو با هم مفید است.
آب‌غوره خانگی یک بطری، تخم گشنیز یک ثلث بطری.
مفرخ یاقوتی شیخ ابو علی
اشاره
یاقوت سرخ رمانی 1 مثقال، حجریشب 3 گرم، عقیق 3 گرم، طلا 2 گرم، نقره 1 گرم، غریقون 7 گرم، فلفل 7 گرم، زنجفیل 7 گرم، قرنفل 7 گرم، حجر ارمنی 5/ 4 گرم، لاجورد 5/ 4 گرم، نمک نفطی 5/ 4 گرم، زردنباد 5/ 4 گرم، لسان الثور 5/ 4 گرم، ناردین 5/ 3 گرم، حماما 5/ 3 گرم، وج 5/ 3 گرم، ساذج 5/ 3 گرم، زوفا 5/ 3 گرم، دارچینی 5/ 3 گرم، صعتر 5/ 3 گرم، حاشا 5/ 3 گرم، زوفا 5/ 3 گرم، زیره 5/ 3 گرم، مشک طرامشیح 5/ 2 گرم، فطر السالیون 5/ 2 گرم، مرصاف 5/ 2 گرم، حجر الیهود 5/ 2 گرم، تخم کرفس 5/ 2 گرم، زعفران 5/ 2 گرم، فلفل سفید 5/ 2 گرم، عاج 5/ 2 گرم، عسل صاف ثلث همه داروها.
ادویه را کوبیده و نرم کنید و با عسل ممزوج نماید هر روز یک مثقال آن را به صورت شربت درآورید و میل کنید.
مفرح دیگر
مروارید 5 گرم، بسد 5 گرم، زعفران 5/ 2 گرم، مصطکی 10 گرم، دارچین 5 گرم، گاوزبان 10 گرم، آویشن 5 گرم، پوست نارنج 5 گرم، کهربا 5 گرم، بهمن سفید 10 گرم، زرنباد 5 گرم، اشنه 5 گرم، مغز تخم کدو 20 گرم، تخم خرفه 5 گرم، تخم زردک 5 گرم، شبدر 5 گرم، فرنجمشک 5 گرم، طباشیر 5 گرم، درونج 5 گرم، عود هندی 5 گرم، گل سرخ 5 گرم، هل غراب 5 گرم، بادرنجبویه 10 گرم، عسل یک کیلو.
ادویه را پودر کنید و با یک کیلو عسل ممزوج نمایید اگر مقداری آب طلا و نقره و آب لعل به این معجون اضافه کنید مفرح‌تر و جامع‌تر می‌شود.
مفرح دیگر
مزاج آن گرم است.
ص: 107
بسباسه 5 گرم، جوز هندی 5 گرم، هل غراب 5 گرم، گل سرخ 10 گرم، قرنفل 5 گرم، مصطکی 10 گرم، سنبل 5 گرم، اسارون 5 گرم، زعفران 5/ 2 گرم، عود 5 گرم، عسل 250 گرم.
ادویه را پودر کنید و با عسل ممزوج کنید و روزی سه قاشق غذاخوری میل کنید.
مفرح خنک
طباشیر 10 گرم، گل سرخ 10 گرم، تخم گشنیز 10 گرم، شربت سیب نیم کیلو.
همه را نرم کوبیده با شربت سیب ممزوج و روزی سه قاشق غذاخوری میل کنید.
مفرح اعظم
اشاره
شاهتره 10 گرم، بادرنجبویه 10 گرم، گاوزبان 10 گرم، بهمن سرخ 10 گرم، بهمن سفید 10 گرم، گل مختوم 5 گرم، طباشیر 5 گرم، زعفران 5/ 2 گرم، درونج 5 گرم، زرنباد 5 گرم، کبابه 10 گرم، هلیله کابلی 5 گرم، ابریشم 5 گرم، صندل سفید 5 گرم، پوست خارجی پسته 5 گرم، هل 5 گرم، مروارید 5 گرم، بسد 5 گرم، عود 5 گرم، آب‌طلا 5 گرم، آب نقره 5 گرم، قند یا شکر یا نبات 250 گرم، آب به 250 گرم، آب سیب 250 گرم، آب انار 250 گرم، آب‌لیمو 250 گرم.
