گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
مقدمه



نگاهی گذرا به قرآن مجید، هر انسان آگاهی را بر میانگیزد که براي فهمیدن معانی و مفاهیم آن بکوشد؛ هر چند هنوز اعتقاد
راسخی به مبانی دینی نداشته باشد؛ زیرا در نخستین نظر متوجه میشود که این کتاب، ادعا دارد: براي راهنمایی بشر به سوي آخرین
مراحل سعادت، از طرف آفریننده جهان نازل شده است.
اگر فرض کنیم کسی که به قرآن مینگرد، هنوز به ریشههاي دین (توحید و نبوت و معاد) ایمان نیاورده، باز فطرتش او را وا
میدارد که در صدد فهم معانی این کتاب برآید؛ زیرا هم غریزه کنجکاوي و هم حس نفع طلبی و گریز از زیان، چنین اقتضایی را
دارد. مگر همین عوامل فطري موجب نشده که چندین نسل از انسانهاي کنجکاو بکوشند تا الفباي خط میخی را کشف کنند؟ یا
دانشمندان مختلف در طول تاریخ براي مهار نیروهاي طبیعت تلاش کنند؛ صنایع شگفتانگیز پدید آورند و کرات آسمانی را
تسخیر نمایند؛ با اینکه در نخستین گامها چندان امیدي به موفقیت نداشتند؟
پس چگونه ممکن است انسان بیدار و آگاه، در برابر کتابی که چهارده قرن ادعاي خود را به گوش جهانیان رسانده و اهل شک را
صفحه 14 از 168
به معارضه و آوردن یک سطر مانند آن دعوت و منکران را به عذاب ابدي تهدید کرده است، بیتفاوت بماند و در صدد مطالعه،
تدبّر و تأمل در آن برنیاید؟ آیا به راستی انسان عاقل، احتمال هم نمیدهد که از فهمیدن این کتاب و اطلاع از برنامهها و خط
سیرهایی که نشان میدهد، سود قابل توجهی عایدش شود؟ آیا احتمال نمیدهد که این کتاب واقعا از طرف خداست و اگر درباره
آن تحقیق و به دستورهاي آن عمل نکند، به زیانهاي وعده داده شده در این کتاب به غافلان و اعراض کنندگان مبتلا خواهد شد.
جاي بسی شگفتی است که آگاه شدگان از این کتاب، در صدد فهم معانی آن برنیامدهاند و شگفتی بیشتر از کسانی است که
خود را پیرو این کتاب و آن را سرچشمه همه معارف و علوم اسلامی میدانند و در عین حال، در فهمیدن مفاهیم و حقایق آن
سستی میورزند و کسانی که
ص: 16
خود را عالم دینی و متخصص معارف اسلامی میدانند، چنانکه باید و شاید در استخراج گنجینههاي معارف این کتاب شریف
نمیکوشند.!
البته در هر عصري کم و بیش دانشمندانی بودهاند که افتخار کوشش در راه فهم بهتر معانی و معارف قرآن را داشته و نتیجه
تلاشهاي خود را به صورت کتابهاي ارزندهاي در دسترس دیگران قرار دادهاند، ولی حق قرآن بر بشر عموما و بر مسلمانان
خصوصا و بر دانشمندان اسلامی به طور اخص بیش از آن است که با این تلاشها ادا شود. سزاوار است که پژوهشگران در هر
عصري با استفاده از زحمات پیشینیان، گامهاي بلندتري در راه رسیدن به اوج معارف قرآن بردارند و با همتهاي بلند و
کوششهاي خستگی ناپذیر در این راه پیش روند؛ نه اینکه این راه را طی شده و گنجهاي قرآن را پایان یافته پندارند و در نتیجه،
درس تفسیر و معارف قرآن در حوزههاي علمیه، به صورت درس فرعی درآید و حتی در درسهاي تحقیقی فقه و اصول نیز سعی
کافی براي تحقیق در آیات مربوط مبذول نشود و فقط گاهی آیهاي به عنوان تبرّك و تیمّن قرائت شود.
البته ما زحمات ارزنده فقهاي عالیقدري را که تفسیر آیات الأحکام نوشتهاند، فراموش نکردهایم؛ ولی معتقدیم که قرآن کریم، طبق
«2» . و شگفتیهاي آن پایان نخواهد یافت «1» فرموده قرآن ناطق، اقیانوس بیکرانی است که به عمق آن نمیتوان رسید
شاید یکی از علل عدم اهتمام کافی به تفسیر قرآن از طرف بعضی دانشمندان، این باشد که حق تفسیر را مخصوص پیشوایان
معصوم علیهم السّلام میدانسته یا بیم آن را داشتهاند که اگر در این وادي مقدس گام نهند، نتوانند حق آن را ادا کنند و به تفسیر به
رأي مبتلا شوند که در اخبار زیادي از آن نهی شده است؛ از سوي دیگر کسانی که نمیخواهند رنج تحصیل، تحقیق و
ژرفاندیشی را بر خود هموار سازند، چنین وانمود میکنند که قرآن، نیازي به تفسیر ندارد و هر کس با زبان عربی آشنا باشد،
میتواند تمامی حقایق آن را درك کند.
ما این شبهات و مانند آنها را در خور بررسی میدانیم و امیدواریم که جواب آنها را با صراحت و وضوح کامل، از خود قرآن
دریافت داریم و فرض میکنیم که هیچ یک از این مسایل و حتی مسایل اصول دین برایمان حل نشده و مانند کسی هستیم که با
این کتاب براي
______________________________
. 1). رضی موسوي، شریف محمد؛ نهج البلاغه؛ مصحح صبحی صالح؛ چ 1، قم: دار الهجرة، 1407 ، خطبه 198 )
. 2). همان، خطبه 18 )
ص: 17
اوّلین بار برخورد کرده و اسم اسلام و قرآن را شنیده است و همین قدر میداند که قرآن ادعا دارد از طرف خدا براي هدایت بشر
نازل شده و پیروي آن را موجب سعادت ابدي و مخالفت و دوري از آن را موجب شقاوت جاودانی، معرفی میکند؛ بنابراین، فقط
صفحه 15 از 168
حس کنجکاوي و ترس از عواقب سوء روي گردانی از آن، و امید به بهرهمندي از منافعی که وعده میدهد، او را به کاوش و
بررسی این کتاب واداشته است. ما حتی معرفی قرآن و دلیل مدعایش و راه شناخت مفاهیم درست و استفاده از حقایقی را که در بر
دارد، از خودش میجوییم.
روشن است که ما درباره بسیاري از مسایل از راههاي دیگر تحقیق کرده و به نتایج آنها ایمان آوردهایم؛ ولی چون شبهات شیطانی
که روز به روز افزونتر و گونهگونتر میشود، موجب تشکیک، بلکه انکار بسیاري از قطعیات و حتی ضروریات شده، ناچار کار
خود را با پایهاي بس محکم و استوار و شیوهاي متقن و غیر قابل انکار، از نقطهاي آغاز میکنیم که متوقف بر حل مسأله دیگري
نباشد تا تدریجا به برکت این کتاب شریف و نور مبین، حقایق دین را به شکلی درست، اثبات کنیم و سدّ شکست ناپذیري در برابر
سیل شبهات و وساوس بیماردلان، کژاندیشان و شیاطین انس و جن پدید آوریم. باشد که اندکی از حقوق فراوان قرآن را ادا و در
حد توان، به حفظ ایمان مؤمنان و ارشاد حق جویان کمک کرده باشیم.
و من اللّه التوفیق و علیه التکلان
ص: 19
فصل