فصل سوم: انسدادها و راه‌بندهای کبد
اشاره
ص: 106
انسدادها و راه‌بندهای کبد
بیشتر بیماریها ابتدا از سوء مزاج و سپس راه بندان در مجاری کبدی ایجاد می‌شوند. موادی که باید مسیرهای مشخص کبدی را بپیمایند و سپس تقسیم شده، بخشی به اندامهای بدن برای تغذیه سلولها بروند و بخشی بسوی اندامهای دفعی، در راه گیر کرده سپس متعفن شده و بیماریها شروع می‌شود و عدم رسیدگی به موقع باعث پیامدهای ناگواری همچون سرطان و سیروز کبدی می‌شود.
درست است که علم امروز عناصر میکروبی و ویروسی را در ایجاد بیماریهای کبدی شناسایی کرده، اما همین کشفیات باصطلاح افتخارآمیز باعث انحراف طب غربی نسبت به چگونگی تشکیل بیماریها شده است.
باید دانست که میکروبها و ویروسها و عوامل خارج از بدن تنها زمانی می‌توانند در کبد و سایر اندامها نفوذ و رشد کنند که بستر مناسب خود را بیابند. در غیر این صورت هر نوع عامل خارجی مزاحم توسط سیستم‌های دفاعی پیچیده بدن شناسایی و دفع می‌گردد. چگونه است که در پیوند اعضاء انسانی به انسان دیگر سیستم دفاعی بدن واکنش نشان داده عضو پیوندی را پس می‌زند، حال آنکه این عضو در بدن انسانی دیگر کار می‌کرده است. پس سلول‌های بدن هر انسانی یک نوع سازگاری ذاتی با یکدیگر دارند و غیر را نمی‌پذیرند مگر آنکه آن را با خود همسان بیابند.
ورود میکروبها و ویروسها در صورت سلامتی بدن با واکنش مرگبار روبرو و به سرعت نابود و دفع می‌شود، پس چگونه است که در بعضی از افراد، میکروبهای بیماری‌زا فعال می‌شوند؟
جواب آنست که در بستر آلوده و خلطهای ایجاد شده در اندامهای،
ص: 107
میکروبها در سنگری مناسب دور از سیستم دفاعی بدن شروع به رشد می‌کنند و سیستم دفاعی را شناسایی و به تدریج روش مقاومت در مقابل آنها را فرامی‌گیرند. زمانی که تهاجم را آغاز می‌کنند بیماری شدت می‌گیرد و سیستم دفاعی بدن مواجه با دشمنی قوی می‌گردد. این جنگ با کمک طبیب خارج از بدن، یا به پیروزی سیستم دفاعی منجر شده که شفای بیمار را در پی دارد و یا با پیروزی میکروبها و ویروسهای موذی پایان می‌یابد که به بیماری مزمن و یا لادرمان تبدیل شده و نهایتا مرگ را به ارمغان خواهد آورد. در راه بندان‌های کبدی نیز مصداق بارزی از موارد فوق وجود دارد. هنگامی که انسدادهای کبدی روی‌آور می‌شوند باید به دفع آنها پرداخت و اجازه نداد که دشمن در کمین نشسته وارد بدن شده و جایگاهی مناسب برای رشد خود پیدا کند.
بیشتر این انسدادها از بد خوردن، شکم‌بارگی، غذاهای غلیظ، مشروبات الکلی، غذا روی غذا خوردن و به‌طور خلاصه عدم رعایت بهداشت تغذیه بوجود می‌آید. بهداشت تغذیه از اصول مسلم طب اسلامی است که اگر مردم به آن توجه کنند بیماریها از جامعه رخت بر خواهد بست. اگر تبلیغات مسموم طب غربی نبود شاید جامعه ما با اتکا به روش‌های سنتی و اسلامی خویش در سلامت کامل می‌زیست و این همه خرج‌های بیهوده که تنها جیب کمپانی‌های داروسازی غربی را پر می‌کند، لازم نبود.
درمان انسدادهای کبدی
اشاره
اگر خلط صفرا یا سودا یا بلغم یا خون بر مزاج کبدی غلبه کرده و باعث راه بندان شده باید خلط شناسایی و داروهای مناسب دفع آن خلط تجویز گردد.
روش تغذیه بیمار بررسی شود، غذاهای غلیظ، سرخ‌کردنی‌ها، چربی‌ها و پیتزا و نوشابه‌های مختلف حذف شوند، سپس منضج و مسهل مناسب خلط کبدی تجویز شود.
