بخش توصیه‌های پراکنده
اشاره
در طب اسلامی برابر بودن و همسان بودن زن و مرد برای ازدواج مطرح می‌باشد، سن ملاک اصلی نیست. بسیاری از مردان پس از گذراندن دوران جوانی جذابیت خاصی پیدا می‌کنند درحالی‌که همسر از لحاظ زیبایی ظاهری دچار رکود شده، مرد جذابیت بیشتری پیدا کرده و به زنان دیگر متمایل می‌شود. در نتیجه به همسر خود از لحاظ جنسی کم توجه می‌شود. پس مقاربت‌های با همسر از روی بی‌میلی و شاید انجام وظیفه صورت می‌پذیرد. این رابطه مانند همان رابطه با زن نازیبا و پیر می‌شود و موجب کاهش عمر! بطور کلی سن زن و مرد بهتر است فاصله بیشتری داشته باشد تا مرد همچنان همسر خود را جوان احساس نماید[33].
نخوردن شام برای سالمندان بسیار بد است و کسانی که سنشان از 40 بگذرد اگر شب‌ها هیچ نخورند زیان جدی خواهند دید. شام کم و سبک باشد اما نباید ترک شود حتی به دانه خرمایی!
ص: 117
مصرف شیر تازه که جوشیده شده باشد برای سنین بالا توصیه می‌شود. بدن را قوی و میان تری و خشکی در سنین کهن اعتدال بوجود می‌آورد[34]. هیچ عضوی از اعضای بدن نیست که در مصرف شیر سود نبرد. در طب اسلامی شیر هم غذاست و هم پیشگیری از بیماری‌ها و هم داروست.
شیر گاو
اشاره
شیر گاو بهترین شیر به حساب می‌آید. شیر بز از نظر خواص و مزاج به شیر گاو نزدیک‌تر است. طبیعت آن معتدل مایل به سردی است و برای رژیم غذایی بیماران صاحب حساسیت‌های فصلی و زکام و آبریزش‌های فصلی مفید است.
شیر گوسفند برای برخی از افراد خسارت‌بار است. کسانی که صفرای حار دارند از شیر گوسفند بپرهیزند و شیر گاو را برتر بدانند!
شیر گاو در این حدیث چنین تعریف شده است: «شیر گاو شفا و روغن حیوانی گرفته از آن نیز شفا ولی گوشتش مرض است.»
روغن حیوانی برای سنین بالا ناخوشایند است. روغن گاو از زبان پیشوایان طب اسلامی شفاست ولی برای کهنسالان بد و چربی حیوانی بخصوص چربی گاو خوب توصیف شده است 35].
طب اسلامی از زبان پیامبر (ص) می‌فرماید: «شیر شتر برای کسانی که به سوء هاضمه معده دچار هستند درمان است.»
علاج بیماری ذرب 36] در شیر شتر است.
ص: 118
فرآورده‌های شیر
پنیر از مشتقات شیر بشمار می‌آید که در طب اسلامی در برخی از روایات از آن مذمت شده و در برخی از روایات مصرف آن بسیار خوب توصیف شده است. از زبان پیامبر اکرم (ص) پنیر خواب‌آور و هضم‌کننده غذا و خوش‌بوکننده دهان و اشتهاآور و لذیذ کردن غذاها توصیف شده است. جمع پنیر با غذاهای دیگر نیز در احادیث طب اسلامی جالب توجه است:
پنیر با خربزه و پنیر با گردو، پنیر با نان
هم‌زمان باهم مفید شمرده شده است. مانند آنکه خیار با نمک خوب توصیف شده است. مصرف پنیر در شامگاهان مفید و در بامداد زیان‌بار بشمار می‌آید.
گردو با پنیر سفارش شده است 37].
ماست 38]
یکی دیگر از فراورده‌های لبنی که مورد توجه بسیاری از مردم می‌باشد ماست است؛ که طبیعتش سرد و مرطوب است. اما رسوبات را افزایش می‌دهد و در تبدیل
ص: 119
اخلاط اضافی به سودا و رسوب در آوندها و بافت‌های بدن تأثیرگذار است. به همین دلیل است که در اغلب بیماری‌ها لازم است از مصرف ماست خودداری شود. اسید لاکتیک موجود در ماست بخصوص ماستی که رو به ترشی رفته است، جدار حلق و گلو و سینه و ابتدای ریه را می‌خراشد و موجب بروز عفونت می‌گردد و خلط هر بیماری را رسوب می‌دهد. کسانی که دارای بیماری‌های زیر هستند اکیدا از مصرف ماست منع می‌شوند:
سرماخوردگی، حساسیت‌های فصلی و آبریزش‌های چشم، زکام، سردرد، سیاتیک، آرتروز، رماتیسم، اگزمای منتشر (پزوریاسیس)، درد زانو، واریس، غش رفتن ساق پا، گر گرفتگی و گرمای حار، لرز و تب، سردی دست و پا، کهیر، خشکی پوست دست و حساسیت نسبت به مایع شوینده و تومورهای سرطانی بویژه تومورهای مغزی و ده‌ها بیماری دیگر ................ ....!
