- عَنْهُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع احْمِلْ نَفْسَكَ لِنَفْسِكَ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ لَمْ يَحْمِلْكَ غَيْرُكَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 192 رواية : 5
5 حضرت صادق (ع ) فرمود: خودت را براى خودت بردار (يعنى از خودت براى خودت استفاده كن ) و اگر برندارى ديگرى تو را برندارد.
شرح :
يعنى از وجود خودت بنفع خود استفاده كن و اگر نكنى ديگرى از تو بنفع تو استفاده نكند. مجلسى (ره ) گويد: يعنى نفس خود را از جاهاى پست دنيا و آخرت بردار، و يا اينكه نفس خود را براى رسيدن ببهشت و درجات عاليه بر مركب اطاعتها و اعمال صالحه سوار كن ، و آنچه ديگران انجام دهند اگر بوصيت تو باشد كه از كارهاى او است (و نتيجه اش عايد او گردد) و اگر بوصيت تو نباشد چندان نفعى نبخشد و گذشته اعتمادى بر آن نيست .
6- عَنْهُ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِرَجُلٍ إِنَّكَ قَدْ جُعِلْتَ طَبِيبَ نَفْسِكَ وَ بُيِّنَ لَكَ الدَّاءُ وَ عُرِّفْتَ آيَةَ الصِّحَّةِ وَ دُلِلْتَ عَلَى الدَّوَاءِ فَانْظُرْ كَيْفَ قِيَامُكَ عَلَى نَفْسِكَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 192 رواية : 6
6 حضرت صادق (ع ) بمردى فرمود: تو را طبيب خودت كرده اند، و درد را هم برايت گفته اند و نشانه سلامتى را هم برايت ياد داده اند، و بدارو هم تو را راهنمايى كرده اند اكنون بنگر تا چگونه درباره آن رفتار كنى .
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: درد همان اخلاق زشت گناهان كشنده است ، و نشانه سلامتى همان نشانه هايست كه خدا و رسول و ائمه اطهار فرموده اند مانند اول سوره مؤ منون و ساير آنچه در اوصاف مؤ منين و متقين گفته شده است و بسيارى از آنها گذشت ، و دارو و توبه و استغفار است و هم چنين هم نشينى با احيار و پرهيز كردن از اشرار و زهد در دنيا و تحقيق در اطراف امراض جسم كردن و مداواى هر كدام را بضد خودش .... تا آنجا كه گويد: ((اكنون نگاه كن ببين چگونه در رسيدگى بخودت قيام كنى ، و دردهاى آن را درمان كنى ، و اگر در اين باره كوتاهى كنى خود را كشته اى و هر كه خودكشى كند سزايش تا ابد دوزخ است .
7- عَنْهُ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِرَجُلٍ اجْعَلْ قَلْبَكَ قَرِيناً بَرّاً أَوْ وَلَداً وَاصِلًا وَ اجْعَلْ عَمَلَكَ وَالِداً تَتَّبِعُهُ وَ اجْعَلْ نَفْسَكَ عَدُوّاً تُجَاهِدُهَا وَ اجْعَلْ مَالَكَ عَارِيَّةً تَرُدُّهَا
اصول كافى جلد 4 صفحه : 192 رواية : 7
7 و نيز آن حضرت عليه السلام بمردى فرمود: دل خود را (بمنزله ) رفيقى خوش كردار، يا فرزندى سپاسگزار قرار ده ، و كردارت را (بمنزله ) پدرى كه از او پيروى كنى ، و نفس (اماره ) خود را (بجاى ) دشمنى كه با او نبرد مى كنى ، و مالت را (بمنزله ) عاريتى كه برگردانى .
8- وَ عَنْهُ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اقْصُرْ نَفْسَكَ عَمَّا يَضُرُّهَا مِنْ قَبْلِ أَنْ تُفَارِقَكَ وَ اسْعَ فِي فَكَاكِهَا كَمَا تَسْعَى فِي طَلَبِ مَعِيشَتِكَ فَإِنَّ نَفْسَكَ رَهِينَةٌ بِعَمَلِكَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 192 رواية : 8
8 و نيز آنحضرت عليه السلام فرمود: خويشتن را از آنچه زيانش رساند بازگير (و دست نفس را از آن كوتاهى كن ) پيش از آنكه از تو جدا شود، و چنانچه در جستجوى روزى مى كوشى در رهائى آن بكوش ، زيرا نفس تو در گرو كردار تو است .
9- عَنْهُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع كَمْ مِنْ طَالِبٍ لِلدُّنْيَا لَمْ يُدْرِكْهَا وَ مُدْرِكٍ لَهَا قَدْ فَارَقَهَا فَلَا يَشْغَلَنَّكَ طَلَبُهَا عَنْ عَمَلِكَ وَ الْتَمِسْهَا مِنْ مُعْطِيهَا وَ مَالِكِهَا فَكَمْ مِنْ حَرِيصٍ عَلَى الدُّنْيَا قَدْ صَرَعَتْهُ وَ اشْتَغَلَ بِمَا أَدْرَكَ مِنْهَا عَنْ طَلَبِ آخِرَتِهِ حَتَّى فَنِيَ عُمُرُهُ وَ أَدْرَكَهُ أَجَلُهُ
وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَسْجُونُ مَنْ سَجَنَتْهُ دُنْيَاهُ عَنْ آخِرَتِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 193 رواية : 9
9 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: چه بسا جوينده دنيا كه بدان نرسيده ، و (چه بسا كسانى كه ) رسيده اند بدان و از آن مفارقت كرده اند، پس مبادا طلب دنيا تو را از كردارت باز دارد، و دنيا را از بخشنده و مالكش (كه خدا است ) بخواه ، چه بسا حريص بر دنيا كه دنيا او را بخاك افكنده ، و بآنچه از آن بدست آورده از آخرتش باز مانده تا اينكه عمرش سپرى شده و مرگ در رسيده .
و فرمود: زندانى آن كسى است كه دنيا او را از طلب آخرت ببند گرفتار كرده (و بزندان خود افكنده است ).
10- وَ عَنْهُ رَفَعَهُ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ إِذَا أَتَتْ عَلَى الرَّجُلِ أَرْبَعُونَ سَنَةً قِيلَ لَهُ خُذْ حِذْرَكَ فَإِنَّكَ غَيْرُ مَعْذُورٍ وَ لَيْسَ ابْنُ الْأَرْبَعِينَ بِأَحَقَّ بِالْحِذْرِ مِنِ ابْنِ الْعِشْرِينَ فَإِنَّ الَّذِي يَطْلُبُهُمَا وَاحِدٌ وَ لَيْسَ بِرَاقِدٍ فَاعْمَلْ لِمَا أَمَامَكَ مِنَ الْهَوْلِ وَ دَعْ عَنْكَ فُضُولَ الْقَوْلِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 193 رواية : 10
10 امام باقر عليه السلام فرمود: همين كه مرد چهل ساله شد باو گفته شود: خود را واپاى (و برحذر باش ) زيرا معذور نيستى ، و چهل ساله بحذر كردن سزاوارتر نيست از مرد بيست ساله (و هر دو بايد بترسند) زيرا آنكه هر دو را مى جويد (و مى طلبد كه مرگ باشد) يكى است ، و او خواب هم نيست ، (كه از كسى غفلت كند) پس براى آن بيمى كه در پيش دارى كار كن ، و زيادى گفتار را واگذار (زيرا: بعمل كار برآيد بسخن دانى نيست ).
11- عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ حَسَّانَ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع خُذْ لِنَفْسِكَ مِنْ نَفْسِكَ خُذْ مِنْهَا فِي الصِّحَّةِ قَبْلَ السُّقْمِ وَ فِي الْقُوَّةِ قَبْلَ الضَّعْفِ وَ فِي الْحَيَاةِ قَبْلَ الْمَمَاتِ
اصو ل كافى جلد 4 صفحه : 193 رواية : 11
11 حضرت صادق (ع ) فرمود: از خودت براى خودت باز گير، از تندرسيت پيش از آنكه بيمار شوى باز گير، و در توانائى پيش از آنكه ناتوان گردى ، و در زندگى پيش از مردن (از خودت بنفع خودت بهره بردارى كن ).
12- عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ النَّهَارَ إِذَا جَاءَ قَالَ يَا ابْنَ آدَمَ اعْمَلْ فِي يَوْمِكَ هَذَا خَيْراً أَشْهَدْ لَكَ بِهِ عِنْدَ رَبِّكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَإِنِّي لَمْ آتِكَ فِيمَا مَضَى وَ لَا آتِيكَ فِيمَا بَقِيَ وَ إِذَا جَاءَ اللَّيْلُ قَالَ مِثْلَ ذَلِكَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 193 رواية : 12
12 حضرت صادق (ع ) فرمود: چون روز آيد (بمردمان ) گويد: اى فرزند آدم در اين روز كار نيكى كن تا من در روز قيامت نزد پروردگارت براى تو گواهى دهم ، زيرا من كه در گذشته پيش تو نيامدم ، و پس از اين هم نزدت نيايم ، و شب هم هنگامى كه آيد همين سخن را گويد.
شرح :
گويد: گفتار شب و روز يا بزبان حال است يا گفتار فرشته اى است كه موكل روز و شب است .
13- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ شُعَيْبِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَوْصِنِي بِوَجْهٍ مِنْ وُجُوهِ الْبِرِّ أَنْجُو بِهِ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع أَيُّهَا السَّائِلُ اسْتَمِعْ ثُمَّ اسْتَفْهِمْ ثُمَّ اسْتَيْقِنْ ثُمَّ اسْتَعْمِلْ وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّاسَ ثَلَاثَةٌ زَاهِدٌ وَ صَابِرٌ وَ رَاغِبٌ فَأَمَّا الزَّاهِدُ فَقَدْ خَرَجَتِ الْأَحْزَانُ وَ الْأَفْرَاحُ مِنْ قَلْبِهِ فَلَا يَفْرَحُ بِشَيْءٍ مِنَ الدُّنْيَا وَ لَا يَأْسَى عَلَى شَيْءٍ مِنْهَا فَاتَهُ فَهُوَ مُسْتَرِيحٌ وَ أَمَّا الصَّابِرُ فَإِنَّهُ يَتَمَنَّاهَا بِقَلْبِهِ فَإِذَا نَالَ مِنْهَا أَلْجَمَ نَفْسَهُ عَنْهَا لِسُوءِ عَاقِبَتِهَا وَ شَنَآنِهَا لَوِ اطَّلَعْتَ عَلَى قَلْبِهِ عَجِبْتَ مِنْ عِفَّتِهِ وَ تَوَاضُعِهِ وَ حَزْمِهِ وَ أَمَّا الرَّاغِبُ فَلَا يُبَالِي مِنْ أَيْنَ جَاءَتْهُ الدُّنْيَا مِنْ حِلِّهَا أَوْ مِنْ حَرَامِهَا وَ لَا يُبَالِي مَا دَنَّسَ فِيهَا عِرْضَهُ وَ أَهْلَكَ نَفْسَهُ وَ أَذْهَبَ مُرُوءَتَهُ فَهُمْ فِي غَمْرَةٍ يَضْطَرِبُونَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 194 رواية : 13
13 شعيب بن عبداللّه در حديث مرفوعى (كه سند بمعصوم رسد) حديث كند كه فرمود: مردى نزد امير المؤ منين عليه السلام آمد و عرضكرد: اى اميرمؤ منان مرا سفارش كن براهى از راههاى خير و خوبى كه بدان نجات يابم ؟ اميرالمؤ منين عليه السلام فرمود: اى آنكه پرسيدى بشنو و سپس بفهم و پس از آن باور كن و سپس بكار بند:
مردم سه گروهند: زاهد (پارسا) و صابر (شكيبا) و راغب (خواهان دنيا)، اما زاهد كسى استكه اندوهها و شاديها از دلش بيرون رفته نه بچيزى از دنيا شاد شود، و نه بر چيزى كه از دستش رفته افسوس خورد پس او آسوده خاطر است ، و اما صابر آنكس است كه در دل آرزوى دنيا كند و چون بدان رسد بخاطر سرانجام بد آن و زشتى منظر آن (در نظر خرد) بنفس خود لگام زند كه از آن برنگيرد، (و چنانست ) كه اگر بر دلش آگاه شوى از پارسائى و فروتنى و دور انديشى او در شگفت شوى ، و اما راغب باك ندارد كه دنيا از چه راهى بدست او رسد: از حلال است يا از حرام ، و باك ندارد كه درباره آن آبرويش چركين شود، و خود را هلاك كند، و مردانگى خود را از بين ببرد، پس آنهايند كه در گرداب سخت (دنيا) سرگردان و مضطربند.
14- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَكِيمٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ص لَا يَصْغَرُ مَا يَنْفَعُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لَا يَصْغَرُ مَا يَضُرُّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَكُونُوا فِيمَا أَخْبَرَكُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ كَمَنْ عَايَنَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 194 رواية : 14
14- حضرت صادق (ع ) فرمود: امير المؤ منين عليه السلام فرموده : آنچه در روز قيامت سود دهد و بكار آيد كوچك نيست (يا كوچك شمرده نشود) و آنچه در روز قيامت زيان رساند كوچك نباشد، پس در آنچه خداى عزوجل بشما آگاهى داده مانند كسى باشد كه بچشم خود ديده باشد.
15- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيِّ جَمِيعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَيْمَانَ الْمِنْقَرِيِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِيَاثٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ إِنْ قَدَرْتَ أَنْ لَا تُعْرَفَ فَافْعَلْ وَ مَا عَلَيْكَ أَلَّا يُثْنِيَ عَلَيْكَ النَّاسُ وَ مَا عَلَيْكَ أَنْ تَكُونَ مَذْمُوماً عِنْدَ النَّاسِ إِذَا كُنْتَ مَحْمُوداً عِنْدَ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ قَالَ أَبِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع لَا خَيْرَ فِي الْعَيْشِ إِلَّا لِرَجُلَيْنِ رَجُلٍ يَزْدَادُ كُلَّ يَوْمٍ خَيْراً وَ رَجُلٍ يَتَدَارَكُ مَنِيَّتَهُ بِالتَّوْبَةِ وَ أَنَّى لَهُ بِالتَّوْبَةِ وَ اللَّهِ لَوْ سَجَدَ حَتَّى يَنْقَطِعَ عُنُقُهُ مَا قَبِلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مِنْهُ إِلَّا بِوَلَايَتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ أَلَا وَ مَنْ عَرَفَ حَقَّنَا وَ رَجَا الثَّوَابَ فِينَا وَ رَضِيَ بِقُوتِهِ نِصْفِ مُدٍّ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ مَا سَتَرَ عَوْرَتَهُ وَ مَا أَكَنَّ رَأْسَهُ وَ هُمْ وَ اللَّهِ فِي ذَلِكَ خَائِفُونَ وَجِلُونَ وَدُّوا أَنَّهُ حَظُّهُمْ مِنَ الدُّنْيَا وَ كَذَلِكَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ وَ الَّذِينَ يُؤْتُونَ م ا آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلى رَبِّهِمْ ر اجِعُونَ ثُمَّ قَالَ مَا الَّذِي آتَوْا آتَوْا وَ اللَّهِ مَعَ الطَّاعَةِ الْمَحَبَّةَ وَ الْوَلَايَةَ وَ هُمْ فِي ذَلِكَ خَائِفُونَ لَيْسَ خَوْفُهُمْ خَوْفَ شَكٍّ وَ لَكِنَّهُمْ خَافُوا أَنْ يَكُونُوا مُقَصِّرِينَ فِي مَحَبَّتِنَا وَ طَاعَتِنَا
اصول كافى جلد 4 صفحه : 195 رواية : 15
15- حفص بن غياث گويد: شنيدم حضرت صادق (ع ) مى فرمود: اگر بتوانى كه شناخته نشوى (و گمنام باشى ) همان كار را بكن ، چه باكى بر تو باشد كه مردم تو را نستايند؟ و چه باكى است تو را كه نزد مردم نكوهيده باشى در صورتيكه نزد خدا پسنديده باشى ؟ سپس فرمود: پدرم على بن ابى طالب عليه السلام فرموده خيرى در زندگى نيست جز براى دو نفر: (يكى ) مردى كه هر روز كار خيرى (بر كارهاى خير گذشته ) بيفزايد، و (ديگر) مردى كه مرگش را با توبه تدارك ببيند و كجا توبه تواند؟ بخدا سوگند اگر سجده كند تا گردنش بريده شود بجز با ولايت (و دوستى ) ما اهل بيت ، خداى تعالى توبه اش را نپذيرد، آگاه باشيد آيا كيست كه حق ما را بشناسد و اميد ثواب بوسيله ما داشته باشد؟ و بخوراك نيم مد (كه تقريبا پنج سير است ) در هر روز راضى باشد، و بدانچه از جامه كه عورتش را بپوشاند و سرش را در خود مستور سازد (خشنود باشد) با اينكه در همين اندازه هم ترسان و هراسان باشند، و دوست دارند بهره شان از دنيا همان باشد و بهمين سان خداى عزوجل آنها را توصيف كرده و فرموده است : ((و آنانكه در راه خدا بدهند آنچه بآنها داده شده و دلشان ترسان است كه بسوى پروردگارشان بازگشت كنند)) (سوره مؤ منون آيه 60) سپس فرمود: چه چيز بآنها داده شده ؟ بخدا سوگند بدانها با اطاعت خدا محبت و ولايت (ما خاندان ) داده شد و با اينحال باز هم ترسانند، ترسشان شك و ترديد نيست ، بلكه مى ترسند مبادا در دوستى و فرمانبردارى از ما مقصر باشند؟
16- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ دَخَلَ قَوْمٌ فَوَعَظَهُمْ ثُمَّ قَالَ مَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ قَدْ عَايَنَ الْجَنَّةَ وَ مَا فِيهَا وَ عَايَنَ النَّارَ وَ مَا فِيهَا إِنْ كُنْتُمْ تُصَدِّقُونَ بِالْكِتَابِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 196 رواية : 16
16 حكم بن سالم گويد: دسته اى از مردم وارد شدند (بر حضرت باقر و يا حضرت صادق عليهما السلام چنانچه مجلسى (ره ) گويد) از آنحضرت آنها را موعظه كرد، سپس فرمود: هيچكدام نيست جز اينكه بهشت را با آنچه در آنست بچشم خود ديده ، و دوزخ و آنچه در آنست ديده است اگر قرآن راست و درست دانيد (و آن را باور داريد).
شرح :
يعنى اگر انسان ايمان بقرآن و آنچه در آنست داشته باشد و يقين داند كه هر چه خداوند در قرآن فرموده از حالات قيامت و نعمتهاى بهشتى و عذابهاى دوزخ بدون كم و زياد بيايد و بدان برسد پس چنين كسى مانند آن كس است كه بچشم خود تمامى آن نعمتها عذابها و خود بهشت و دوزخ را ديده باشد.
17- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع يَقُولُ لَا تَسْتَكْثِرُوا كَثِيرَ الْخَيْرِ وَ تَسْتَقِلُّوا قَلِيلَ الذُّنُوبِ فَإِنَّ قَلِيلَ الذُّنُوبِ يَجْتَمِعُ حَتَّى يَصِيرَ كَثِيراً وَ خَافُوا اللَّهَ فِي السِّرِّ حَتَّى تُعْطُوا مِنْ أَنْفُسِكُمُ النَّصَفَ وَ سَارِعُوا إِلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ اصْدُقُوا الْحَدِيثَ وَ أَدُّوا الْأَمَانَةَ فَإِنَّمَا ذَلِكَ لَكُمْ وَ لَا تَدْخُلُوا فِيمَا لَا يَحِلُّ لَكُمْ فَإِنَّمَا ذَلِكَ عَلَيْكُمْ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 196 رواية : 17
17 سماعه گويد: از حضرت موسى بن جعفر عليهما السلام شنيدم كه مى فرمود: كار خير زياد هم كه باشد شما آن را زياد نشماريد، و گناه كم هم اگر هست شما آن را كم نشماريد زيرا گناه كم است كه فراهم شود تا بسيار گردد، و از خدا در نهانى بترسيد تا خودتان انصاف و عدالت كرده باشيد، و بسوى اطاعت خداوند شتاب كنيد، و راست بگوئيد و امانت را بصاحبش بدهيد زيرا كه آن بسود شماست و در آنچه بر شما حلال نيست وارد نشويد زيرا كه آن بزيان شما است .
شرح :
مجلسى (ره ) در جمله ((حتى تعطوا من انفسكم النصف ....)) گويد: يعنى انصاف باينكه از خدا مى ترسيد يا اينكه خودتان قاضى و حاكم خود باشيد و محتاج به حاكم ديگرى كه ميان شما حكم كند نباشيد.
18- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ مَا أَحْسَنَ الْحَسَنَاتِ بَعْدَ السَّيِّئَاتِ وَ مَا أَقْبَحَ السَّيِّئَاتِ بَعْدَ الْحَسَنَاتِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 196 رواية : 18
18 محمد بن مسلم گويد: از امام باقر عليه السلام شنيدم كه ميفرمود: چه بسيار خوب است حسنات (كارهاى نيك و شايسته ) بدنبال سيئات (كارهاى بد و گناهان ) و چه بسيار بد است سيئات در دنبال حسنات .
19- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّكُمْ فِي آجَالٍ مَقْبُوضَةٍ وَ أَيَّامٍ مَعْدُودَةٍ وَ الْمَوْتُ يَأْتِي بَغْتَةً مَنْ يَزْرَعْ خَيْراً يَحْصُدْ غِبْطَةً وَ مَنْ يَزْرَعْ شَرّاً يَحْصِدْ نَدَامَةً وَ لِكُلِّ زَارِعٍ مَا زَرَعَ وَ لَا يَسْبِقُ الْبَطِي ءَ مِنْكُمْ حَظُّهُ وَ لَا يُدْرِكُ حَرِيصٌ مَا لَمْ يُقَدَّرْ لَهُ مَنْ أُعْطِيَ خَيْراً فَاللَّهُ أَعْطَاهُ وَ مَنْ وُقِيَ شَرّاً فَاللَّهُ وَقَاهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 197 رواية : 19
19 حضرت صادق عليه السلام فرمود: همانا شما در عمرهاى گرفته شده و روزهاى شمرده شده هستيد كه ناگهان مرگ در رسد، آنكه خوبى كشت كند (آنجا) غبطه (و آرزوى زيادتر داشتن را) درو كند، و هر كه بدى مى كارد پشيمانى بچيند، براى هر شخص كشتكارى همان است كه كشت كرده ، هر كس از شما كه در تحصيل روزى كند است روزيش بر او پيشى نگيرد، يعنى كنديش سبب از دست رفتن روزى او نشود) و آنكه حريص است (هر قدر حرص زند) با آنچه مقدرش نشده دست نيابد، اگر بكسى خيلى رسد خداست كه آن را باو داده و اگر از بدى نگه داشته شود، خدا است كه او را از آن نگهداشته است .
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: ((در عمرهاى گرفته شده )) يعنى آن بآن و ساعت بساعت از آن مى گيرند و آن دائما و پيوسته رو بنقص و زوال است ، يا از بس كم و زودگذر است گويا هيچ در كار نيست و گرفته شده ، ولى معناى اول آشكارتر است ((و روزهاى شمرده شده )) يعنى شماره و اندازه دارد و زياد و كم نشود.
20- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي عُثْمَانَ عَنْ وَاصِلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى أَبِي ذَرٍّ فَقَالَ يَا أَبَا ذَرٍّ مَا لَنَا نَكْرَهُ الْمَوْتَ فَقَالَ لِأَنَّكُمْ عَمَرْتُمُ الدُّنْيَا وَ أَخْرَبْتُمُ الْآخِرَةَ فَتَكْرَهُونَ أَنْ تُنْقَلُوا مِنْ عُمْرَانٍ إِلَى خَرَابٍ فَقَالَ لَهُ فَكَيْفَ تَرَى قُدُومَنَا عَلَى اللَّهِ فَقَالَ أَمَّا الْمُحْسِنُ مِنْكُمْ فَكَالْغَائِبِ يَقْدَمُ عَلَى أَهْلِهِ وَ أَمَّا الْمُسِي ءُ مِنْكُمْ فَكَالْآبِقِ يُرَدُّ عَلَى مَوْلَاهُ قَالَ فَكَيْفَ تَرَى حَالَنَا عِنْدَ اللَّهِ قَالَ اعْرِضُوا أَعْمَالَكُمْ عَلَى الْكِتَابِ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ إِنَّ الْأَبْر ارَ لَفِي نَعِيمٍ وَ إِنَّ الْفُجّ ارَ لَفِي جَحِيمٍ قَالَ فَقَالَ الرَّجُلُ فَأَيْنَ رَحْمَةُ اللَّهِ قَالَ رَحْمَةُ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ كَتَبَ رَجُلٌ إِلَى أَبِي ذَرٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يَا أَبَا ذَرٍّ أَطْرِفْنِي بِشَيْءٍ مِنَ الْعِلْمِ فَكَتَبَ إِلَيْهِ أَنَّ الْعِلْمَ كَثِيرٌ وَ لَكِنْ إِنْ قَدَرْتَ أَنْ لَا تُسِي ءَ إِلَى مَنْ تُحِبُّهُ فَافْعَلْ قَالَ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ وَ هَلْ رَأَيْتَ أَحَداً يُسِي ءُ إِلَى مَنْ يُحِبُّهُ فَقَالَ لَهُ نَعَمْ نَفْسُكَ أَحَبُّ الْأَنْفُسِ إِلَيْكَ فَإِذَا أَنْتَ عَصَيْتَ اللَّهَ فَقَدْ أَسَأْتَ إِلَيْهَا
اصول كافى جلد 4 صفحه : 197 رواية : 20
20 حضرت صادق عليه السلام فرمود: مردى پيش ابى ذر آمد و گفت : اى اباذر چگونه است كه ما مرد را بد (و ناخوش ) داريم ؟ گفت : زيرا شما دنيا را آباد كرده ايد و آخرت را ويران ساخته ايد و خوش نداريد كه از (خانه ) آبادان بمنزل ويران رويد (آنمرد) از او پرسيد: ورود ما را بر خداوند چگونه بينى ؟ گفت : اما نيكوكاران شما مانند مسافرى است كه بخاندان خود وارد شود، و اما بدكرداران و (گناهكاران ) شما چون بنده گريخته ايست كه نزد آقايش باز گردانند، گفت : حال ما را نزد خداوند چگونه بينى گفت : كردارتان را بر قرآن قبضه كنيد (و بوسيله آن سنجش كنيد) خداوند (در قرآن ) فرمايد: ((همانا نيكان در نعمتها هستند و گنهكاران در دوزخند (سوره انفطار آيه 13 14) حضرت فرمود: پس آنمرد گفت : پس رحمت خدا كجاست ؟ فرمود: رحمت خدا به نيكوكاران نزديك است (يعنى بايد مستحق رحمت باشد تا باو برسد).
و نيز امام صادق عليه السلام فرمود: مردى بابى ذر نوشت : اى اباذر چيزى از علم بمن تحفه بده ، در جوابش نوشت : همانا علم بسيار است ولى اگر بتوانى بآنكه دوستش دارى بدى نكنى ، آنرا بكن ، آنمرد گفت : آيا تاكنون كسى را ديده اى كه بآنكه دوستش دارد بدى كند؟ گفت : آرى تو خودت را از همه كس بيشتر دوست دارى ، و چون نافرمانى خدا كنى بداى بدى كرده اى .
1- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ اصْبِرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ تَصَبَّرُوا عَنْ مَعْصِيَةِ اللَّهِ فَإِنَّمَا الدُّنْيَا سَاعَةٌ فَمَا مَضَى فَلَيْسَ تَجِدُ لَهُ سُرُوراً وَ لَا حُزْناً وَ مَا لَمْ يَأْتِ فَلَيْسَ تَعْرِفُهُ فَاصْبِرْ عَلَى تِلْكَ السَّاعَةِ الَّتِي أَنْتَ فِيهَا فَكَأَنَّكَ قَدِ اغْتَبَطْتَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 198 رواية : 21
21 سماعه گويد از حضرت صادق (ع ) شنيدم كه مى فرمود: بر طاعت خدا صبر كنيد و از نافرمانى خدا شكيبائى ورزيد (و خود را بصير وادار كنيد) زيرا جز اين نيست كه دنيا ساعتى است ، چون آنچه گذشته است اكنون نه از شادى آن چيزى دست تو است و نه از اندوهش ، و آنچه نيامده است كه ندانى چگونه است ، پس اكنون بر آن ساعتى كه در آن هستى صبر كن (كه اگر صبر كردى ) بزودى مورد رشك ديگران واقع شوى .
شرح :
مجلسى (ره ) در جمله پايان حديث گويد: يعنى پس از مرگ در حال نيكى قرار گيرى كه مردمان بر تو غبطه برند و آرزوى آن حال تو را كنند و تلخى صبر هم از كامت بيرون رفته و پايان يافته .
22- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ الْخَضِرُ لِمُوسَى ع يَا مُوسَى إِنَّ أَصْلَحَ يَوْمَيْكَ الَّذِي هُوَ أَمَامَكَ فَانْظُرْ أَيُّ يَوْمٍ هُوَ وَ أَعِدَّ لَهُ الْجَوَابَ فَإِنَّكَ مَوْقُوفٌ وَ مَسْئُولٌ وَ خُذْ مَوْعِظَتَكَ مِنَ الدَّهْرِ فَإِنَّ الدَّهْرَ طَوِيلٌ قَصِيرٌ فَاعْمَلْ كَأَنَّكَ تَرَى ثَوَابَ عَمَلِكَ لِيَكُونَ أَطْمَعَ لَكَ فِي الْآخِرَةِ فَإِنَّ مَا هُوَ آتٍ مِنَ الدُّنْيَا كَمَا هُوَ قَدْ وَلَّى مِنْهَا
اصول كافى جلد 4 صفحه : 198 رواية : 22
22- و نيز حضرت صادق عليه السلام فرمود: اى موسى بهترين دو روز (زندگانى دنيا و آخرتت ) همان روزى كه در پيش دارى (كه روز آخرت باشد) پس ببين كه آنروز چه روزى است و جوابى براى آن آماده و مهيا كن ، زيرا تو بازداشت شوى ، و پرسش شوى ، و تو پند خود را از دنيا بگير، زيرا روزگار هم دراز است و هم كوتاه ، پس چنان كار كن كه گويا ثواب كردارت را بچشم خود ببينى تا بآخرت خود اميدوارتر باشى ، زيرا آنچه از دنيا بيايد همانند آنست كه رفته است .
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: اينكه حضرت فرمود ((زيرا روزگار هم دراز است و هم كوتاه )) چند احتمال دارد: اول اينكه روزگار پند دراز است زيرا ميتواند پند بگيرد و در حال اهل سعادت و شقاوت از اول روزگار تا زمانى كه خودش در آنست بينديشد گويا با همه آنها زندگى كرده است ، و اما لذتهاى آن كوتاه است . دوم اينكه روزگار از جهت پند و اندرز دراز است زيرا انسان ميتواند بكمتر زمانى بيدار شود، چون دنيا پيوسته در انقلاب و زير و رو شدن است ، ولى از جهت كار و عمل كوتاه است و بايد فرصت را غنيمت شمرد، سوم اينكه روزگار براى نيكوكاران دراز است و مى توانند سعادتهاى بزرگى در كمترين زمانى بدست آوردند و اينان در اين عمرهاى كوتاهشان كارهاى زيادى انجام دهند، و آثار نيكوئى از آنها بيادگار ماند، ولى براى بدكاران روزگار كوتاه است زيرا لذات آنها فانى شده و عقوبتهاى آن براى ايشان بجاى مانده ، و از عمرشان سودى نبرند، چهارم اينكه مقصود اين است كه تمام عمر گرچه طولانى و دراز است ، اما آنچه اكنون در دست اوست يعنى آن ساعتى كه در آن است كوتاه است ، زيرا آنچه گذشته است كه از دستش رفته ، و آنچه پس از اين آيد كه وضعش در آن روشن نيست ، چنانچه در روايات بسيارى گذشت .
23- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قِيلَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع عِظْنَا وَ أَوْجِزْ فَقَالَ الدُّنْيَا حَلَالُهَا حِسَابٌ وَ حَرَامُهَا عِقَابٌ وَ أَنَّى لَكُمْ بِالرَّوْحِ وَ لَمَّا تَأَسَّوْا بِسُنَّةِ نَبِيِّكُمْ تَطْلُبُونَ مَا يُطْغِيكُمْ وَ لَا تَرْضَوْنَ مَا يَكْفِيكُمْ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 199 رواية : 23
23 حضرت صادق (ع ) فرمود: بامير مؤ منان عرض شد: بما پند ده و مختصر كن (يعنى در قالب كوتاهى بريز) فرمود: حلال دنيا حساب است و حرامش عقاب ، كجا براى شما آسايشى فراهم گردد (از هراسهاى قيامت ) با اينكه بروش پيغمبرتان در نيامده ايد؟ مى جوييد آنچه شما را بسركشى برد، و خشنود نيستيد بدانچه شما را كفايت كند (و بيش از حد كفايت خواهيد).
توضيح:
مجلسى (ره ) گويد: ظاهر اين حديث اين است كه بنده را بآنچه از حلال بدست آورده و در حلال صرف كرده محاسبه كنند، ولى برخى از اخبار هست كه با اين منافات دارد چنانچه در كتاب اطمعه (از فروع كافى ) بيايد، سپس اخبارى نقل كند كه از دوتاى آنها استفاده شود كه از خوراك مؤ من و جامه اى كه مى پوشد و زنى كه باو كمك كند محاسبه نشود، يا از جامه اى عورتش را بدان پوشانده ، يا لقمه نانى كه سد جوع بدان كرده يا خانه اى كه او را از سرما و گرما پوشانده محاسبه نشود، و در برخى از آنها است كه از نعمت ولايت محمد و آل محمد عليهم السلام پرسش شوند نه از چيز ديگر، و پس از نقل آنها گويد: ممكن است جمع ميان اين اخبار باينكه گوئيم اخبارى كه دلالت بر عدم حساب دارد حمل بر مؤ منين شود، و اخبار حساب حمل بر غير آنها شود چنانچه ظاهر بيشتر اخبار است ، يا اخبار عدم حساب حمل شود بر آنچه در ضروريات صرف گردد، و اخبار حساب بر آنچه بيش از ضرورت باشد، چون جمع مال بيش از اندازه حاجت و صرف آن در غير مورد ضرورت .
*باب كسيكه مردم را عيب كند يا عيب مردمان گويد*
بَابُ مَنْ يَعِيبُ النَّاسَ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ أَسْرَعَ الْخَيْرِ ثَوَاباً الْبِرُّ وَ إِنَّ أَسْرَعَ الشَّرِّ عُقُوبَةً الْبَغْيُ وَ كَفَى بِالْمَرْءِ عَيْباً أَنْ يُبْصِرَ مِنَ النَّاسِ مَا يَعْمَى عَنْهُ مِنْ نَفْسِهِ أَوْ يُعَيِّرَ النَّاسَ بِمَا لَا يَسْتَطِيعُ تَرْكَهُ أَوْ يُؤْذِيَ جَلِيسَهُ بِمَا لَا يَعْنِيهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 200 رواية : 1
1 حضرت باقر (ع ) فرمود: همانا ثواب نيك رفتارى زودتر از هر كار خيرى رسد، و عقوبت ستم و تعدى بمردم زودتر از هر بدى آيد، و همين عيب براى مرد بس است كه از مردمان ببيند چيزى را كه از (ديدن ) آنچيز در خودش كور است ، يا مردم را بكارى سرزنش كند كه خودش نتواند آنرا واگذارد، يا همنشين خود را بچيزى كه بكار او نخورد آزار دهد.
