گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد نهم
درمان سوء مزاج سرد کبد



اشاره

یکی از دو منضج زیر را صبح ناشتا انتخاب کنید:

منضج صبحگاهی

خاکشیر به میزان 3 قاشق غذاخوری را در یک لیوان آب جوش ریخته صبح ناشتا بخورد.

دومین منضج صبحگاهی

تخم شربتی، تخم بالنگو، فرنجمشک را مساوی بگیرید، صبح ناشتا یک قاشق مرباخوری آن را با نصف استکان گلاب و نصف استکان عرق بیدمشک و نصف استکان عرق بادیان یا عرق بادرنجبویه مخلوط و نوک قاشق چایخوری زعفران سائیده اضافه نموده، با شکر یا نبات شیرین کرده میل کند.

منضج کمکی

انیسون شیرین، بارهنگ، رازیانه.
از هرکدام مساوی بگیرید و در ماهی‌تابه بو بدهید تا همه اجزاء قهوه‌ای رنگ شوند، پودر کنید و با هموزن خودش شکر مخلوط و ساعتی بین صبح تا ظهر یک قاشق مرباخوری آن را با حدود یک استکان آب میل کند.
ص: 34

داروی قبل از ناهار و شام

پودر بیسموت گیاهی:
پودر شیرین‌بیان 60 گرم، پودر رازیانه و انیسون شیرین و نعناع از هرکدام 10 گرم و زیره سیاه و سبز از هرکدام 5 گرم «در مجموع 100 گرم.»
این دارو دارای خواص متعدد است. برای انواع سوءمزاج‌های سرد معده و کبد مفید و از عفونت معده جلوگیری کرده رطوبت‌های اضافی را جمع کرده معده و کبد را قوت می‌بخشد. ضدعفونی‌کننده دستگاه گوارش و امعاء است. انگل‌ها را می‌کشد و در علاج زخم معده و اثنی‌عشر بی‌نظیر است. اسهال را بند می‌آورد و کولیت روده تحریک‌پذیر را آرام می‌کند. ضد کم‌خونی بوده و فشار خون پائین را بخوبی تنظیم می‌کند. بلغم و سردی و ماده خلطی سرد را از معده پاک می‌کند. بادشکن و مقوی باه است و بخوبی روابط بین معده و کبد را تنظیم می‌کند.
قبل از ناهار و شام هربار یک قاشق مرباخوری آن را با مقداری شکر و کمی آب میل کند.

جوشاندنی مسهل عام

ترکیبات آن در قسمت درمان سوء مزاج گرم کبد آمده است، طبق دستور عمل کند. اگر با یک‌بار خوردن جوشانده مسهل اسهال ملایم به دفعاتی حدود 3 تا 4 بار ایجاد شد به همان یک‌بار بسنده کند وگرنه 2 تا 3 ساعت بعد تکرار نماید تا اسهال ملایم ایجاد شود.

رژیم غذایی بیمار به این شرح توصیه می‌شود

گوشت پرندگان گرم‌مزاج و پرانرژی مانند گنجشک، تیهو، درّاج، کبوتر و کبک مناسب است که بصورت آب‌پز و بخارپز پخته شده باشد. گوشت گوسفند بدون چربی و اگر گوسفند جوان باشد بصورت کباب لطیف میل شود. شب‌ها شام سبک و غذاهایی مانند کته شوید و امثال آن باشد. مرغ اگر مصرف می‌شود خانگی
ص: 35
باشد. سوپ‌هایی که همراه با سبزی‌هایی مانند گشنیز، شنبلیله و جعفری و ترخون و امثال آن باشد با گوشت پرندگانی که ذکر شد. پسته و مغز بادام و فندق و تا حدودی گردو و بادام هندی خوب است. بادام را در آب جوش از پوست قهوه‌ای جدا کرده مغز سفید آن را بصورت پوره با شربت عسلاب یعنی عسل که در آب جوش محلول شده باشد میل کند. با گزنه تر یا برگ کاسنی یا غازیاغی و کنگر خورشت درست کرده بخورد. اگر برنج می‌خورد پودر سبوس برنج را به میزان یک قاشق مرباخوری یا غذاخوری با یک لیوان برنج بپزند. پرهیز از چربی‌ها و شیر و مشتقات شیر و میوه‌های پرآب و رطوبت‌بخش و غذاهای دیرهضم و سنگین و گوشت گاو لازم است.

