مسیر حرکت کاروان اسیران کربلا ، از شام به مدینه
بر اساس نقشه ویژه دانش نامه امام حسین علیه السلام ، (1) فاصله میان دمشق تا مدینه ، تقریبا 1229 کیلومتر است و با احتساب دمشق و مدینه ، شامل 32 منزل بوده است . کاروان اسیران ، در بازگشت از شام ، قطعا این مسیر را پیموده اند و چنانچه در ضمن حرکت ، به کربلا هم رفته باشند ، مسیرِ بسیار طولانی تری را سپری کرده اند . حرکت پُررنج خانواده امام علیه السلام و همراهان، از مدینه آغاز شد و به مدینه نیز ختم گردید و حدّ اقل مسیری که این بزرگواران طی کرده اند (با فرض رفتن از کوفه به دمشق از کوتاه ترین مسیر ، یعنی راه بادیه ، و عدم احتساب رفتنِ مجدّد به کربلا) ، حدود 4100 کیلومتر است ، با این محاسبه : 431 کیلومتر (از مدینه به مکّه) + 1447 کیلومتر (از مکّه به کربلا) + 70 کیلومتر (از کربلا به کوفه) + 923 کیلومتر (از کوفه به دمشق از راه بادیه) + 1229 کیلومتر (از دمشق به مدینه) = 4100 کیلومتر .
1- . ر . ک : نقشه شماره 5 در پایان همین مجلّد .
7 / 2صُعوباتُ السَّفَرِ إلَی الشّامِالطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) عن حُباب بن موسی عن جعفر بن مُحَمَّد عن أبیه عن علیّ بن الحُسَینِ [زین العابدین] علیهم السلام :حُمِلنا مِنَ الکوفَهِ إلی یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ ، فَغَصَّت طُرُقُ الکوفَهِ بِالنّاسِ یَبکونَ ، فَذَهَبَ عامَّهُ اللَّیلِ ما یَقدِرونَ أن یَجوزوا بِنا لِکَثرَهِ النّاسِ . فَقُلتُ : هؤُلاءِ الَّذینَ قَتَلونا وهُمُ الآنَ یَبکونَ ! (1)
الإقبال عن کتاب المصابیح بإسناده عن جعفر بن مُحَمَّد عن أبیه مُحَمَّد بن علیّ [الباقر] علیهماالسلام :سَأَلتُ أبی عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ علیه السلام عَن حَملِ یَزیدَ لَهُ ، فَقالَ : حَمَلَنی عَلی بَعیرٍ یَطلُعُ (2) بِغَیرِ وِطاءٍ ، ورَأسُ الحُسَینِ علیه السلام عَلی عَلَمٍ ، ونِسوَتُنا خَلفی عَلی بِغالٍ اُکُفٍ (3) ، وَالفارِطَهُ (4) خَلفَنا وحَولَنا بِالرِّماحِ ، إن دَمَعَت مِن أحَدِنا عَینٌ قُرِعَ رَأسُهُ بِالرُّمحِ ، حَتّی إذا دَخَلنا دَمِشقَ صاحَ صائِحٌ : یا أهلَ الشّامِ هؤُلاءِ سَبایا أهلِ البَیتِ المَلعونِ (5) !
الملهوف :کَتَبَ عُبَیدُ اللّه ِ بنِ زِیادٍ إلی یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ یُخبِرُهُ بِقَتلِ الحُسَینِ علیه السلام وخَبرِ أهلِ بَیتِهِ ... وأمّا یَزیدُ بنُ مُعاوِیَهَ فَإِنَّهُ لَمّا وَصَلَ إلَیهِ کِتابُ ابنِ زِیادٍ ووَقَفَ عَلَیهِ ، أعادَ الجَوابَ إلَیهِ یَأمُرُهُ فیهِ بِحَملِ رَأسِ الحُسَینِ علیه السلام ورُؤوسِ مَن قُتِلَ مَعَهُ ، وبِحَملِ أثقالِهِ ونِسائِهِ وعِیالِهِ . فَاستَدعَی ابنُ زِیادٍ بِمِحفَرِ بنِ ثَعلَبَهَ العائِذِیِّ ، فَسَلَّمَ إلَیهِ الرُّؤوسَ وَالاُساری وَالنِّساءَ ، فَسارَ بِهِم مِحفَرٌ إلَی الشّامِ کَما یُسارُ بِسَبایَا الکُفّارِ ، یَتَصَفَّحُ وُجوهَهُنَّ أهلُ الأَقطارِ . (6)
1- . الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 501 ح 463 .
2- . هکذا فی المصدر ، والظاهر أنّ الصواب : «یظلع» ، قال ابن الأثیر : الظَّلَع : العَرَج (النهایه : ج 3 ص 158 «ظلع») .
3- . إکاف الحمار : بَرْذَعَتُه ، وهو فی المراکب شبه الرحال والأَقْتاب (تاج العروس : ج 12 ص 87 «أکف») قال المجلسی رحمه الله : أی کانت البغال بإکاف أی برزعه من غیر سرج (بحار الأنوار: ج 45 ص 154) .
4- . فَرَطَ : شَتَمَ ، وفَرَطَ علیه : آذاه ، وأفرطه : أعجله (تاج العروس : ج 10 ص 365 «فرط») .
5- . الإقبال : ج 3 ص 89 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 154 ح 3 .
6- . الملهوف : ص 207 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 121 124 وفیه «مخفر بن ثعلبه العائذی» .
7 / 2سختی های سفر شام
الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) به نقل از حُباب بن موسی ، از امام صادق ، از پدرش امام باقر ، از امام زین العابدین علیهم السلام : ما را از کوفه به سوی یزید بن معاویه بردند . راه های کوفه ، پُر از مردم گریان بود و بیشترِ شب گذشته بود ؛ ولی از فراوانی مردم ، نتوانسته بودند ما را عبور دهند . [با خود] گفتم : اینان ، همان ها هستند که ما را کُشتند و اکنون می گِریند!
الإقبال به نقل از کتاب المصابیح ، به سندش از امام صادق ، از پدرش امام باقر علیهما السلام : از پدرم علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام در باره بردن او به سوی یزید پرسیدم . فرمود : «مرا بر شتری لَنگ و بدون جهاز ، سوار کردند و سر حسین علیه السلام بر بالای عَلَمی بود و زنانمان ، پشت سرِ من بر اَسترانی بدون پالان ، سوار بودند . کسانی که ما را می بردند ، از پشت سر و گرداگردمان ، با نیزه ، ما را احاطه کرده بودند و آزار می دادند . اگر اشکی از دیده یکی از ما فرو می چکید ، با نیزه به سرش می کوبیدند ، تا آن که وارد شام شدیم . جارچی جار زد : ای شامیان ! اینان ، اسیران اهل بیتِ ملعون اند» .
الملهوف :عبید اللّه بن زیاد ، به یزید بن معاویه نوشت و او را از کشته شدن حسین علیه السلام و اخبار خانواده اش باخبر کرد . . . و هنگامی که نوشته ابن زیاد به یزید بن معاویه رسید و از واقعه آگاه شد ، پاسخ نامه را داد و او را مأمور روانه کردن سر حسین علیه السلام و سرهای کشتگانِ همراه او ، و نیز اثاث و زنان و خانواده حسین علیه السلام کرد . ابن زیاد هم مِحفَر (/ مُحَفِّز) بن ثَعلَبه عائذی را خواست و سرها و اسیران و زنان را به او سپرد . مِحفَر ، آنان را تا شام به سانِ اسیران کفّار برد و اهالیِ همه جا ، صورت های آنان را می دیدند .
الکامل فی التاریخ :أرسَلَ ابنُ زِیادٍ رَأسَ الحُسَینِ علیه السلام ورُؤوسَ أصحابِهِ مَع زَحرِ بنِ قَیسٍ إلَی الشّامِ ، إلی یَزیدَ ومَعَهُ جَماعَهٌ ، وقیلَ : مَعَ شِمرٍ وجَماعَهٍ مَعَهُ ، وأرسَلَ مَعَهُ النِّساءَ وَالصِّبیانَ ، وفیهِم عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام ، قَد جَعَلَ ابنُ زِیادٍ الغُلَّ فی یَدَیهِ ورَقَبَتِهِ ، وحَمَلَهُم عَلَی الأَقتابِ ، فَلَم یُکَلِّمهُم عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام فِی الطَّریقِ حَتّی بَلَغُوا الشّامَ . (1)
أنساب الأشراف :أمَرَ عُبَیدُ اللّه ِ بنُ زِیادٍ بِعَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیه السلام فَغُلَّ بِغُلٍّ إلی عُنُقِهِ ، وجَهَّزَ نِساءَهُ وصِبیانَهُ ، ثُمَّ سَرَّحَ بِهِم مَعَ مُحَفِّزِ بنِ ثَعلَبَهَ مِن عائِذَهِ قُرَیشٍ ، وشِمرِ بنِ ذِی الجَوشَنِ . وقَومٌ یَقولونَ : بُعِثَ مَعَ مُحَفِّزٍ بِرَأسِ الحُسَینِ أیضا . فَلَمّا وَقَفوا بِبابِ یَزیدَ رَفَعَ مُحَفِّزٌ صَوتَهُ فَقالَ : یا أمیرَ المُؤمِنینَ ! هذا مُحَفِّزُ بنُ ثَعلَبَهَ أتاکَ بِاللِّئامِ الفَجَرَهِ . (2)
أخبار الدول وآثار الاُول :إنَّ عُبَیدَ اللّه ِ بنَ زِیادٍ جَهَّزَ عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ علیه السلام ومَن کانَ مَعَهُ مِن حَرَمِهِ ، بِحَیثُ تَقشَعَرُّ مِن ذِکرِهِ الأَبدانُ وتَرتَعِدُ مِنهُ مَفاصِلُ الإِنسانِ ، إلَی البَغیضِ یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ . (3)
1- . الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 576 .
