مزاج برخی مواد غذایی
در بیان دانه‌ها
گندم در درجه اول گرم و تر، جو در درجه اول سرد و غذائیتش کمتر از گندم است، کافور سرد و خشک، نخود گرم و تر در درجه اول، عدس در درجه اول سرد و در درجه دوم خشک است. باقلا در درجه اول سرد و خشک، تخم شنبلیله در درجه اول خشک و در درجه دوم گرم است. ماش در درجه اول سرد و تر، لوبیا گرم و تر و برنج 57] در درجه اول گرم و قابض، کنجد در درجه نخست گرم ملایم، خشخاش در درجه اول سرد و در درجه دوم خشک می‌باشد.
در بیان گوشت‌ها و تخم‌مرغ
گوشت گوسفند گرم و تر، گوشت بز سرد و خشک، گوشت گاو سرد و خشک، گوشت گوساله معتدل، گوشت جانوران برّی گرم‌تر و خشک‌تر از سایر حیوانات اهلی است. گوشت گنجشک‌ها گرم و خشک، گوشت پرندگان آبی تر و سردتر از گوشت سایر طیور است. گوشت ماهی تازه سرد و تر و زودهضم است.
تخم‌مرغ خانگی: زرده آن گرم و سپیده آن سرد و قوه هر تخمی مناسب با پرنده تخم‌گذار است.
در بیان شیر
شیرها سرد و تر هستند. بجز شیر گاو که تر و سردتر از شیر گوسفند می‌باشد.
ص: 166
در بیان سبزی‌ها
تره گرم و خشک، پیاز گرم و خشک، سیر گرم و خشک، کاهو سرد و تر، اسفناج معتدل در سردی و گرمی، کرفس گرم و خشک، طرخونی و نعناع گرم و خشک، چغندر سرد و تر، گشنیز سرد و تر، تره تیزک گرم و خشک، کاسنی سرد و خشک، ریحان کوهی گرم و تر، شبت گرم و خشک، سپندان (تخم تره تیزک) و ترب گرم و خشک، خرفه سرد ملایم، پودنه گرم و خشک، ترشک سرد و خشک، کشوث (نوعی پیچک) گرم و خشک، بقله یمانی سرد و تر، بادنجان گرم و خشک، لبلاب (عشقه بهاری) سرد و تر، عشقه پاییزی گرم و خشک.
بیخ تره بارها: ترب گرم و خشک و از بین برنده بلغم، کلم بادآور و نرگسی گرم و خشک و دیرهضم است.
در بیان میوه‌ها
انگور گرم و تر و مسهل طبیعی، انجیر گرم و تر، گردوی تازه گرم و تر و مانده آن گرم و خشک، انار شیرین معتدل در گرمی و تری، انار ترش سرد و خشک، عناب گرم و تر و مسکن خون، شفتالو سرد و تر، امرود و به سرد و خشک و تقویت‌کننده معده، آلو سرد و تر و ملین طبع، سیب سرد و خشک و مقوی قلب، خربزه شیرین سرد و تر، توت سیاه گرم و لین، توت سفید معتدل در گرمی، خیارزه و بالنگ سرد و تر.
میوه‌جات خشک
عناب معتدل در گرمی و غلیظ، سه‌پستان گرم به اعتدال، بادام شیرین گرم و ملایم در حد اعتدال، فندق معتدل در گرمی، گردو گرم و خشک، شفتالو معتدل در گرمی، زردآلوی شیرین معتدل در گرمی، و ترش آن سرد. پسته گرم و خشک، مویز گرم و نرم‌کننده، زیتون سیاه گرم و خشک و سفید آن سرد و خشک.
ص: 167
در بیان گل‌ها و سبزی‌های خوش‌بو
گل سرخ سرد و قابض، سوسن گرم و خشک، نرگس گرم و ملایم، بنفشه سرد و ملایم، مرزنجوش سرد و خشک، سوسنبر گرم و خشک، نسرین و ضمیران متمایل به گرمی و خشکی، خیری برّی، فرنجمشک گرم و خشک، خیری شب‌بوی زرد معتدل در گرمی، لفاح (نوعی از مهر گیاه) سرد و سست‌کننده، گلنار معتدل در گرمی و خشکی، یاسمین زرد گرم و خشک، سفید آن معتدل، مورد (آس) سرد و قابض، بابونه گرم و خشک، کافور سرد و خشک.
