گروه نرم افزاری آسمان

فصل اول: سوء مزاجهای معده



اشاره

ص: 20

سوء مزاجهای معده

اشاره

همانطور که گفته شد، سوء مزاج معده یعنی برهم خوردن تعادل مزاجهای معده که مانند سوء مزاج سایر اندامها در طب ایران به 8 دسته سوء مزاج گرم، سرد، خشک، مرطوب، گرم و مرطوب، گرم و خشک، سرد و خشک و سرد و مرطوب تقسیم می‌شود. سوء مزاج معده در اصطلاح متداول، سوء هضم نیز نامیده می‌شود. به عنوان مثال کسانی که با خوردن غذاهایی مانند شیر دچار مشکلات گوارشی می‌شوند دچار نوعی سوء مزاج هستند که نحوه شناسایی نوع سوء مزاج و درمان مناسب آن در ادامه خواهد آمد.

سوء هضم یا سوء مزاج گرم

اشاره
علامت آن تشنگی و خشکی دهان، کمی اشتها و گاه اشتهای کاذب، ترش کردن، طعم و بوی بد دهان و گاه عارضه آروغ زدن و ... است.
ممکن است معده دارای سوء مزاج گرم در بدن شخص ایجاد تب نماید.
درصورتی‌که این سوء مزاج صفراوی باشد ریو زبان یا رنگ لایه روی زبان بیمار به رنگ زرد مایل به سبز می‌شود. به تدریج گرمی آتشین مزاج باعث لاغری شخص می‌شود چراکه اندامهای بدن شیره‌های سوخته غذای معده را نمی‌پسندند و آن را جذب نمی‌کنند.
خون این افراد کم و بد رنگ و بدبوی و اگر چشیده شود تند مزه است شدت سوء مزاج گرم می‌تواند باعث قی و استفراغ می‌شود.
غذاها سرد مزاج سبب تسکین حالات بیماری و غذاهای گرم مزاج سبب تشدید حالات مذکور می‌شوند.
ص: 21

درمان:
باید از مشروباتی که باعث خنک شدن و فرونشستن حرارت می‌شود مثل شربت لیمو، شربت انار، آب زرشک، آب غوره، شربت ریواس، تمر هندی، عناب، شربت عناب، آلوی بخارا و آلوچه و امثال آن استفاده کنند. بعضی از داروها با تأثیر بخشی سریع‌تر می‌توانند سوء مزاج گرم را برطرف کند.

مسهل انار و شیر خشت
- شیر خشت 20 مثقال- آب انار 40 مثقال- گلاب 20 مثقال
- گلاب را گرم کنید و شیرخشت را در آن حل کرده و با آب انار میخوش مخلوط و هر روز صبح ناشتا مقداری از آن را به تناسب مزاج میل کنید.

سکنجبین ضد صفرا و سوء مزاج گرم
- سرکه انگوری 5/ 1 کیلو- گلاب 5/ 1 کیلو- گل سرخ 5 کیلو- قند 3 کیلو- آب به مقدار کافی
- گل سرخ را در سرکه و گلاب خیس کرده، سپس بجوشانید و صاف کنید و با قند آن‌قدر بجوشانید تا قوام آید و غلیظ شود. موقع مصرف مقداری از آن را با آب به صورت شربت میل کنید.

سکنجبین دیگر که ضمنا اسهال صفراوی را باز می‌دارد
- سرکه 250/ 1 کیلوگرم- گلاب 250/ 1 کیلو- گل سرخ 5 کیلو- گلنار 2 کیلو- قند 3 کیلو
- گلنار و گل سرخ را در سرکه بخیسانید، سه شبانه روز بماند، سپس بجوشانید و صاف کنید و با قند بقوام آورید تا غلیظ شود. به تناسب نیاز و به تشخیص پزشک میل نمایید.

بیمار ناتوان از خوردن دارو
چنانچه بیمار قادر به خوردن دارو نیست از شیاف زیر استفاده کنید که
ص: 22
باعث دفع بلغم شده و در درمان بسیاری از قولنجها مفید است:
- سکنجبین- مقل- جاوشیر- اوشق- نمک هندی- شحم الحنظل- بوره ارمنی محموده- تربد- حب النیل
اجزاء را مساوی بگیرید، صمغ‌ها را در آب جوش حل کنید و بقیه ادویه را در آن خوب مخلوط و شیاف درست کنید و به تناسب نیاز هر شب یا هر چند شب یک‌بار در مقعد بگذارید.