حقنه

حقنه بیماران مبتلا به سوء مزاج سرد کبد به شرح زیر است که در صورت نیاز و تشخیص پزشک در کنار سایر درمان‌ها قرار می‌گیرد.
شحم الحنظل، قنطوریون، نانخواه، شبت، سداب، شنبلیله از هرکدام حدود یک مشت، سکبینج، بوره ارمنی، از هرکدام 10 گرم.
داروها را باهم در یک لیتر آب بجوشانید تا نصف آن بخار شود، صاف کنید سپس عسل، روغن بادام شیرین از هرکدام یک لیوان، زهره گاو یک استکان، همه را در هم بیامیزید و طبق دستور حقنه هربار حدود 50 تا 80 مثقال آن را در یک نوبت حقنه کنید.

درمان سوء مزاج سرد کبد همراه با ماده

اشاره

ترش‌مزگی دهان، مرطوب بودن مدفوع و رنگ مایل به سیاه و سبز بدون زردی و خشکی. ماده همراه در صورت ازدیاد بیشتر از حالت عادی می‌تواند ایجاد تعفّن کرده و تب به بار آورد مانند حالاتی که در سوء مزاج سرد کبد گفته شد. سایر حالات متضاد با علائم سوء مزاج خشک است.
یکی از منضج‌های زیر را انتخاب کنید:
ص: 36

منضج صبحگاهی

خاکشیر به میزان 3 قاشق غذاخوری در یک لیوان آب جوش ریخته و با شکر یا نبات شیرین کرده میل کند و تا 2 ساعت چیزی نخورد. قوی‌تر می‌خواهد خاکشیر را در ماهی‌تابه بو بدهد تا قهوه‌ای‌رنگ شود. هموزن آن شکر اضافه کرده و پودر کند. هر روز صبح در یک لیوان آب جوش ریخته پس از نیم‌گرم شدن تناول کند. می‌تواند یک روز بصورت بوداده و یک روز بصورت معمولی طبق دستور بالا عمل کند و پس از مصرف تا 2 ساعت چیزی نخورد.

دومین منضج صبحگاهی

یک قاشق غذاخوری بارهنگ را با یک استکان عرق نعناع و یک استکان آب مخلوط و روی شعله داغ کند تا به حد جوش برسد سپس از روی آتش بردارد و بگذارد نیم‌گرم شود آنگاه با نبات یا شکر شیرین کرده میل نماید.

سومین منضج صبحگاهی

منضج بلغم:
بادرنجبویه، گل سرخ، پرسیاوش، بادیان، گل‌قند.
از هرکدام مساوی بگیرید و باهم مخلوط و با هاون برقی نیم‌کوب کنید و هربار صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری را با 2 لیوان آب روی شعله ملایم بجوشانید تا یک لیوان بماند، صاف کنید و با شکر شیرین کرده میل کند. تا 2 ساعت بعد چیزی نخورد.

طرز تهیه گل‌قند

مقداری گل محمّدی خشک‌شده را پودر کنید سپس با گلاب خمیر کنید و کف سینی پهن کنید و در آفتاب خشک کنید، 7 بار عمل خمیرکردن با گلاب را تکرار و خشک کنید. این دارو به تنهائی خواص متعددی دارد. برای رفع گرفتگی و
ص: 37
یبوست کودکان و دفع بلغم غلیظ در کودکان و بزرگسالان بسیار اثربخش است و در سایر موارد در نسخه‌های گوناگون برای زدودن آثار بلغم نافع و بدبوئی ادرار و مدفوع و عرق را زایل می‌کند.