در بیان روغن‌ها
روغن کنجد معتدل در گرمی و خشکی، روغن گردو گرم و خشک، روغن بادام معتدل در حرارت و گرمی، روغن تخم کتان گرم و خشک، روغن زیتون گرم و خشک، روغن بنفشه معتدل در سردی و تری، روغن گل سرخ سرد و خشک و قابض، روغن یاسمین و نسرین گرم و خشک، روغن بید معتدل در گرمی و سردی، روغن خشخاش سرد و سست‌کننده، روغن شاه‌دانه گرم و خشک، روغن خردل گرم و خشک، روغن پسته گرم و ملایم، روغن نیلوفر سرد، روغن مرزنجوش گرم و خشک، روغن سوسن گرم و خشک، روغن نرگس نرم و ملایم.
در بیان خوشبوها
مشک زیاد گرم و خشک، عنبر گرم و ملایم و خشک‌تر از مشک، عود هندی معتدل در گرمی و خشکی، کافور بسیار خشک و مرکب از دو جوهر یکی سرد و دیگری خشک، صندل در سردی معتدل و خشک، زعفران گرم و خشک، کوشنه گرم و خشک، قرنفل گرم و ملایم، جوزبوا گرم و ملایم، سک سرد و خشک، سنبل معتدل در گرمی و خشک، سنا گرم ملایم، هل (قاقله) گرم و ملایم است.
ص: 168
در بیان دواهایی که در غذا ریخته می‌شود (توابل)
گشنیز خشک معتدل در گرمی و خشک، زیره، سنه (دانه‌ای مثلثی شکل که در هندوستان می‌روید و آن را نخود طلایی نامند)، کرویا، زیره رومی، نانخواه (زنیان)، سیاه‌دانه یا شونیز، فلفل، دارچینی، زنجبیل، خولنجان و انجدان همه گرم و خشک، خردل گرم و خشک و پاک‌کننده بدن از بلغم، سماق و کشک و لورک سرد و خشک‌اند.
در بیان ترشی‌ها
سرکه سرد و خشک، آبکامه گرم و خشک، سیر پرورده در سرکه کمتر گرم و یاری‌کننده گوارش، پیاز پرورده در سرکه کهنه گرم و لطیف و راننده ادرار غلیظ، اشترخار، غلیظ است.
در بیان نبیذها، شربت‌ها و رب‌ها
از نبیذها نبیذ انگور گرم و تر، مانده آن گرم و خشک است. نبیذ مویز (مویز آب) معتدل در گرمی و رطوبت و نفاخ، نبیذ تمر و شیره گرم و خشکند.
سکنجبین شکری ساده سرد و از بین برنده بلغم و مفید برای معده، سکنجبین‌هایی که از دانه‌ها و پیازها ساخته می‌شود گرمی آن‌ها بیشتر و برای معده مفیدند. رب به و سیب سرد و بند آورنده شکم‌اند، رب غوره مسکن تشنگی، رب انار گرم و نافع برای معده و تسکین‌دهنده دل‌غشه و دافع تشنگی، رب توت سرد و تر و ملین و ضد حرارت و مفید برای خناق است.
در بیان مرباها
جلنجبین شکری مقوی، ملایم و نرم‌کننده معده و گرم‌کننده آن، جلنجبین عسلی بیشتر گرم و مربای بنفشه معتدل در گرمی و سردی و نرم‌کننده شکم، مربای زنجبیل گرم‌کننده معده، مربای هلیله کابلی با عسل مقوی معده و نگاهدارنده جوانی،
ص: 169
مربای عسلی به و سیب مقوی معده و قلب، گرم‌کننده و از بین برنده اسهال‌های صفراوی، مربای اترج گرم‌کننده معده است.
در بیان پختنی‌ها
اسپیدباها (شورباهای بی‌ادویه) نرم‌کننده طبع، آش‌های سرکه مجفف و مرکب از هر دو مانند زیربا معتدل‌اند. لبنیات سردند، و آش‌هایی که با آب‌های معتدل پخته شده باشند مانند آب‌غوره و سماق، انار و سیب، قوه آن‌ها مثل عصاره و شیره آن چیزها، اما حلوای عسلی یاری‌دهنده گوارش و خمیری آن غلیظ و موجب بروز سدّه است.
یک جمع‌بندی:
اشاره
دانشمندان چون به تفکر و کسب دانش و خلاقیت‌های ذهنی نیازمندند از دستگاه‌های جسمی مولّد فکر و اندیشه بیشترین استفاده را می‌کنند لذا اندام‌های دیگر از تکامل و تکوین و تبادل مناسب باز می‌مانند، فکر قوی و بدن ضعیف می‌شود. جسم مادی از یک سو و روح و تفکر و خلاقیت از سوی دیگر همچون دو بال پرواز پرندگانند که لازم است هماهنگ و همسو و تقویت‌کننده یکدیگر باشند. روح و فکر سالم در بدن سالم است. اگر ناتندرستی شدید باشد پس به این قانون توجه می‌کنیم که هر ناتندرستی به دو عامل نیازمند است؛ یکی بستر و دیگر عامل غریبه و خارجی نامحسوس مانند میکروب و ویروس و غیرو.