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: ظاهر اين است كه مراد از ((بر)) احسان بديگرى است و گاه بهر كار خيرى اطلاق شود، و مقصود از ((بغى )) ظلم و دست درازى بمردم است و گاهى بر زنا اطلاق شود، و ظاهر در اينجا همان معناى اول است ، و ممكن است مقصود خروج بر امام باشد...، تا آنكه گويد: سپس ظاهر اينست كه مقصود از آن چيزى كه از ديدن آن در خود كور است ، يا خودش استطاعت ترك آنرا نداند اعم است از اينكه از جنس عيب ديگران باشد يا نباشد.... و گفتار آنحضرت كه فرمود: ((يا همنشين خود را بچيزى كه بكار او نخورد، بيازارد)) يعنى چيزى كه براى او مهم نيست و سودى ندارد چه براى خودش و چه براى همنشينش و ممكن است مقصود پر گفتن و بيهوده گفتن باشد، زيرا كه آن همنشين خردمند را آزار دهد.
2- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ ع يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص كَفَى بِالْمَرْءِ عَيْباً أَنْ يُبْصِرَ مِنَ النَّاسِ مَا يَعْمَى عَلَيْهِ مِنْ نَفْسِهِ وَ أَنْ يُؤْذِيَ جَلِيسَهُ بِمَا لَا يَعْنِيهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 200 رواية : 2
2 ابو حمزه گويد: از حضرت على بن الحسين عليهما السلام شنيدم كه ميفرمود: رسول خدا (ص ) فرموده : همين عيب براى مرد بس است كه ببيند كه از مردمان چيزى را كه در خود نبيند، و همنشين خود را بيازارد به چيزى كه بكار او نخورد.
3- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُخْتَارٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ كَفَى بِالْمَرْءِ عَيْباً أَنْ يَتَعَرَّفَ مِنْ عُيُوبِ النَّاسِ مَا يَعْمَى عَلَيْهِ مِنْ أَمْرِ نَفْسِهِ أَوْ يَعِيبَ عَلَى النَّاسِ أَمْراً هُوَ فِيهِ لَا يَسْتَطِيعُ التَّحَوُّلَ عَنْهُ إِلَى غَيْرِهِ أَوْ يُؤْذِيَ جَلِيسَهُ بِمَا لَا يَعْنِيهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 201 رواية : 3
3 حضرت باقر عليه السلام فرمود: اين عيب براى مرد بس است كه از عيبهاى مردم چيزى را جستجو كند (و درصدد فهميدن آن بر آيد) كه از ديدن آن در خود نابينا است ، يا چيزى را بر مردم عيب گيرد كه در خود او هست ، و نتواند از آن عيب بيرون آيد و بحال ديگرى در آيد، يا همنشين خود را بچيزى كه بكارش نخورد آزار دهد.
4- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَعْرَجِ وَ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ وَ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ص قَالَا إِنَّ أَسْرَعَ الْخَيْرِ ثَوَاباً الْبِرُّ وَ أَسْرَعَ الشَّرِّ عُقُوبَةً الْبَغْيُ وَ كَفَى بِالْمَرْءِ عَيْباً أَنْ يَنْظُرَ فِي عُيُوبِ غَيْرِهِ مَا يَعْمَى عَلَيْهِ مِنْ عَيْبِ نَفْسِهِ أَوْ يُؤْذِيَ جَلِيسَهُ بِمَا لَا يَعْنِيهِ أَوْ يَنْهَى النَّاسَ عَمَّا لَا يَسْتَطِيعُ تَرْكَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 201 رواية : 4
4 ابوحمزه از حضرت باقر و حضرت على بن الحسين عليهم السلام حديث كند (كه مانند حديث (1) است و با ترجمه و شرحش گذشت ).
*باب اينكه مسلمان بآنچه در جاهيليت پيش از مسلمانى كرده است مؤ اخذه نشود*
بَابُ أَنَّهُ لَا يُؤَاخَذُ الْمُسْلِمُ بِمَا عَمِلَ فِي الْجَاهِلِيَّةِ
1- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ نَاساً أَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ ص بَعْدَ مَا أَسْلَمُوا فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ أَ يُؤْخَذُ الرَّجُلُ مِنَّا بِمَا كَانَ عَمِلَ فِي الْجَاهِلِيَّةِ بَعْدَ إِسْلَامِهِ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ حَسُنَ إِسْلَامُهُ وَ صَحَّ يَقِينُ إِيمَانِهِ لَمْ يُؤَاخِذْهُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بِمَا عَمِلَ فِي الْجَاهِلِيَّةِ وَ مَنْ سَخُفَ إِسْلَامُهُ وَ لَمْ يَصِحَّ يَقِينُ إِيمَانِهِ أَخَذَهُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بِالْأَوَّلِ وَ الْآخِرِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 201 رواية : 1
1 حضرت باقر عليه السلام فرمود: مردمى نزد رسول خدا (ص ) آمدند و اين پس از آن بود كه مسلمان شده بودند، پس عرضكردند: اى رسول خدا آيا كسى از ماها بكارهائى كه در زمان جاهليت كرده است پس از اينكه مسلمان شده مؤ اخذه شود؟ رسول خدا (ص ) بآنها فرمود: هر كه اسلامش نيكو شود و يقين ايمانش درست باشد خداى تبارك و تعالى بآنچه در جاهليت انجام داده او را مؤ اخذه نكند، و هر كه اسلامش نيكو نشده ، و يقين ايمانش درست نباشد خداى تعالى باول (يعنى پيش از اسلامش ) و بآخر (يعنى پس از اسلامش ) او را مؤ اخذه كند.
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: مقصود باسلام نيكو آن است كه بتمامى اصول دين مقرون باشد تا مخالفان و امثال آنها خارج باشند، و مقصود از درستى يقين ايمان اينست كه آلوده بشك و نفاق نباشد.
2- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِيِّ عَنِ الْمِنْقَرِيِّ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ عِيَاضٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ يُحْسِنُ فِي الْإِسْلَامِ أَ يُؤَاخَذُ بِمَا عَمِلَ فِي الْجَاهِلِيَّةِ فَقَالَ قَالَ النَّبِيُّ ص مَنْ أَحْسَنَ فِي الْإِسْلَامِ لَمْ يُؤَاخَذْ بِمَا عَمِلَ فِي الْجَاهِلِيَّةِ وَ مَنْ أَسَاءَ فِي الْإِسْلَامِ أُخِذَ بِالْأَوَّلِ وَ الْآخِرِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 202 رواية : 2
2 فضيل بن عياض گويد: از حضرت صادق (ع ) پرسيدم مردى كه در اسلام خود نيكو باشد يا بآنچه در جاهليت كرده است مؤ اخذه شود؟ فرمود: كه رسول خدا (ص ) فرموده است : كه هر كه در اسلام نيكو شود (و بدل و جان معتقد گردد) بآنچه در زمان جاهليت كرده مؤ اخذه نشود، و هر كه در اسلام بد باشد (و طورى باشد كه منجر بسلب ايمانش گردد) بآغاز تا انجام مؤ اخذه شود.
*باب در اينكه كفر پس از ايمان و توبه از آن ، عمل گذشته پيش از كفر را باطل نكند*
بَابُ أَنَّ الْكُفْرَ مَعَ التَّوْبَةِ لَا يُبْطِلُ الْعَمَلَ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ وَ غَيْرِهِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ مَنْ كَانَ مُؤْمِناً فَعَمِلَ خَيْراً فِي إِيمَانِهِ ثُمَّ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ فَكَفَرَ ثُمَّ تَابَ بَعْدَ كُفْرِهِ كُتِبَ لَهُ وَ حُوسِبَ بِكُلِّ شَيْءٍ كَانَ عَمِلَهُ فِي إِيمَانِهِ وَ لَا يُبْطِلُهُ الْكُفْرُ إِذَا تَابَ بَعْدَ كُفْرِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 202 رواية : 1
1- حضرت باقر (ع ) فرمود: هر كه مؤ من باشد و كار خيرى در زمان ايمانش كرده باشد سپس فتنه اى دچار او گردد و كافر شود، و پس از كفر توبه كند (و دوباره مؤ من گردد) هر چه (كار خير) در زمان ايمانش كرده است نوشته شود و در حساب آيد، و اين كفرى كه پس از آن توبه كرده آنها را باطل نكند.
*باب معاف شده گان از بلاء*
بَابُ الْمُعَافَيْنَ مِنَ الْبَلَاءِ
1- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ وَ غَيْرِهِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ ضَنَائِنَ يَضَنُّ بِهِمْ عَنِ الْبَلَاءِ فَيُحْيِيهِمْ فِي عَافِيَةٍ وَ يَرْزُقُهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ يُمِيتُهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ يَبْعَثُهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ يُسْكِنُهُمُ الْجَنَّةَ فِي عَافِيَةٍ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 203 رواية : 1
1 امام باقر عليه السلام فرمود: همانا خداوند بندگان خاصى دارد كه از بلا آنها را نگهدارد، پس در عافيت آنان را زنده بدارد، و در عافيت روزيشان دهد، و در عافيت بميراند و در عافيت زنده داشته ، و در عافيت در بهشت آنانرا سكونت دهد.
2- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ خَلْقاً ضَنَّ بِهِمْ عَنِ الْبَلَاءِ خَلَقَهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ أَحْيَاهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ أَمَاتَهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ أَدْخَلَهُمُ الْجَنَّةَ فِي عَافِيَةٍ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 203 رواية : 2
2 اسحاق بن عمار گويد: از حضرت صادق (ع ) شنيدم كه مى فرمود: خداى عزوجل خلقى را آفريد كه از بلا بدانها دريغ دارد، آنها را در حال عافيت آفريده زنده داشته ، و در عافيت بميراند و با عافيت ببهشتشان برد.
3- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ جَمِيعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ ضَنَائِنَ مِنْ خَلْقِهِ يَغْذُوهُمْ بِنِعْمَتِهِ وَ يَحْبُوهُمْ بِعَافِيَتِهِ وَ يُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِهِ تَمُرُّ بِهِمُ الْبَلَايَا وَ الْفِتَنُ لَا تَضُرُّهُمْ شَيْئاً
اصول كافى جلد 4 صفحه : 203 رواية : 3
3 و نيز حضرت صادق (ع ) فرمود: براى خداى عزوجل خواصى از بندگان هستند كه بنعمت خود آنانرا خوراك دهد، و بعافيت خود بدانها بخشش كند، و برحمت خود آنانرا ببهشت برد، بلاها و فتنه ها بر آنها بگذرند و هيچگونه زيانى بآنان نرسانند.
*باب آنچه از امت برداشته شده*
بَابُ مَا رُفِعَ عَنِ الْأُمَّةِ
1- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِي دَاوُدَ الْمُسْتَرِقِّ قَالَ حَدَّثَنِي عَمْرُو بْنُ مَرْوَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رُفِعَ عَنْ أُمَّتِي أَرْبَعُ خِصَالٍ خَطَأُهَا وَ نِسْيَانُهَا وَ مَا أُكْرِهُوا عَلَيْهِ وَ مَا لَمْ يُطِيقُوا وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ رَبَّنا لا تُؤ اخِذْن ا إِنْ نَسِين ا أَوْ أَخْطَأْن ا رَبَّن ا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْن ا إِصْراً كَم ا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِن ا رَبَّن ا وَ لا تُحَمِّلْن املا اطاقَةَ لَن ابِهِوَقَوْلُهُ إِلّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيم انِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 203 رواية : 1
1 عمرو بن مروان گويد: شنيدم حضرت صادق (ع ) مى فرمود: رسول خدا (ص ) فرموده : چهار خصلت از امت من برداشته شده : خطا، فراموشى ، آنچه بزور بآن وادار شوند، آنچه تاب آنرا ندارند، و اين است معناى گفتار خداى عزوجل : ((پروردگارا مگير بر ما اگر فراموش كرديم يا خطا كرديم ، پروردگارا تكليفهاى سنگين را بر ما بار مكن چنانچه بآنانكه پيش از ما بودند بار كردى ، پروردگارا بما تحميل مكن آنچه ما تاب آنرا نداريم )) (سوره بقره آيه 286) و گفتار ديگر او ((مگر آنكه وادار شود بناخواه در حاليكه دلش مطمئن بايمان است )) (سوره نحل آيه 106).