2- . أنساب الأشراف : ج 3 ص 416 ، تاریخ الطبری: ج 5 ص 460 ، تاریخ دمشق : ج 57 ص 98 ، البدایه والنهایه : ج 8 ص 194 وفیه «محقّر بن ثعلبه العائذی» .
3- . أخبار الدول وآثار الاُول : ج 1 ص 323 .
الکامل فی التاریخ :ابن زیاد ، سرِ حسین علیه السلام و یارانش را با زَحر بن قیس ، به همراه گروهی (و گفته شده : با شمر و گروهی همراه او) به سوی شام و یزید فرستاد و همراه او زنان و کودکان را نیز روانه کرد . علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام که ابن زیاد ، دستان و گردنش را در بند کرده بود نیز در میان آنان بود . ابن زیاد ، آنان را بر شتران بدون جهاز ، سوار کرد و علی بن الحسین علیه السلام در راه ، با آنان سخن نگفت تا به شام رسیدند .
أنساب الأشراف :عبید اللّه بن زیاد ، فرمان داد تا علی بن الحسین علیه السلام را تا گردن در بند کنند و زنان و کودکانِ امام حسین علیه السلام را آماده کرد و آن گاه ، آنان را با مُحفِز بن ثَعلَبه از تیره عائذه قریش و شمر بن ذی الجوشن روانه کرد . برخی می گویند : سر حسین علیه السلام را نیز با مُحفِّز روانه کرد . هنگامی که در درگاه یزید ایستادند ، مُحفِّز ، صدایش را بلند کرد و گفت : ای امیر مؤمنان ! این ، مُحفِّز بن ثَعلَبه است که فرومایگان تبهکار را برایت آورده است .
4248.کفایه الطالب ( به نقل از اسود بن یزید ) أخبار الدول وآثار الاُول :عبید اللّه بن زیاد ، علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام و هر کس از حرم را که همراه او بود ، برای روانه کردن به سوی یزید بن معاویه ، به گونه ای آماده کرد که از یادکردش بدن ها می لرزد و مفصل های انسان به لرزه می افتد . .
4249.امام صادق علیه السلام :الثقات لابن حبّان :أنفَذَ عُبَیدُ اللّه ِ بنُ زِیادٍ رَأسَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام إلَی الشّامِ مَعَ اُسارَی النِّساءِ وَالصِّبیانِ مِن أهلِ بَیتِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله عَلی أقتابٍ (1) ، مُکَشَّفاتِ الوُجوهِ وَالشُّعورِ . 24250.شرح نهج البلاغه ( در بیان فضایل علی علیه السلام ) الفتوح :دَعَا ابنُ زِیادٍ زجرَ (2) بنَ قَیسٍ الجُعفِیَّ ، فَسَلَّمَ إلَیهِ رَأسَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام ورُؤوسَ إخوَتِهِ ، ورَأسَ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیه السلام ورُؤوسَ أهلِ بَیتِهِ وشیعَتِهِ رَضِیَ اللّه ُ عَنهُم أجمَعینَ . ودَعا عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ علیه السلام أیضاً فَحَمَلَهُ وحَمَلَ أخَواتِهِ وعَمّاتِهِ وجَمیعَ نِسائِهِم إلی یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ .
فَسارَ القَومُ بِحَرَمِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله مِنَ الکوفَهِ إلی بِلادِ الشّامِ عَلی مَحامِلَ بِغَیرِ وِطاءٍ ، مِن بَلَدٍ إلی بَلَدٍ ومِن مَنزِلٍ إلی مَنزِلٍ ، کَما تُساقُ اُسارَی التُّرکِ وَالدَّیلَمِ .
وسَبَقَ زَحرُ بنُ قَیسٍ الجُعفِیُّ بِرَأسِ الحُسَینِ علیه السلام إلی دِمَشقَ حَتّی دَخَلَ عَلی یَزیدَ ، فَسَلَّمَ عَلَیهِ ودَفَعَ إلَیهِ کِتابَ عُبَیدِ اللّه ِ بنِ زِیادٍ . (3)4251.حلیه الأولیاء عن أبی صالح :تذکره الخواصّ عن عبد الملک بن هشام النحویّ البصریّ :أنفَذَ ابنُ زِیادٍ رَأسَ الحُسَینِ علیه السلام إلی یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ مَعَ الاُساری مُوَثَّقینَ فِی الحِبالِ ، مِنهُم نِساءٌ وصِبیانٌ وصَبِیّاتٌ مِن بَناتِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله عَلی أقتابِ الجِمالِ مُوَثَّقینَ ، مُکَشَّفاتِ الوُجوهِ وَالرُّؤوسِ ، وکُلَّما نَزَلوا مَنزِلاً أخرَجُوا الرَّأسَ مِن صُندوقٍ أعَدّوهُ لَهُ ، فَوَضَعوهُ عَلی رُمحٍ وحَرَسوهُ طولَ اللَّیلِ إلی وَقتِ الرَّحیلِ ، ثُمَّ یُعیدوهُ إلَی الصُّندوقِ ویَرحَلوا . (4)4251.حلیه الأولیاء ( به نقل از ابو صالح ) الفصول المهمّه :أرسَلَ [عُبَیدُ اللّه ِ] بِالنِّساءِ وَالصِّبیانِ عَلی أقتابِ (5) المَطایا ومَعَهُم عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام ، وقَد جَعَلَ ابنُ زِیادٍ الغُلَّ فی یَدَیهِ وفی عُنُقِهِ ، ولَم یَزالوا سائِرینَ بِهِم عَلی تِلکَ الحالَهِ إلی أن وَصَلُوا الشّامَ . (6)
1- . القَتَب : رحل صغیر علی قدر سنام (الصحاح : ج 1 ص 198 «قتب») .
2- . هکذا ، ویأتی فی ذیل الحدیث : «زحر» ، وکذلک فی مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی .
3- . الفتوح : ج 5 ص 126 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 55 .
4- . تذکره الخواصّ : ص 263 .
5- . فی المصدر «قتاب» ، والصواب ما أثبتناه کما فی نور الأبصار .
6- . الفصول المهمّه : ص 191 ، نور الأبصار : ص 144 .
4252.الأمالی للصدوق عن الأصبغ بن نباته :الثقات ، ابن حبّان :عبید اللّه بن زیاد ، سر حسین بن علی علیه السلام را با زنان و کودکانِ اسیر شده از اهل بیت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، بر شتران بی جهاز و با سر و روی گشوده ، روانه شام کرد .4252.الأمالی ، صدوق ( به نقل از اصبغ بن نُباتَه ) الفتوح :ابن زیاد ، زَجْر (زَحْر) بن قیس جُعفی را فرا خواند و سر حسین بن علی علیه السلام و سرهای برادرانش و سر علی اکبر علیه السلام و سرهای خاندان و پیروان او را که خدا از همه ایشان راضی باد به او سپرد . علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام را نیز فرا خواند و او را با خواهران و عمّه هایش و همگی زنان ، سوار کرد و به سوی یزید بن معاویه روانه داشت .
آنان ، حرم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را از کوفه تا شام بر مَرکب های بدون جهاز ، از این شهر به آن شهر و از این جا به آن جا می بردند ، آن سان که اسیران تُرک و دیلم را می بردند .
زَحْر بن قیس جُعفی ، سر حسین علیه السلام را زودتر به دمشق رساند و نزد یزید رفت و بر او سلام داد و نامه عبید اللّه بن زیاد را به او داد .4253.الأمالی للصدوق عن عروه بن الزبیر :تذکره الخواص به نقل از عبد الملک بن هشام نحوی بصری : ابن زیاد ، سر حسین علیه السلام را همراه اسیرانِ در بند کشیده شده ، به سوی یزید بن معاویه روانه کرد . میان اسیران ، زنان و پسر بچه ها و دختر بچه های دختران پیامبر خدا صلی الله علیه و آله هم بودند که بر شترانی بدون جهاز ، بسته شده بودند و سر و صورتشان باز بود .
هر گاه در جایی فرود می آمدند ، سر را از صندوق مخصوص آن ، بیرون می آوردند و بر سر نیزه می کردند و از آن در طول شب تا وقت حرکت ، حراست می کردند . آن گاه آن را به صندوق ، باز می گرداندند و حرکت می کردند .4253.الأمالی ، صدوق ( به نقل از عُروه بن زبیر ) الفصول المهمّه :عبید اللّه ، زنان و کودکان را بر پشت مَرکب های بدون جهاز ، روانه کرد . علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام هم همراه آنان بود و ابن زیاد ، دست و گردن او را در بند نهاده بود . به همین حال ، آنان را بردند تا به شام رساندند . .