منضج کمکی

انیسون شیرین، زیره سبز، بارهنگ، بادیان.
از هرکدام مساوی بگیرید و باهم مخلوط کنید و در ماهی‌تابه بو بدهید تا رنگ آن قهوه‌ای شود سپس با هموزن خودش شکر مخلوط و پودر کنید. هر روز ساعت حدود 10 صبح که تقریبا 2 ساعت از مصرف منضج صبحگاهی گذشته باشد یک قاشق غذاخوری آن را با یک استکان آب میل کند.

داروی قبل از ناهار و شام

پودر بیسموت گیاهی:
که در سطور بالا ترکیبات آن آورده شده است. هربار قبل از ناهار و شام یک قاشق مرباخوری تا غذاخوری آن را با آب و کمی شکر مخلوط کرده میل کند.

جوشاندنی مسهل عام

زیره سیاه و سبز، بادرنجبویه، سیاه‌دانه و تخم کرفس به میزان هر کدام 15 گرم را پس از نیم‌کوب کردن به وسیله هاون برقی، به مسهل عام اضافه کنید بعد از ظهرها یک الی 2 بار طبق دستور مسهل عام میل کند. معیار دفعات مصرف آن ایجاد اسهال ملایم بین 3 تا 4 بار اجابت مزاج در روز می‌باشد. بنابراین اگر یک‌بار جوشانده، اسهال مزبور را بوجود آورد به همان یک‌بار در روز اکتفا باید نمود و الا 2 بار و بیشتر به تناسب نیاز ضرورت پیدا خواهد کرد. این مهم باید مورد توجه پزشک و بیمار هر دو قرار گیرد.
اگر سوء مزاج سرد همراه با ماده و شدید است و قوی‌تر می‌خواهید با اضافه کردن داروی قبل از خواب در ادامه چینش داروها، علاج را قوت بیشتر ببخشید:
ص: 38

داروی قبل از خواب

عرق پونه، عرق نعناع، عرق زیره، عرق بادرنجبویه، گلاب از هرکدام یک پنجم لیوان باهم مخلوط کرده سپس آن را با نوک قاشق چایخوری زعفران ممزوج و با شکر شیرین کرده هر شب قبل از خواب میل کند.

غذای مبتلایان به سوء مزاج سرد کبد با ماده

غذاها تقریبا همان‌هایی است که در علاج سوء مزاج سرد کبد ذکر شد.

سوء مزاج خشک کبد و درمان آن

اشاره

زبان خشک و تشنگی روی‌آور است و رنگ متمایل به آبی بر ادرار ایجاد می‌شود و تعدادی از علامات غلبه خشکی در جاهایی از بدن نمایان می‌گردد.
چینش داروها را با رطوبت بخش‌ها پی می‌گیریم.

منضج صبحگاهی

تخم شربتی، تخم بالنگو، تخم خرفه، بارهنگ، قدومه شیرازی.
از هرکدام مساوی بگیرید و هر روز صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری آن را با یک استکان گلاب و یک استکان عرق بیدمشک با کمی شکر مخلوط و میل کند. تا یک ساعت بعد چیزی نخورد.

منضج کمکی

اسفرزه، خاکشیر، تخم شربتی، بالنگو، قدومه شیرازی، بارهنگ، گل بنفشه.
داروها را مخلوط کرده هر روز بینا بین صبح و ظهر یک قاشق غذاخوری آن را در یک لیوان آب خنک ریخته با کمی شکر میل کند. اسفرزه و تخم مرو جایز نیست که جوشیده شود یا در آب‌جوش ریخته شود، همینطور کوبیدن و پودر کردن این دو دارو نیز جایز نمی‌باشد.
ص: 39

