7 / 16خاندان پیامبر صلّی الله علیه و آله در زندان یزید
4354.عنه علیه السلام ( کانَ یَدعو بِهِ عِندَ الاِستِسقاءِ ) الخرائج و الجرائح به نقل از عمران بن علی حلبی ، از امام صادق علیه السلام : هنگامی که علی بن الحسین علیه السلام و همراهانش را نزد یزید بن معاویه که لعنت های خدا بر هر دوشان باد آوردند ، آنان را در خانه ای مخروبه با دیوارهایی سست ، جای دادند .
یکی از اسیران گفت : ما را در این خانه ، جای داده اند تا بر ما فرو ریزد .
نگهبانانِ گمارده بر ایشان هم که از قِبطیان مصر بودند ، گفتند : به اینان بنگرید که می ترسند این خانه بر آنان فرو ریزد ، در حالی که برایشان بهتر از آن است که فردا ، بیرونشان ببرند و نگاهشان بدارند و گردن هایشان را یکی پس از دیگری بزنند .
علی بن الحسین علیه السلام به زبان قِبطی فرمود : «به اذن خدا ، هیچ یک از این دو نخواهد شد» و همین گونه نیز شد . .
4353.امام علی علیه السلام ( در طلب باران ) الخرائج والجرائح عن داوود بن فرقد :ذُکِرَ عِندَ أبی عَبدِ اللّه ِ علیه السلام قَتلُ الحُسَینِ ، وأمرُ عَلِیٍّ ابنِهِ علیهماالسلام فی حَملِهِ إلَی الشّامِ ، فَقالَ :
إنَّهُ لَمّا رُدَّ إلَی السِّجنِ ، قالَ بَعضُ أصحابِهِ لِبَعضٍ : ما أحسَنَ بُنیانَ هذَا الجِدارِ ! وعَلَیهِ کِتابَهٌ بِالرّومِیَّهِ ، فَقَرَأَها عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام ، فَتَراطَنَ (1) الرّومُ بَینَهُم ، وقالوا : ما فی هؤُلاءِ مَن هُوَ أولی بِدَمِ المَقتولِ ابنِ نَبِیِّهِم مِن هذا ، یَعنونَ عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ علیه السلام . (2) .
1- . التَّراطُنُ : کلام لا یفهمه الجمهور ، وإنّما هو مواضعه بین اثنین أو جماعه ، والعرب تخصّ بها غالبا کلام العجم (النهایه : ج 2 ص 233 «رطن») .
2- . الخرائج والجرائح : ج 2 ص 754 ح 72 ، بصائر الدرجات : ص 339 ح 6 نحوه ، بحار الأنوار : ج 45 ص 177 ح 26 .
4354.امام علی علیه السلام ( در دعا به هنگام طلب باران ) الخرائج و الجرائح به نقل از داوود بن فَرقَد : نزد امام صادق علیه السلام از شهادت امام حسین علیه السلام و بردن پسرش علی [بن الحسین علیه السلام ] به شام ، سخن به میان آمد . امام صادق علیه السلام فرمود : «هنگامی که ایشان را به زندان باز گرداندند ، یکی از همراهانشان به دیگری گفت : پایه های دیوار این خانه ، چه استوار است !
روی دیوار ، با خطّ رومی ، نوشته ای بود که علی بن الحسین علیه السلام آن را خواند . رومیان ، با یکدیگر سخنی گفتند که معنایش این بود : میان ایشان ، کسی نیست که به [خونخواهیِ ]خون مقتول ، فرزند پیامبرشان ، از این یعنی علی بن الحسین علیه السلام سزاوارتر باشد . .