اصلاح ماست
با استفاده از علم مصلحات که یکی از شاخه‌های پیشرفته طب ایرانی- اسلامی است می‌توان با افزودن مقادیری از گیاهان زیان‌های مصرف ماست زیاد را کاهش داد. به این ترتیب که ماست در کیسه نخی گذاشته و آویزان کنند تا آب آن کاملا برود. آنگاه آن را با پودر پونه، نعناع، کاکوتی، سوسنبر، آویشن، کرفس معمولی و کرفس کوهی خشک شده بصورت پودر، ماست چکیده را پر کنند. این محصول بدست آمده را بصورت معمولی، دوغ و غیرو مورد استفاده قرار دهند. مواد معدنی برای بدن لازمند مانند کلسیم 39] که آن هم یکی از مواد معدنی مورد نیاز بدن ما می‌باشد.
ص: 120
امام رضا (ع) می‌فرمایند: «خوردن ماست در شهریورماه سودمند است»
امام کاظم (ع) می‌فرمایند: «هرکس می‌خواهد ماست بخورد و ماست او را زیان نرساند، روی آن هضم‌کننده‌ای (مانند نانخواه) هم بخورد»
همراه با چربی خوردن آب، خوردن آب سرد پس از غذای گرم، آب سرد پس از خوردن شیرینی و مصرف آب سرد در حمام و خوردن آب نیم گرم نهی شده است. اما مصرف آب سرد هنگام گرمای هوا گواراست بشرط آنکه کم‌کم و مانند چشیدن چیزی در دهان باشد.
ص: 121
شیرینی سالمندان
هرگز نباید سالمندان از شیرینی‌های صنعتی و شیرینی‌هایی که مواد افزودنی حتی مجاز دارند استفاده کنند. شیرینی سالمندان براساس طبع آنان عسل، نیشکر و کشمش و انجیر و نبات است. مرباهایی که در خانه تهیه می‌شود نیز در بسیاری از مواقع مفیدند.
کندر و عسل برای تقویت حافظه آنان مفید است.
علاج تب در سالمندان
سالمندان برای رفع تب هنگام سرماخوردگی فقط از داروها و غذاهای طبیعی بهره خواهند برد و از مصرف هر نوع داروی شیمیایی مانند استامینوفن و غیرو باید پرهیز نمایند. داروهای غذایی ضد تب عبارتند از:
- آب سیب، آب هندوانه و آب لیموشیرین که باهم مخلوط و روزانه حد اقل 3 بار صبح، ظهر و شب هربار یک لیوان بنوشند. قوی‌تر اگر خواستند عرق بید را هم به آب میوه‌ها اضافه نمایند.
- شکر سالم و طبیعی نیشکر داروی غذایی تب‌بر است که سالمندان را از هر داروی شیمیایی بی‌نیاز می‌کند.
- دمکرده لیموی عمانی در صورتی که سرفه نداشته باشد و پاشویه با آب جوشانده گل ختمی مناسب است.
سالمندان باید در مورد برخی از کارهایشان که در زمان جوانی انجام می‌دادند با شرایط فعلی تفاوت قائل شوند. از هر چیزی که موجب غلبه مزاج خشک و سرد و یا حتی خشک و گرم حار می‌شود پرهیز کنند. داروهای شیمیایی حتی اگر ظاهرا برای موردی مفید باشند بدلیل ایجاد بستر خشک در بافت‌های بدن برای آنان زیان‌بار است.
ص: 122
بالاترین عوارض داروهای شیمیایی در چند دوران زیان‌بارترند؛ یکی در زمان نوزادی و کودکی و دیگر در هنگام پیری! اما تفاوت آشکاری که هست رو به رشد بودن نوزادان و کودکان است و رو به ضعف رفتن هنگام پیری!