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: شايد مقصود از رفع (در گفتار آنحضرت كه فرمود: چهار چيز از امت من رفع شده و برداشته شده ) رفع مؤ اخذه باشد و عقاب ، محتمل است در بعضى اصل آن باشد يا تاءثير آن يا حكم تكليفى آن ، و شايد خصوصيات امت آنحضرت در برخى منظور نباشد و مقصود اختصاص مجموع آنها باين امت است و گرچه برخى از آنها مشترك اين امت و ديگر امتها است ، پس خطا مانند اينكه خواسته است شكارى را با تير صيد كند بانسان خورده ، و مانند خطا كردن طبيب و فتوى دهنده ، و مقصود در اينجا رفع گناه است و اين منافاتى با وجوب ضمان در دنيا ندارد گرچه ظاهر اين حديث رفع ضمان هم هست ، و همچنين رفع گناه بسبب فراموشى منافات با وجوب اعاده نماز مثلا در آنجا كه ركن فراموش شود ندارد و همچنين منافاتى با وجوب سجده سهو و تدارك برخى از واجبات غير ركنى ندارد و گفته شده است ، از رفع فهميده شود كه ايندو (يعنى خطا و نسيان ) موجب گناه و عقوبت شود ولى خداى تعالى از هر دوى آنها (يعنى گناه و عقوبت ) از راه رحمت و تفضل صرفنظر كرده است ، و اكراه اعم است از اينكه در اصول دين باشد يا در فروع آن از آنچه كه تقيه در آن جايز است نه آنچه تقيه در آن نيست مانند قتل نفس و ((ما لم يطيقوا)) يعنى تكليفهاى مشقت دار و دستورات سختى كه از اين امت برداشته شده .
2- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ النَّهْدِيِّ رَفَعَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وُضِعَ عَنْ أُمَّتِي تِسْعُ خِصَالٍ الْخَطَأُ وَ النِّسْيَانِ وَ مَا لَا يَعْلَمُونَ وَ مَا لَا يُطِيقُونَ وَ مَا اضْطُرُّوا إِلَيْهِ وَ مَا اسْتُكْرِهُوا عَلَيْهِ وَ الطِّيَرَةُ وَ الْوَسْوَسَةُ فِي التَّفَكُّرِ فِي الْخَلْقِ وَ الْحَسَدُ مَا لَمْ يُظْهِرْ بِلِسَانٍ أَوْ يَدٍ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 204 رواية : 2
2 حضرت صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا (ص ) فرموده : نه خصلت از امت من برداشته شده : خطا، فراموشى ، آنچه ندانند، آنچه نتوانند آنچه بدان توانايى ندارند، آنچه بناخواه (و زور) بر آن وادار شوند، طيرة ، وسوسه در تفكر (و انديشه ) در آفرينش ، و حسد (و رشك بردن ) در صورتيكه بزبان يا دست آشكار نشود.
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: ((طيره )) بمعناى فال بد زدن است و از جوهرى نقل كند كه گفته : در حديث است كه آنحضرت (يعنى رسول خدا ((ص )))) فال را دوست داشت و ((طيره )) را خوش نداشت و پس از نقل گفتار نهاية در لغت طيره گويد:
در رفع طيرة چند احتمال است : (1) رفع مؤ اخذه و عقاب از اين خاطره اى كه در دل رخ دهد، زيرا جلوگيرى از آمدن اين خاطره در نفس ميسور نيست ، و كفاره اش ترتيب اثر ندادن و نياوردن عقل بمقتضاى آنست ، و اينكه توكل بخدا كند و بدون توجه بفال بدى كه در دلش خطور كرده دنبال كار خود رود، و روى همين جهت رسول خدا (ص ) فرمود: هرگاه در كارى فال بد زدى آنرا انجام بده (و اعتنايى بفال مكن ). (2) معناى رفع طيره يعنى رفع تاءثيرش از اين امت ببركت آنچه از رسول خدا (ص ) و ائمه اطهار درباره آنها رسيده از اعتنا نكردن و توكل بر خدا و دعاها و ذكرهايى كه جلوى فال بد را مى گيرد. (3) اينكه مقصود از رفع آن جلوگيرى از عمل كردن بر طبق آنست چنانچه صاحب نهاية و ديگران گفته اند، و ظاهرترين معانى در اينجا همان معناى اول است ، و اما اينكه آيا فال بد اثر دارد يا نه ؟ اخبار در اين باره متفاوت است و آنچه از رويهمرفته آنها استفاده شود اين است كه در صورتيكه در نفس اثر كند بى تاءثير نيست و اما اگر بدان اعتنا نشود و چون خطور كرد انسان بخدا توكل كند و بدان ترتيب اثرى ندهد تاءثير نكند.
و اما ((وسوسه در تفكر)) چند احتمال دارد: (1) وسوسه هاى شيطانى در انديشه كردن در حالات مردم و بد گمانى بآنها در آنچه از ايشان مشاهده كند، زيرا كه آن چيزى كه خواه و نا خواه در نفس بيايد و جلوگيرى از آمدن آن ميسور نيست ، ولى بايد باين گمان بد خود حكم درباره مردم نكند، و آنرا آشكار نسازد، و بموجب آن عمل نكند باينكه آنها را قدح كند يا شهادتشان را رد كند و مانند اينها.
(2) تفكر و انديشه در وسوسه هائى كه راجع باصل آفرينش و مبدء پيدايش مخلوقات و اينكه خداى آفرينده خودش چگونه آفريده شد و در كجاست و مانند اين وسوسه ها كه اگر بزبان آيد موجب كفر و شرك گردد، و مؤ يد اين معنا است اخبار بسيارى كه در باب وسوسه و حديث نفس گذشت و عامه نيز بهمان مضمون رواياتى نقل كرده اند.
(3) تفكر در قضا و قدر و آفريده شدن اعمال بندگان و حكمت در خلقت برخى از شرور در عالم ، چون شيطان و حيوانات موذى ، و درباره تسلط مردمان بد بر نيكان و اخيار و خلقت كفار و دوزخ چيزهاى ديگرى كه همه كس بدانها دچار گردد، و همه اينها تا زمانى كه در نفس مستقر نگردد و موجب شك در حكمت آفريننده و عدالتش ... نگردد از آن عفو شده است .
باب اينكه هيچ گناهى با بودن ايمان زيان ندارد، و هيچ حسنه اى با بودن كفر سود ندهد*
بَابُ أَنَّ الْإِيمَانَ لَا يَضُرُّ مَعَهُ سَيِّئَةٌ وَ الْكُفْرَ لَا يَنْفَعُ مَعَهُ حَسَنَةٌ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ شُعَيْبٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع هَلْ لِأَحَدٍ عَلَى مَا عَمِلَ ثَوَابٌ عَلَى اللَّهِ مُوجَبٌ إِلَّا الْمُؤْمِنِينَ قَالَ لَا
اصول كافى جلد 4 صفحه : 206 رواية : 1
1 يعقوب بن شعيب گويد: به حضرت صادق (ع ): عرضكردم : آيا براى كسى در برابر آنچه مى كند ثوابى بر خدا لازم باشد جز براى مؤ منان ؟ فرمود: نه .
2- عَنْهُ عَنْ يُونُسَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ مُوسَى لِلْخَضِرِ ع قَدْ تَحَرَّمْتُ بِصُحْبَتِكَ فَأَوْصِنِي قَالَ لَهُ الْزَمْ مَا لَا يَضُرُّكَ مَعَهُ شَيْءٌ كَمَا لَا يَنْفَعُكَ مَعَ غَيْرِهِ شَيْءٌ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 206 رواية : 2
2 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: كه موسى عليه السلام بخضر (ع ) گفت : من بواسطه مصاحبت و همدمى با تو حق و حرمتى پيدا كردم پس بايد بمن سفارش كنى (و پندى دهى )؟ باو فرمود: ملازمت كن (و بچسب بدان ) چيزى كه با وجود آن هيچ چيز تو را زيان نرساند چنانچه با چيز ديگرى جز آن هيچ چيز تو را سود ندهد (و آن ايمان است ).
3- عَنْهُ عَنْ يُونُسَ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِي أُمَيَّةَ يُوسُفَ بْنِ ثَابِتٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ لَا يَضُرُّ مَعَ الْإِيمَانِ عَمَلٌ وَ لَا يَنْفَعُ مَعَ الْكُفْرِ عَمَلٌ أَ لَا تَرَى أَنَّهُ قَالَ وَ م ا مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَق اتُهُمْ إِلّ ا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللّ هِ وَ بِرَسُولِهِ وَ مَاتُوا وَ هُمْ كَافِرُونَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 206 رواية : 3
3 يوسف بن ثابت گويد: شنيدم از حضرت صادق (ع ) كه مى فرمود: با وجود ايمان هيچ عملى زيان ندارد، و با كفر (نيز) هيچ عملى سود ندارد، آيا نبينى كه خدا فرمود: ((و باز نداشت آنها را اينكه بخششهاشان پذيرفته شود جز اينكه ايشان بخدا و به پيغمبرش كافر شدند (تا آنكه فرمايد:) و مردند در حاليكه كافر بودند)).
توضيح اول اين آيات : 54 از سوره توبه است و آخر آن آخر آيه 125 از همان سوره است ، و از اين روى مجلسى (ره ) گويد: شايد در قرائت ائمه چنين بوده ، و يا آنكه ممكن است نقل بمعنى شده چون همه آيات در وصف يكدسته است . (مترجم ) گويد: ((آخر آيه 55 چنين است : ((و تزهق انفسهم و هم كافرون )) پس ممكن است امام عليه السلام همين آيه شريفه (55) را نقل بمعنى فرموده باشد)).
4- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ أَبِي أُمَيَّةَ يُوسُفَ بْنِ ثَابِتِ بْنِ أَبِي سَعْدَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ الْإِيمَانُ لَا يَضُرُّ مَعَهُ عَمَلٌ وَ كَذَلِكَ الْكُفْرُ لَا يَنْفَعُ مَعَهُ عَمَلٌ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 206 رواية : 4
4 امام صادق عليه السلام فرمود: با ايمان هيچ كارى زيان ندارد، و همچنين با كفر هيچ كردارى سود ندهد.
5- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَارِدٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع حَدِيثٌ رُوِيَ لَنَا أَنَّكَ قُلْتَ إِذَا عَرَفْتَ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ فَقَالَ قَدْ قُلْتُ ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ وَ إِنْ زَنَوْا أَوْ سَرَقُوا أَوْ شَرِبُوا الْخَمْرَ فَقَالَ لِي إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ وَ اللَّهِ مَا أَنْصَفُونَا أَنْ نَكُونَ أُخِذْنَا بِالْعَمَلِ وَ وُضِعَ عَنْهُمْ إِنَّمَا قُلْتُ إِذَا عَرَفْتَ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ مِنْ قَلِيلِ الْخَيْرِ وَ كَثِيرِهِ فَإِنَّهُ يُقْبَلُ مِنْكَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 207 رواية : 5
5 محمد بن مادر گويد: به حضرت صادق (ع ) عرضكردم : براى ما حديثى روايت شده كه شما فرموده ايد: چون معرفت (بامامت ما) پيدا كردى پس هر چه خواهى بكن ؟ فرمود: آرى ، من اين را گفته ام ، گويد عرضكردم : اگر چه زنا كنند، يا دزدى كنند يا شراب بنوشند؟ بمن فرمود: ((اناللّه و انا اليه راجعون )) بخدا سوگند با ما بانصاف رفتار نكردند كه خود ما بگردارمان مؤ اخذه شويم ولى تكليف از آنها برداشته شده باشد؟ همانا من گفتم چون معرفت (بامام خود) پيدا كردى هر چه خواهى كم يا بيش كار خير انجام ده كه از تو پذيرفته شود.