برای جلوگیری از تشکیل بستر بیماری و مقابله با عوامل نامحسوس غریبه، فنون پیشگیری و درمان با روش‌های برانگیختن انگیزه‌ها و نیروهای غریزی نامحدود، راه‌های سلامتی و نشاط و طول عمر بحساب می‌آیند. این فنون از دوران جنینی تا نوزادی بسوی نوجوانی، جوانی تا انتهای عمر، در طب اسلامی یافت می‌شود و برنامه‌های وسیعی برای دست‌یابی به آن در دکترین طب ایرانی- اسلامی طراحی و
ص: 170
آزمایش شده است. فنون پیشگیری آن‌چنان حکیمانه و مدبّرانه در طب اسلامی مطرح گردیده که دست‌یابی به آن برای عموم مردم شهری و روستایی ممکن و میسر شده است. ما صاحب بهترین گنجینه‌های علم و دانش پزشکی بودیم و هستیم، تنها علامت سؤال بزرگ ما در برابر واقعیت‌های احتمالی زمان ما آن است که چرا گنج‌ها را زیر خروارها خاک مدفون کرده‌ایم؟! هنگامی که نوزاد یا جوان یا پیر ما از حالت طبیعی خارج می‌شود، ساده‌ترین نسخه‌ها بلافاصله ما را روی خط اعتدال و سلامتی باز می‌گرداند و از گرفتاری که سیستم پزشکی غربی برای مردم تهیه دیده است نجات می‌دهد. بکار بردن هر داروی شیمیایی در این مرحله جز ضرر و زیان چیزی ندارد حتی اگر نتیجه خوبی بدهد باز هم دارای عواقب نامطبوع و نادرست است؛ اما داروی طبیعی دارای عواقب و عوارض مفید می‌باشد.
بنگرید دانشمند باارزش ما بدلیل عشق و علاقه شدید به علم از بدن خود غافل شده و دچار یک سوء مزاج ساده در معده می‌شود، این همان بهم خوردن مقدار صفرا، سودا، خون یا بلغم است. فن پیشگیری بلافاصله وارد میدان شده و درمان را از مهمترین عضو تنظیم‌کننده اخلاط چهارگانه یعنی معده آغاز می‌کند. جالب است بدانید که انواع و اقسام نسخه‌ها دست ما را برای پیشگیری و علاج در هر زمان و در هر مکان باز کرده است.
اولین اقدام
هنگامی که اولین کسالت و احساس ناراحتی شروع می‌شود لازم است به مرکز ثقل حیاتی بدن توجه لازم مبذول داشته شود. اغلب بیماری‌ها از معده آغاز می‌شود، بنابراین درمان را نیز از همان نقطه شروع می‌کنیم. شروع یک سوء مزاج را در نظر بگیرید. اگر درمان در این مرحله به سادگی انجام گردد همه چیز بسرعت به حالت عادی بازمی‌گردد ولی تسامح در این مرحله بیماری ساده را تبدیل به بیماری
ص: 171
مهم‌تری می‌کند. اولین اقدام نوشیدن یک داروی ساده به نام داروی سم‌کش است.
سم‌کش‌ها داروهای ساده‌ای هستند که اگر سم معده زیاد باشد بلافاصله با ایجاد تهوع سم را از معده خارج می‌کنند. درحقیقت نوعی ساده از داروهای قی‌آور می‌باشند.
خاصیت دیگری که سم‌کش‌های ساده دارند نشان می‌دهند که میزان سم تولید شده در معده چقدر می‌باشد؟ اگر استفراغی صورت نپذیرد به آن معناست که سم قابل توجه نمی‌باشد. اگر سم در حدی است که با نوشیدن سم‌کش موجب تهوّع می‌شود لازم است آن‌قدر تکرار شود تا دیگر تهوعی صورت نپذیرد. اگر با تکرار سم‌کش استفراغ قطع نشود بیماری به حساب می‌آید و وارد درمان تخصصّی می‌گردد که حسابش از یک سوء مزاج ساده جدا می‌شود. برای همه کسانی که دچار این حالت می‌شوند بخصوص کسانی که به کارهای فکری اشتغال دارند و سالخوردگان و کودکان بهترین سم‌کش ساده ترکیب جوشاندنی شوید و عسل است که ما آن را انتخاب کرده‌ایم که هم در دسترس همگان است و هم تأثیر بسزایی دارد.