4355.عنه علیه السلام ( فی دُعاءٍ استَسقی بِهِ ) الأمالی للصدوق عن فاطمه بنت علیّ علیه السلام :إنَّ یَزیدَ لَعَنَهُ اللّه ُ أمَرَ بِنِساءِ الحُسَینِ علیه السلام فَحُبِسنَ مَعَ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیه السلام فی مَحبِسٍ ، لا یَکُنُّهُم (1) مِن حَرٍّ ولا قَرٍّ ، حَتّی تَقَشَّرَت وُجوهُهُم . (2)4356.عنه علیه السلام ( فِی الاِستِسقاءِ ) مثیر الأحزان :کانَتِ النِّساءُ مُدَّهَ مُقامِهِنَّ بِدِمَشقَ یَنُحنَ عَلَیهِ [أی عَلَی الحُسَینِ علیه السلام ]بِشَجوٍ وأنَّهٍ ، ویَندُبنَ بِعَویلٍ ورَنَّهٍ ، ومُصابُ الأَسری عَظُمَ خَطبُهُ ، وَالأَسی لِکَلمِ (3) الثَّکلی (4) عالَ طَبُّهُ .
واُسکِنَّ فی مَساکِنَ لا تَقیهِنَّ مِن حَرٍّ ولا بَردٍ ، حَتّی تَقَشَّرَتِ الجُلودُ ، وسالَ الصَّدیدُ ، بَعدَ کَنِّ (5) الخُدورِ (6) وظِلِّ السُّتورِ ، وَالصَّبرُ ظاعِنٌ ، وَالجَزَعُ مُقیمٌ ، وَالحُزنُ لَهُنَّ نَدیمٌ . (7)4355.امام علی علیه السلام ( در دعایی که بدان باران می طلبید ) شرح الأخبار :قیلَ : ... أجلَسَهُنَّ فی مَنزِلٍ لا یَکُنُّهُنَّ مِن بَردٍ ولا حَرٍّ . فَأَقاموا فیهِ شَهرا ونِصفٍ ، حَتّی أقشَرَت وُجوهُهُنَّ مِن حَرِّ الشَّمسِ ، ثُمَّ أطلَقَهُم . (8)7 / 17اِحتِجاجُ نِساءِ یَزیدَ عَلَیهِ4358.عنه علیه السلام ( کانَ یَقولُ ) تاریخ الطبری عن القاسم بن بخیت :دَخَلوا عَلی یَزیدَ فَوَضَعُوا الرَّأسَ بَینَ یَدَیهِ وحَدَّثوهُ الحَدیثَ .
قالَ : فَسَمِعَت دَورَ الحَدیثِ هِندٌ بِنتُ عَبدِ اللّه ِ بنِ عامِرِ بنِ کُرَیزٍ وکانَت تَحتَ یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ فَتَقَنَّعَت بِثَوبها وخَرَجَت ، فَقالَت : یا أمیرَ المُؤمِنینَ أرَأسُ الحُسَینِ بنِ فاطِمَهَ بِنتِ رَسولِ اللّه ِ ؟
قالَ : نَعَم ، فَأَعوِلی عَلَیه ، وحُدّی (9) عَلَی ابنِ بِنتِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وصَریحَهِ قُرَیشٍ ، عَجَّلَ عَلَیهِ ابنُ زِیادٍ فَقَتَلَهُ ، قَتَلَهُ اللّه ُ . (10) .
1- . الکِنُّ : ما یردّ الحرّ والبرد من الأبنیه والمساکن (النهایه : ج 4 ص 206 «کنن») .
2- . الأمالی للصدوق : ص 231 ح 243 ، الملهوف : ص 219 ، روضه الواعظین : ص 212 کلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 45 ص 140 .
3- . الکَلمُ : الجَرحُ (النهایه : ج 4 ص 199 «کلم») .
4- . الثَّکَلُ : فَقدُ الوَلَدِ ، امرأه ثاکل وثکلی (النهایه : ج 1 ص 217 «ثکل») .
5- . الکَنّ : الصَّوْن ؛ یقال : کَنَّهُ یَکُنُّهُ ؛ أی صانَهُ (راجع : لسان العرب : ج 13 ص 361 «کنن») .
6- . فی المصدر : «الخدود» ، وهو تصحیف .
7- . مثیر الأحزان : ص 102 .
8- . شرح الأخبار : ج 3 ص 269 الرقم 1172 .