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: ((اناللّه و انا اليه راجعون )) اشاره باين است كه چنين افتراقى بر ما به كج فهمى كلام ما مصيبت بزرگى است . و در جمله ((ان نكون اخذنا بالعمل )) گويد: حاصل كلام امام (عليه السلام ) اينست كه تكليف از ما برداشته نشده ، پس چگونه بخاطر ما از آنان برداشته شود؟ يا اينكه ما خود از عقاب بيمناكيم و توبه و زارى بسوى خدا كنيم و آنها بسبب ولايت ما آسوده باشند؟ اين انصاف نيست .
6- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الرَّيَّانِ بْنِ الصَّلْتِ رَفَعَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع كَثِيراً مَا يَقُولُ فِي خُطْبَتِهِ يَا أَيُّهَا النَّاسُ دِينَكُمْ دِينَكُمْ فَإِنَّ السَّيِّئَةَ فِيهِ خَيْرٌ مِنَ الْحَسَنَةِ فِي غَيْرِهِ وَ السَّيِّئَةُ فِيهِ تُغْفَرُ وَ الْحَسَنَةُ فِي غَيْرِهِ لَا تُقْبَلُ
هَذَا آخِرُ كِتَابِ الْإِيمَانِ وَ الْكُفْرِ وَ الطَّاعَاتِ وَ الْمَعَاصِي مِنْ كِتَابِ الْكَافِي وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَحْدَهُ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 207 رواية : 6
6 و نيز حضرت صادق (ع ) فرمود: اميرالمومنين عليه السلام (اين جمله را) زياد در خطبه اش ميفرمود: اى مردم دين خود را نگهداريد، دين خود را نگهداريد، زيرا گناه در آن بهتر از حسنه در غير آن است ، گناه در آن آمرزيده شود و حسنه در غير آن پذيرفته نشود.
شرح :
بهتر بودن گناه در اين دين از حسنه در غير آن ظاهرا بهمان اعتبارى است كه در خود حديث است كه گناه در اين دين آمرزيده شود و حسنه در غير آن پذيرفته نشود. پايان كتاب ايمان و كفر و طاعات و معاصى از كتاب كافى ، و سپاس مر خداوند يكتا را است ، و درود خداوند بر محمد و آلش باد.
كتاب دعا و نيايش
كِتَابُ الدُّعَاءِ
*باب فضيلت دعا و تشويق كردن بر آن*
بَابُ فَضْلِ الدُّعَاءِ وَ الْحَثِّ عَلَيْهِكِتَابُ الدُّعَاءِ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِب ادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ د اخِرِينَ قَالَ هُوَ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الدُّعَاءُ قُلْتُ إِنَّ إِبْر اهِيمَ لَأَوّ اهٌ حَلِيمٌ قَالَ الْأَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 210 رواية : 1
1 زراره از حضرت باقر عليه السلام حديث كند كه فرمود: خداى عزوجل فرمايد: ((همانا آنكه سرفرازى كنند از عبادت (و پرستش ) من ، زود است كه سرافكنده بدوزخ در آيند)) (سوره مؤ من آيه 60) حضرت فرمود:
(مقصود از عبادت ) دعاء است ، و بهترين عبادت دعاء است ، عرض كردم : (مقصود از ((اءواه )) در اين آيه چيست كه خداوند فرمايد:) ((همانا ابراهيم اءواه و شكيبا بود)) (سوره توبه آيه 114) فرمود: ((اءواه )) يعنى بسيار دعاء كننده بدرگاه خداوند.
2- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ وَ ابْنِ مَحْبُوبٍ جَمِيعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع أَيُّ الْعِبَادَةِ أَفْضَلُ فَقَالَ مَا مِنْ شَيْءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ أَنْ يُسْئَلَ وَ يُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَهُ وَ مَا أَحَدٌ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّنْ يَسْتَكْبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لَا يَسْأَلُ مَا عِنْدَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 210 رواية : 2
2 سديد گويد: بامام باقر عليه السلام عرضكردم : كدام عبادت بهتر است ؟ فرمود: چيزى نزد خداى عزوجل بهتر از اين نيست كه از او درخواست شود و از آنچه نزد او است خواسته شود، و كسى نزد خداى عزوجل مبغوض تر نيست از آنكس كه از عبادت او تكبر ورزد (و سر پيچى كند) و آنچه نزد او است درخواست نكند.
3- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُيَسِّرِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ لِي يَا مُيَسِّرُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ إِنَّ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَنْزِلَةً لَا تُنَالُ إِلَّا بِمَسْأَلَةٍ وَ لَوْ أَنَّ عَبْداً سَدَّ فَاهُ وَ لَمْ يَسْأَلْ لَمْ يُعْطَ شَيْئاً فَسَلْ تُعْطَ يَا مُيَسِّرُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ بَابٍ يُقْرَعُ إِلَّا يُوشِكُ أَنْ يُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 211 رواية : 3
3 ميسر بن عبد العزيز گويد: حضرت صادق عليه السلام بمن فرمود: اى ميسر دعا كن و مگو كه كار گذشته است و آنچه مقدر شده همان شود (و دعا اثرى ندارد)، همانا نزد خداى عزوجل منزلت و مقامى است كه بدان نتوان رسيد جز بدرخواست و مسئلت ، و اگر بنده اى دهان خود ببندد و درخواست نكند چيزى باو داده نشود، پس درخواست كن تا بتو داده شود،اى ميسر هيچ درى نيست كه كوبيده شود جز اينكه اميد آن رود كه بر وى كوبنده باز شود.
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: اينكه فرمود: ((و مگو كه كار گذشته است )) اين نهى امام عليه السلام از اين گفتار دو وجهه دارد: يكى آنكه اين گفتار باطل است زيرا اين گفتار يهود و برخى از حكماء است بلكه بايد ايمان به بداء داشت و باينكه خداوند سبحان هر روز در كارى است ، و هر چه خواهد محو كند و هر چه بخواهد ثبت كند و قضا و قدر مانع دعا نيستند چون تغيير در لوح محو و اثبات ممكن است ، گذشته از اينكه خود دعاء نيز از اسباب قضا و قدر است و امر بدعاء نيز از همانها است .
ديگر اينكه درست كه علم خداوند بهر چه تعلق گرفته همان شود ولى اين مانع از دعا نيست و اينكه امام عليه السلام او را از اين گفتار نهى فرموده يعنى نهى از اينست كه اين كلام را (كه در جاى خود صحيح است ) مانع از دعاء قرار ندهى كه سبب اعتقاد بر بى فائده بودن دعاى تو شود، و حاصل جوابى كه حضرت از آن فرموده است بدو وجه گردد:
اول اينكه : دعا بخودى خود مطلوبست چون عبادت بزرگيست و بمقام بلندى انسانرا نزد خدايتعالى رساند كه جز بوسيله دعا و زارى رسيدن بدان ممكن نيست .
دوم اينكه مقدرات گاهى كم و زياد ميشود و بسا باشد كه بواسطه شرطى از ميان برود مثلا در تقدير خداوند عمر كسى سى سال گذشته است بشرط اينكه صله رحم نكند و اگر كرد شصت سال مقدر شده ، و روزيش در فلان روز بيكدرهم مقدر شده اگر دعا نكند و بيشتر درخواست نكند، و اگر دعا و درخواست كرد دو درهم مقدر شده و هم چنين ساير چيزها، و حاصل اينكه براى وجود تمام كاينات و عدم آنها شرائط و اسبابى است و خداى سبحان نخواسته است كارها را بدون اسباب انجام دهد، و از جمله اسباب براى برخى از چيزها دعا است كه اگر دعا نكند آن چيز بدو داده نشود؟
و اما علم خداوند پس آن تابع معلوم است و علت پيدايش چيزى نگردد، و قضا و قدر حتمى و لازم نيستند و گرنه ثواب و عقاب و امر و نهى باطل گردند چنانچه از اميرالمؤ منين عليه السلام گذشت ، سپس كلامى از غزالى و ديگران در اينباره نقل كند كه ايراد آن از وضع و شرح و ترجمه ما بيرون است .
4- حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْخَشَّابِ عَنِ ابْنِ بَقَّاحٍ عَنْ مُعَاذٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَيْعٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ لَمْ يَسْأَلِ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدِ افْتَقَرَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 212 رواية : 4
4 و نيز حضرت صادق عليه السلام فرمود: هر كه از فضل خداى عزوجل درخواست نكند نيازمند و فقير گردد.
5- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ قَدْ فُرِغَ مِنَ الْأَمْرِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ هُوَ الْعِبَادَةُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِب ادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ د اخِرِينَ وَ قَالَ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 212 رواية : 5
5 حماد بن عيسى گويد: شنيدم از حضرت صادق عليه السلام كه ميفرمود: دعا كن و مگو كار از كار گذشته است زيرا دعا همان عبادت است و خداى عزوجل فرمايد: ((آنانكه از عبادت من تكبر ورزند زود است كه سر افكنده بدوزخ در آيند)) (سوره مؤ من آيه 60) و نيز فرموده است : ((مرا بخوانيد تا اجابت كنم )) (اين آيه نيز اول همان آيه پيشين است ).
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: مقصود اينست كه چناچه پيش گفته شد دعا بخودى خود عبادت است زيرا در اين آيه آنرا عبادت دانسته و خداى تعالى بدان فرمان داده پس بر فرض كه با جابت نيز نرسد بخاطر اطاعت امر او بايد انجام شود مانند ساير عبادات ، و ترك آن موجب خوارى و كوچكى و ورود در دوزخ است چناچه آيه بر آن دلالت دارد، علاوه بر اينكه خداى سبحان وعده اجابت فرموده و در وعده خويش تخلف نورزد، و اين مطلب با تقدير هم منافات ندارد، زيرا دعا نيز مقدر است و فايده اى هم كه بر آن مترتب شود مقدر گرديده است .
6- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ سَيْفٍ التَّمَّارِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ عَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّكُمْ لَا تَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَا تَتْرُكُوا صَغِيرَةً لِصِغَرِهَا أَنْ تَدْعُوا بِهَا إِنَّ صَاحِبَ الصِّغَارِ هُوَ صَاحِبُ الْكِبَارِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 212 رواية : 6
6 سيف تمار گويد: شنيدم از حضرت صادق (ع ) كه ميفرمود: بر شما باد به (ملازمت ) دعاء زيرا بهيچ چيز مانند آن بخدا نزديك نشويد، و هيچ حاجت كوچكى را بخاطر كوچكيش رها نكنيد از اينكه براى آن بدرگاه خداوند دعا كنيد، زيرا آنكس كه حاجات كوچك بدست اوست همان كس است كه حاجات بزرگ در اختيار اوست .
شرح :
يعنى نپنداريد كه كارهاى كوچك بدون تقدير خداوند انجام شود بلكه تمامى كارها از كوچك و بزرگ بدست او است .
7- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ رَجُلٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الدُّعَاءُ هُوَ الْعِبَادَةُ الَّتِي قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِب ادَتِي الْآيَة ادْعُ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ قَالَ زُرَارَةُ إِنَّمَا يَعْنِي لَا يَمْنَعْكَ إِيمَانُكَ بِالْقَضَاءِ وَ الْقَدَرِ أَنْ تُبَالِغَ بِالدُّعَاءِ وَ تَجْتَهِدَ فِيهِ أَوْ كَمَا قَالَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 212 رواية : 7
7 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: دعاء همان عبادتى است كه خداى عزوجل فرموده است : ((همانا آنانكه از عبادت من تكبر ورزند)) تا آخر آيه . خداى را بخوان (و دعاكن ) و مگو كار گذشته است .
زراره گويد: مقصود آن حضرت اينست كه عقيده تو به قضاو قدر جلوگير تو نشود از اصرار در دعا و كوشش در آن يا (آنكه زراره كلامى ) مانند اين گفت .
8- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِي الْأَرْضِ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ قَالَ وَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع رَجُلًا دَعَّاءً
اصول كافى جلد 4 صفحه : 213 رواية : 8
8 و نيز امام صادق عليه السلام فرمود: اميرالمؤ منين عليه السلام فرمايد: محبوبترين در (روى ) زمين براى خداى عزوجل دعا است ، و بهترين عبادت پرهيزكارى و پارسائى است و اميرالمؤ منين عليه السلام مردى بود كه بسيار دعا مى كرد.
*باب اينكه دعا سلاح مؤ من است*
بَابُ أَنَّ الدُّعَاءَ سِلَاحُ الْمُؤْمِنِ
1- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الدُّعَاءُ سِلَاحُ الْمُؤْمِنِ وَ عَمُودُ الدِّينِ وَ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 213 رواية : 1
1 امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرموده : دعا سلاح مؤ من و ستون دين و نور آسمانها و زمين است .
2- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع الدُّعَاءُ مَفَاتِيحُ النَّجَاحِ وَ مَقَالِيدُ الْفَلَاحِ وَ خَيْرُ الدُّعَاءِ مَا صَدَرَ عَنْ صَدْرٍ نَقِيٍّ وَ قَلْبٍ تَقِيٍّ وَ فِي الْمُنَاجَاةِ سَبَبُ النَّجَاةِ وَ بِالْإِخْلَاصِ يَكُونُ الْخَلَاصُ فَإِذَا اشْتَدَّ الْفَزَعُ فَإِلَى اللَّهِ الْمَفْزَعُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 213 رواية : 2
2 و نيز فرمود: اميرالمؤ منين عليه السلام فرموده : دعاء كليدهاى نجات و گنجينه هاى رستگاريست ، و بهترين دعاء آن دعائيست كه از سينه خاك و دلى پرهيزكار بر آيد، و وسيله نجات در مناجات است ، و خلاصى به اخلاص آيد، و چون فزع و بى تابى سخت شود مفزع و پناهگاه خدا است .
3- وَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ ص أَ لَا أَدُلُّكُمْ عَلَى سِلَاحٍ يُنْجِيكُمْ مِنْ أَعْدَائِكُمْ وَ يُدِرُّ أَرْزَاقَكُمْ قَالُوا بَلَى قَالَ تَدْعُونَ رَبَّكُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنَّ سِلَاحَ الْمُؤْمِنِ الدُّعَاءُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 214 رواية : 3
3 و نيز فرمود: پيغمبر صلى اللّه عليه و آله فرمود آيا شما را به سلاحى راهنمائى نكنم كه شما را از دشمنان رهائى دهد و روزى شماها را فراوان سازد؟ عرض كردند: چرا، فرمود: پروردگارتان را در شب و روز بخوانيد زيرا سلاح مؤ من دعا است .
4- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع الدُّعَاءُ تُرْسُ الْمُؤْمِنِ وَ مَتَى تُكْثِرْ قَرْعَ الْبَابِ يُفْتَحْ لَكَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 214 رواية : 4
4 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: اميرالمؤ منين عليه السلام فرمود: دعا سپر مؤ من است ، و هر گاه بسيار درى را كوبيدى به روى تو باز شود.
5- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ لِأَصْحَابِهِ عَلَيْكُمْ بِسِلَاحِ الْأَنْبِيَاءِ فَقِيلَ وَ مَا سِلَاحُ الْأَنْبِيَاءِ قَالَ الدُّعَاءُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 214 رواية : 5
5 حضرت رضا عليه السلام هميشه به اصحاب خود مى فرمود: بر شما باد به اسلحه پيمبران به او عرض شد: اسلحه پيمبران چيست ؟ فرمود: دعاء است .
6- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْبَجَلِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الدُّعَاءَ أَنْفَذُ مِنَ السِّنَانِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 214 رواية : 6
6 حضرت صادق عليه السلام فرمود: دعاء از نيزه نافذتر است .
7- عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الدُّعَاءُ أَنْفَذُ مِنَ السِّنَانِ الْحَدِيدِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 214 رواية : 7
7 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: دعاء از نيزه تيز نافذتر است .
*باب اينكه دعا بلا و قضا را دفع ميكند*
بَابُ أَنَّ الدُّعَاءَ يَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ الْقَضَاءَ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ إِنَّ الدُّعَاءَ يَرُدُّ الْقَضَاءَ يَنْقُضُهُ كَمَا يُنْقَضُ السِّلْكُ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً
اصول كافى جلد 4 صفحه : 215 رواية : 1
1 حماد بن عثمان گويد: شنيدم كه مى فرمود: همانا دعاء قضا را برمى گرداند، و آنرا از هم واتابد و بزند چنانچه رشته نخ اگر چه به سختى تابيده شده باشد از هم باز شود.
2- عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع يَقُولُ إِنَّ الدُّعَاءَ يَرُدُّ مَا قَدْ قُدِّرَ وَ مَا لَمْ يُقَدَّرْ قُلْتُ وَ مَا قَدْ قُدِّرَ عَرَفْتُهُ فَمَا لَمْ يُقَدَّرْ قَالَ حَتَّى لَا يَكُونَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 215 رواية : 2
2 عمر بن يزيد گويد: از حضرت ابى الحسن (كاظم ) عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: همانا دعاء برمى گرداند آن چه را مقدر شده و آنچه را مقدر نشده ، عرض كردم : مقدر شده را دانستم مقدر نشده كدام هست ؟ فرمود: تا اينكه تقدير در مورد آن نشود.
شرح :
يعنى دعاء جلو تقدير را مى گيرد و بداء حاصل گردد.
- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ بِسْطَامَ الزَّيَّاتِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الدُّعَاءَ يَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً
اصول كافى جلد 4 صفحه : 215 رواية : 3
3 حضرت صادق عليه السلام فرمود: دعا برگرداند قضائيكه از آسمان نازل گرديده و به سختى ابرام شده (و محكم گرديده ) است .
4- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي هَمَّامٍ إِسْمَاعِيلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع إِنَّ الدُّعَاءَ وَ الْبَلَاءَ لَيَتَرَافَقَانِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ إِنَّ الدُّعَاءَ لَيَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً
اصول كافى جلد 4 صفحه : 215 رواية : 4
4 حضرت رضا عليه السلام فرمود: على بن الحسين عليهماالسلام فرموده : همانا دعا و بلاء تا روز قيامت با هم رفاقت كنند، و همانا دعاء برگرداند بلاء را كه به سختى ابرام شده است .
توضيح :
مجلسى (ره ) گويد: در بعضى از نسخ ((ليتواقفان )) به جاى ((ليترافقان )) ضبط شده و آن ظاهرتر است يعنى با هم مبارزه و مخاصمه كنند. و تاءييد كند آن را آنچه عامه از پيغمبر صلى اللّه عليه و آله نقل كنند كه فرمود: دعا بلاء را ديدار كند و در هوا با هم به جدال برخيزند.
5- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع يَقُولُ الدُّعَاءُ يَدْفَعُ الْبَلَاءَ النَّازِلَ وَ مَا لَمْ يَنْزِلْ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 216 رواية : 5
5 و نيز از حضرت رضا عليه السلام از آنحضرت عليه السلام حديث شده كه فرمود: دعا بلائى را كه نازل شده و آنچه نازل نشده دفع كند.
6- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ لِي أَ لَا أَدُلُّكَ عَلَى شَيْءٍ لَمْ يَسْتَثْنِ فِيهِ رَسُولُ اللَّهِ ص قُلْتُ بَلَى قَالَ الدُّعَاءُ يَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً وَ ضَمَّ أَصَابِعَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 216 رواية : 6
6 زراره گويد: حضرت باقر عليه السلام بمن فرمود: آيا تو را راهنمائى نكنم به چيزى كه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله در آن استثناء نزد (و چيزى را از آن بيرون نكرده )؟ عرض كردم : چرا، فرمود: دعاء است كه برگرداند قضاء مبرم را كه به سختى محكم شده و (براى تشبيه و بيان مطلب ) انگشتانش را بهم چسباند (يعنى شدت ابرام آن مانند اين انگشتان چسبيده به هم باشد).
7- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ الدُّعَاءُ يَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً فَأَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ مِفْتَاحُ كُلِّ رَحْمَةٍ وَ نَجَاحُ كُلِّ حَاجَةٍ وَ لَا يُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ إِنَّهُ لَيْسَ بَابٌ يُكْثَرُ قَرْعُهُ إِلَّا يُوشِكُ أَنْ يُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 216 رواية : 7
7 عبداللّه بن سنان گويد: شنيدم حضرت صادق عليه السلام مى فرمود: دعاء قضاء مبرم شده را برگرداند، پس بسيار دعا كن مه آن كليد هر رحمت و پيروزى در هر حاجت است ، و به آنچه نزد خداى عزوجل است نتوان رسيد جز بوسيله دعا، و هيچ درى بسيار كوبيده نشود جز اين كه اميد بباز شدن آن نزديك شود.
8- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي وَلَّادٍ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى ع عَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ لِلَّهِ وَ الطَّلَبَ إِلَى اللَّهِ يَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِيَ وَ لَمْ يَبْقَ إِلَّا إِمْضَاؤُهُ فَإِذَا دُعِيَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ سُئِلَ صُرِفَ الْبَلَاءُ صَرْفَةً
اصول كافى جلد 4 صفحه : 216 رواية : 8
8 ابو ولاد گويد: حضرت موسى بن جعفر عليهماالسلام فرمود: بر شما باد (كه ملازمت كنيد) به دعا، زيرا دعاء بدرگاه خدا و خواستن از او، برگرداند بلائى را كه مقدر شده و حكم بدان شده ، و جز اجراى آن چيزى نمانده ، پس چون خداى عزوجل خوانده شد و از او در خواست شد يكباره بلا را بگرداند.
9- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيَدْفَعُ بِالدُّعَاءِ الْأَمْرَ الَّذِي عَلِمَهُ أَنْ يُدْعَى لَهُ فَيَسْتَجِيبُ وَ لَوْ لَا مَا وُفِّقَ الْعَبْدُ مِنْ ذَلِكَ الدُّعَاءِ لَأَصَابَهُ مِنْهُ مَا يَجُثُّهُ مِنْ جَدِيدِ الْأَرْضِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 216 رواية : 9
9 حضرت صادق عليه السلام فرمود: خداى عزوجل هر آينه دفع كند بوسيله دعاء آنچه را كه مى داند اگر براى آن دعاء شود اجابت خواهد كرد، و اگر نبود كه بنده به اين دعا موفق شود به او بلائى مى رسيد كه او را از روى زمين بردارد.
شرح :
مجلسى (ره ) پس از تجزيه و تركيب قستى از حديث كلامى گويد: كه حاصلش اين است كه خداى سبحان دفع كند بلائى را كه بنده مستحق نزول آن گشته ، هرگاه بداند كه آن بنده پس از اين براى برطرف شدن آن دعا مى كند، پس آن بلا را نازل نكند به خاطر آن دعائى كه پس از اين از آن بنده سرزند، پس دعا پيش از وقوعش در دفع بلا اثر كند.
*باب اينكه دعا شفاء و درمان هر دردى است*
بَابُ أَنَّ الدُّعَاءَ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ دَاءٍ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَسْبَاطِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَلَاءِ بْنِ كَامِلٍ قَالَ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَلَيْكَ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّهُ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ دَاءٍ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 217 رواية : 1
1 علاء بن كامل گويد: حضرت صادق (ع ) به من فرمود: بر تو باد بدعاء زيرا آن درمان هر دردى است .
*باب اينكه هر كه دعا كند مستجاب گردد*
بَابُ أَنَّ مَنْ دَعَا اسْتُجِيبَ لَهُ
1- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَيْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الدُّعَاءُ كَهْفُ الْإِجَابَةِ كَمَا أَنَّ السَّحَابَ كَهْفُ الْمَطَرِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 217 رواية : 1
1 حضرت صادق (ع ) فرمود: دعا مخزن و گنجينه اجابت است چناچه ابر مخزن باران است .
