فصل چهارم: بیماریهای مری
اشاره
ص: 52
بیماریهای مری
مری عضوی لوله مانند می‌باشد که بافت آن از چند طبقه گوشت و غشاء تشکیل شده است و وظیفه آن بلعیدن و قی کردن است.
ورم مری
ورم مری باعث تنگی مجرا می‌شود. این ورم ممکن است از گستردگی ورم معده یا حساسیت دهانه معده نسبت به چیزی ناآشنا صورت پذیرد.
چنانچه ورم در کار باشد و مربوط به معده و علت سوء مزاج باشد باید درمان سوء مزاج معده را پس از شناسایی نوع آن بکار برد. درمان این موارد در صفحات قبل گذشت.
اگر ورم از نوع ورم‌های سرطان باشد، درمان آن درمان سرطان و ورم‌های سخت است که در کتاب سرطان در حد مقدور راجع به آن بحث شده است.
اگر ورم مری از سرماخوردگی و چرک و عفونت ناشی از نزله و چرکهای حلق و بینی باشد، درمان آن درمان سرماخوردگی و مصرف داروهای ضدعفونی‌کننده سینه و نرم‌کننده و پزنده اخلاط چرکی آن است شاید نیاز باشد این داروها تواما بخور داده شود. ترکیبی از آویشن، گل ختمی، اسطوخودوس، قدومه، بنفشه، ترنجبین که جوشانده و صاف شود و ساعت به ساعت یک جرعه مصرف گردد، چاره‌ساز است. اگر نیاز به بخور باشد، بخور تخم گشنیز و آویشن و گل ختمی و مرزنجوش مفید و اگر زکام باعث نزله شده و ترشحات خود را به سینه و مری سرازیر کرده است علاوه بر دستورهای فوق داروهای دفع زکام دفع عفونت بینی و حلق لازم است، استنشاق با افشره مرزنجوش و بوئیدن یا ریختن گرد زنجفیل و سیاه‌دانه در
ص: 53
بینی برای قطع آبریزش‌ها کارساز می‌باشد. اگر شدیدتر باشد و بیم سینه پهلو می‌رود، روغنها و ضمادهای گرم و نرمی بخش از بیرون فریادرس و درمان کننده‌اند که بر درمانهای فوق اضافه شوند. اگر مشکلات مری از خشکی آن است، این خشکی اکثرا تابع خشکی دهانه معده است که آنهم علت‌های مختلف دارد و در بحث ناراحتی‌های معده توصیف شد. در هر صورت، سوپ‌های رطوبت بخش، سوپ جو و بادام و سوپ گشنیز با جو و آلوی بخارا و میوه‌های رطوبت بخش و لعاب افزوده یا بهدانه و گل ختمی و تخم بالنگو و امثال آنها که به آرامی و کم‌کم میل شود مصرف شود.
نشانه ورم مری در اکثر حالات درد میان دو شانه است.
در نوع دموی (خونی) ممکن است همراه با تب باشد و پری رگها و نرمی نبض و تشنگی و ...
در صفراوی نیز گاه همراه با تب است و سرعت نبض و زردی رنگ ادرار و در بلغمی سپیدی بول و رطوبت بینی و با نوشیدن آب سرد درد شدت می‌گیرد، در نوع سوداوی خشکی دهان و تیرگی رنگ و رخسار علامت آن است.
اگر خون و یا صفرا غلبه دارد
شیره تخم خرفه با آب انار مخلوط و کم‌کم میل شود. شربت بنفشه، شربت نیلوفر و دم کرده‌ای از تخم خرفه و اسفرزه و تخم کاسنی و تخم خیار آرام‌آرام میل شود.
چنانچه از سردی و رطوبت است
شبت، بابونه، ناخنک، تخم کتان، و انیسون و امثال آن جوشانده و آرام آرام در طول روز میل شود.[2]
مجموعه پیک شفا ؛ ج11 ؛ ص53
وسک پشت پرده 10 گرم- بنفشه 15 گرم- گاوزبان 15 گرم با آب و شکر جوشانده و صاف کرده و کم‌کم میل شود. مالش با روغن زیتون بر پشت
ص: 54
و سینه و اجتناب از غذاهای سرد و مرطوب در دستور کار قرار گیرد.
زخم مری
مری ممکن است دچار زخم‌هایی مانند زخم معده شود. اگر این تشخیص داده شود، درمان زخم معده که در بخش مربوط به آن مذکور شد درمان‌کننده است با این تفاوت که داروهای زخم مری باید همراه با داروهای لعاب‌دار و لزج داده شود و کم‌کم و ساعت به ساعت خورده شود تا به سرعت وارد معده نشود و روی مری مکث کند و به آن بچسبد.
اگر زخم مری از دمل چرکین باشد همان داروها با مکث زیاد روی مری و حالت چسبندگی و لزج که دارند باعث رسیدن و ترکین دمل می‌شود. در این حالت ممکن است حاصل کار وارد معده شده و ایجاد ناراحتی کند و سپس از طریق روده‌ها دفع شوند و یا ممکن است بصورت قی از دهان خارج شوند و بیمار راحت شود. تجویز نوع این نسخه‌ها با توجه به مزاج غالب بر بیمار تعیین می‌شود.