غذاهای مقوی باه در کهنسالان
غذاهای مقوی باه در سنین بالا زمانی که پاکسازی و تعدیل اخلاط در بدن انجام شده است موجب تقویت تمام بدن بطور عام و تقویت نیروی جنسی بطور خاص می‌شود:
تخم‌مرغ و پیاز و روغن زیتون، حلیم که از گوشت بره جوان و گندم تهیه شده باشد، مصرف تخم‌مرغ همراه با گوشت، تخم‌مرغ با پیاز بویژه اگر در روغن زیتون یا حیوانی و روغن کنجد سرخ شود. خوردن تخم‌مرغ با گوشت و با گوشت پرندگان و علفخواران که خود مبهی باشند به اثرات باهیه آن می‌افزاید. علامت بهترین تخم‌مرغ برای تقویت بدن و نیروی جنسی بنا بر روایتی که از امام علی (ع) نقل شده تخم مرغی است که دو سر آن یکنواخت نباشد.
شیر گوسفند، شیر و عسل، زنجفیل و عسل، زعفران و عسل، کندر و عسل، کندر و عسل و زعفران و مجموعه این‌ها با داروهای دیگر تقویت نیروی جنسی، مقوی باه هستند. لازم است برای دوری از خشکی مزاج کنار داروهای فوق مقداری شیر غیر پاستوریزه مصرف شود.
خوردن گوشت گوسفند پخته با شیر ضعف را برطرف کرده و مقوی توان جنسی است. سیب‌زمینی و مواد غذایی که با آن طبخ شود مقوی باه است. اما تکرار
ص: 123
آن برای معده سالمندان مضرّ است. سیب‌زمینی خام دارای ویتامین ث فراوانی است.
آب تازه آن را برای ناراحتی‌های معده از جمله زخم معده بکار می‌برند.
نخود:
از داروها و غذاهای باهیه مشهور بشمار می‌رود. بادآور است و مزاجش گرم می‌باشد. نخود آب غذای ساده‌ای است که تنها نخود با آب و کمی نمک روی شعله ملایم شب تا صبح طبخ می‌شود تا کاملا نرم و مهرّا شود. هنگام مصرف با روغن زیتون و آب لیموترش مزه‌اش را دلپذیر می‌سازد. در طب سنتی به‌عنوان دارو و غذای پاک‌کننده دستگاه گوارش از اخلاط سرد بشمار می‌آید. برای مبرودین و مأیوسین از نیروی باه غذای مناسبی بشمار می‌رود.
احساس ضعف در هرجای بدن
کسانی که در قلب و یا هرجای بدن خود احساس ضعف می‌کنند گوشت میش با شیر بخورند که در این صورت هر بیماری و ناراحتی از بندبند تن آنان بیرون می‌رود، بدن نیرو می‌گیرد و لثه‌هاشان استحکام می‌یابد. گوشت گوسفند با شیر علاوه بر انواع فوائدی که برای بدن دارد مقوی نیروی جنسی است و هرگاه کسی نیروی جنسی‌اش بر مرام باشد، سلامتی‌اش برقرار می‌باشد[40].
پس ما نمی‌توانیم خوردن گوشت را بطور مطلق مردود بشماریم!
ص: 124
به نظریه زیبای امام هفتم (ع) توجه نمایید که می‌فرمایند: «اگر خداوند چیزی را ارزشمندتر از گوسفند می‌دانست، آن را فدای اسماعیل نمی‌کرد.»
در تجربیات سالیان سال متوجه شدم که گوشت گوسفند می‌تواند در مقابله با سرطان‌ها همراه با دیگر نسخه‌ها پیروز میدان باشد. مسئله غیر قابل انکار در سالمندان آن است که مزاج پیری را اگر وابنهند ناخودآگاه بسوی نیستی می‌رود. درحالی‌که راه‌های دور شدن از این پدیده ناخوشایند و پیری زودرس در دست دانشمندان ماست.
مصرف گوشت برای انسان با حفظ حدود لازم و ضروری است. مصرف تمام گوشت‌هایی که در دین ما حلال و پاکیزه شمرده شده است مانند گوشت گوسفند و شتر و حیوانات شکاری مانند آهو و پرندگان و غیرو برای بدن فوائدی دارند و در جای خود دارو نیز به حساب می‌آیند. برای صید تمام حیوانات حلال گوشت از جانوران دریایی گرفته تا جانوران علفخوار در دریا و خشکی و پرندگان وحشی، همه و همه براساس دین و شرع قوانینی است که مربوط به دستورات خداوند برای بندگان خود می‌باشد. خداوند در همه حیوانات حلال گوشت فوائدی گذاشته که برای ایجاد طول عمر جایز و ضروری می‌باشند. البته هر چیز به مقدار و زیاده‌روی در هر موردی مذموم است.