حال توجه کنید به خواص شوید و عسل:
یک داروی سم‌کش است، از تخامه شدن و مسموم شدن غذا جلوگیری می‌کند، ضد التهاب دستگاه گوارش است و اعضای عصبانی را آرام می‌کند، عفونت معده را کاهش می‌دهد، ثقل و سردی را در معده به گرمای سالم مبدل می‌کند، درد را از بین می‌برد و بی‌خوابی ناشی از بیماری را در بدن بیمار با بخواب بردن او جبران می‌کند، مانع کم‌خونی است، هر نوع کمبود خون را برطرف می‌سازد و آب رفته از بدن را جبران می‌کند. برگ‌های شوید از چند جهت با نور آفتاب سنتز مواد را انجام می‌دهد. در نتیجه انواع مواد مغذی را می‌سازد، این مزیت را برگ‌های سوزنی و نازک و دراز دارند که بیشتر از برگ‌های دیگر از آفتاب بهره می‌برند، پس تقویت کننده بسیار خوب و خونساز هستند.
ص: 172
در پایان متذکر می‌شوم که دکترین طب ایرانی- اسلامی در پروازهای بلند علمی خود با توجه به واقعیت‌های عینی و علمی اهداف خود را بیان کرده است. تأثیر عوامل مزاجی، عوامل غریبه، سته ضروریه، تأثیر عوامل روحی، نجوم و کنش و واکنش‌های کیهان بر اجزای خود از کل به جزء و پژواک اجزاء کیهانی به ماهیت لایتناهی به‌طور دقیق مورد توجه پیشتازان عرصه علم و دانش طب پایه که همان طب ایرانی- اسلامی مورد نظر ما است قرار گرفته است. همه فرهیختگان، علما و پژوهشگران راستین را به این نکته جلب می‌کنم که راه صحیح همانا یافتن روش مستدل و واقعی و تکیه بر اصول رئالیسم در پزشکی است.
چون‌که صد آمد نود هم پیش ماست***نام احمد (ص) نام جمله انبیاست
منابع و مآخذ
- قانون ابن سینا
- اقرابادین کبیر تألیف: عقیلی خراسانی
- طب یوسفی
- دانش‌نامه احادیث پزشکی تألیف: محمدی ری شهری
- الصیدنه فی الطّب تألیف: ابو ریحان بیرونی
- هدایه المتعلمین فی الطب تألیف: ابو بکر ربیع بن احمد الاخوینی النجاری
- گنجهای معنوی تألیف: رضا جاهد
- رژیم غذایی گروه خون تألیف: دکتر آدامو- کاترین ویتنی ترجمه و تلخیص: گیله گل‌بهروزان
- خون، گوارش، کلیه، کبد و مجاری صفراوی تألیف: هاریسون ترجمه: گروه مترجمین، ویرایش: دکتر نوید علی یاری زنوز
- ماساژدرمانی نقاط رفلکسی پاها تألیف: آسترید آی. کوسمن لیگر
________________________________________
[1] ( 1). مزاجی که انسان با آن بدنیا می‌آید مزاج ذاتی نامیده می‌شود.
[2] ( 2). شرح نسخه‌های پاکسازی کلی دستگاه گوارش و کبد در کتب دیگر مجموعه پیک شفا بویژه کتاب بیماری‌های دستگاه گوارش و کبد تألیف همین مؤلف آمده است.
[3] ( 3). به کتاب حقنه‌ها تألیف همین مؤلف مراجعه کنید.
[4] ( 4). یکی از مصادیق تقلید کورکورانه تغییر نان‌ها به نان‌های ماشینی است. استفاده از صنعت پخت نان اشکالی ندارد. اما در هویت نان نباید تغییر ایجاد شود. بعنوان مثال نان سنگک که باید روی ریگ‌های طبیعی برشته شود روی سطح فلزی که به شکل سنگ‌ها نصب شده پخت می‌گردد. درحالی‌که خواص ریگ روی نان مورد نظر است نه شکل ظاهری آن!
[5] ( 5). دیگ‌افزار به داروهایی که برای خوش‌بو و خوش طمع کردن غذا همراه آن کنند گویند. دیگ‌ابزار و دیگ اوزار و بوافزار نیز گفته شده، به عربی ابازیر یا توابل می‌گویند.
[6] ( 6). منظور شربت عسل است که عسل در آب جوش رقیق شده باشد.
[7] ( 7). در مجموع 3 کیلو آب میوه تازه مورد نیاز است.
[8] ( 8). برای دست‌یابی به شربت‌های متنوع دیگر می‌توانید به کتاب شربت‌ها تألیف همین مؤلف مراجعه کنید.
[9] ( 9). در بخش مالش مفصلا درباره آن سخن خواهد رفت.
[10] ( 10). ناسور به زخمی گفته می‌شود که چرک و عفونت کرده و مزمن شده و در مقابل دارو و درمان مقاومت می‌کند. در لسان عرب به زخم گوشه چشم و مقعد و بن دندان هم گفته می‌شود.