سوء هضم یا سوء مزاج گرم همراه با رطوبت زیاد

علامت آن بروز حالات مربوط به سوء مزاج گرم همراه با لعاب دهان است که جاری می‌شود و حالت تهوع و استفراغ رطوبی نیز ممکن است بوجود آید. بهتر است با داروهای قی‌آور بیمار را وادار به استفراغ کنید. قی آورهایی مانند آب شوید و سکنجبین و آب ترب و بوره ارمنی و پیاز نرگس و امثال آنکه ترکیب چندتایی آنها با همدیگر به تناسب مزاج بیمار باعث استفراغ می‌شود.
در صورت عدم توان استفراغ از مسهل‌های ضد صفرا همراه با گل قند استفاده شود.

سوء هضم یا سوء مزاج سرد معده

ضعف هضم و در عین اشتهای زیاد به غذا، ترش کردن، آروغ زدن و نفخ شکم، پف کردن صورت و سفید شدن رنگ پوست صورت از علائم آن است. خوردن مرباهای گرم مثل انجیر، بالنگ، گل سرخ و مصرف انجیر و گردو و عسل و کمپوت‌های گرم و غذاهایی مانند کبوتر و گنجشک و پختن غذاها با دارچین و زیره و خولنجان و زعفران در درمان این نوع سوء مزاج مفید است. برای رفع سوء مزاج سرد در معده نسخه‌های متعددی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
ص: 23
- زنجفیل و شیرین بیان و تخم خشخاش و بابونه و نعناع و دارچین را مساوی گرفته و نیم‌کوب کنید و روزی چند بار هربار یک قاشق غذاخوری آن را با نبات و یا عسل و مقداری آب جوشانده بیاشامید. چنانچه یبوست همراه است عسل کف گرفته را با آب جوشانده جو میل کنید و یا انجیر خشک را در آب خیس کنید تا نرم شود سپس تناول نمایید و یا هر روز 10 عدد انجیر خشک و 20 عدد آلوی بخارا و 20 عدد سه پستان و 15 گرم گل سرخ سه قاشق غذاخوری ترنجبین را با نبات بجوشانید، ابتدا ترنجبین را در چند لیوان آب جوش حل کنید صاف کنید و سپس داروها را در آن بجوشانید و بپزید و تفاله داروها را نیز میل کنید.
- شربت زوفا و آب جو و عسل نیز نسخه دیگری است که بسیار مؤثر است.

سوء هضم یا سوء مزاج سرد معده همراه با رطوبت

انیسون و تخم کرفس و گل قند را ترکیب کرده و میل کنید. داروهایی که اساس آن افسنتین است تجویز شود. انجدان- تخم کرفس- بومادران- گلپر و امثال آن مفید است یا نسخه زیر را بکار برید:
- ناخنک 8 مثقال- تخم شوید 4 مثقال- مریم نخودی 4 مثقال- سه پستان 6 مثقال- گل بنفشه 6 مثقال
- داروها را مخلوط و نیم کوب کنید و به 6 قسمت مساوی تقسیم نمایید، هر روز یک قسمت را با 3 لیوان آب بجوشانید تا 2 لیوان باقی بماند، یک لیوان بعد از ناهار و یک لیوان بعد از شام میل کنید و تا 6 روز گوشت قرمز نخورید. روزی 3 بار بعد از هر غذا یک نخود مقل ارزق میل نمایید.
در هر صورت قبل از هر چیز باید با داروهای مسهل، معده پاکسازی شود.
ص: 24