ما این حلال گوشت‌ها را یک‌به‌یک برای ارائه مکانیسم ایجاد طول عمر بر می‌شمریم تا کهنسالان بدانند که با یک برنامه هماهنگ و متکی بر دانش خداوند می‌توانیم به عمر بیش از یک قرن و بالاتر دست یابیم.
ص: 125
گوشت در انواع آن
اشاره
انواع مرغ و ماکیان را با خواص آن‌ها از دیدگاه طب ایرانی- اسلامی مورد بررسی قرار می‌دهیم و آنچه را برای مردم در سال‌های فقد نیروهای غریزی جوانی مناسب است بیرون آورده و مورد استفاده قرار دهیم.
تفاوت گوشت پرندگان نسبت به گوشت‌های دیگر در اولین مورد لطیف‌تر بودن آن‌هاست. البته از لحاظ درجه لطافت میان پرندگان تفاوت‌های بسیار است. آن چه مسلم است جوجه‌ها نسبت به مرغ برای سالمندان در اولویت قرار دارند. چراکه گوشت برای گوارش در بدن جوانان هرچه مستحکم هم باشد مشکلی بوجود نخواهد آورد. اما در معده سالمندان هضم سنگینی دارند و بهتر است به‌عنوان مثال اگر از مرغ سخن می‌گوئیم از جوجه خروس و سایر پرندگان برای آنان نام ببریم.
گوشت مرغ جوان زودپخت است و در دهان خوب نرم و از هم گسسته می‌شود. برخی از آن‌ها دیرهضم‌اند، آنچه مسلم است مرغ‌های تخم‌گذار خصوصا مرغ‌های تخم‌گذار ماشینی از گوشت مناسبی برای سالمندان برخوردار نیستند.
تخم‌مرغ‌هایشان نیز از خودشان نامناسب‌ترند.
نکته دوم اثرات نیروی پرواز است که بر روی بال‌های پرندگان باقی می‌ماند و گوشت پرندگان را برای انسان باارزش و مقوی می‌کند. چیزی که در گوشت پرندگان پرورشی و به اصطلاح ماشینی هرگز بوجود نمی‌آید.
غاز، مرغابی، اردک، هوبره، سرخاب، خرچال، بط
این‌ها پرندگانی هستند که بسیار آهسته و کند راه می‌روند، بطئ الهضم و دیرپز می‌باشند. لذا با ابازیر و توابل 41] و سرکه باید طبخ گردند به‌خاطر غلظت و عفونتی که
ص: 126
ممکن است در معده ایجاد نمایند. سالمندان باید از این گوشت‌ها با شرایط ویژه استفاده کنند، هنگام تناول باید کاملا گرسنه شده باشند.
مزاج گوشت این پرندگان در دوم گرم و در اول خشک با رطوبت فضیله می‌باشد. اگر خوب هضم شود یکی از بهترین گوشت‌ها برای کهنسالان می‌باشد؛ در غیر این صورت سنگینی ببار آورد و گدارها را می‌بندد و تعفن در معده و روده ایجاد می‌کند. چنانچه هنوز اشتهای صادق و تمایل شدید به غذا ایجاد نشده باشد و دست به خوردن برند موجب تخامه کردن و باد و هضم نشدن و تعفن می‌شود. پس با ادویه مناسب که غلظت را کاهش دهد و گوشت را سریع الهضم نماید هر هفته به مقدار کم در رژیم غذایی سالمندان قرار گیرد. ادویه برای مبرودین باید مزاجش گرم باشد؛ مانند: زیره و زنجفیل و فلفل و امثال آن! برای محرورین لازم است مزاجش سرد باشد مانند: گشنیز و صندل و زردچوبه و امثال آن! اگر این‌ها در قفس پرورش یافته باشند و از پرواز باز مانده باشند صلاح نیست دانشمندان و اهل تفکر از گوشت آنان تناول کنند.
گوشت کبک، درّاج، بلدرچین، کبوتر، گنجشک
این پرندگان دارای مزاج گرم هستند و گوشت آنان به خشکی گرایش دارد.
انرژی فراوان دارند و برای مبرودین و مأیوسین از باه مفید می‌باشند. سالمندان به مقدار نازل اما بطور مرتب در هر هفته یکی از این گوشت‌ها را مصرف کنند.