4254.فلاح السائل عن حبّه العرنی :المزار الکبیر فی زِیارَهِ النّاحِیَهِ : رُفِعَ عَلَی القَنا رَأسُکَ ، وسُبِیَ أهلُکَ کَالعَبیدِ ، وصُفِّدوا (1) فِی الحَدیدِ فَوقَ أقتابِ المَطِیّاتِ ، تَلفَحُ وُجوهَهُم حَرُّ الهاجِراتِ (2) ، یُساقونَ فِی البَراری وَالفَلَواتِ ، أیدیهِم مَغلولَهٌ إلَی الأَعناقِ ، یُطافُ بِهِم فِی الأَسواقِ . (3)4254.فلاح السائل ( به نقل از حَبّه عُرَنی ) تاریخ الیعقوبی :کَتَبَ إلَیهِ [أی إلی یَزیدَ] عَبدُ اللّه ِ بنُ عَبّاسٍ : ... ألا ومِن أعجَبِ الأَعاجیبِ وما عِشتَ أراکَ الدَّهرُ العَجیبَ حَملُکَ بَناتِ عَبدِ المُطَّلِبِ وغِلمَهً صِغارا مِن وُلدِهِ إلَیکَ بِالشّامِ کَالسَّبیِ المَجلوبِ ، تُرِی النّاسَ أنَّکَ قَهَرتَنا ، وأنَّکَ تَأَمَّرُ عَلَینا ، ولَعَمری لَئِن کُنتَ تُصبِحُ وتُمسی آمِناً لِجُرحِ یَدی ، إنّی لَأَرجو أن یَعظُمَ جِراحُکَ بِلِسانی ونَقضی وإبرامی ، فَلا یَستَقِرُّ بِکَ الجَذَلُ ، (4) ولا یُمهِلُکَ اللّه ُ بَعدَ قَتلِکَ عِترَهَ رَسولِ اللّه ِ إلّا قَلیلاً ، حَتّی یَأخُذَکَ أخذا ألیما ، فَیُخرِجَکَ اللّه ُ مِنَ الدُّنیا ذَمیما أثیما ، فَعِش لا أباً لَکَ ، فَقَد وَاللّه ِ أرداکَ عِندَ اللّه ِ مَا اقتَرَفتَ ، وَالسَّلامُ عَلی مَن أطاعَ اللّه َ . (5)4255.الخصال عن نوف البکالی :تذکره الخواصّ :کَتَبَ إلَیهِ [أی إلی یَزیدَ] ابنُ عَبّاسٍ : یا یَزیدُ ، وإنَّ مِن أعظَمِ الشَّماتَهِ حَملَکَ بَناتِ رَسولِ اللّه ِ وأطفالِهِ وحَرَمِهِ مِنَ العِراقِ إلَی الشّامِ اُساری مَجلوبینَ مَسلوبینَ ، تُرِی النّاسُ قُدرَتَکَ عَلَینا ، وإنَّکَ قَد قَهَرتَنا واستَولَیتَ عَلی آلِ رسولِ اللّه ِ . (6) .
1- . الصفد : القید (لسان العرب : ج 3 ص 256 «صفد») .
2- . الهَجِیرُ والهَاجِرهُ : اشتداد الحرّ نصف النهار (النهایه : ج 5 ص 246 «هجر») .
3- . المزار الکبیر : ص 505 ، مصباح الزائر : ص 233 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 241 و ص 322 .
4- . الجذل: الفَرَح (لسان العرب: ج 11 ص 107 «جذل»).
5- . تاریخ الیعقوبی : ج 2 ص 248 250 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 325 ؛ المعجم الکبیر : ج 10 ص 243 الرقم 10590 عن أبان بن الولید نحوه .
6- . تذکره الخواصّ : ص 276 .
4256.الإمام الصادق علیه السلام :المزار الکبیر در «زیارت ناحیه مقدّسه» : سرت را بر نیزه کردند و خانواده ات را مانند بندگان ، اسیر نمودند و با زنجیر آهنین ، به بند کشیدند و بر روی مَرکب های بدون جهاز ، سوار نمودند و باد داغ نیم روزی ، صورت هاشان را می سوزانْد . آنان را در دشت ها و صحراها می راندند و دستانشان را به گردن هایشان بسته بودند و آنها را در بازارها می چرخاندند .4257.الإمام علیّ علیه السلام :تاریخ الیعقوبی :عبد اللّه بن عبّاس به یزید نوشت : «... هان ! از شگفت ترینِ شگفتی ها و تا زنده ای ، روزگار ، شگفتی ها را به تو نشان خواهد داد این است که تو دختران عبد المطّلب و نوجوانان کوچکِ نسل او را مانند اسیرانِ احضار شده ، به سوی شام بردی . تو به مردم نمودی که بر ما چیره شده ای و بر ما فرمان می رانی .
سوگند به جانم ، اگر صبح و شام از [قیام] من ، در امان باشی ، امیدوارم که از زخم زبان و شکستن (انتقاد) و بستنم در امان نباشی . پس شادی ات نپاید و خداوند ، تو را پس از کشتاری که از خاندان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله کردی ، جز اندکی مهلت ندهد ، تا آن که تو را سخت و دردناک بگیرد و نکوهیده و گنهکار ، از دنیا بیرون ببرد . بی پدر ! زندگی کن که به خدا سوگند ، دستاوردت ، تو را نزد خدا ، فرو کشیده و پست کرده است . سلام بر هر که خدا را فرمان برد !» .4255.الخصال ( به نقل از نَوف بِکالی ) تذکره الخواصّ :ابن عبّاس به یزید نوشت : «ای یزید ! از بزرگ ترین شماتت ها ، این کار تو بود که دختران پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و کودکان و حرمش را به سانِ اسیرانِ احضار شده تاراج گشته ، از عراق به شام بردی و دست یافتنت را بر ما و نیز چیره شدنت بر ما و این را که بر خاندان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله مسلّط شده ای ، به مردم ، نشان دادی» . .
7 / 3دُخولُ آلِ الرَّسولِ صلّی الله علیه وآله إلی دِمَشقَ4258.عنه علیه السلام ( لِابنِهِ الإِمامِ الحَسَنِ علیه السلام ) بستان الواعظین :إنَّ الحُسَینَ علیه السلام استَسقی ماءً حینَ قُتِلَ ؛ فَمُنِعَ مِنهُ ، وقُتِلَ وهُوَ عَطشانُ ، وأتَی اللّه َ حَتّی سَقاهُ من شَرابِ الجَنَّهِ ، وذُبِحَ ذَبحا ، وسُبِیَت حَرَمُهُ وحُمِلنَ مُکَشَّفاتِ الرَّؤوسِ عَلَی الاُکُفِ بِغَیرِ وِطاءٍ، حَتّی دَخَلنَ دِمَشقَ ورَأسُ الحُسَینِ بَینَهُنَّ عَلی رُمحٍ ، إذا بَکَت إحداهُنَّ عِندَ رُؤیَتِهِ ضَرَبَها حارِسٌ بِسَوطِهِ ، ووَقَفَ أهلُ الذِّمَّهِ لَهُنَّ فی سوقِ دِمَشقَ یَبصُقونَ فی وُجوهِهِنَّ ، حَتّی وَقَفنَ بِبابِ یَزیدَ ، فَأَمَرَ بِرَأسِ الحُسَینِ علیه السلام فَنُصِبَ عَلَی البابِ وجَمیعُ حَرَمِهِ حَولَهُ ، ووُکِّلَ بِهِ الحَرَسُ ، وقالَ : إذا بَکَت مِنهُنَّ باکِیَهٌ فَالِطموها .
فَظَلَلنَ ورَأسُ الحُسَینِ علیه السلام بَینَهُنَّ مَصلوبٌ تِسعَ ساعاتٍ مِنَ النَّهارِ . وإنَّ اُمَّ کُلثومٍ رَفَعَت رَأسَها ، فَرَأَت رَأسَ الحُسَینِ علیه السلام فَبَکَت ، وقالَت : یا جَدّاه تُریدُ رَسولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله هذا رَأسُ حَبیبِکَ الحُسَینِ مَصلوبٌ ، وبَکَت ، فَرَفَعَ یَدَهُ بَعضُ الحَرَسِ ولَطَمَها لَطمَهً حَصَرَ وَجهَها ، وشَلَّت یَدُهُ مَکانَهُ .