سوء مزاج خشک معده

اشاره
باید به رطوبت بخشیدن معده اهتمام نمود و علاوه بر آن سایر اندام‌های بدن را رطوبت بخشید، چنانچه سوء مزاج خشک معده ریشه‌دار و قوی گردد درمان آن تقریبا ناممکن خواهد شد.
حمام با آب گرم و نشستن در آب گرم در دستور کار قرار گیرد. اگر حمام باعث ضعف بیمار می‌شود و بیمار تحمل آن را ندارد، نشستن در آب گرم کافی است. بهترین غذا برای این بیماران مصرف شیر است که شیر پستان زنان و در درجه بعد شیر الاغ و سوم شیر گاو تجویز شود. شیر تازه دوشیده بهتر است بشرط آنکه دامی که شیر از آن دوشیده می‌شود سالم باشد. همراه با شیر چیزی نخورد تا شیر هضم شود. مصرف آب جو در دستور کار روزانه قرار گیرد و با روغن‌هایی مانند کرچک و زیتون و امثال آن بدن بیمار چرب شود تا رطوبت بدن دفع نگردد.
ماهی کپور و ماهی سفید و قلیه ماهی که سرخ نشود و گوشت بال پرندگان بصورت آب‌پز مفید است. بیمار باید از غذاهای سخت و غلیظ پرهیز کند.
حتما باید غذای اول در معده هضم سپس غذای بعدی مصرف شود و از مصرف غذا روی غذا بپرهیزد.
ابتدای درمان به چرب کردن بدن با روغن‌های ذکر شده اکتفا شود سپس ورزش آرام در دستور کار روزانه قرار گیرد. با پیشرفت بهبودی، سوپ جو، سوپ ذرت و گوشت مرغ و آلوی بخارا و سبزی‌جات و امثال آن مصرف گردد. پاچه گوسفند به تدریج وارد رژیم غذایی گردد.

نسخه کلی درمان سوء مزاج سرد و گرم و خشک و رطوبی با هم
این نسخه را به خاطر بسپارید زیرا که هم منضج و هم مسهل 4 خلط است و در اکثر بیماریهای معدی، کبدی، قولنجها، سردردهای خلطی، ناراحتیهای قلبی، مغزی و پوستی و در هر بیماری که نیاز به پاکسازی باشد تأثیرات
ص: 25
شگفت‌انگیزی دارد که بارها آزموده شده است:
- صبح‌ها تا 15 روز، ناشتا، سه قاشق غذاخوری ترنجبین را در 5/ 1 لیوان آب جوش حل کنید و آن را داغ‌داغ روی سه قاشق غذاخوری خاکشیر که از قبل تمیز شده ریخته و به جای صبحانه میل کنید و تا ظهر چیزی نخورید مگر کمپوت یا فرنی رقیق.
ظهر و شب غذاها آب‌پز باشد. از نسخه جوشانده مسهل میل کنید که مسهل عام نام دارد:

مسهل عام:
- سنا 50 گرم- گل سرخ 50 گرم- ترنجبین 25 گرم- تخم کتان 25 گرم- افسنتین 25 گرم- گل ختمی 25 گرم
- داروها را نیم‌کوب کرده هربار بعد از ناهار و شام یک قاشق غذاخوری آن را در 5/ 1 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند، صاف کرده و شیرین کنید و میل نمایید.
از آنجا که این دارو اسهال‌آور است و عکس العمل افراد نسبت به دارو متفاوت است چنانچه اسهال خیلی شدید شد بعد از ظهرها یک‌بار از جوشانده مسهل استفاده کنید ولی این نکته را در نظر داشته باشید که دارو باید به اندازه‌ای مصرف شود که اسهال ملایمی ایجاد شود.

دردهای معدی ناشی از تجمع گازهای اضافی

اشاره
علامت آن انتقال درد از موضعی به موضع دیگر است و ممکن است با قراقر شکم همراه باشد. چنانچه سوء مزاج معده را شناسایی کردید، به درمان سوء مزاج معده که مذکور شد بپردازید یا اینکه نسخ کلی درمان سوء مزاج را به مدت 15 روز بکار برید.
نسخه زیر در درمان نفخ و باد معده بسیار مؤثر است:
- هر روز یک مثقال ریوند سائیده را با 12 مثقال شربت دینار در گلاب
ص: 26
و آب حل کرده و نیم گرم میل کنید و هر روز غذا نخود آب تناول نمایید.

شربت دینار
- تخم کاسنی نیم‌کوب 10 گرم- تخم کشوث 5 گرم- قند 150 گرم
- داروها را در یک پیاله آب بجوشانید تا نیمی بخار شود، صاف کرده با قند بیامیزید و بجوشانید تا قوام آید، هر روز یک‌جا میل کنید و روزهای بعد تکرار نمایید.
پس از بهبود درد و دفع باد که با یکی از نسخه‌های فوق انجام دادید از معجون کمونی زیر تا مدتی استفاده کنید:
- زیره 15 گرم- فلفل 15 گرم- زنجفیل 15 گرم- سداب 15 گرم- پونه 15 گرم- بوره ارمنی یا نمک 15 گرم- عسل به مقدار لازم
- داروها را کوبیده و الک کنید و با عسل داغ ممزوج و روزی یک تا 2 مثقال از آن را میل کنید. اگر قبل از ساخت داروها زیره را یک شبانه‌روز در سرکه بخیسانید و در سایه خشک کرده و بریان کنید. نتیجه بهتری از دارو خواهید گرفت.
به جای معجون کمونی می‌توانید از نسخه زیر تا چند ماه مصرف کنید:

پودر بیسموت گیاهی
- شیرین بیان 50 گرم- نعناع 20 گرم- رازیانه 10 گرم- انیسون 10 گرم- زیره سیاه 10 گرم
- داروها را کوبیده و با معدل آن قند یا شکر کوبیده مخلوط و قبل از هر غذا یک قاشق مرباخوری با کمی آب میل کنید.

درد معده در اثر صفرا:
اشاره
علامت آن تشنگی و تلخی دهان و رنگ زرد مایل به سبز در سطح زبان و سایر علامات غلبه صفرا است. درمان آن همان مسهلات و منضجات صفراست.
ص: 27
ابتدا اقدام به نضج صفرا نمایید با نسخه زیر:
- بنفشه 10 گرم- گل سرخ 10 گرم- تخم کاسنی 5 گرم- سه پستان 10 گرم- آلوی بخارا 5 عدد
- داروها را نیم‌کوب کرده و با آلوی بخارا همراه با سه لیوان آب بجوشانید تا نیمی بماند، صاف کنید و با قند یا شکر شیرین کرده و هر روز صبح ناشتا میل کنید و روزهای بعد به تناسب نیاز تکرار نمایید و تا حد اقل سه روز ادامه دهید سپس از مسهلهای صفرا تا دفع کامل صفرای معده استفاده کنید.

نسخه دیگر
- عناب 12 عدد- گل بنفشه 6 گرم- گل نیلوفر 6 گرم- شاهتره 6 گرم تخم کاسنی 6 گرم- گل سرخ 6 گرم.
- داروها را نیم‌کوب کرده و در 2 لیوان آب بجوشانید تا حدود 5/ 1 لیوان بماند، صبح ناشتا شیرین کرده و میل کنید تا سه روز تکرار کرده و سپس از مسهل صفرا استفاده نمائید.
یا از نسخه کلی سوء مزاج‌ها (ترنجبین و خاکشیر و مسهل عام) که توصیف آن گذشت استفاده کنید و 15 روز به‌طور مداوم ادامه دهید.
غذاها، آش آلو، آش سماق، آش تمر هندی، آش قره‌قوروت، آش آب‌غوره، میوه‌های ضد صفرا مانند انار و مرکبات و غیره باشد.

دردهای معده بلغمی:

اشاره
علامت آن ازدیاد بزاق دهان و عدم تشنگی است.
- بادیان- بادرنجبویه- انیسون- پرسیاوشان
از هرکدام 2 مثقال با 5 عدد انجیر خشک همه را در یک پیاله آب بجوشانید تا نیمی از آن بخار شود، صاف کنید و 10 مثقال گل قند عسلی در آب آن حل کرده و هر روز نیمه گرم ناشتا یا ساعت 10 صبح میل نمایید.
ص: 28

طرز ساخت گل قند عسلی
- به اندازه یک استکان گل سرخ را پودر کرده و پس از دو ساعت آن را با حدود 150 گرم عسل آمیخته روی آتش همراه با کمی گلاب دو سه جوش بدهید.
از نسخه کلی که در درمان مزاج‌های سرد و گرم و رطوبی و خشک با هم (مسهل عام و ترنجبین و خاکشیر)، مذکور شد می‌توانید استفاده نمایید.
پس از 15 روز از پودر بیسموت گیاهی استفاده کنید که وصف آن گذشت.

درد معده در اثر سودا:

علامت آن ترشی دهان و سوزش فم معده و تیرگی سطح زبان و سایر علامت‌های غلبه سوداست. ابتدا به مدت 15 روز منضج سودا مصرف شود:
- اسطوخودوس، بادر نجبویه، گاوزبان، پرسیاوشان، رازیانه، پودر شیرین بیان
- از هرکدام 2 مثقال همه را در یک کاسه با 4 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند. با قند شیرین کرده و نیمه گرم هر روز صبح ناشتا میل کنید و غذا گوشت مرغ و نخود و زعفران و اسفناج و امثال آن باشد.
پس از 15 روز از نسخه مسهل زیر استفاده شود:
- سناو گل سرخ از هر کدام 50 گرم- اسطوخودوس، افسنتین، تخم کتان، بسفاویج، پرسیاوش، از هرکدام 25 گرم
- داروها را نیم کوب کرده و بعد از ناهار و شام هر بار یک قاشق غذاخوری آن را در 5/ 1 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند صاف کرده و شیرین کنید و میل نمائید برای کنترل اسهال دهی این نسخه، بعد از ظهرها اگر اسهال شدید شد یک وعده استفاده شود، بشرط آنکه اسهال ملایمی برقرار باشد.
مصرف گوشت سرخ کرده و گوشت گوساله و گاو و غذاهای مسمومی چون سوسیس و کالباس و چیپس و پفک که برای اکثر افراد و بخصوص بیماران فوق بغایت مضر است ممنوع می‌باشد و پس از بهبود از داروی زیر که
ص: 29
برای تکمیل درمان بسیار مفید است استفاده نمایید:
- مروارید ناسفته 1 مثقال، کهربا، مرجان سفید، ابریشم مقرض، زرنباد، درونج عقربی، بهمن سفید و سرخ، سنبل، قاقله، قرنفل، ساذج هندی، اشنه، جندبیدستر، دار فلفل، زنجفیل، مشک، عسل.
- داروها را بکوبید و الک کرده و با عسل داغ ممزوج و روزانه نیم تا یک مثقال آن را میل کنید. اگر تهیه مواد فوق ممکن نبود از پودر بیسموت گیاهی که مذکور شد بدستور استفاده کنید.
بطور کلی می‌توانید برای درمان درد معده سوداوی از نسخه کلی درمان سوء مزاج‌ها استفاده کنید که در سطور قبل ذکر شد. پس از بهبود، پودر بیسموت گیاهی را بدستور مصرف کنید. بطور کلی این نسخه برای ناراحتی‌های معده که از سوء مزاج سرد باشد مؤثر است:
- مریم نخودی 4 مثقال- تخم شوید 4 مثقال- ناخنک 8 مثقال، سه پستان 6 مثقال، گل بنفشه 6 مثقال
- داروها را مخلوط و نیم کوب کنید، 2 قاشق غذا خوری را در 5/ 2 لیوان آب بجوشانید تا 2 لیوان بماند. یک لیوان بعد از ناهار و یک لیوان بعد از شام میل نمائید. بعد از هر غذا یک نخود مقل ارزق میل کنید و تا 6 روز گوشت قرمز نخورید.
پودر بیسموت گیاهی در اکثر ناراحتی‌های معده کاربرد دارد و باعث تقویت معده در مزاج‌های سرد می‌شود.
نسخه زیر نیز بطور عموم برای ناراحتی‌های معده مفید است:
- آویشن- رازیانه- زنیان- مخلصه- از هر کدام 10 گرم- افسنتین- نعناع- پودنه- بابونه از هر کدام 5 گرم
- داروها را نیم کوب کرده و صبح و عصر هر بار یک قاشق غذاخوری را در 5/ 1 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند، صاف کنید و شیرین کرده و میل کنید.
ص: 30

درد سر معده در اثر ازدیاد اسید معده:

اشاره
گاه مزه ترشی را بیمار در گلوی خود احساس می‌کند. درمان آن همان درمان کلی سوء مزاج‌های گرم و سرد و خشک و رطوبی معده است که مذکور شد و آن عبارت از مصرف ترنجبین و خاکشیر بدستور به جای صبحانه و خوردن جوشانده مسهل عام در بعد از ظهر بدستور مصرف غذاهای رقیق و آب‌پز است.

نسخه دیگر
مصرف روزانه جوشانده زیره سیاه با آب صاف شده ترنجبین است.

ورم معده چنانچه با غلبه خون و یا صفرا همراه باشد

علامت آن درد معده و التهاب و سوزش که گاه همراه تب است و عطش و تهوع و سقوط اشتها و زردی یا قرمزی زبان است. در فشار کف دست روی سر معده درد احساس می‌شود. علت این بیماری عدم توجه بیمار به درمان سوء مزاج معده است که بستر را برای فعال شدن ویروسها و میکروب‌های عامل ایجاد ورم و زخم معده و اثنی عشر آماده می‌سازد.