[11] ( 11). در مورد روغن بان و روغن خیری و روغن خلوق و روغن زنبق( رازقی) و تعدادی دیگر نیز احادیث بسیاری در کتب قدیم موجود است که حوصله این مبحث از کثرت آن احادیث خارج بود و ناچار به همین چند حدیث بسنده گردید.
[12] ( 12). مراجعه شود به کتاب ماساژ درمانی تألیف آسترید آی. گوسمن لیگر ترجمه نوعلی خواجه‌مند.
[13] ( 13). به کتاب حقنه تألیف همین مؤلف مراجعه نمایید.
[14] ( 14). استفاده از دستگاه‌هایی مانند لرزاننده‌ها و حجامت چرخان هنگام ماساژ با توجه به تمامی مسائلی که تاکنون تا این سطور ذکر شده بلامانع است، البته باید توجه داشت که بالاخره دستان شماست که همه کارها را بخوبی و دقت انجام می‌دهد.
[15] ( 15). اگر بیماری دچار ضعف عضله قلب و افت فشار باشد، علاماتش پریدگی رنگ صورت ناشی از کم خونی بویژه که از قبل وجود داشته، افت فشار مینیمم و ماکزیمم، تعداد ضربان کمتر از حد نرمال، نبض ضعیف و کشیده، ضعف و سرگیجه بویژه که همراه با ضعف معده و غلبه بلغم و یا سودای سرد در معده باشد و سایر علامات بلغم.
[16] ( 16). حس ششم و هفتم در افراد خاصی که با ریاضت تن، به آن دست می‌یابند مطرح است و این خود نشان می‌دهد که نیروهای بالقوه در انسان وجود دارند که برخی از آن نیروها در این دنیا می‌توانند شکوفا شوند و بخش اعظم نیروهای بالقوه انسان در دنیای بعدی به صحنه عمل درمی‌آیند و این جهان ظرفیت بروز آن‌ها را ندارد.
[17] موسوی، محمد، مجموعه پیک شفا، 12جلد، کانون پژوهش - اصفهان، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.
[18] ( 17). وزوز گوش هم از معضلات پزشکی روز است. درمان آن در طب ایرانی- اسلامی با موفقیت انجام می‌شود.
پاکسازی دستگاه گوارش همراه با زالو درمانی بر پشت گوش به تعداد هر گوش 10 عدد زالوی کوچک و بخور و داروی عطسه‌آور این بیماری را علاج کرده است
[19] ( 18). بنظر می‌رسد پزشکی غربی داروهای حساسی مانند داروهای تقویت گوش را بطور آزمایشی وارد بازار می‌کند و چنانچه تأثیر مثبتی داشت برای خود بکار می‌برد و در غیر این صورت از بازار حذف می‌نماید.
[20] ( 19). بورک یا بوره ارمنی نوعی خاک است که در داروهای طب قدیم برای زخم‌های پوستی بویژه زخم‌های سوداوی و بلغمی غلیظ بکار می‌رود.
[21] ( 20). شمیم عبارت از اشیاء خوشبویی است که در طب سنتی برای تقویت قوای مغز اعم از حافظه و هوش و عقل و پیشگیری از فالج و صرع و رعشه و سردرد و سرگیجه و امثال آن بکار می‌رود.
[22] ( 21). اسپری‌های امروزی به این نوع دارو شباهت دارند با این تفاوت که اسپری‌ها با مزاج خشک و عوارض مخربی که دارند از دیدگاه طب سنتی مردود اعلام می‌شوند.
[23] ( 22). خارک: خرمای نارس
[24] ( 23). تقریبا تمام داروهای شیمیایی دارای عوارض منفی هستند. ساده‌ترین و پرمصرف‌ترین آنکه استامینوفن و آسپیرین می‌باشند بسترساز بیماری‌های خطرناک کبدی مانند سیروز و سرطان‌های کبد می‌باشند. بقیه داروها مسلما عوارض بیشتری دارند!
[25] ( 24). شیاف سرخ تند، شیاف اصطفطیقان، شیاف گلنار و شبت و شیاف سبز تند از جمله داروهای دیگر درمان سبل و دیگر بیماری‌های چشمی است که در اقرابادین نسخه آن‌ها آمده است.
[26] ( 25). برای آگاهی از روش‌های درمان بیماری‌های چشم به کتابی که از طرف همین مؤسسه( پیک شفا) منتشر خواهد شد مراجعه نمایید.
[27] ( 26). بهتر است پاکسازی 15 روزه و پاکسازی کلیه‌ها نیز انجام شود سپس داروهای تقویت نیروی جنسی مصرف گردد. بدون پاکسازی مصرف هر نوع داروی تقویت‌کننده نیروی جنسی کاری عبث است. مصرف این داروها اثرات موقتی خواهند داشت و تنها گرمای بدن را بالا می‌برند و شاید موجب غلظت خون هم بشوند.