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: ((الدعاء كهف الاجابة )) يعنى مخزن و محل و مظنه اجابت است چناچه ابر محل و مظنه باران است ... تا اينكه گويد: و گفته شده : اينكه تشبيه بابر فرموده اشاره باينست كه ابر محل باران است جز اينكه روى نبودن مصلحت گاهى باران نبارد، دعا نيز اين چنين است كه گاهى نبودن مصلحت در دنيا مستجاب نگردد ولى در آخرت عوض آن را بدهند.
2- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا أَبْرَزَ عَبْدٌ يَدَهُ إِلَى اللَّهِ الْعَزِيزِ الْجَبَّارِ إِلَّا اسْتَحْيَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يَرُدَّهَا صِفْراً حَتَّى يَجْعَلَ فِيهَا مِنْ فَضْلِ رَحْمَتِهِ مَا يَشَاءُ فَإِذَا دَعَا أَحَدُكُمْ فَلَا يَرُدَّ يَدَهُ حَتَّى يَمْسَحَ عَلَى وَجْهِهِ وَ رَأْسِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 218 رواية : 2
2 حضرت صادق (ع ) فرمود: هيچ بنده اى دست به درگاه خداى عزيز جبار نگشايد جز اينكه خداى عزوجل شرم كند كه آنرا تهى بازگرداند تا اينكه از فضل رحمت خود در آن بنهد، پس هر گاه يكى از شماها دعا كرد دستش را برنگرداند تا آنرا بسر و روى خود بكشد.
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: شرم و حياء گرفتگى نفس است از كار بد بخاطر بيم نكوهش و چون بخداى تعالى نسبت داده شود مقصود از آن لازمه آن است كه ترك باشد يعنى خدا آن كار را نكند... تا آنكه گويد:
و در اينجا شبهه ايست كه بايد آنرا دفع كنيم و بخاطر بسيارى از مردم بيايد و آن اين است : كه چگونه خداى سبحان وعده اجابت داده وخلف وعده او محال است و گذشته آيات و روايات بسيارى در اين باره آمده ، و دروغ از خداى تعالى و حجت هاى او عليهم السلام ممتنع است (پس چگونه كه بسيارى از دعاها باجابت نرسد)؟
و جواب از اين اعتراض را ممكن است بچند و چه گفت :
اول : اينكه وعده خدا مشروط بمشيت است يعنى اگر بخواهم اجابت كنم و به همين دلالت كند گفتارش كه (در سوره انعام آيه 41) فرمايد: ((و بر طرف كند آنچه را به در گاه او دعا كنيد اگر بخواهد)) .
دوم : اينكه مقصود از اجابت كه خداوند و حجج او فرمودند لازمه آنست كه آن توجه و استماع دعا است يعنى فورا شنيده شود و مورد توجه قرار گيرد ولى در دادن آنچه را خواهد تاءخير كند تا باز او را بخواند و آوازش بشنود چون آن را دوست دارد.
سوم : اينكه اجابت مشروط و خير بودن براى دعا كننده زيرا خداى حكيم بدلخواه بندگان از آنچه خير و صلاح آنها است دست برندارد.
چهارم : لازم نيست اجابت دعا فورى باشد و ممكن است دعا مستجاب شده باشد ولى ظهور آثار آن روى پاره اى از مصالح به مدت زيادى تاءخير افتد، چنانچه در تفسير گفتار خداى تعالى :((قد اجيبت دعوتكما)) كه خدا به موسى و هارون كه دعا كردند پروردگارا اموال ايشان را تباه سازد.. خطاب فرمود: ((كه همانا مستجاب شد دعاى شما)) (سوره يونس آيه 89) حديث شده كه فرمودند: ميان اين خطاب و ميان غرق فرعون و نابودى او و پيروانش (كه براى آن دعا كرده بودند) چهل سال طول كشيد...
(مترجم گويد: مجلسى (ره ) وجوه ديگرى نيز ذكر كرده كه بهمين چهار وجه اكتفاء شد).
*باب اينكه براى دعا به مؤ من الهام شود*
بَابُ إِلْهَامِ الدُّعَاءِ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع هَلْ تَعْرِفُونَ طُولَ الْبَلَاءِ مِنْ قِصَرِهِ قُلْنَا لَا قَالَ إِذَا أُلْهِمَ أَحَدُكُمُ الدُّعَاءَ عِنْدَ الْبَلَاءِ فَاعْلَمُوا أَنَّ الْبَلَاءَ قَصِيرٌ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 219 رواية : 1
1 هشام بن سالم گويد: حضرت صادق (ع ) فرمود: آيا طولانى بودن بلا را از كوتاهى آن مى شناسيد (و مى فهميد چه بلائى طولانى و چه بلائى كوتاه است )؟ عرض كرديم : نه ، فرمود چون در هنگام بلاء به كسى (از شما) الهام شد كه دعا كند بدانيد كه بلاء كوتاه است (و مدت آن سپرى شده ).
2- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي وَلَّادٍ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى ع مَا مِنْ بَلَاءٍ يَنْزِلُ عَلَى عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَيُلْهِمُهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الدُّعَاءَ إِلَّا كَانَ كَشْفُ ذَلِكَ الْبَلَاءِ وَشِيكاً وَ مَا مِنْ بَلَاءٍ يَنْزِلُ عَلَى عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَيُمْسِكُ عَنِ الدُّعَاءِ إِلَّا كَانَ ذَلِكَ الْبَلَاءُ طَوِيلًا فَإِذَا نَزَلَ الْبَلَاءُ فَعَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 219 رواية : 2
2 ابوولاد گويد: حضرت موسى بن جعفر عليهماالسلام فرمود: هيچ بلائى بر بنده مؤ من نازل نشود كه خداى عزوجل بدو الهام دعا كند، جز اينكه بزودى آن بلا برطرف شود، و هيچ بلائى بر بنده مؤ من نازل نگردد كه از دعا كردن خوددارى كند جز اينكه آن بلا طولانى است ، پس هرگاه بلا نازل شد بر شما باد كه بدرگاه خداى عزوجل دعا و زارى كنيد.
*باب پيش افتادن در دعا*
بَابُ التَّقَدُّمِ فِي الدُّعَاءِ
1- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ تَقَدَّمَ فِي الدُّعَاءِ اسْتُجِيبَ لَهُ إِذَا نَزَلَ بِهِ الْبَلَاءُ وَ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ صَوْتٌ مَعْرُوفٌ وَ لَمْ يُحْجَبْ عَنِ السَّمَاءِ وَ مَنْ لَمْ يَتَقَدَّمْ فِي الدُّعَاءِ لَمْ يُسْتَجَبْ لَهُ إِذَا نَزَلَ بِهِ الْبَلَاءُ وَ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ ذَا الصَّوْتَ لَا نَعْرِفُهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 219 رواية : 1
1 حضرت صادق عليه السلام فرمود: هر كه در دعا پيش افتد (يعنى هميشه دعا مى كند و اختصاصى به هنگام رسيدن بلا ندارد) بلائى كه به او برسد دعايش مستجاب شود، و فرشتگان گويند: صداى آشنائى است و از بالا رفتن به آسمان ممنوع نگردد، و كسى كه پيشدستى به دعا نكند، چون بلا به او برسد دعايش مستجاب نشود، و فرشتگان گويند ما: اين آواز را نشناسيم
2- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ عَنْبَسَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ تَخَوَّفَ مِنْ بَلَاءٍ يُصِيبُهُ فَتَقَدَّمَ فِيهِ بِالدُّعَاءِ لَمْ يُرِهِ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ ذَلِكَ الْبَلَاءَ أَبَداً
اصول كافى جلد 4 صفحه : 220 رواية : 2
2 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: هر كه از بلائى بترسد كه بدو رسد و پيش از رسيدن آن بلا در باره (بر طرف شدن ) آن دعا كند خداى عزوجل هرگز آن بلا را بدو ننماياند.
3- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الدُّعَاءَ فِي الرَّخَاءِ يَسْتَخْرِجُ الْحَوَائِجَ فِي الْبَلَاءِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 220 رواية : 3
3 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: دعا در حال راحتى و آسايش نيازمنديهاى در حال بلا را بر مى آورد (يعنى گرفتاريهاى آن زمان را بر طرف مى كند).
4- عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ سَرَّهُ أَنْ يُسْتَجَابَ لَهُ فِي الشِّدَّةِ فَلْيُكْثِرِ الدُّعَاءَ فِي الرَّخَاءِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 220 رواية : 4
4 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: هر كه را خوش آيد (و خواهان است ) كه دعايش در حال سختى به اجابت رسد بايد در حال راحتى و آسايش بسيار دعا كند.
5- عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ يَحْيَى عَنْ رَجُلٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ غَوَّاصٍ الطَّائِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ جَدِّي يَقُولُ تَقَدَّمُوا فِي الدُّعَاءِ فَإِنَّ الْعَبْدَ إِذَا كَانَ دَعَّاءً فَنَزَلَ بِهِ الْبَلَاءُ فَدَعَا قِيلَ صَوْتٌ مَعْرُوفٌ وَ إِذَا لَمْ يَكُنْ دَعَّاءً فَنَزَلَ بِهِ بَلَاءٌ فَدَعَا قِيلَ أَيْنَ كُنْتَ قَبْلَ الْيَوْمِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 220 رواية : 5
5 محمد بن مسلم گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: جدم مى فرمود: در دعا پيش دستى كنيد (و پيش از آنكه گرفتار شويد دعا كنيد) زيرا چون بنده اى بسيار دعا كند و بلائى به او رسد و دنبالش دعا كند گفته شود: آوازى آشنا است ، و چون بسيار دعا نكند (و پردعا نباشد) و بلائى به او رسد و دنبالش دعا كند بدو گفته شود: تا به امروز كجا بودى ؟.
6- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع يَقُولُ الدُّعَاءُ بَعْدَ مَا يَنْزِلُ الْبَلَاءُ لَا يُنْتَفَعُ بِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 221 رواية : 6
6 حضرت موسى بن جعفر عليهماالسلام فرمود: هميشه على بن الحسين عليهماالسلام مى فرمود: دعاى بعد از رسيدن بلاسود ندارد.
توضيح :
مجلسى (ره ) گويد اين روايت حمل شود بر اينكه پيش از آن عادت بدعا كردن نداشته و مقصود از سود نداشتن هم سود كامل است .
*باب يقين داشتن باجابت در حال دعا*
بَابُ الْيَقِينِ فِي الدُّعَاءِ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ سُلَيْمٍ الْفَرَّاءِ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا دَعَوْتَ فَظُنَّ أَنَّ حَاجَتَكَ بِالْبَابِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 221 رواية : 1
1 حضرت صادق (ع ) فرمود: هرگاه دعا كردى گمان كن كه حاجتت بر در خانه است .
شرح :
مجلسى (ره ) گويد: كلينى (ره ) گمان را حمل بر يقين كرده و به معناى يقين دانسته به قرينه آنچه در حديث (1) باب آينده بيايد، و ممكن است حمل بر معناى ظاهر خود آن كه گمان است شود زيرا يقين با جابت مشكل است ، مگر اينكه گفته شود مقصود يقين بوعده اجابت باشد كه خدا فرموده است ، در صورتيكه دعاء با شرائطش باشد.
*باب اقبال و رو آوردن و توجه بدعا*
بَابُ الْإِقْبَالِ عَلَى الدُّعَاءِ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ عَمْرٍو قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَا يَسْتَجِيبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ سَاهٍ فَإِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِكَ ثُمَّ اسْتَيْقِنْ بِالْإِجَابَةِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 221 رواية : 1
1 سليمان بن عمرو گويد: شنيدم حضرت صادق (ع ) مى فرمود: خداى عزوجل اجابت نكند دعائى كه از روى دل غافل باشد، پس هرگاه دعا كردى به دل توجه كن و يقين داشته باش كه اجابت شود.