9- . حَدَّت المرأه علی زوجها : إذا حزنت علیه ولبست ثیاب الحُزن (النهایه : ج 1 ص 352 «حدد») .
10- . تاریخ الطبری : ج 5 ص 465 ، الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 576 وفیه «تحبّ» بدل «تحت» ، تاریخ دمشق : ج 62 ص 85 ، جواهر المطالب : ج 2 ص 293 .
4359.عنه علیه السلام ( فِی الحِکَمِ المَنسوبَهِ إلَیهِ ) الأمالی ، صدوق به نقل از فاطمه دختر علی علیه السلام : یزید که خدا لعنتش کند فرمان داد زنان حسین علیه السلام را نیز با علی بن الحسین علیه السلام در زندان ، حبس کنند ؛ زندانی که نه آنان را از گرما نگاه می داشت و نه از سرما ، تا جایی که صورت هایشان پوست انداخت .4360.المصباح للکفعمی ( فی ذِکرِ الاِستِغفارِ بِالأَسحارِ ) مثیر الأحزان :زنان ، در مدّت اقامتشان در دمشق ، با اندوه و ناله بر حسین علیه السلام نوحه می خواندند و با آوا و صدای بلند ، بر او می گریستند . مصیبت اسیران ، بس سنگین شد و اندوه زخمِ فرزندْ از دست دادگان ، بالا گرفت .
آنان را در خانه هایی جای دادند که نه از گرما و نه از سرما ، نگاهشان نمی داشت ، تا آن جا که بدن هایشان پوست انداخت و پوستشان چرک کرد ؛ آنانی که [پیش تر ]در پسِ پرده و زیرِ سایه بودند . صبر ، از کف رفت و بی تابی ، خیمه زد و اندوه ، همدمشان شد .4357.امام علی علیه السلام ( در عباراتی که با آنها دعا می کرد ) شرح الأخبار :گفته شده است که [یزید] ... آنان را در مکانی جای داد که نه از سرما و نه از گرما ، نگاهشان نمی داشت و یک ماه و نیم در آن جا ماندند ، تا آن که صورت هایشان از حرارت آفتاب ، پوست انداخت و پس از آن بود که [یزید، ]آنان را آزاد کرد .
7 / 17احتجاج زنان یزید با او
4360.المصباح ( در بیان آمرزش طلبی در سحرگاهان ) تاریخ الطبری به نقل از قاسم بن بُخَیت : [ اسیران ] بر یزید ، وارد شدند و سر [حسین علیه السلام ] را پیشِ روی او گذاشتند و ماجرا را بازگو کردند .
خبر ماجرا پیچید و به هند ، دختر عبد اللّه بن عامر بن کُرَیز که همسر یزید بن معاویه بود رسید . او خود را پوشانْد و بیرون آمد و گفت : ای امیر مؤمنان ! آیا این ، سرِ حسین ، پسر فاطمه دختر پیامبر خداست؟
گفت : آری . بر او گریه کن و بر فرزند دختر پیامبر خدا و مرد پاکیزه قریش ، جامه ماتم به تن کن . ابن زیاد ، در رویارویی با او ، عجله کرد و او را کُشت . خدا ، او را بکُشد ! .
4501.شرح نهج البلاغه :مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی عن أبی مخنف وغیره :إنَّ یَزیدَ أمَرَ أن یُصلَبَ الرَّأسُ الشَّریفُ عَلی بابِ دارِهِ ، وأمَرَ أنَ یُدخِلوا أهلَ بَیتِ الحُسَینِ علیه السلام دارَهُ ، فَلَمّا دَخَلَتِ النِّسوَهُ دارَ یَزیدَ ، لَم تَبقَ امرَأَهٌ مِن آلِ مُعاوِیَهَ إلَا استَقبَلَتهُنَّ بِالبُکاءِ وَالصُّراخِ وَالنِّیاحَهِ وَالصِّیاحِ عَلَی الحُسَینِ علیه السلام ، وألقَینَ ما عَلَیهِنَّ مِنَ الحُلِیِّ وَالحُلَلِ (1) ، وأقَمنَ المَأتَمَ عَلَیهِ ثَلاثَهَ أیّامٍ .