مسهل عام

جوشاندنی مسهل عام را با نرمی بخش‌هائی مانند قدومه، سه‌پستان، تخم شربتی، تخم شلغم، بنفشه، نیلوفر، عناب و امثال آن مخلوط می‌کنیم و طبق دستور جوشانده عمل می‌کنیم تا اسهال لیّن در روده‌ها ایجاد شود و مزاج امعاء و احشاء و روده‌بندها و آوندهای کبد و کیسه صفرا و ماساریقا و ورید باب به تدریج نرم گردد.
برای رطوبت بخشیدن و نرمی بیشتر از 5 عدد انجیر و 10 عدد آلوبخارا و یا 5 عدد زردآلو و 5 عدد هلو و 5 عدد آلوبخارا که از شب در یک پیاله آب خیس کرده‌اید، روز بعد تناول گردد.
رژیم غذایی بیمار مبتنی بر غذاهای لینت‌بخش همراه با سبزیجات و میوه‌های جالیزی مانند کدوی خورشتی و کدوی حلوایی و امثال آن مناسب حال بیمار می‌باشد.
شربت‌های مختلف نیز می‌توانند در این زمینه یاری‌رسان باشند که بهترین آن‌ها را در کتاب شربت‌ها از مجموعه پیک شفا می‌توان انتخاب نمود.
مالش بدن با روغن‌هائی نظیر زیتون، کرچک و سقز و کنجد و امثال آنکه با هم مخلوط شده باشد می‌تواند در نرم و مرطوب کردن اعضاء و جوارح بیمار و رفع خشکی مؤثر واقع گردد.

سوء مزاج خشک کبد همراه با ماده

بسته به اینکه ماده همراه با سوء مزاج سودا یا صفرا باشد و یا سودای رسوب کرده از سقوط صفرا مبدّل به سودا شده باشد علامت‌ها متفاوت می‌باشد. علامت‌های واضح غلبه سودا یا صفرا را که توضیح داده شده در اینجا مدّ نظر داشته و به آن استناد کنید و مانند سوء مزاج قبلی داروها را بچینید.
ص: 40

سوء مزاج تر کبد و درمان آن

اشاره

بدن سست و بی‌حال است. تشنگی کم است و صورت سفید یا کمرنگ می‌شود. صورت برانگیخته و پف‌آلود می‌گردد، بویژه پس از برخاستن از خواب.
عدم تمایل به کار روزانه، بیحالی و بی‌حوصلگی روی‌آور می‌باشد.
یکی از دو منضج زیر را انتخاب کنید:

منضج صبحگاهی

ریواس، بادروج (ریحان کوهی)، ایرسا (ریشه بنفشه)، ریشه زرشک (آرغیس)، تخم کرفس، زبان گنجشک، زوفا.
از هرکدام مساوی بگیرید. با هاون برقی نیم‌کوب کنید طبق دستور همه نقوعات (جوشاندنی‌ها) هربار یک قاشق غذاخوری آن را با 2 لیوان آب روی شعله ملایم بجوشانید تا یک لیوان بماند صاف کنید و در صورت نداشتن دیابت با کمی شکر شیرین کرده صبح ناشتا میل کنید، تا حدود 2 ساعت بعد چیزی نخورد.

منضج صبحگاهی دیگر

خاکشیر، بارهنگ
مساوی بگیرید و در ماهی‌تابه بود بدهید تا قهوه‌ای رنگ شود. هر روز صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری آن را در یک لیوان آب با کمی شکر شربت درست کرده میل کند. حدود 2 ساعت چیزی نخورد.

منضج کمکی

انیسون شیرین، تخم کرفس، تخم جعفری، زیره سبز، طباشیر، عفص (میوه بلوط)، تخم یونجه.
از هرکدام مساوی مخلوط کرده و پودر کنید هربار بینا بین صبح و ظهر یک قاشق غذاخوری آن را با مقداری آب در یک استکان همراه با کمی شکر ممزوج و میل کند.
ص: 41

داروی قبل از ناهار و شام

پودر بیسموت گیاهی:
اجزاء آن در صفحات قبل ذکر گردید. قبل از هر غذا یک قاشق مرباخوری آن را با کمی آب و شکر مخلوط و میل کنید.

جوشاندنی بعد از ظهرها

مسهل عام را با تخم کاسنی، تخم کرفس، خارخاسک از هرکدام 25 گرم مخلوط و با هاون برقی آسیاب کرده طبق دستور مسهل عام آن‌قدر تناول کند تا روزانه 3 تا 4 بار شکم به حالت اسهال ملایم کار کند.