ادویه را با شکر نرم کوبیده و خوب بسایید و در آب‌میوه‌ها بقوام آورید و روزی 3 قاشق مرباخوری میل کنید نسخه فوق علاوه بر تقویت قلب و مغز از بین برنده اخلاط فاسد و زایل‌کننده کسالت و برطرف‌کننده غم و اندوه و ترس و وحشت و موثر بر مالیخولیا و وسواس و صرع و تقویت حواس پنجگانه و مزید فهم و هوش بوده و برای نیروی باه بسیار نیکو موثر است.
مفرح دیگر
گاوزبان 15 گرم، بادرنجبویه 15 گرم، عرق بیدمشک یک بطری، گلاب یک بطری، زعفران 5/ 2 گرم، عسل 250 گرم.
گاوزبان و بادرنجبویه را با عرقیات بجوشانید تا نصف شود. سپس زعفران را ساییده و با عسل ممزوج و شربت بسازید و روزی سه قاشق غذ
اخوری میل کنید.
مفرح معتدل
اشاره
لؤلؤ 15 گرم، بسد 15 گرم، لسان الثور 15 گرم، کهربا 7 گرم، تخم کاسنی 7 گرم، صندلین 12 گرم، آمله پوست‌کنده 12 گرم، طباشیر 12 گرم، فرنجمشک 9 گرم، افتیمون 9 گرم،
ص: 108
سنای مکی 9 گرم، درونج 3 گرم، زعفران 3 گرم، کافور 1 گرم، عنبر 4 گرم، عود 5 گرم، شربت سیب یک کیلو.
ادویه را با شربت سیب بقوام آورید روزی 3 قاشق غذاخوری میل کنید.
مفرح دیگر
عرق بیدمشک یک بطری، عرق کاکوتی یک بطری، عرق شاه‌اسپرم یک بطری، عرق بادرنجبویه یک بطری، عرق بهارنارنج یک بطری، عرق نعناع یک بطری، نبات یک کیلو، آب به نیم کیلو، آب نارگیل نیم کیلو، آب انگور نیم کیلو.
عرقیات را 10 دقیقه بجوشانید، نبات را نرم بکوبید و با آب‌میوه‌ها مخلوط و به عرقیان اضافه نموده و 10 دقیقه دیگر بجوشانید. پس از خنک شدن در یخچال نگهداری نموده نیم استکان صبح و نیم استکان شب میل کنید.
نسخه‌های مفرح بسیار است که برای اجتناب از تطویل کلام از ذکر آنها خودداری می‌کنیم.
ص: 109
منابع و مآخذ
ذخیره خوارزمشاهی؛ تالیف سید اسمعیل جرجانی
تحفه حکیم مومن؛ تالیف حکیم محمد مومن
قانون؛ تالیف شیخ الرئیس ابو علی سینا
مخزن الادویه؛ تالیف محمد حسن خان خراسانی
اقرابادین کبیر؛ تالیف محمد حسن خان خراسانی
طب یوسفی؛ تالیف یوسف ابن محمد
دست‌نوشته‌های خطی
تجویزات استاد سید باقر حکیم
تجویزات استاد حسین ابراهیمیان
کتاب جامع پزشکی؛ تالیف دکتر جاوید اشترانی
کارنامه اسلام؛ تالیف دکتر عبد الحسین زرین‌کوب
فرهنگ اطلاعات دارویی؛ تالیف دکتر پریسا آبادیخواه، دکتر علیرضا تابان و دکتر سیامک بهنام
آثار نامطلوب داروها؛ تالیف گروهی از پزشکان
ص: 110