[ «ه»]
هدهد، مرغ سلیمان
در دوم گرم و خشک است.
هریسه
گرم و تر است. غذایی حاوی گوشت و حبوبات و گندم که مخلوط پخته شود. دیرهضم و مضر گرممزاجان و همینطور سردمزاجان و مصلح آن خوردن انگور است و نیز پختن مقدار کمی انگور در دیگ هریسه است.
هزاربندک، عصی الرّاعی
دو نوع سفید مرز و سرخ مرز است. سرد در سوم و خشک در اول است.
برای ریه مضر و مصلح آن انجیر و شربت بنفشه شکری و صندل است. مقدار خوراک دارویی آن تا 70 مثقال تجویز شده است.
هزارپا، اربع و اربعین
حیوانی سمّی است. مصلح و پادزهر نوع سمی آن کوبیدن بدن آن حیوان و نهادن بر عضو گزیده است. اگر در گوش برود درمان آن چکاندن روغن گرم در گوش و یا سرکه و نمک در گوش است.
هزارچشم، هوفاریقون، علف چای، گل راعی
سه نوع است: نوع اول آن گرم و خشک در سوم و خشکی آن بیشتر از گرمی آن است. نوع دیگر گرم و خشک در آخر دوم و نوع سوم در گرمی و خشکی از نوع
ص: 117
اول کمتر است. مضر گرممزاجان و مصلح آن سکنجبین است.
هلیله
تمامی انواع آن دارای طبع سرد در اول و خشک در دوم است. بعضی از اطباء مصرف هلیلهجات را در هنگام تب بکلی ممنوع کردهاند.
هلیله زرد
سرد در آخر اول و خشک در دوم است. فقط پوست آن مصرف میشود.
مضر تهیگاه و مصلح آن و هلیلههای دیگر عنّاب و سپستان است.
هلیله سیاه
سرد در وسط و خشک در دوم است. مضر جگر و مصلح آن عسل است.
هلیله کابلی
در برودت معتدل و در اول خشک و بعضی گرم به اعتدال گفتهاند. مضر دماغ و مصلح آن عسل است. مصرف خوراکی هلیلهها به تناسب نوع هلیله و مزاج شخص تا 2 مثقال و در مطبوخات تا 7 مثقال است.
همیشه بهار، ابرون
در آخر دوم گرم و در اول خشک همراه با نیروهای ذاتی قابض.
هندوانه
سرد در اول و دوم و تر در آخر است. تخم آن در دوم سرد و تر و همانند تخم کدوست در انفعالات. برای طحال و شخص سردمزاج و صاحب معده سرد مضر و مصلح آن عسل و گل قند است.
هویج، زردک
گرم در دوم و تر و برخی آن را گرم در اول میدانند همراه با رطوبت اضافی.
ص: 118
مضر گرممزاجان و مصلح آن پختن با گوشت بزغاله و داروهای سرد است.
[ «ی»]
یاسمین
در دوم گرم و خشک و تا سوم نیز گفتهاند. سردردآور گرممزاجان و بوئیدن زیاد آن باعث زردی رنگ رخسار و مصلح آن بنفشه و گل سرخ و سرکه است.
مقدار خوراک آن تا 3 درم است.
یاقوت
در گرمی و سردی معتدل و در دوم خشک و زرد آن در دوم گرم و خشک و کبود آن در اول گرم و در سوم خشک میباشد. مقدار خوراک دارویی آن از یک قیراط تا یک دانگ است.
یونجه، اسپست
گرم و خشک است. یونجه کوهی گرم و خشک در دوم است. تخم آن گرم و تر و از گیاه آن خشکتر است. مضر گرممزاجان و مصلح آن گشنیز و بقولات سرد است