[28] ( 27). محرورین: سردمزاج‌ها
[29] ( 28). مبرودین: گرم‌مزاج‌ها
[30] ( 29). منظور از روغن سیاه‌دانه روغنی است که از خود سیاه‌دانه گرفته شود. روغن‌های موجود در بازار اغلب از جوشاندن سیاه‌دانه در روغن‌هایی مانند روغن کنجد، زیتون و امثال آن بدست می‌آید. کیفیت این روغن‌ها بسیار ضعیف‌تر بوده و مورد نظر ما نیست.
[31] ( 30). طلا کردن به‌معنای مالیدن روغن‌های گیاهی و مایعاتی که سیال هستند، بر پوست است.
[32] ( 31). ماهی اسقنقور در دریای مصر و موریتانی و دریای سیاه یافت می‌شود. هنگامی که در فصل بهار برای جفت‌گیری به سطح آب و نزدیک ساحل می‌آید شکار می‌شود. بهترین بخش بدنش شکم و ناف است.
اسقنقور تازه با کمترین میزان نمک بسیار مهیّج شهوت است و انواع خشک آنکه در عطاری‌ها نمک سود شده است به میزان زیادی قوت خود را از دست می‌دهد.
[33] ( 32). این هم از مصادیق بارز غرب‌زدگی است که مردم سن مرد را حدود 2 تا 3 سال بالاتر از زن در نظر می‌گیرند. بسیاری از فسادهای پس از ازدواج ناشی از همین تقلید کورکورانه از فرهنگ غربی است. زن زودتر فرسوده شده و مرد بسمت زنان جوان‌تر کشانده می‌شود. در فرهنگ دینی ما برابر بودن زن و مرد و همسو و هم کفو بودن مطرح است نه سن آنان! سن مزاجی و سن بلوغ عقلی در پیدا کردن هم کف مورد نظر است، ممکن است کسی از لحاظ مزاجی در سن 50 سالگی یا قبل از 40 سالگی به مزاج سودا که پختگی عقل است برسد. بلعکس افرادی از لحاظ مزاج سنی از سودای پخته دور مانده و سن عقلی آنان به شکل محسوسی پائین‌تر از دیگران می‌باشد. حرکات و رفتار و گفتارشان نیز دور از پختگی و عاری از وقار و سنگینی است.
معمولا دختران زودتر از پسران به بلوغ عقلی می‌رسند درحالی‌که در همان سن جنس مذکر دارای حرکات کودکانه و سبکسرانه است. این تفاوت سنی معمولا 5 سال تا بیشتر می‌باشد، دختر می‌تواند یک خانه‌دار موفق باشد اما پسر بدون والدین قادر به تأمین مخارج و مدیریت و اداره خانواده نیست.
[34] ( 33). شیر پاستوریزه و هموژنیزه زیان‌بار است و منظور از شیر آن است که بطور طبیعی تهیه ولی برای اجتناب از تب مالت لازم است جوشانده شود.
[35] ( 34). به نظر می‌آید به دلیل بی‌تحرکی برای پیران بد شمرده شده است. جایگزینی روغن زیتون برای سالمندانی که بسیار شکسته شدند توصیه می‌شود.
[36] . از انواع سوء مزاج‌های حاد دستگاه گوارش می‌باشد، که در آن سوء مزاج مرطوب معده باعث می‌شود مواد به سمت روده‌ها کشیده شده و به دلیل عدم قدرت جاذبه کبدی که اسهال مواد هضم ناشده در روده‌ها ایجاد گردد و مدفوع به رنگ سبز، زرد، سفید و رنگ‌های دیگر درآید.
[37] ( 36). توجه داشته باشید که نوعی پنیر در آن زمان مصرف می‌شده که از نظر علامه مجلسی( ره) نمک نزده و تازه بوده و طبیعت آن سرد بشمار می‌آمده است. از این روست که گردوی با طبیعت گرم با پنیر سفارش شده است.
[38] ( 37). ماست علی‌رغم تبلیغات فراوانی که درباره آن شده غذای پرعوارضی است که باید در مورد مصرف آن در موارد بسیاری به مردم هشدار داد. در اغلب بیماری‌ها ماست باعث رسوب خلط بیماری شده و بیماری را مزمن می‌کند. اصرار مردم در مورد مصرف ماست یکی خوش‌مزه بودن آن است و دوم تبلیغات غلط در مورد وجود کلسیم زیاد در آن. ماست برای صاحبان مزاج‌های گرم دموی بسیار مناسب است بشرط آنکه هنگام بیماری مصرف آن قطع شود.