وفی هذا یَقولُ الأَزدِیُّ :
لَقَد ضَلَّ قَومٌ أصبَحوا فی تَلَدُّدِ (1)سَبایاهُم فِی الحَربِ آلُ مُحَمَّدِ کَما ضَلَّ سَعیُ النّاکِبینَ بِعِجلِهِمِفَأَعقَبَهُم لَعنا بِدینِ التَّهَوُّدِ وموسی وعیسی بُشِّرا بِمُحَمَّدٍعَلَیهِ سَلامُ اللّه ِ مِن مُتَهَجِّدِ أیا اُمَّهَ الإِسلامِ یا اُمَّهَ الَّذیهَدَی اللّه ُ مِنّا بِالنَّبِیِّ کُلَّ مُهتَدِ وثَوبٌ لِأَبناءِ النَّبِیِّ فَلَو تَریبَنُو اللَّعنِ إذ عَنَوا لَهُم بِالتَّهَدُّدِ بِسوقِ دِمَشقَ یَبصُقونَ وُجوهَهُمفِداءٌ لَها نَفسی وما مَلَکَت یَدی فَما جَری دَمعی یا حَبیبی بِناضِبٍولا زَندُ وَدّی لِلحُسَینِ بِمُصلَدِ (2)(3) .
1- . التَّلَدُّدُ : التلفّت یمینا وشمالاً تحیّرا (النهایه : ج 4 ص 245 «لدد») .
2- . صَلَدَ الزَّنْدُ : إذا صوّت ولم یخرج نارا (الصحاح : ج 2 ص 498 «صلد») إشاره إلی عدم قطع الودّ والمحبّه .
3- . بستان الواعظین : ص 263 ح 419 نقلاً عن کتاب التعازی والعزاء .
7 / 3ورود خاندان پیامبر صلّی الله علیه وآله به دمشق
4261.عنه علیه السلام :بستان الواعظین :حسین علیه السلام زمانی که کشته شد ، آب خواست ، ولی به او ندادند و با زبان تشنه ، کشته شد و نزد خدا رفت و خداوند ، او را از نوشیدنی بهشتی ، سیراب ساخت . او را آن چنان ، سر بُریدند و خانواده اش را به اسارت بردند و در حالی سرهایشان باز بود ، با مَرکب های بدون جهاز و پالان ، حرکتشان دادند ، تا وارد دمشق شدند ، در حالی که سرِ حسین علیه السلام ، در میانشان بر بالای نیزه بود . هرگاه یکی از آنان با دیدن سر می گریست ، نگهبانان ، او را با تازیانه می زدند . اهل ذمّه ، در بازار دمشق برای تماشای آنان ، صف کشیده بودند و به صورتشان ، آب دهان می انداختند تا این که بر درِ کاخ یزید ، متوقّف شدند .
یزید ، دستور داد تا سر حسین علیه السلام را بر در بیاویزند ، در حالی که خانواده امام علیه السلام در اطرافش بودند . همچنین ، نگهبانانی را بر آن گماشت و دستور داد که : هرگاه یکی از آنان گریست ، او را بزنید .
آنان ، همچنان ماندند ، در حالی که سر حسین علیه السلام در میان آنها به مدّت نه ساعت ، در روز آویزان بود . اُمّ کلثوم ، سرش را بلند کرد و سرِ حسین علیه السلام را دید و گریست و گفت : ای پدر بزرگ (منظورش پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بود)! این ، سرِ حبیب تو حسین است که آویزان شده است .
سپس گریست . یکی از نگهبانان ، دستش را بالا برد و به صورت اُمّ کلثوم زد که به تمامی صورت او آسیب زد . در دَم ، دست نگهبان ، از کار افتاد .
در همین باره ، اَزْدی می گوید :
هلاک شدند گروهی سر در گمکه اسیران جنگی شان ، خاندان محمّد صلی الله علیه و آله بود همان گونه که منحرفان با گوساله هایشان هلاک شدندو در پی آن ، در دین یهود ، گرفتار لعن گردیدند . موسی علیه السلام و عیسی علیه السلام ، به محمّد صلی الله علیه و آله بشارت داده بودندکه بر او باد سلام خدا از سوی شب زنده دار! ای امّت اسلام ، ای امّتی کهخداوند ، هدایت پذیرانِ ما را با پیامبر صلی الله علیه و آله هدایت کرد! لباس های فرزندان پیامبر صلی الله علیه و آله را اگر ببینیکه فرزندان لعن شدگان ، با زور کَنْدند و در بازار دمشق ، آب دهان به صورتشان انداختند .جانم به فدایشان و هر چه که دارم! ای حبیب من! اشک هایم تمام نمی شودو شعله های عشقم به حسین ، فروکش نمی کند . .
4258.امام علی علیه السلام ( خطاب به پسرش امام حسن علیه السلام ) قرب الإسناد عن عبد اللّه بن میمون عن جعفر بن محمد عن أبیه [الباقر] علیهماالسلام :لَمّا قُدِمَ عَلی یَزیدَ بِذَرارِیِّ الحُسَینِ ، اُدخِلَ بِهِنَّ نَهارا مَکشوفاتٍ وُجوهُهُنَّ ، فَقالَ أهلُ الشَّامِ الجُفاهُ : ما رَأَینا سَبیا أحسَنَ مِن هؤُلاءِ ، فَمَن أنتُم ؟
فَقالَت سُکَینَهُ بِنتُ الحُسَینِ : نَحنُ سَبایا آلِ مُحَمَّدٍ . (1)4259.امام علی علیه السلام :مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی عن زید عن أبیه [زین العابدین] علیه السلام :إنَّ سَهلَ بنَ سَعدٍ (2) قال : خَرَجتُ إلی بَیتِ المَقدِسِ حَتّی تَوَسَّطتُ الشّامَ ، فَإِذا أنَا بِمَدینَهٍ مُطَّرِدَهِ الأَنهارِ کَثیرَهِ الأَشجارِ ، قَد عَلَّقُوا السُّتورَ وَالحُجُبَ وَالدّیباجَ (3) ، وهُم فَرِحونَ مُستَبشِرونَ ، وعِندَهُم نِساءٌ یَلعَبنَ بِالدُّفوفِ وَالطُّبولِ ، فَقُلتُ فی نَفسی : لَعَلِّ لِأَهلِ الشّامِ عیدا لا نَعرِفُهُ نَحنُ ، فَرَأَیتُ قَوما یَتَحَدَّثونَ ، فَقُلتُ : یا هؤُلاءِ ! ألَکُم بِالشّامِ عیدٌ لا نَعرِفُهُ نَحنُ ؟ !
قالوا : یا شَیخُ! نَراکَ غَریبا .
فَقُلتُ : أنَا سَهلُ بنُ سَعدٍ ، قَد رَأَیتُ رَسولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وحَمَلتُ حَدیثَهُ .
فَقالوا : یا سَهلُ! ما أعجَبَکَ السَّماءُ لا تَمطُرُ دَما ! وَالأَرضُ لا تَخسِفُ بِأَهلِها ! قُلتُ : ولِمَ ذاکَ ؟ فَقالوا هذا رَأسُ الحُسَینِ علیه السلام عِترَهِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله ، یُهدی مِن أرضِ العِراقِ إلَی الشّامِ ، وسَیَأتِی الآنَ .
قُلتُ : وا عَجَباه ! یُهدی رَأسُ الحُسَینِ علیه السلام وَالنّاسُ یَفرَحونَ ؟ ! فَمِن أیِّ بابٍ یُدخَلُ ؟ فَأَشاروا إلی بابٍ یُقالُ لَهُ : بابُ السّاعاتِ ، فَسِرتُ نَحوَ البابِ ، فَبَینَما أنَا هُنالِکَ ، إذ جاءَتِ الرّایاتُ یَتلو بَعضُها بَعضا ، وإذا أنَا بِفارِسٍ بِیَدِهِ رُمحٌ مَنزوعُ السِّنانِ ، وعَلَیهِ رَأسُ مَن أشبَهُ النّاسِ وَجها بِرَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله ، وإذا بِنِسوَهٍ مِن وَرائِهِ عَلی جِمالٍ بِغَیرِ وِطاءٍ .
فَدَنَوتُ مِن إحداهُنَّ فَقُلتُ لَها : یا جارِیَهُ مَن أنتِ ؟
فَقالَت : سُکَینَهُ بِنتُ الحُسَینِ .
فَقُلتُ لَها : ألَکِ حاجَهٌ إلَیَّ ؟ فَأَنَا سَهلُ بنُ سَعدٍ مِمَّن رَآی جَدَّکِ وسَمِعَ حَدیثَهُ .
قالَت : یا سَهلُ ! قُل لِصاحِبِ الرَّأسِ أن یَتَقَدَّمَ بِالرَّأسِ أمامَنا ، حَتّی یَشتَغِلَ النّاسُ بِالنَّظَرِ إلَیهِ فَلا یَنظُرونَ إلَینا ، فَنَحنُ حَرَمُ رَسولِ اللّه ِ .
قالَ : فَدَنَوتُ مِن صاحِبِ الرَّأسِ وقُلتُ لَهُ : هَل لَکَ أن تَقضِیَ حاجَتی وتَأخُذَ مِنّی أربَعَمِئَهِ دینارٍ ؟ ! قالَ : وما هِیَ ؟ قُلتُ : تَقَدَّم بِالرَّأسِ أمامَ الحَرَمِ . فَفَعَلَ ذلِکَ وَدَفعتُ لَهُ ما وَعَدتُهُ . (4) .
1- . قرب الإسناد : ص 26 ح 88 ، الأمالی للصدوق : ص 230 ح 242 ، روضه الواعظین : ص 210 کلاهما من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 45 ص 155 و ص 169 ح 15 .