رژیم غذائی 15 روزه

ظهرها یک روز در میان بجای ناهار سوپ گشنیز میل کنید که با مواد زیر پخته شود: سبزی گشنیز، اسفناج یا برگ چغندر، عدس، کمی برنج، ماهیچه گوسفند یا مرغ بدون چربی، آلوی بخارا یا آلوچه.
شب‌ها شام از موارد زیر به دلخواه یکی را انتخاب کنید:
- کته گشنیز یا کته شوید با مرغ آب‌پز یا ماهیچه گوسفند، پس از آن کاهو و سکنجبین میل کنید.
- کدوی آب‌پز و گوشت هر نوع پرنده دلخواه، پس از آن کاهو و سکنجبین میل کنید.
- سیراب و شیردان جگر سفید (شش) گوسفند که چربی آن را گرفته‌اید ولی پرزهای آن را نگرفته باشند با چاشنی آب‌لیمو
پرهیز غذایی:
از خوردن غذاهای پرچرب، سرخکردنی و روغن‌های مایع و جامد نباتی، سوسیس، کالباس، نوشابه، چیپس، پفک و اغذیه بسته‌بندی، آب یخ، ماست و ترشی، خامه، تخم‌مرغ خودداری کنید.
ص: 42

پیشگیری از بیماری‌های کبدی بطور کل

چه چیزهایی برای کبد مضرند و چه چیزهایی با کبد سازگارند؟!
غذاهای ناسازگار در زمان ما با توجه به سیستم غذایی وارداتی که متأسفانه بطور گسترده فرهنگ تغذیه‌ای مردم جهان را تحت تأثیر قرار داده اکثرا با کبد ناسازگار و معده را تحت فشار قرار می‌دهد.
نان‌های ساندویچی با ایجاد چسبندگی در معده و روده کار هضم را با مشکل مواجه می‌سازد. محتوای ساندویچ‌ها اغلب سرخکردنی است و با ترکیبات نامناسبی که دارد کبد را مورد آزار قرار می‌دهد.
غذاهایی مانند ماکارونی و امثال آن نیز همین تأثیر را بر دستگاه گوارش و کبد می‌گذارند مگر آنکه با اصلاحاتی مضرّات آن را رفع کنیم، روغن مایع و جامد نیز در این میان نقش فراوانی دارند، این نظریه بر این اساس است که مواد سرخکردنی تازه باشند و از روغن‌ها بیش از یک‌بار استفاده نشده باشد. اما روغن مایع چه سرخکرده و چه سرخ نکرده برای کبد مضر و بهتر است بطور کلی از سیستم غذایی مردم حذف گردد. این نظریه به واسطه روش جداسازی روغن از جرم گیاه است که کاملا شیمیایی و همراه با عوارض بیشمار است.
ص: 43
سوسیس و کالباس بعنوان یکی از عوامل مهم ایجاد تومورهای بدخیم در جمجمه بشمار می‌آید. غذای کم‌ارزش با ضررهای بیشمار، دیرهضم و نفاخ و به اصطلاح طب ایرانی ردی الکیموس و خون کثیف تولید می‌کند. نه تنها مغز را مبتلا به تومور می‌کند بلکه برای کبد نیز بسیار ناگوار است.
نوشابه‌های گازدار نیز در ایجاد بواسیر، دیابت و سرطان دهانه معده و سوء مزاج کبدی نقش بسزایی دارند. هر نوع غذای بسته‌بندی مانند کنسروها باید کمتر مصرف شود. آب‌میوه‌های بسته‌بندی و رانی‌ها با توجه به فراوانی نعمت وجود میوه در کشور ما که دارای حد اقل 4 نوع اقلیم آب‌وهوایی کلی می‌باشد، غیر ضروری است و هرگز نباید جای آب‌میوه طبیعی را بگیرد. طرز فکر دست‌اندرکاران بهداشت زمینه‌های ذهنی غلطی را در مردم نهادینه کرده که مردم هر چیز شیک و برّاقی را بهداشتی تلقی می‌کنند و کاری به تأثیرات کوتاه‌مدت و درازمدت آن ندارند. مثالی در این زمینه می‌تواند در تنویر افکار مردم مؤثر باشد، هنگامی که بیماران مبتلا به گرفتگی