[39] ( 38). در مورد کلسیم در ماست باید عرض کنم غلوّ بسیاری صورت پذیرفته است. می‌دانید هرگاه یک ماده غذایی برای فروش به بازار می‌رسد اگر تبلیغات مربوط به فوائد آن از نظر علمی گسترده‌تر باشد مصرف آن افزایش چشمگیر می‌یابد. داستان مصرف لبنیات به سال‌هایی بازمی‌گردد که کارخانه‌های شیر پاستوریزه در ایران به تقلید از غرب شروع بکار کرد. اما ذائقه مردم ایران با محصولات پاستوریزه سازگار نبود. مردم معتقد بودند شیر و فرآورده‌های آن باید بصورت طبیعی تولید و مصرف شود. سرمایه‌داران و تولیدکنندگان با ترفندهای بسیاری از طریق رسانه‌های جمعی وارد میدان شدند. از طرفی با ریختن پول به جیب روزنامه‌نگاران و رسانه‌های مهمی مانند رادیو و تلویزیون و مجلات و روزنامه‌ها مسئله کلسیم و اهمیت آن را مطرح کردند و بحث‌های علمی درباره آن براه انداختند، بمباران کلسیم چنان فضای ذهنی مردم را پر کرد که مردم در مصرف همه غذاها دنبال بدست آوردن کلسیم بودند. فروش قرص‌های کلسیم‌دار مانند قرص‌های ویتامین ث و ویتامین ب و امثال آن بالا گرفت. از سوی دیگر مردم را از مصرف محصولات غیر پاستوریزه و طبیعی بازداشتند، چراکه تب مالت می‌آورد! بحث دیگری که در رسانه‌ها مطرح شد آن بود که مردم اروپا در هر ماه 150 لیتر شیر مصرف می‌کنند ولی مردم ایران تنها 20 لیتر شیر مصرف می‌نمایند. پس مردم ما عقب ماندگی از این لحاظ دارند و باید خود را به اروپائیان برسانند. بدین‌وسیله تولید محصولات پاستوریزه و هموژنیزه اوج گرفت. آن قدر این تبلیغات مسموم ذهن مردم ما را اشغال کرد که ما نمی‌توانیم به بیمار مبتلا به تومور مغزی بگوییم لبنیات نخور! او می‌ترسد که مبادا کلسیم بدنش کاهش یابد. حاضر است سرطان او را از پای درآورد ولی کلسیم بدنش کاهش نیابد. باید به مردم آگاهی بدهیم که کلسیم در بسیاری از غذاها و مواد خوراکی از لبنیات بالاتر است. به‌عنوان مثال در انجیر و آلوی بخارا، در گوشت و سبزیجات و کاهو و ده‌ها ماده غذایی دیگر! گرفتن عصاره راسته گوسفند می‌تواند کلسیم سرشاری را برای مصرف مردم آماده کند. ما سؤالمان این است که آیا نیاز بدن ما به کلسیم بیشتر از مواد معدنی دیگر مانند نمک( کلرور سدیم)، منگنز، روی، آهن و غیرو است؟!
[40] ( 39). در مورد گوشت قرمز باید توجه جدی صورت پذیرد. هر چیزی به اندازه طبیعی باید مورد استفاده قرار گیرد.
متأسفانه در رسانه‌های جمعی از جمله رادیو و تلویزیون بویژه در اخبار علمی گزارش‌های علمی داده می‌شود که سبب انحراف افکار عمومی از مصرف مواد غذایی مانند گوشت قرمز، گوشت ماهی، مصرف نمک، آب درمانی و غیرو می‌شود که با طب اسلامی منافات دارد. البته پخش مسائل علمی اشکالی ندارد چراکه هر مکتب فکری ادعاهای خود را صحیح تلقی می‌کند اما سؤال در این است که چرا این تریبون‌های مهم عادلانه ما بین مکاتب پزشکی تقسیم نمی‌شود؟!
[41] ( 40). ابازیر و توابل ادویه و مصالح طعام است. فرق بین ابازیر با توابل در آن است که ابازیر ادویه خشک را گویند و توابل هم خشک و هم تر است. برای بو و مزه طعام مصرف می‌شود تا طبیعت معده آن را بپذیرد.
[42] ( 41). فانید: قند، شکر و شیره نیشکر را گویند.
[43] ( 42). حمام سونا به اشکال مختلف در جوامع قدیمی رایج بوده و مورد توجه طب سنتی در پیشگیری از بیماری‌ها و علاج دردها بوده است. تنها شکل و کیفیت آن در زمان ما تغییر یافته است.