گوشت آهو
غزال یا آهو در آخر دوم گرم و خشک است. در میان گوشت‌های شکار نزدیک‌ترین مزاج به انسان را داراست. موافق مبرودین و مرطوبین و سریع الهضم و
ص: 127
مجفف و قلیل الغذا است؛ گوشت نر آن بهتر از ماده آن است. برای مزاج کهنسالان مناسب و طبخ آن با ادویه‌جات این غذا را برای سنین بالا هم دلپذیر می‌کند.
گوشت گوزن
در سوم گرم و خشک است. یکی از حیوانات وحشی با طول عمر بالاست. تا 700 سال هم دیده شده است. عمر این حیوان عجیب از روی تعداد مثانه‌هایی که هر یک‌صد سال در بدنش تعویض می‌شود برآورد می‌شود. گوشتش مولد سوداست اما سریع الهضم می‌باشد. مدر بول است و مقوی باه مبرودین می‌باشد.
باید این حیوان را هنگام شکار حتی المقدور نترسانند و ندوانند که در اثر ترشحات زیاد هنگام ترس و دویدن در بدن حیوان گوشتش بسیار گرم‌تر شده و سمیت زیادی خواهد داشت. بهتر است گوزن در زمستان صید شود، یا درحالی‌که آب زیاد خورده باشد ذبح شود. یا آنکه پس از صید مدتی نگه دارند و آب فراوان به او بدهند و بگذارند اضطراب و دلهره‌اش کم شود، آنگاه ذبح نمایند. گوشت این حیوان زود متعفن می‌شود، پس باید زودتر مصرف شود و هنگام طبخ مقداری شبت به آن اضافه کنند و خوب بپزند تا مهرّا شود. بعد از تناول آن شربات ملین مانند: شربت انجیر و ماء العسل اضافه نمایند و فانید[42] بیاشامند تا زود هضم گردد.
گوشت آن برای کهنسالان چنانچه با شرایط بالا عمل شود بهترین است و خواص مبنی بر افزایش طول عمر از گوشت این حیوان همراه با روش‌های دیگر ایجاد طول عمر مانند زالو درمانی بسیار مورد توجه می‌باشد. اگر سیستم غذایی و دارویی پاکسازی‌های منطبق بر منضج و مسهل و مدرات انجام شود، نقش گوشت گوزن در ایجاد سلامتی و طول عمر برای کهنسالان قابل توجه خواهد بود. مقدار مصرف آن
ص: 128
هنگام رژیم غذایی 15 روزه هر روز به میزان 50 گرم می‌باشد. هنگام پاکسازی و تقویت کلیه‌ها مقدار مصرف گوشت آن برای کهنسالان تا یک‌صد گرم در روز است که با شبت یا زنجفیل و دارچین و زیره پخته شود.
احشاء حیوانات
سیراب و شیردان
اعضاء گوسفند آن‌هایی که در داخل شکم قرار دارند در مزاج‌شناسی و تأثیراتی که بر بدن می‌گذارند متفاوت می‌باشند. نباید شکمبه گوسفند را با دل و قلوه و جگر یکسان دانست. برای سالمندان سیراب و شیردان گوسفند می‌تواند با چاشنی سرکه، آب لیموترش، آب‌غوره و شربت رب انار مفید باشد. بشرط آنکه پرزهای آن گرفته نشده باشد اما چربی‌های چسبیده به آن گرفته شده باشد. پرزهای سیراب و نگاری و هزارلا سرشار از مواد مغذی، معدنی و ویتامین‌های گروه آ و بی است.
مزاجش نزدیک به تعادل است پس آن را برای درمان بیماران سرطانی برگزیدیم.
خون حاصل از آن همراه با چاشنی‌هایی که ذکر شد صالح الکیموس است. اما جگر و دل و قلوه با مزاجی کاملا متفاوت خون کثیف تولید می‌کنند.
جگر و دل و قلوه گوسفند
جگر دارای مزاج گرم و تر است. غلیظ و دیرهضم و خون متولد از آن بطئ السلوک در مجاری و سریع التعفن می‌باشد. مگر آنکه با نمک و سرکه و آبکامه و دارچینی و گشنیز خشک و امثال آن باشد. مصلح آن در محرورین سرکه و گشنیز و در مبرودین ادویه حاره است.
ص: 129
جگر بز برای بیماران مبتلا به صرع مضرّ است و موجب تحریک آن می‌شود.
همانطور که ماهی ممکن است خطرناک باشد.
قلوه
قلوه همان کلیه است که مجرای عبور سموم خون می‌باشد. عبور مستمر ادرار از کلیه گوشت قلوه را سفت و سخت نموده و مزاج سودای متکاثف را بر آن مستولی می‌کند. بدین سبب خوردن این عضو برای انسان مکروه اعلام شده است. گوشتش دیر هضم و قلیل الغذا بوده و خلط حاصل از آن ردی الکیموس می‌باشد.