عروق کرونر در حال زالودرمانی برای باز شدن رگ‌های قلب هستند به همراهان وی توصیه می‌کنیم که مقداری آب‌میوه به بیمار بدهند تا هنگام زالودرمانی احیانا دچار ضعف نشوند. برخی از همراهان بسوی سوپرمارکت‌های اطراف رفته و چیزهایی مانند سان‌ایچ و آب‌میوه‌های بسته‌بندی خریداری می‌کنند و از تهیه آب‌میوه تازه خودداری می‌نمایند. وقتی علّت آن را جویا می‌شویم می‌گویند ممکن است آب میوه‌های تازه آلوده به میکروب باشد. غافل از آنکه اگر بر فرض میکروبی در آب میوه‌های تازه باشد «که معمولا چنین نیست» نهایتا یک مسمومیت ساده منجر به اسهال ایجاد می‌کند اما وقتی مردم و بخصوص جوانان ما عادت می‌کنند بجای آب‌میوه طبیعی از بسته‌بندی‌شده‌ها با مواد افزودنی و نگهدارنده استفاده کنند جسم و جان عزیزان خود را مهیای بیماری‌های سخت و صعب العلاج می‌نمایند که امروزه بلای سلامتی مردم شده است و علاوه بر آن بسته‌بندی‌های مربوط به این مواد غذایی محیط
ص: 44
زیست را به شدّت آلوده ساخته است. آیا به نظر شما کدام غیر بهداشتی‌تر است؟! کدام ارگان و نهاد مسئول این اندیشه‌های غلط در ذهن مردم می‌باشد؟!
خوردن صبحانه بطور کامل برای تقویت کبد بسیار ضروری است. روی‌هم رفته آنچه برای معده خوب است برای کبد نیز مفید می‌باشد. آب یخ و آب را لاجرعه و یکدفعه سر کشیدن هم برای معده و هم برای کبد و هم برای ماساریقا مضر است. از نیم ساعت قبل از غذا تا یک و نیم ساعت بعد از آن نوشیدن آب و سایر مایعات مضرّ است.
رعایت همه مراتب فوق برای نگهداری حال کبد ضروری است امّا اگر این رعایت‌ها انجام نشد و کبد دچار سوء مزاج گردید عدم دفع سوء مزاج کم‌کم کبد را برای پذیرفتن بیماری‌های خطرناک آماده می‌سازد. یکی از مهمترین این حالات بیماری سوء القنیه است که پیش‌درآمد سرطان و سیروز کبدی می‌باشد. تأکید ما در تشریح سوءمزاج‌ها و سوء القنیه به این منظور است که فن پیشگیری را در مردم آموزش دهیم که هرگز به بیماری‌هائی مانند سیروز یا استسقاء دچار نشوند و شعار پیشگیری بهتر از درمان را شعار خود قرار داده و به آن عمل کنند.
ص: 45

سوء القنیه

اشاره

این بیماری مقدمه بیماری استسقاء یا سیروز کبدی است که درمان آن بسیار آسان‌تر از استسقاء کبدی است و شناختن آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
علامات آن عبارتند از:
رنگ پوست سپید مایل به زرد می‌شود که حالتی خاص از رنگ زرد است.
نشانه‌هایی از زبان و صورت و دستگاه گوارش، بهم‌ریختگی اوضاع داخلی و ظاهری بیمار، گاه دچار تب‌های نامنظم و خفیف، گر گرفتگی و عرق سرد و لرز داخلی، منگی سر، بی‌اشتهایی، قراقر شکم، ورم دست و پا، نامنظم کار کردن دستگاه‌های دفعی بدن، رنگ ادرار، میکروب‌های عفونی در دستگاه گوارش که در بستری از صفرای بلغم غوطه‌ورند و بیخوابی زیاد می‌شود، خارش در ابعاد کم و زیاد بر پوست بیمار چیره می‌شود، لثه‌ها بی‌رنگ و آن هم دچار خارش می‌شود، زخم‌های بدن دیر جوش می‌خورند و پوست بدن گاه حالت افروختگی و گاه تورم دارد.