ورم معده دموی:

علامت آن، قرمزی زبان و رنگ رخسار و پری رگ‌های چشم است.
از رگ بازو خون بگیرید و یا چند بار به میزان نیاز حجامت کنید و یا از راه‌های دیگر خون درمانی استفاده کنید که مورد تأیید طب سنتی باشد.
شربت‌های بنفشه، نیلوفر یا عرق کاسنی و تاجریزی و آب انار شیرین را در دستور کار قرار دهید.
- داروهای زیر را به صورت پودر در آورده و مخلوط کنید و قبل از هر غذا یک قاشق مرباخوری آن را با عرق کاسنی یا شربت بنفشه یا شربت نیلوفر میل کنید:
ص: 31
- نیلوفر- بنفشه- تخم کاسنی- رازیانه- نعناع- تخم خشخاش- شیرین بیان- انیسون. اجزا را مساوی بگیرید.

ورم معده صفراوی:

از منضج و مسهل صفرا که در بحث سوء مزاج صفراوی معده مذکور شد استفاده کنید. نسخه دیگر استفاده از ترنجبین و خاکشیر به جای صبحانه بدستور است که قبلا مذکور شد و در غلبه خون و صفرا هر دو کاربرد دارد.

ورم معده بلغمی:

اشاره
علامت آن زیادی آب دهان است و نرمی ورم معده، بی‌اشتهایی، پریدگی رنگ و سپیدی زبان. معده بدون سفت شدن دچار نفخ می‌شود. ابتدا با منضج بلغم به نرم کردن و دفع بلغم بپردازید:
- بادیان- بادرنجبویه- انیسون- پرسیاوش از هر کدام 2 مثقال. گل قند عسلی 10 مثقال.
- تا 15 روز هر روز داروها را در یک کاسه آب بجوشانید تا نیمی از آن بخار شود و حدود 5/ 1 لیوان آب صاف شده آن بماند آن را با گل قند مخلوط و ناشتا میل کنید تا 9 روز ادامه دهید سپس از مسهلهای مناسب جهت اخراج بلغم استفاده نمائید.
نسخه زیر را هم می‌توانید به جای منضج قبلی استفاده کنید.
- پودر شیرین بیان 20 گرم- پوست ریشه رازیانه 20 گرم- عسل یک‌صد گرم.
- داروها را در یک کاسه آب بجوشانید تا نیمی بخار شود صاف کنید و با مقداری از عسل شیرین کرده و به تناسب نیاز روزی چند بار مقداری از آن را میل کنید.

نسخه دیگر
مصرف ترنجبین و خاکشیر به جای صبحانه طبق دستور انجام شود.
ص: 32
همراه با هر کدام نسخه‌های فوق که انتخاب کردید قبل از هر غذا پودر بیسموت گیاهی طبق دستور مصرف نمائید که قبلا مذکور شد.
پس از 15 روز پودر بیسموت را تا مدتها ادامه دهید و مانع عودت بیمار شوید. در درمان ورم معده ناشی از بلغم می‌توانید از جوشانده زیر استفاده کنید:
- ریشه شیرین بیان- انیسون شیرین- دارچین- زنجفیل- تخم خشخاش- بابونه- زیره سیاه از هرکدام 25 گرم.
- داروها را نیم کوب کرده و با 6 بطری آب بجوشانید تا سه بطری بماند در یخچال گذاشته، بعد از هر غذا نصف استکان میل کنید و به جای آب از عرق نعناع مخلوط با آب جوشیده سرد شده استفاده کنید. موقع خواب یک نخود رب السوس (عصاره شیرین بیان) میل نمائید.

ورم معده سوداوی:

علامت آن سفتی ورم و خشکی زبان و سایر علامتهای غلبه سوداست.
ابتدا با منضج و مسهل سودا به دفع خلط سودا بپردازید. منضج سودا در درمان سوء مزاج سوداوی مذکور شد.