دل
وضعیتی بهتر از قلوه ندارد. گوشتش سخت و دیرهضم می‌باشد. در قدیم مردم معتقد بودند که خوردن دل خصوصیات صاحبش را منتقل می‌کند، لذا دل شیر و پلنگ را درمی‌آوردند و می‌خوردند تا نترس و شجاع شوند و به اصطلاح دل شیر پیدا کنند. واقعیت آن است که از کجا که شیر و درندگان دیگر شجاع و نترس باشند؟
قدرت و صلابت شیر و پلنگ در مقابل چند حیوان ضعیف و بی‌دفاع و نوزادان علفخواران نشان از بی‌باکی و شجاعت این درندگان نیست.
این شاید گریزی برای تفنن باشد اما نکته‌ای علمی در بر دارد که لازم به اصلاح می‌باشد. مردم معتقد بودند قلب جانوران خصوصیات آن حیوان را به انسان منتقل می‌کند. این نظر در برخی موارد ممکن است درست باشد. اما برای انتقال صفات حیوانات راه‌کارهایی وجود دارد که عبارت از مصرف داروهایی است جهت آماده کردن بدن برای پذیرش آن صفات که در این مقوله فرصتی برای طرح آن وجود ندارد. برای کهنسالان آنچه مهم است تأثیر مزاجی انواع گوشت‌هاست که می‌تواند مفید یا مضرّ باشد. پس آنچه برای افراد مسن زیان‌بار است غذاهایی‌ست که
ص: 130
اخلاط غلیظ و سودای سخت از لحاظ تکاثف و غلظت بوجود بیاورد. دل از جمله این گوشت‌هاست و بهتر است از زنجیره غذایی سالمندان حذف گردد. در طب اسلامی خوردن دل، قلوه و جگر مکروه اعلام شده است.
گوشت میگو (جراد البحر):
ملخ دریایی نام قدیم این جانور حلال گوشت آبزی است. مزاجش گرم و تر در درجات مختلف بوده، سوخته آن با آب نخود سیاه ریزاننده سنگ کلیه و مثانه می‌باشد.
گوشت ملخ (جراد البرّ)
مبهی و جالی اخلاط غلیظ می‌باشد، گرم و خشک در دوم است. برای سالمندان همراه با غذاهای مرطوب مناسب است. قوت لازم را دارد و لطافت و جالی بودن، این حلال گوشت را مناسب حال آنان گردانده است.
تقدم غذای رقیق بر غلیظ یا برعکس؟!
در اینکه مصرف غذای رقیق قبل از غلیظ جایز است یا بالعکس ما بین علما بحثی وجود دارد. برخی معتقدند چون غذای غلیظ نیاز به هضم قوی دارد و انتهای معده دارای قوت هضم قوی است پس بهتر آن است که ابتدا غذای غلیظ تناول شود تا به قعر معده رود و زمانی که غذای رقیق وارد می‌شود کمی از هضم غذای غلیظ گذشته باشد چراکه غلیظ دیرتر هضم می‌شود و رقیق زودتر! و دسته دیگر می‌گویند باید رقیق زودتر تناول شود تا بالای غلیظ نماند و فاسد گردد.
ما بین نظریات مورد بحث می‌گوییم این حالات بسته به میزان گرسنگی و خشک و تر بودن معده است و نوع غذایی که وارد می‌شود از نظر شدت تکاثف و
ص: 131
رقت آن! پس هنگامی که معده با خشکی مواجه است اساسا غذای غلیظ را مطلوب نمی‌داند و ممکن است باعث سکسکه و متوقف شدن هضم و ماندن و فاسد شدن گردد. هنگامی که معده بسیار مرطوب است غذای غلیظ مطلوب‌تر است که اول تناول شود.
بهتر است حال و وضع معده را در نظر گیریم. نظریه سوم بطور کلی مصرف غذای رقیق و غلیظ را در یک وعده و پشت سر هم مردود می‌داند و معتقد است که غذا در هر وعده بهتر است یا غلیظ باشد یا رقیق!
گروه روغن‌ها و چربی حیوانات
تجویز مصرف چربی‌ها و روغن‌ها منوط به میزان تحرک جسمی و عضلانی می‌باشد. در زمان ما روغن‌ها بوسیله تجهیزات و تکنولوژی پیشرفته صنعتی تولید می‌شود. مصرف روغن‌های مایع و جامد برای همه و در هر سنی زیان‌بار است. فرآیند شیمیایی کاشت و تولید و گرفتن روغن از دانه‌های گیاهی این‌گونه روغن‌ها را برای بدن انسان بسیار مضر و زیان‌بار ساخته است.