[44] ( 43). انسان همواره در راه کسب علم و دانش گام برمی‌دارد و آنچه می‌یابد بر فقر علمی‌اش می‌افزاید پس دائما تشنه و تشنه‌تر می‌شود هر محققی که قدم در راه کسب و دانش گذارده نیز در این میدان علم، دانشمند و فرهیخته و محترم است. چه فرقی است میان دانشمندان و دانش‌پژوهان محقق؟ تفاوت در فهم این معنی است که می‌فهمد که نمی‌داند و بر تلاشش در کسب علم کوشاتر می‌گردد.
[45] ( 44). طبق اطلاعات موثقی که وجود دارد سران استکباری در تلاش گسترده‌ای در کسب علم و دانش در راستای عمر طولانی‌تر می‌باشند تا به زعم خودشان نژادهای برتر به عمر طولانی‌تری دست پیدا کنند و بر دیگر مردمان سیطره یافته آنان را در اختیار تأمین مطامع خود قرار دهند که این خود نوعی برده‌داری مدرن می‌باشد. چنانچه سران استکبار صلاح بدانند که جمعیت کره زمین باید به یک سوم کاهش یابد این امر را بسرعت با انواع سلاح‌های غیر متعارف انجام دهند. یکی از راه‌های آن گسترش بیماری‌ها از طریق دانش طب است. اکنون داروهای شیمیایی بطور مرتب در مردم جهان آزمایش شده و هرچه خوب است برای سران استکباری و هرچه کشنده است برای مردم عادی برگزیده می‌شود!
[46] موسوی، محمد، مجموعه پیک شفا، 12جلد، کانون پژوهش - اصفهان، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.
[47] ( 45). آیه کریمه قرآن:\i« وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ.\E رزق شما و آنچه وعده داده شدید در آسمان است.» س 55 الذاریات آیه 22
[48] ( 46). متأسفانه این علم نیز با هجوم غارتگرانه غرب به مناطق شرقی به فراموشی سپرده شد و علم و تکنولوژی نوین با حکومت مواد شیمیایی روش‌هایی را برای کاشت و داشت و برداشت محصولات اعمال کرد که عوارض آن هنوز از نسل کنونی بشر با گسترش بیماری‌هایی مانند سرطان و سکته و ناراحتی‌های قلبی و کوتاهی عمر قربانی می‌گیرد.
[49] ( 47). امیدوارم در آینده نزدیک تمام تحقیقات کنون خود را در این زمینه پس از تدوین به چاپ برسانم( مؤلف)
[50] ( 48). استفاده از علم نجوم و تأثیرات کیهانی را به وقت دیگر و کتابی دیگر موکول می‌کنیم که خود بحثی بلند و گسترده است و در این مقوله تنها به مصرف میوه‌ها و برخی از داروها اشاره و به همین مقدار بسنده می‌کنیم.
[51] ( 49). منظور از فصل بهار دقیقا روز تحویل سال نیست، بلکه زمانی است که باد بهاری شروع به وزیدن می‌کند.
این آغاز ممکن در برخی از سال‌ها با سال‌های دیگر متفاوت باشد، مثلا ممکن است بهار زودتر از راه برسد.
[52] ( 50). عسل‌های موجود در بازار را برای بیماران ممنوع کرده‌ایم. پس در اینجا منظور از عسل همان عسل طبیعی است که به هیچ وجه به زنبور غذای دیگری غیر از گرده گل داده نشده باشد.
[53] ( 51). مصرف یک کیلو در روز ممکن است برای افراد ممکن نباشد ولی براساس ضرب المثلی که می‌گوید به مرگ بگیر تا به تب راضی شود تلاش می‌کنیم مصرف خام آن را در روز به حد اکثر ممکن برسانیم با توجه به اینکه ممکن است اظهار بی‌اشتهایی از طرف بیمار یا انسان کهنسال مطرح باشد.
[54] ( 52). امام صادق( ع) در حدیثی مشهور یک خوشه انگور را در دست گرفته و در مقابل اصحاب می‌فرمایند: این میوه شفاست؛ پس از آن به خواص شگفت‌آور انگور می‌پردازند و مدتی طویل آن را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل علمی قرار می‌دهند.
[55] ( 53). مصرف انار با پیه یا همان گوشت داخلی آن از احادیث مشهور نبی مکرّم اسلام است که می‌فرمایند پیه‌های داخل انار معده و دستگاه گوارش را دباغی می‌کند.
[56] ( 54). دارابی میوه‌ای است از نوع مرکبات شبیه به نارنج و بزرگتر از آن است؛ طعمش ترش و مطبوع می‌باشد.
[57] ( 55). برنج مرکب القوا است. بعضی آن را گرم در اول و برخی سرد و برخی معتدل گفته‌اند. چنانچه برنج آبکش شود طبیعت آن سرد می‌شود.