یبوست همراه با ناراحتی‌های معده

برای دفع یبوست و خشکی مزاج در ناراحتی‌های معده از نسخه‌های زیر استفاده کنید:
- آلوی بخارا 20 عدد- انجیر خشک 10 عدد- سه پستان 30 عدد- ترنجبین 3 قاشق غذاخوری- گل سرخ 10 مثقال- شکر به مقدار لازم.
- ترنجبین را در سه لیوان آب حل کرده و صاف کنید داروها را در آب ترنجبین با مقداری شکر روی شعله ملایم بجوشانید تا 5/ 1 لیوان بماند، صاف کنید و نیمه گرم میل کنید. چنانچه تمام مواد خورده شود بهتر است.
از نسخه زیر نیز می‌توانید استفاده کنید:
ص: 33
- انجیر خشک 50 عدد، تمر هندی یک‌صد گرم- آلوچه خشک 60 عدد- ترنجبین نیم سیر- بنفشه 15 گرم- گل سرخ 15 گرم- نیلوفر 10 گرم.
- انجیر و تمر هندی و آلوچه‌ها را در یک کاسه آب جوش که ترنجبین را در آن حل کرده و صاف نموده‌اید با مقداری شکر بجوشانید تا پخته و سپس هسته‌ها را جدا کنید و داروهای خشک را پودر کنید و اضافه نمائید و روی شعله دو سه جوش بدهید هر شب قبل از خواب یک قاشق غذاخوری آن را با مقداری گلاب میل کنید.
نسخه ساده‌تر آنکه هر شب 10 عدد انجیر خشک را با 20 عدد آلوی بخارا در گلاب یا آب جوش خیس کنید صبح ناشتا میل کنید. یا تخم بالنگو را در گلاب خیس و هر روز به میزان نیاز میل کنید.

زخم معده و اثنی عشر

اشاره
خشکی دهان و ظهور خون در استفراغ یا مدفوع و بسیاری آروغ و بدبویی آن، حالت تهوع، ضعف، پریدگی رنگ، لاغری، خشکی زبان، عرق ریختن و درد بالای ناف که از علامات متمایز زخم معده و اثنی عشر است. لقمه بعد از رسیدن به معده ایجاد درد می‌کند.
مبتلایان به زخم معده و اثنی عشر باید به نکات زیر توجه داشته باشند.
- با حوصله و آرامش غذا را بجوند تا کاملا با آب دهان مخلوط شود.
- از پرخوری پرهیز و از انباشتن و سنگین کردن معده خودداری کنند.
- همراه با غذا و تا 5/ 1 ساعد بعد از آن آب و مایعات نخورند.
- از خوردن نوشابه‌های گازدار اکیدا خودداری کنند.
- از آشامیدن آب یخ و همینطور یکدفعه آب زیاد خوردن پرهیز کنند.
- از خوردن ترشی، ماست، غذاهای چرب و سنگین، سوسیس و کالباس، سرخ کردنی، کباب، نوشابه، حبوبات و غذاهای نفاخ پرهیز کنند.
- میوه‌ها و سبزی‌های خام را حتی المقدور پخته میل کنند.
ص: 34
- از ترید کردن نان خودداری کنند، از مصرف نان‌هایی که با جوش شیرین پخته شده باشد خودداری کنند و از نان خشک خانگی استفاده نمایند.

نسخه
- ریشه شیرین بیان 50 گرم- انیسون شیرین و تخم خشخاش و زیره سیاه و بابونه و رازیانه از هرکدام 10 گرم
- داروها را نیم‌کوب کرده بعد از هر غذا یک قاشق غذاخوری را در 5/ 1 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند صاف کنید و شیرین کرده و میل کنید و یا اینکه کل داروها را با 6 بطری آب بجوشانید تا 5 بطری بماند صاف کنید و با یک‌صد گرم شکر دوباره بجوشانید تا 3 بطری بماند در یخچال نگهداری کنید و بعد از هر غذا نصف استکان میل کنید. یا قبل از هر غذا قرص شیرین بیان میل کنید.

قرص شیرین بیان
- شیرین بیان 60 گرم- رازیانه 10 گرم- زیره سیاه 10 گرم- انیسون شیرین 10 گرم- نعناع 10 گرم
- داروها را پودر کرده با عسل بصورت خمیر درآوردید و بصورت قرص‌های یک نخودی خشک کنید. قبل از هر غذا یک تا 2 عدد آن را میل کنید.
اگر نیاز به داروی بیشتر باشد علاوه بر جوشانده و قرص شیرین بیان، ساعت 10 صبح و 4 بعد از ظهر و موقع خواب یک نخود رب السوس (عصاره شیرین بیان) میل کنید. تا بهبودی کامل دستورات مربوط به زخم معده یا اثنی عشر را رعایت کنید. چنانچه یبوست وجود دارد از انجیر و آلوی خیس کرده استفاده کنید و چنانچه یبوست شدت داشت از شیاف ملین و یا حقنه‌های ملین استفاده کنید.