روغن مایع و تفاله‌های سویا برای اهل علم نه تنها مفید نبوده بلکه موجب بروز بیماری‌هایی نظیر آرتروز و خشکی مفاصل و غلیظ شدن خون و تشدید بیماری‌های حساسیتی مانند کهیر و اگزما و بثورات پوست و انواع ناراحتی‌های پوستی می‌شود. از سنین 40 به بالا در مورد مصرف چربی‌ها بویژه شب هنگام هشدار داده‌ایم. حال که چربی‌های موجود با روش‌های شیمیایی بدست می‌آید هشدار ما چند برابر می‌شود.
چربی‌های حیوانی برای بدن لازمند و چربی‌های نباتی نمی‌توانند جای آن را پر کنند. کنش چربی‌های حیوانی با بدن سازگاری بیشتری را نسبت به چربی‌های نباتی نشان می‌دهد. چرندگان و حیوانات علفخوار، نباتات و گیاهان را می‌خورند و تبدیل به چربی حیوانی می‌کنند؛ چربی مورد نیاز بدن و بویژه مفاصل انسان است. ساختار
ص: 132
بدن انسان به‌گونه‌ای است که او را وادار نموده تا از گوشت هم تغذیه کند، انسان بواسطه امتیازی که از لحاظ بدنی با علفخواران دارد از چربی‌های آماده حیوانی که محصول علفخواران است استفاده می‌کند.
چربی‌های حیوانی در حد مورد نیاز موجب نرمی مفاصل می‌شود و از تصلب آوندهای بدن اعم از عروق خونی و گدارهای بافتی جلوگیری به عمل می‌آورد. یک فائده دیگر این چربی‌ها روغن کاری و نرم کردن اندام‌ها در درون و نرم کردن اندام‌ها در مجاورت یکدیگر می‌باشد. برخی از بیماری‌های تفرّق اتصال ناشی از عدم انعطاف لازم میان اندام‌ها با اندام‌های همسایه می‌باشد. به‌عنوان مثال به ماهیچه‌های درون کره چشم توجه کنید؛ اگر این ماهیچه‌ها از لحاظ مزاجی دچار خشکی شوند ناچار مستهلک می‌گردند و به علت کندی حرکات از خونرسانی و تغذیه بموقع باز می‌مانند.
پدیده پیر چشمی از همین‌جا آغاز می‌گردد. همین‌طور است کار استخوان‌ها در محل اتصالات آن‌ها با یکدیگر!
باز هم به‌عنوان مثال مایع نرم‌کننده سر مفاصل از غذاهایی مانند شیر و چربی‌های حیوانی تأمین می‌شوند. این چربی‌ها در مراحل مختلف هضم با مزاج اندامی که از آن‌ها تغذیه می‌کند همسان می‌گردند و مانع اصطکاک محل اتصالات با یکدیگر می‌شوند. پس شیر را باید با همان چربی خودش مصرف کرد. نه اینکه چربی شیر از مجموعه طبیعی آن جدا شود و چربی مورد نیاز بدن از غذاها و مواد دیگر تأمین گردد. چربی شیر و فراورده‌های دیگر حیوانی در مجموعه حیوانی در مجموعه طبیعی خود برای بدن انسان مفید است. برای تأمین فرآورده‌ای دیگر لبنی نباید شیر را بطور کلی عاری از چربی نمود.
اگر نگران افزایش چربی در بدن هستیم بهتر است از راه‌های دیگر مثلا ورزش یا کارهای عضلانی آن را در بدن بسوزانیم تا بر قدرت و قوت و نرمش و جنب و
ص: 133
جوش مفاصل و عضلات بدن افزوده باشیم. با این روش هم از چربی غیر طبیعی و اضافی در امان خواهیم بود و هم مزاج بدن تعدیل می‌گردد و مهم‌تر آنکه سلامتی و قوت باقی می‌ماند.
این مورد درباره کهنسالان با دقت بیشتری دنبال می‌شود. کم بخورند اما غذا را فاقد چربی نکنند. همانطور که در مورد نمک می‌گوئیم، نباید نمک را از مصرف روزانه حذف کنیم، بلکه آن را به اندازه نیاز مصرف می‌کنیم. در عین حال اگر با تنظیم چهار مزاج بدن را روی خط اعتدال مزاجی به پیش ببریم تا اضافاتی در بدن نماند، دیگر موردی نیست تا بر فرض نگران گرفتگی عروق قلب باشیم. این کار تنها از مکتب طبی اسلامی- ایرانی برآمده و از نقاط برتری این طب نسبت به سایر مکاتب پزشکی است.