2- . سهل بن سعد بن مالک بن خالد بن ثعلبه بن حارثه الأنصاری الساعدی، أبو العبّاس الأنصاری المدنیّ، و قیل أبو یحیی ، کان من أصحاب رسول اللّه صلی الله علیه و آله وأمیر المومنین علیه السلام ، کان اسمه حزنا فغیّره النبیّ صلی الله علیه و آله . وکان ممّن شهد لعلیّ بحدیث الغدیر فی سبعه عشر رجلا. استشهده الحسین فی خطبته یوم عاشوراء فی جماعه علی حدیث النبیّ صلی الله علیه و آله أنّ الحسن والحسین سیّدا شباب أهل الجنّه. عمّر سهل حتّی ادرک الحجّاج وامتحن به فی سنه (74 ه) ، وکان ممّن ختمه الحجّاج فی عنقه لیذلّهم کیلا یسمع الناس من رأیهم. توفّی سنه ثمان وثمانین وهو ابن ستّ وتسعین أو إحدی وتسعین أو مئه سنه. یقال : إنّه آخر من توفّی من الصحابه فی المدینه (راجع:التاریخ الکبیر: ج 4 ص 97 وأنساب الأشراف: ج 1 ص 289 وأسد الغابه: ج 2 ص 575والإصابه: ج 3 ص 167 والأخبار الطوال : ص 328 ومقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی:ج 2 ص 60 و رجال الطوسی: ص 40 وص66 وقاموس الرجال: ج 5 ص 362) .
3- . الدیباجُ : الثیاب المُتَّخَذه من الإبریسَم (النهایه : ج 2 ص 97 «دبج») .
4- . مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 60 ؛ بحار الأنوار : ج 45 ص 127 وراجع : المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 60 .
4260.امام علی علیه السلام :قرب الإسناد به نقل از عبد اللّه بن میمون ، از امام صادق علیه السلام ، از پدرش امام باقر علیه السلام : هنگامی که خاندان حسین علیه السلام را بر یزید وارد کردند ، روز بود و صورت های آنان باز بود . شامیان جفاکار گفتند : ما اسیرانی نیکوتر از اینها ندیده ایم . شما کیستید؟!
سکینه دختر حسین علیه السلام گفت : ما اسیران خاندان محمّدیم .4261.امام علی علیه السلام :مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی به نقل از زید ، از پدرش امام زین العابدین علیه السلام : سهل بن سعد 1 گفت : به سوی بیت المقدّس ، روانه شدم و به [شهرهای] شام رفتم . در شهری پُر آب و درخت دیدم که پارچه و پرده و دیبا آویخته اند و شاد و خوش حال اند و زنانی هم پیش آنان ، دف و طبل می زنند . با خود گفتم : شاید شامیان ، عیدی دارند که آن را نمی شناسیم . دیدم مردمی سخن می گویند . گفتم : ای مردم ! آیا شما در شام ، عیدی دارید که ما آن را نمی شناسیم؟!
گفتند : ای پیرمرد ! تو را غریبه می بینیم؟
گفتم : من سهل بن سعد هستم . پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را دیده ام و از او حدیث شنیده ام .
گفتند : ای سهل ! آیا تعجّب نمی کنی که آسمان ، خون نمی بارد و زمین ، ساکنانش را فرو نمی برد؟
گفتم : چرا این گونه شود؟
گفتند : این ، سر حسین ، از خاندان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله است که آن را از سرزمین عراق به شام ، هدیه می برند و اکنون می رسد .
گفتم : شگفتا! سر حسین را به هدیه می برند و مردم ، خوش حالی می کنند؟! از کدام دروازه می آورند؟
مردم به دروازه ای به نام «دروازه ساعات» ، اشاره کردند . به سوی آن رفتم و آن جا که بودم ، پرچم هایی پی در پی آمد و اسب سواری را دیدم که به دستش نیزه سرشکسته ای بود و سری بر آن بود که شبیه ترینِ صورت ها به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بود و در پی آن ، زنانی سوار بر شتران بدون جهاز آمدند .
به یکی از آنها نزدیک شدم و به او گفتم : ای دختر ! تو کیستی؟
گفت : سَکینه دختر حسین .
به او گفتم : آیا درخواستی از من داری ؟ من ، سهل بن سعد هستم که جدّت را دیده و از او حدیث شنیده ام .
سکینه گفت : ای سهل ! به حامل سر بگو که سر را جلوی ما ببرد تا مردم به دیدن او سرگرم شوند و به ما نگاه نکنند ، که ما حرم پیامبر خدا هستیم .
سهل گفت : به حامل سر ، نزدیک شدم و به او گفتم : آیا درخواستم را اجابت می کنی تا در عوض ، چهارصد دینار بگیری؟
گفت : درخواستت چیست؟
گفتم : سر را جلوتر از اهل حرم ، حرکت بده .
او چنین کرد و من هم آنچه را وعده داده بودم ، به او پرداختم . .
4262.عنه علیه السلام :الملهوف :سارَ القَومُ بِرَأسِ الحُسَینِ علیه السلام ونِسائِهِ وَالأَسری مِن رِجالِهِ ، فَلَمّا قَرُبوا مِن دِمَشقَ دَنَت اُمُّ کُلثومٍ مِنَ الشِّمرِ وکانَ مِن جُملَتِهِم فَقالَت : لی إلَیکَ حاجَهٌ . فَقالَ : وما حاجَتُکِ ؟
قالَت : إذا دَخَلتَ بِنَا البَلَدَ فَاحمِلنا فی دَربٍ قَلیلِ النَّظّارَهِ ، وتَقَدَّم إلَیهِم أن یُخرِجوا هذِهِ الرُّؤوسَ مِن بَینِ المَحامِلِ ویُنَحّونا عَنها ، فَقَد خُزینا مِن کَثرَهِ النَّظَرِ إلَینا ونَحنُ فی هذِهِ الحالِ .
فَأَمَرَ فی جَوابِ سُؤالِها أن تُجعَلَ الرُّؤوسُ عَلَی الرِّماحِ فی أوساطِ المَحامِلِ بَغیا مِنهُ وکُفرا وسَلَکَ بِهِم بَینَ النَّظّارَهِ عَلی تِلکَ الصِّفَهِ ، حَتّی أتی بِهِم إلی بابِ دِمَشقَ ، فَوَقَفوا عَلی دَرَجِ بابِ المَسجِدِ الجامِعِ حَیثُ یُقامُ السَّبیُ . (1)4263.عنه علیه السلام :الفتوح :واُتِیَ بِحَرَمِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله حَتّی اُدخِلوا مَدینَهَ دِمَشقَ مِن بابٍ یُقالُ لَهُ : بابُ توماءَ ، ثُمَّ اُتِیَ بِهِم حَتّی وَقَفوا عَلی دَرَجِ بابِ المَسجدِ حَیثُ یُقامُ السَّبیُ . (2)7 / 4مُحاوَرَهُ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیه السّلام مَعَ شَیخٍ شامِیٍّ4262.امام علی علیه السلام :الملهوف :جاءَ شَیخٌ ، فَدَنا مِن نِساءِ الحُسَینِ علیه السلام وعِیالِهِ وهُم فی ذلِکَ المَوضِعِ وقالَ : الحَمدُ للّه ِِ الَّذی قَتَلَکُم وأهلَکَکُم وأراحَ البِلادَ مِن رِجالِکُم ، وأمکَنَ أمیرَ المُؤمِنینَ مِنکُم !
فَقالَ لَهُ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : یا شَیخُ ! هَل قَرَأتَ القُرآنَ ؟
قالَ : نَعَم .
قالَ : فَهَل عَرَفتَ هذِهِ الآیَهَ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» (3) ؟
قالَ الشَّیخُ : قَد قَرَأتُ ذلِکَ .
فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام : نَحنُ القُربی یا شَیخُ ، فَهَل قَرَأتَ فی بَنی إسرائیلَ : «وَ ءَاتِ ذَا الْقُرْبَی حَقَّهُ» (4) ؟
فَقالَ الشَّیخُ : قَد قَرَأتُ ذلِکَ .
فَقالَ : فَنَحنُ القُربی یا شَیخُ ، فَهَل قَرَأتَ هذِهِ الآیَهَ : «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی» (5) ؟
قالَ : نَعَم .
فَقالَ علیه السلام : فَنَحنُ القُربی یا شَیخُ ، وهَل قَرَأتَ هذِهِ الآیَهَ : «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا » (6) ؟
قالَ الشَّیخُ : قَد قَرَأتُ ذلِکَ .
فَقالَ علیه السلام : نَحنُ أهلُ البَیتِ الَّذینَ خَصَّنَا اللّه ُ بِآیَهِ الطَّهارَهِ یا شَیخُ .
قالَ الرّاوی : بَقِیَ الشَّیخُ ساکِتا نادِما عَلی ما تَکَلَّمَ بِهِ ، وقالَ : تَاللّه ِ إنَّکُم هُم ؟ !
فَقالَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : تَاللّه ِ إنّا لَنَحنُ هُم مِن غَیرِ شَکٍّ ، وحَقِّ جَدِّنا رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله إنّا لَنَحنُ هُم .
قالَ : فَبَکَی الشَّیخُ ورَمی عِمامَتَهُ ، ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ إلَی السَّماءِ وقالَ : اللّهُمَّ إنّی أبرَأُ إلَیکَ مِن عَدُوِّ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله مِنَ الجِنِّ وَالإِنسِ . ثُمَّ قالَ : هَل لی مِن تَوبَهٍ ؟
فَقالَ لَهُ : نَعَم ، إن تُبتَ تابَ اللّه ُ عَلَیکَ وأنتَ مَعَنا .
فَقالَ : أنَا تائِبٌ .
فَبَلَغَ یَزیدَ بنَ مُعاوِیَهَ حَدیثُ الشَّیخِ ، فَأَمَرَ بِهِ فَقُتِلَ . (7) .
1- . الملهوف : ص 210 ، مثیر الأحزان : ص 97 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 127 .
2- . . الفتوح : ج 5 ص 129 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 61 .
3- . الشوری : 23 .
4- . الإسراء : 26 .
5- . الأنفال : 41 .
6- . الأحزاب : 33 .
7- . الملهوف : ص 211 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 129 وراجع : تفسیر الطبری : ج 9 الجزء 15 ص 72 و ج 13 الجزء 25 ص 25 .
4263.امام علی علیه السلام :الملهوف :سر حسین علیه السلام و نیز زنانش و مردان اسیر خاندان را حرکت دادند و چون به دمشق رسیدند ، اُمّ کلثوم به شمر که از افراد آن گروه بود نزدیک شد و به او گفت : درخواستی از تو دارم .
گفت : درخواستت چیست؟
گفت : هنگامی که ما را به شهر در آوردی ، ما را از دروازه ای ببر که تماشاگر کمتری دارد و به آنها بگو که این سرها را از میان ما بیرون ببرند و دور کنند که از کثرتِ نگاه هایشان به ما ، در این حال ، خوار شده ایم .
شمر ، از سرِ سرکشی و ناسپاسی ، در پاسخ درخواست او فرمان داد که سرها را بر سر نیزه و در وسط کاروان ، حرکت دهند و به همان حال ، آنها را از میان تماشاگران عبور دادند تا آنها را به دروازه دمشق رساند و بر راه پلّه مسجد جامع ، آن جا که اسیران را نگاه می دارند ، ایستادند .4264.امام باقر علیه السلام ( به ابو المقداد ) الفتوح :حرم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را آوردند تا از دروازه ای به نام «توما» وارد دمشق کردند و سپس آنها را آوردند تا بر راه پلّه درِ مسجد ، آن جا که اسیران را نگاه می دارند ، ایستادند .
7 / 4گفتگوی امام زین العابدین علیه السّلام و پیرمرد شامی
4267.إرشاد القلوب :الملهوف :پیرمردی آمد و به زنان و خاندان حسین علیه السلام که در آن جا بودند ، نزدیک شد و گفت : ستایش ، خدایی را که شما را کشت و هلاکتان کرد و کشور را از [شرّ] مردان شما ، آسوده نمود و شما را در اختیار امیر مؤمنان نهاد !
امام زین العابدین علیه السلام به او فرمود : «ای پیرمرد ! آیا قرآن خوانده ای ؟» .
گفت : آری .
فرمود : «آیا آیه : «بگو : بر آن (رسالت) ، اجری ، جز مهروَرزی با نزدیکانم از شما نمی طلبم» را خوانده ای؟» .
پیرمرد گفت : آن را خوانده ام .
امام علیه السلام به او فرمود : «ای پیرمرد ! آن نزدیکان ، ما هستیم . آیا در سوره بنی اسرائیل خوانده ای : «و حقّ نزدیکان را به آنها بده» ؟» .
پیرمرد گفت : آن را خوانده ام .
امام زین العابدین علیه السلام فرمود : «ای پیرمرد ! آن نزدیکان ، ما هستیم . آیا این آیه را خوانده ای : «و بدانید که یکْ پنجمِ آنچه به دست می آورید ، برای خداوند ، پیامبر و نزدیکان است» ؟» .
گفت : آری .
فرمود : «ای پیرمرد ! آن نزدیکان ، ما هستیم . آیا این آیه را خوانده ای : «خداوند ، اراده آن دارد که آلودگی را تنها از شما اهل بیت بزُداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند» ؟» .
پیرمرد گفت : آن را خوانده ام .
امام علیه السلام فرمود : «ما آن اهل بیت هستیم و خداوند ، آیه طهارت را مخصوص ما کرده است ، ای پیرمرد!» .
پیرمرد ، خاموش گشت و از گفته خویش ، پشیمان شد و گفت : تو را به خدا ، شما آنان هستید؟
زین العابدین علیه السلام فرمود : «به خدا سوگند ، بدون شک ، ما همان ها هستیم و به حقّ جدّمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، ما همان ها هستیم» .
پیرمرد گریست و عمامه اش را پرت کرد و سپس سرش را به سوی آسمان ، بلند کرد و گفت : خدایا ! من از دشمن خاندان محمّد جن باشد یا اِنس ، به تو پناه می برم . و سپس گفت : آیا می توانم توبه کنم؟
زین العابدین علیه السلام به او فرمود : «آری . اگر به سوی خدا باز گردی ، خدا هم به سوی تو باز می گردد و تو با ما خواهی بود» .
پیرمرد گفت : من توبه کارم .
ماجرای پیرمرد به یزید بن معاویه رسید و فرمان داد او را بکُشند . .
4268.الإمام الصادق علیه السلام ( فی ذِکرِ تَسبیحِ أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام ) الفتوح :اُتِیَ بِحَرَمِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله حَتّی اُدخِلوا مَدینَهَ دِمَشقَ مِن بابٍ یُقالُ لَهُ بابُ تَوماءَ ، ثُمَّ اُتِیَ بِهِم حَتّی وَقَفوا عَلی دَرَجِ بابِ المَسجِدِ حَیثُ یُقامُ السَّبیُ . وإذَا الشَّیخُ (1) قَد أقبَلَ حَتّی دَنا مِنهُم ، وقالَ : الحَمدُ للّه ِِ الَّذی قَتَلَکُم وأهلَکَکُم وأراحَ الرِّجالَ مِن سَطوَتِکُم ، وأمکَنَ أمیرَ المُؤمِنینَ مِنکُم .
فَقالَ لَهُ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : یا شَیخُ! هَل قَرَأتَ القُرآنَ ؟
فَقالَ : نَعَم قَد قَرَأتُهُ .
قالَ : فَعَرَفتَ هذِهِ الآیَهَ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» ؟
قالَ الشَّیخُ : قَد قَرَأتُ ذلِکَ .
قالَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : فَنَحنُ القُربی یا شَیخُ ! قالَ : فَهَل قَرَأتَ فی سورَهِ بَنی إسرائیلَ : «وَ ءَاتِ ذَا الْقُرْبَی حَقَّهُ» ؟
قالَ الشَّیخُ : قَد قَرَأتُ ذلِکَ .
فَقالَ عَلِیٌّ علیه السلام : نَحنُ القُربی یا شَیخُ ! ولکِن هَل قَرَأتَ هذِهِ الآیَهَ : «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی» ؟
قالَ الشَّیخُ : قَد قَرَأتُ ذلِکَ .
قالَ عَلِیٌّ علیه السلام : فَنَحنُ ذُو القُربی یا شَیخُ ! ولکِن هَل قَرَأتَ هذِهِ الآیَهَ : «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا » ؟
قالَ الشَّیخُ : قَد قَرَأتُ ذلِکَ .
قالَ عَلِیٌّ علیه السلام : فَنَحنُ أهلُ البَیتِ الَّذینَ خُصِّصنا بِآیَهِ الطَّهارَهِ .
قالَ : فَبَقِیَ الشَّیخُ ساعَهً ساکِتا نادِما عَلی ما تَکَلَّمَهُ ، ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ إلَی السَّماءِ ، وقالَ : اللّهُمَّ إنّی تائِبٌ إلَیکَ مِمّا تَکَلَّمتُهُ ومِن بُغضِ هؤُلاءِ القَومِ ، اللّهُمَّ إنّی أبرَأُ إلَیکَ مِن عَدُوِّ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الجِنِّ وَالإِنسِ . (2) .
1- . فی مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : «شیخ» بدل «الشیخ» .
2- . الفتوح : ج 5 ص 129 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 61 ولیس فیه من «قال : فهل قرأت فی سوره بنی إسرائیل» إلی «فنحن ذو القربی یا شیخ !» .
4269.کامل الزیارات عن أبی سعید المدائنی :الفتوح :حرم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را آوردند و از دروازه ای که «تَوما» نامیده می شد ، وارد شهر دمشق کردند . آن گاه آنان را آوردند تا بر راه پلّه درِ مسجد ، آن جا که اسیران را نگاه می دارند ، ایستادند . پیرمردی جلو آمد و به آنان نزدیک شد و گفت : ستایش ، ویژه خدایی است که شما را کُشت و هلاکتان ساخت و مردان را از آزار شما آسوده کرد و شما را در اختیار امیر مؤمنان نهاد !