ص: 108
خلط صفرا را با داروهای از بین برنده خلط صفرا و خلطهای دیگر را نیز با داروهای مناسب خود دفع کنید. نسخه‌های درمان سوء مزاج‌های کبدی در این مرحله بکار می‌آید، نسخه‌های دافع اخلاط در کتاب پیک شفای 2 موضوع سردردها بیان شده که طالبین می‌توانند به آن رجوع کنند. باید در دفع اخلاط روش میانه را برگزید، داروی مسهل نباید زیاد قوی باشد. اگر خلطها قبل از پخته شدن با داروی مسهل مواجه شوند دفع نمی‌شوند. یکی از نشانه‌های پخته شدن اخلاط کبدی آن است که در ادرار بیمار ماده ته‌نشین رسوب می‌کند و آنگاه است که مسهل قوی می‌تواند یکباره خلطهای پخته شده کبد را از جا برکند و به بیرون براند. نسخه ترنجبین و خاکشیر به جای صبحانه و رژیم غذایی با آلوی بخارا و مسهل عام که در کتاب پیک شفای مربوط به امراض معده ذکر شد در پختن اخلاط و دفع آنها بسیار مؤثر است به این ترتیب که بیمار هر روز صبح 3 قاشق غذاخوری ترنجبین را در 5/ 1 لیوان آب جوش حل کند و پس از صاف کردن آن را روی 3 قاشق غذاخوری خاکشیر که از قبل تمیز کرده است بریزد و به جای صبحانه میل کند چیزی نخورد تا دارو بتواند روی کبد اثر بگذارد. اگر خیلی گرسته شد مقداری کمپوت رقیق کافی است و ظهرها سوپ گشنیز و سوپ سبزی‌جات بدون چربی و شب‌ها شام سبک مانند کته گشنیز و سکنجبین و امثال آن باشد و بعد از ظهرها مسهل مناسب میل کند که ما آن را مسهل عام نام نهادیم.
مسهل عام
- سنا- گل سرخ- 50 گرم- افسنتین- گل ختمی- تخم کتان- ترنجبین- هر کدام 25 گرم
- داروها را مخلوط و نیمکوب نمایید، بعد از ناهار یا شام هر بار یک قاشق غذاخوری از دارو را در 5/ 1 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان بماند صاف کرده و شیرین کرده میل کنید. در صورت نیاز به تدریج مقدار مصرف
ص: 109
آن را افزایش دهید تا اسهال ملایمی برقرار گردد.
از آنجا که این دارو اسهال‌آور است. و عکس العمل افراد نسبت به داروهای مسهل متفاوت است. میزان مصرف آن براساس میزان اسهال دهی باید تعیین شود مثلا بعضی افراد با یک‌بار جوشاندن دچار بیرون روی می‌شوند و برخی با 2 الی 3 بار.
این روش دافع همه اخلاط است و اگر به‌طور اختصاصی برای خلط خاصی داروی قویتر لازم است در ترکیبات مسهل عام می‌توان داروهای ضد آن خلط گنجانده شود و اگر خلط گرم حاکم است صبح‌ها ترنجبین و مغز فلوس در آب جوش حل شود و صاف شده به جای صبحانه میل شود.
کاسنی، برگ و ریشه بارهنگ، گیاه کشوث، افسنتین، رازیانه، کرفس، غازیاغی، شاه‌تره، مغز فلوس، انجیر خیسیده در روغن بادام، سرکه‌های انگور، سرکه‌های موسیر و انواع سرکه‌ها، سکنجبین‌ها، صبر زرد، آلوهای خورشتی، نیلوفر، سوپ‌های ترش شده که با انار یا قره‌قوروت یا آلبالو یا آب‌غوره یا لیموی عمانی ترش شده باشند. کاکل ذرت و بطور کلی ادرار آورها در بازکنندگی کبد مؤثر هستند. بیخ کبر، بیخ رازیانه، بیخ کرفس، روناس، شنبلیله، بسفاویج، تربد با مریم نخودی و ده‌ها گیاه دیگر که هر کدام در حالت‌های مختلف می‌تواند برای باز کردن انسدادهای کبدی بکار گرفته شود.
خونگیریها در موقع لازم می‌تواند به کمک داروهای بازکننده کبد کار را زودتر به انجام رساند. البته در خونگیریها باید مقدار آن و نحوه آن مشخص گردد.
بیمار مبتلا به انسداد کبدی هرگز نباید غذای غلیظ و سفت و چربی و تخم مرغ، سوسیس و کالباس و چیپس و پفک و شیرینی‌جات قنادی میل کند تا زمانی که بهبودی کامل صورت پذیرد. برخی از داروهای ادرارآور در درمان بیماریها و انسدادهای کبدی بکار می‌رود.
بطور کلی نکته ظریفی که در تجویز نسخه‌های کبدی وجود دارد این است
ص: 110
که اگر انسداد یا ورم در قسمت گودی کبد روی دهد که اکثرا چنین است باید داروهای اسهال‌آور بکار رود ولی در مورد انسدادها و ورم‌های واقع در قسمت بالایی کبد باید از داروهای ادرارآور بهره برد.
نسخه انسداد گرم کبد
- تخم خیار چنبر- تخم کشوث- تخم کاسنی- پرسیاوشان- تخم خرفه- بذر قطونا (اسفرزه) هر کدام 25 گرم
- داروها را غیر از اسفرزه بکوبید و الک کنید و اسفرزه را با آن مخلوط نمائید هر بار یک قاشق غذاخوری آن را با شربت سکنجبین یا شربت بنفشه یا آب زرشک مخلوط کرده میل کنید. هر روز تا 3 بار براساس نیاز تکرار نمایید.
نسخه انسداد سرد کبد
- اسارون- سلیخه- زراوند- بیخ کرفس- انیسون- آمله پرورده
- داروها را بکوبید و الک کنید و هر بار مقداری از آن را با شربت سکنجبین عسلی مخلوط و میل کنید.
غذا نخود آب، گوشت کبوتر و گنجشک و اگر نبود گوسفند باشد.
گوشت‌ها به صورت آب‌پز آماده شود.