تأکید بیشتر بر منع مصرف چربی‌ها در پائیز
پائیز با همه زیبائی‌هایش فصلی است که بدن انسان در معرض بروز انواع بیماری‌ها قرار می‌گیرد و از این جهت با فصول دیگر بطور نسبی متفاوت است.
کهنسالان در این دوره زندگی باید از بدی‌های پائیز در امان باشند و از مواهب آن بهره‌مند گردند و بسلامت وارد زمستان گردند. زمستان و سرمایش برای افراد پیر سخت و طاقت‌فرساست پس باید با قدرت تمام از پائیز عبور کرده و به زمستان وارد گردند.
فصل پائیز از لحاظ سردی و گرمی معتدل است اما در خشکی و تری نامعتدل می‌باشد. هر فصلی بیماری‌هایی مخصوص بخود را دارد اما در پائیز بدن حساس‌تر است. در هر منطقه‌ای نیز بیماری‌ها فرق می‌کند، یعنی ممکن است در یک منطقه خاص استعداد بروز برخی از بیماری‌ها نسبت به مناطق دیگر متفاوت باشد. پزشک
ص: 134
باید خصوصیات بیماری را در هر منطقه‌ای مستقلا در نظر گرفته و تحقیق کند و براساس آن درمان را شکل دهد.
پائیز فصل بیماری و هجوم بادهای بیماری‌زا و عوامل خارجی مولّد ناخوشی‌ها است. براساس آنچه پیش از این ذکر شد هر بیماری برای حضور و اعلام موجودیت در بدن به دو عامل نیاز دارد. یکی عامل داخلی که همان اخلاط بیماری‌زا می‌باشد و دیگری عامل خارجی که عبارت از میکروب‌ها، ویروس‌ها و عوامل ناشناخته است.
بنابراین چنانچه اخلاط غیر طبیعی در بدن رشد کرده و بستر بیماری‌ها را فراهم سازند عوامل خارجی فرصت را غنیمت شمرده و وارد بستر بیماری‌ها شده و انسان را گرفتار ناخوشی می‌کند. کم خوری را باید مورد توجه قرار داد و از مصرف غذاهای چرب و غلیظ پرهیز نمود. میزان تحرک را باید در نظر گرفت و براساس آن معده را از غذا انباشت. مصرف مسهل‌ها را زیاد کنند تا بستر بیماری‌ها پاک شود. در این فصل بیماری‌های نزله‌ای مانند زکام افزایش می‌یابد. کبدهای ضعیف با عوارضی نظیر تبخال و بثورات جلدی نیز خود را نشان می‌دهند.
منع مصرف چربی با آب
اشاره
همانطور که قبلا اشاره شد مصرف چربی با آب می‌تواند باعث لیز شدن سطح روده‌ها شده و عملیات هضم را مختل کند. حالت تهوع و ضعف معده را بدنبال دارد و ممکن است کبد و کیسه صفرا را وادار به ترشحات غیر عادی نماید.
ترشی‌ها
ترشی‌ها عبارت از موادی هستند که در سرکه قرار گرفته و مدتی از آن بگذرد تا تبدیل به ترشی گردد. به عبارت دیگر مواد غذایی مزاج مایع افزودنی ترش مزه را بگیرد و از مزاج خود دست بردارد. بسیاری از مواد ویتامینه و معدنی در
ص: 135
ترشی‌ها از تعفن و فساد دور مانده و موجب حفظ غذاها هنگام تنگی می‌شود. ترشی‌ها به هضم غذا و جلوگیری از تخامه شدن در دستگاه گوارش کمک می‌کنند. خون را تصفیه کرده و چربی‌ها را در بدن زایل می‌نماید.
ضررهای ترشی‌ها شامل افراط در مصرف آن است که موجب خشکی سینه، التهاب عصبی معده و تشدید دلهره و اضطراب می‌شود. بیماری‌های نزله‌ای مانند زکام و سینوزیت را به حرکت واداشته و فرود می‌آورند که برای سینه و شش‌ها بسیار زیان‌بار می‌گردند. مصرف ترشی زیاد موجب لاغری توأم با خشکی مزاج و ضعف ماهیچه‌ها می‌گردد.