زین العابدین علیه السلام به او فرمود : «ای پیرمرد ! آیا قرآن خوانده ای؟» .
گفت : آری . آن را خوانده ام .
فرمود : «پس ، این آیه را می دانی : «بگو : بر آن (رسالت) ، اجری از شما نمی طلبم ، جز مهروَرزی با نزدیکانم» » .
پیرمرد گفت : آن را خوانده ام .
زین العابدین علیه السلام فرمود : «ای پیرمرد ! آن نزدیکان ، ما هستیم . آیا در سوره بنی اسرائیل خوانده ای : «و حقّ نزدیکان را به آنها بده» ؟» .
پیرمرد گفت : آن را خوانده ام .
زین العابدین علیه السلام فرمود : «ای پیرمرد ! آن نزدیکان ، ما هستیم . آیا این آیه را خوانده ای : «و بدانید که یکْ پنجمِ آنچه به دست می آورید ، برای خداوند و پیامبر و نزدیکان است» ؟» .
پیرمرد گفت : آن را خوانده ام .
زین العابدین علیه السلام فرمود : «ای پیرمرد ! آن نزدیکان ، ما هستیم . آیا این آیه را خوانده ای : «خداوند ، اراده آن دارد که آلودگی را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند» ؟» .
پیرمرد گفت : آن را خوانده ام .
فرمود : «ما آن اهل بیتیم و خداوند ، آیه طهارت را مخصوص ما کرده است» .
پیرمرد ، لختی خاموش گشت و از گفته خویش ، پشیمان شد . سپس سرش را به سوی آسمان ، بالا برد و گفت : خدایا ! من از آنچه گفتم و از دشمنی با این اهل بیت ، توبه می کنم . خدایا ! من از دشمن محمّد و خاندان محمّد جن باشد یا انسان به درگاه تو بیزاری می جویم . .
4266.المناقب ، ابن شهر آشوب ( درباره علی علیه السلام ) الأمالی للصدوق عن حاجب عبید اللّه بن زیاد فی ذِکرِ مَجیءِ السَّبایا : فَاُقیموا عَلی دَرَجِ المَسجِدِ حَیثُ یُقامُ السَّبایا ، وفیهِم عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام ، وهُوَ یَومِئَذٍ فَتیً شابٌّ ، فَأَتاهُم شَیخٌ مِن أشیاخِ أهلِ الشّامِ ، فَقالَ لَهُم : الحَمدُ للّه ِِ الَّذی قَتَلَکُم وأهلَکَکُم وقَطَعَ قَرنَ الفِتنَهِ . فَلَم یَألُ عَن شَتمِهِم .
فَلَمَّا انقَضی کَلامُهُ ، قالَ لَهُ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : أما قَرَأتَ کِتابَ اللّه ِ عز و جل ؟
قالَ : نَعَم .
قالَ : أما قَرَأتَ هذِهِ الآیَهَ : «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» ؟
قالَ : بَلی .
قالَ : فَنَحنُ اُولئِکَ . ثُمَّ قالَ : أما قَرَأتَ : «وَ ءَاتِ ذَا الْقُرْبَی حَقَّهُ» ؟
قالَ : بَلی .
قالَ : فَنَحنُ هُم . قالَ : فَهَل قَرَأتَ هذِهِ الآیَهَ : «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا » ؟
قالَ : بَلی .
قالَ : فَنَحنُ هُم .
فَرَفَعَ الشّامِیُّ یَدَهُ إلَی السَّماءِ ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ إنّی أتوبُ إلَیکَ ثَلاثَ مَرّاتٍ اللّهُمَّ إنّی أبرَأُ إلَیکَ مِن عَدُوِّ آلِ مُحَمَّدٍ ، ومِن قَتَلَهِ أهلِ بَیتِ مُحَمَّدٍ ، لَقَد قَرَأتُ القُرآنَ فَما شَعَرتُ بِهذا قَبلَ الیَومِ . (1) .
1- . الأمالی للصدوق : ص 230 ح 242 ، روضه الواعظین : ص 210 ، الحدائق الوردیّه : ج 1 ص 127 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 155 .
4267.إرشاد القلوب :الأمالی ، صدوق به نقل از دربان عبید اللّه بن زیاد ، در یادکردِ آوردن اسیران : آنان را بر راه پلّه مسجد ، آن جا که اسیران را نگاه می دارند ، نگاه داشتند و علی بن الحسین (زین العابدین علیه السلام ) هم که در آن روزگار ، جوانی تازه سال بود ، میان آنان بود . پیرمردی از شامیان ، نزد آنان آمد و به آنان گفت : ستایش ، خدایی را که شما را کشت و هلاکتان کرد و شاخ فتنه را بُرید .
آن گاه ، از دشنامگویی به آنان ، چیزی فرو ننهاد . هنگامی که سخنش به پایان رسید ، علی بن الحسین (زین العابدین علیه السلام ) به او فرمود : «آیا کتاب خدای عزوجل را خوانده ای؟» .
گفت : آری .
فرمود : «آیا این آیه را خوانده ای : «بگو : بر آن (رسالت) ، اجری از شما نمی طلبم ، جز دوستی با نزدیکانم» ؟» .
گفت : آری .
فرمود : «آنان ، ما هستیم» .
سپس فرمود : «آیا خوانده ای : «و حقّ نزدیکان را به آنها بده» ؟» .
گفت : آری .
فرمود : «آنان ، ما هستیم» .
[سپس] فرمود : «آیا این آیه را خوانده ای : «خداوند ، اراده آن دارد که آلودگی را تنها از شما اهل بیت بزُداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند» ؟» .
گفت : آری .
فرمود : «آنان ، ما هستیم» .
مرد شامی ، دستش را به سوی آسمان ، بالا برد و آن گاه سه بار گفت : خدایا ! من توبه می کنم .
[سپس گفت :] خدایا ! من از دشمن خاندان محمّد ، به سوی تو بیزاری می جویم و نیز از قاتلان اهل بیتِ محمّد . من قرآن را خوانده بودم ؛ امّا تا امروز ، به این ، پی نبرده بودم . .
4268.امام صادق علیه السلام ( در بیان تسبیح امیرمؤمنان علیه السلام پس از نماز ) الاحتجاج عن دیلم بن عمر :کُنتُ بِالشّامِ حَتّی اُتِیَ بِسَبایا آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ، فَاُقیموا علَی بابِ المَسجِدِ حَیثُ تُقامُ السَّبایا ، وفیهِم عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام ، فَأَتاهُم شَیخٌ مِن أشیاخِ أهلِ الشّامِ ، فَقالَ : الحَمدُ للّه ِِ الَّذی قَتَلَکُم وأهلَکَکُم ، وقَطَعَ قَرنَ الفِتنَهِ . فَلَم یَألُ عَن سَبِّهِم وشَتمِهِم .
فَلَمَّا انقَضی کَلامُهُ ، قالَ لَهُ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : إنّی قَد أنصَتُّ لَکَ حَتّی فَرَغتَ مِن مَنطِقِکَ ، وأظهَرتَ ما فی نَفسِکَ مِنَ العَداوَهِ وَالبَغضاءِ ، فَأَنصِت لی کَما أنصَتُّ لَکَ .
فَقالَ لَهُ : هاتِ .
فَقالَ لَهُ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : أما قَرَأتَ کِتابَ اللّه ِ عز و جل ؟
قالَ : نَعَم .
فَقالَ لَهُ علیه السلام : أما قَرَأتَ هذِهِ الآیَهَ «قُل لَا أَسْئلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» ؟
قالَ : بَلی .
فَقالَ لَهُ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : فَنَحنُ اُولئِکَ ، فَهَل تَجِدُ لَنا فی سورَهِ بَنی إسرائیلَ حَقّاً خاصَّهً دونَ المُسلِمینَ ؟
فَقالَ : لا .
فَقالَ علیه السلام : أما قَرَأتَ هذِهِ الایَهَ : «وَ ءَاتِ ذَا الْقُرْبَی حَقَّهُ» ؟
قالَ : نَعَم .
قالَ عَلِیٌّ علیه السلام : فَنَحنُ اُولئِکَ الَّذینَ أمَرَ اللّه ُ عز و جل نَبِیَّهُ صلی الله علیه و آله أن یُؤتِیَهُم حَقَّهُم .
فَقالَ الشّامِیُّ : إنَّکُم لَأَنتُم هُم ؟!
فَقالَ لَهُ عَلِیٌّ علیه السلام : نَعَم نَحنُ هُم ، فَهَل قَرَأتَ هذِهِ الآیَهَ : «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی» ؟
فَقالَ لَهُ الشّامِیُّ : بَلی .
فَقالَ عَلِیٌّ علیه السلام : فَنَحنُ ذُو القُربی ، فَهَل تَجِدُ لَنا فی سورَهِ الأَحزابِ حَقّا خاصَّهً دونَ المُسلِمینَ ؟
فَقالَ : لا .
فَقالَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام : أما قَرَأتَ هذِهِ الآیَهَ : «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا » ؟
قالَ : فَرَفَعَ الشّامِیُّ یَدَهُ إلَی السَّماءِ ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ إنّی أتوبُ إلَیکَ ثَلاثَ مَرّاتٍ اللّهُمَّ إنّی أتوبُ إلَیکَ مِن عَداوَهِ آلِ مُحَمَّدٍ ، وأبرَأُ إلَیکَ مِمَّن قَتَلَ أهلَ بَیتِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ، ولَقَد قَرَأتُ القُرآنَ مُنذُ دَهرٍ فَما شَعَرتُ بِهذا قَبلَ الیَومِ . (1) .
1- . الاحتجاج : ج 2 ص 120 ح 172 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 166 ح 9 وراجع : العمده : ص 51 ح 46 وتفسیر فرات : ص 153 ح 191 .
4269.کامل الزیارات ( به نقل از ابو سعید مدائنی ) الاحتجاج به نقل از دیلم بن عمر : در شام بودم که اسیران خاندان محمّد صلی الله علیه و آله را آوردند و بر درِ مسجد ، آن جا که اسیران را نگاه می دارند ، نگاه داشتند . علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام هم میان آنان بود که پیرمردی از اهالی شام ، نزد آنان آمد و گفت : ستایش ، خدایی را که شما را کشت و هلاکتان کرد و شاخ فتنه را بُرید !
سپس ، از دشنام و ناسزاگویی به آنان ، چیزی کم نگذاشت . هنگامی که سخنش را به پایان برد ، علی بن الحسین علیه السلام به او فرمود : «من ساکت ماندم و به سخنت گوش دادم تا از سخنت فارغ شدی و دشمنی و بغض درونی ات را آشکار کردی . حال ، تو به [سخن] من گوش بسپار ، آن گونه که من به [سخن] تو گوش سپردم» .
پیرمرد گفت : بگو .
علی بن الحسین علیه السلام به او فرمود : «آیا کتاب خدای عزوجل را نخوانده ای؟» .
گفت : چرا .
به او فرمود : «آیا این آیه را نخوانده ای : «بگو : بر آن (رسالت) ، اجری از شما نمی طلبم ، جز دوستی با نزدیکانم» ؟» .
گفت : چرا .
علی بن الحسین علیه السلام به او فرمود : «آنان ، ما هستیم . آیا در سوره بنی اسرائیل ، حقّی ویژه ما و نه همه مسلمانان ، می یابی ؟» .
گفت : نه .
فرمود : «آیا این آیه را خوانده ای : «و حقّ نزدیکان را به آنها بده» ؟» .
گفت : آری .
علی [بن الحسین] علیه السلام فرمود : «آنان که خدای عزوجل پیامبرش را به ادای حقّشان فرمان داده است ، ما هستیم» .
شامی گفت : شما ، همان ها هستید ؟!
علی [بن الحسین] علیه السلام به او فرمود : «آری ! ما ، همان ها هستیم . آیا این آیه را خوانده ای : «و بدانید که یکْ پنجمِ آنچه به دست می آورید ، برای خداوند و پیامبر و نزدیکان است» ؟» .
مرد شامی گفت : آری .
علی [بن الحسین] علیه السلام فرمود : «نزدیکان پیامبر ، ما هستیم . آیا در سوره احزاب ، حقّی ویژه ما و نه دیگر مسلمانان ، می یابی ؟» .
گفت : نه .
علی بن الحسین علیه السلام فرمود : «آیا این آیه را خوانده ای : «خداوند ، اراده آن دارد که آلودگی را تنها از شما اهل بیت بزُداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند» ؟» .
مرد شامی ، دستش را به سوی آسمان ، بالا برد و سپس سه بار گفت : خدایا ! من توبه می کنم .
[آن گاه گفت :] خدایا ! من از دشمنی با خاندان محمّد صلی الله علیه و آله ، توبه می کنم و از قاتلان اهل بیتِ محمّد صلی الله علیه و آله ، به سوی تو بیزاری می جویم . روزگاری دراز ، قرآن را خوانده ام ؛ امّا تا امروز ، به این ، پی نبرده بودم . .
7 / 5تَهنِئَهُ یَزیدَ بِالفَتحِ4272.عنه علیه السلام :تاریخ الطبری عن عمّار الدهنی عن أبی جعفر [الباقر] علیه السلام فی بَیانِ إرسالِ عُبَیدِ اللّه ِ أهلَ البَیتِ إلَی الشّامِ : فَجَهَّزَهُم وحَمَلَهُم إلی یَزیدَ ، فَلَمّا قَدِموا عَلَیهِ جَمَعَ مَن کانَ بِحَضرَتِهِ مِن أهلِ الشّامِ ، ثُمَّ أدخَلوهُم ، فَهَنَّؤوهُ بِالفَتحِ . (1)4273.عنه علیه السلام ( فی صِفَهِ الأَرضِ ) تاریخ الطبری عن الغاز بن ربیعه الجرشی :وَاللّه ِ إنّا لَعِندَ یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ بِدِمَشقَ إذ أقبَلَ زَحرُ بنُ قَیسٍ حَتّی دَخَلَ عَلی یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ ، فَقالَ لَهُ یَزیدُ : وَیلَکَ ما وَراءَکَ وما عِندَکَ ؟
فَقالَ : أبشِر یا أمیرِ المُؤمِنینَ بِفَتحِ اللّه ِ ونَصرِهِ ، وَرَدَ عَلَینَا الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ فی ثَمانِیَهَ عَشَرَ مِن أهلِ بَیتِهِ وسِتّینَ مِن شیعَتِهِ ، فَسِرنا إلَیهِم فَسَأَلناهُم أن یَستَسلِموا ویَنزِلوا عَلی حُکمِ الأَمیرِ عُبَیدِ اللّه ِ بنِ زِیادٍ أو القِتالَ ، فَاختارُوا القِتالَ عَلَی الاِستِسلامِ ، فَعَدَونا عَلَیهِم مَعَ شُروقِ الشَّمسِ فَأَحَطنا بِهِم مِن کُلِّ ناحِیَهٍ ، حَتّی إذا أخَذَتِ السُّیوفُ مَأخَذَها مِن هامِ القَومِ یَهرُبونَ إلی غَیرِ وَزَرٍ ، ویَلوذونَ مِنّا بِالآکامِ وَالحُفَرِ لِواذا کَما لاذَ الحَمائِمُ مِن صَقرٍ ، فَوَ اللّه ِ یا أمیرَ المُؤمِنینَ ما کانَ إلّا جَزرَ جَزورٍ (2) أو نَومَهَ قائِلٍ (3) ، حَتّی أتَینا عَلی آخِرِهِم ، فَهاتیکَ أجسادُهُم مُجَرَّدَهً ، وثِیابُهُم مُرَمَّلَهً ، وخُدودُهُم مُعَفَّرَهً ، تَصهَرُهُمُ الشَّمسُ وتَسفی عَلَیهِمُ الرّیحُ ، زُوّارهُمُ العِقبانُ وَالرَّخَمُ (4) بِقِیٍّ سَبسَبٍ . (5)
قالَ : فَدَمَعَت عَینُ یَزیدَ ، وقالَ : قَد کُنتُ أرضی مِن طاعَتِکُم بِدونِ قَتلِ الحُسَینِ ، لَعَنَ اللّه ُ ابنَ سُمَیَّهَ ، أما وَاللّه ِ لَو أنّی صاحِبُهُ لَعَفَوتُ عَنهُ ، فَرَحِمَ اللّه ُ الحُسَینَ ، ولَم یَصِلهُ بِشَیءٍ . (6) .
1- . تاریخ الطبری : ج 5 ص 390 ، تهذیب الکمال : ج 6 ص 429 ، سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 309 ؛ الأمالی للشجری : ج 1 ص 192 ، الحدائق الوردیّه : ج 1 ص 125 عن الإمام زین العابدین علیه السلام .
2- . الجَزر : نحر الجزّار الجزور ، والجزور : الناقه المجزوره (لسان العرب : ج 4 ص 134 «جزر») .
3- . القائلهُ : الظهیره (الصحاح : ج 5 ص 1808 «قیل») .
4- . الرَّخْمَهُ : طائر أبقع یشبه النسر فی الخلقه ، والجمع : رَخَمٌ (الصحاح : ج 5 ص 1929 «رخم») .
5- . قیٌّ سَبْسَب : القیُّ : الأرض القَفْر الخالیه . والسَبْسَبُ : الأرض القَفْر البعیده ، لا ماءَ بها ولا أنیس (لسان العرب : ج 15 ص 211 «قوا» ، و ج 1 ص 460 «سبسب») .
6- . تاریخ الطبری : ج 5 ص 459 ، تاریخ دمشق : ج18 ص445 ، الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 576 ، العقد الفرید : ج 3 ص 367 ، الفتوح : ج 5 ص 127 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 56 وفیهما «فأطرق یزید ساعه» بدل «فدمعت عین یزید» والأربعه الأخیره نحوه ؛ الإرشاد : ج 2 ص 118 عن عبد اللّه بن ربیعه الحمیری وفیه «فأطرق یزید هنیهه» بدل «فدمعت عین یزید» ، بحار الأنوار : ج 45 ص 129 .