وخَرَجَت هِندٌ بِنتُ عَبدِ اللّه ِ بنِ عامِرِ بنِ کُرَیزٍ امرَأَهُ یَزیدَ وکانَت قَبلَ ذلِکَ تَحتَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام فَشَقَّتِ السِّترَ وهِیَ حاسِرَهٌ ، فَوَثَبَت عَلی یَزیدَ وقالَت :
أرَأسُ ابنِ فاطِمَهَ مَصلوبٌ عَلی بابِ داری ؟ فَغَطّاها یَزیدُ ، وقالَ : نَعَم ، فَأَعوِلی عَلَیهِ یا هِندُ وَابکی عَلَی ابنِ بِنتِ رَسولِ اللّه ِ وصَریحَهِ قُرَیشٍ، عَجَّلَ عَلَیهِ ابنُ زِیادٍ فَقَتَلَهُ ، قَتَلَهُ اللّه ُ !
ثُمَّ إنَّ یَزیدَ أنزَلَهُم بِدارِهِ الخاصَّهِ ، فَما کانَ یَتَغَدّی ویَتَعَشّی حَتّی یَحضُرَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام . (2) .
1- . الحُلَّهُ : واحده الحُلَل وهی برود الیمن ، ولا تسمّی حُلّه إلّا أن تکون ثوبین من جنس واحد (النهایه : ج 1 ص 432 «حلل») .
2- . مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 73 ؛ بحار الأنوار : ج 45 ص 142 .
4500.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی به نقل از ابو مِخنَف و جز او : یزید ، فرمان داد که سر شریف [حسین علیه السلام ] را بر درِ خانه اش بیاویزند و فرمان داد که خاندان حسین علیه السلام را به خانه اش بیاورند . هنگامی که زنان به خانه یزیدْ وارد شدند ، زنی از خاندان معاویه نمانْد ، جز آن که با گریه و فریاد و فغان و نوحه بر حسین ، به استقبال آمد و زیور و لباس های زیبای خود را کنار افکند و سه روز بر او عزاداری کرد .
هند ، دختر عبد اللّه بن عامر بن کُرَیز ، همسر یزید نیز که پیش تر ، همسر حسین بن علی علیه السلام بود جامه درید و سربرهنه ، بر یزید پرید و گفت : آیا سرِ پسر فاطمه ، بر درِ خانه ام آویخته است ؟!
یزید ، او را پوشانْد و گفت : آری ، ای هند ! بر او گریه کن . بر فرزند دختر پیامبر خدا و مرد پاکیزه ، گریه کن . ابن زیاد ، در رویارویی با او عجله کرد و او را کُشت . خدا او را بکُشد!
سپس یزید ، ایشان (خاندان حسین) را در خانه ویژه خود ، جای داد و صبح و شام ، غذا نمی خورد تا علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام حاضر شود . .
4499.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( به علی علیه السلام ) الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) :بَکَت اُمُّ کُلثومٍ بِنتُ عَبدِ اللّه ِ بنِ عامِرِ بنِ کُرَیزٍ عَلی حُسَینٍ علیه السلام ، وهِیَ یَومَئِذٍ عِندَ یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ .
فَقالَ یَزیدُ : حُقَّ لَها أن تُعوِلَ عَلی کَبیرِ قُرَیشٍ وسَیِّدِها . (1)7 / 18لِقاءُ المِنهالِ عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ علیه السّلام وسُؤالُهُ عَن حالِهِ4499.رسول اللّه صلی الله علیه و آله ( لِعَلِیٍّ علیه السلام ) تفسیر القمّی عن عاصم بن حمید عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :لَقِیَ المِنهالُ بنُ عَمرٍو عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام ، فَقالَ لَهُ : کَیفَ أصبَحتَ یَابنَ رَسولِ اللّه ِ ؟
قالَ : وَیحَکَ ، أما آنَ لَکَ أن تَعلَمَ کَیفَ أصبَحتُ ؟ أصبَحنا فی قَومِنا مِثلَ بَنی إسرائیلَ فی آلِ فِرعَونَ ، یُذَبِّحونَ أبناءَنا ویَستَحیونَ نِساءَنا ، وأصبَحَ خَیرُ البَرِیَّهِ بَعدَ مُحَمَّدٍ یُلعَنُ عَلَی المَنابِرِ ، وأصبَحَ عَدُوُّنا یُعطَی المالَ وَالشَّرَفَ ، وأصبَحَ مَن یُحِبُّنا مَحقورا مَنقوصا حَقُّهُ ، وکَذلِکَ لَم یَزَلِ المُؤمِنونَ .
وأصبَحَتِ العَجَمُ تَعرِفُ لِلعَرَبِ حَقَّها بِأَنَّ مُحَمَّدا کانَ مِنها ، وأصبَحَت قُرَیشٌ تَفتَخِرُ عَلَی العَرَبِ بِأَنَّ مُحَمَّدا کانَ مِنها ، وأصبَحَتِ العَرَبُ تَعرِفُ لِقُریشٍ حَقَّها بِأَنَّ مُحَمَّدا کانَ مِنها ، وأصبَحَتِ العَرَبُ تَفتَخِرُ عَلَی العَجَمِ بِأَنَّ مُحَمَّدا کانَ مِنها ، وأصبَحنا أهلَ البَیتِ لا یُعرَفُ لَنا حَقٌّ ! فَهکَذا أصبَحنا یا مِنهالُ . (2) .
1- . الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 489 ، سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 304 .
2- . تفسیر القمّی : ج 2 ص 134 ، مجمع البیان : ج 6 ص 654 ، تأویل الآیات الظاهره : ج 1 ص 282 ح 14 کلاهما عن منهال بن عمر من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام ولیس فیهما ذیله من «وکذلک لم یزل» ، بحار الأنوار : ج 45 ص 84 ح 11 وراجع : الاحتجاج : ج 2 ص 134 .
4498.امام علی علیه السلام ( به اهل قبور ) الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) :امّ کلثوم ، دختر عبد اللّه بن عامر بن کُرَیز ، بر حسین علیه السلام گریست . او در آن روزگار ، همسر یزید بن معاویه بود .
یزید گفت : سزامندِ اوست که بر بزرگ قریش و سَرور آن بگِرید .
7 / 18دیدار مِنهال با امام زین العابدین علیه السّلام و احوالپرسی او از ایشان
4495.امام علی علیه السلام ( به هنگام نهادن مُرده در قبر ) تفسیر القمّی به نقل از عاصم بن حُمَید ، از امام صادق علیه السلام : مِنهال بن عمرو ، علی بن الحسین بن علی (امام زین العابدین) علیه السلام را دید و به او گفت : ای فرزند پیامبر خدا ! چگونه صبح کردی؟
علی بن الحسین علیه السلام به او فرمود : «وای بر تو ! آیا هنگام آن نرسیده که بدانی چگونه صبح کرده ام؟! ما میان قوم خود ، مانند بنی اسرائیل در میان فرعونیان ، صبح کردیم . پسرانمان را می کُشند و زنانمان را زنده می گذارند و بهترینِ آفریدگان پس از محمّد ، بر منبرها لعن می شود و به دشمن ما ، ثروتْ عطا می شود و او را بزرگ می دارند و هر که دوستدار ما باشد ، تحقیر می شود و از حقّش می کاهند و البته مؤمنان ، همواره این گونه بوده اند .
عجم ، حقّ عرب را پاس می دارد ؛ چرا که محمّد ، از آن قوم است ، و قریش بر عرب می بالد که محمّد ، از آن قبیله است و عرب نیز حقّ قریش را پاس می نهد ؛ چرا که محمّد ، از آن قبیله است ، و عرب بر عجم می بالد که محمّد صلی الله علیه و آله از آنهاست ؛ ولی حقّ ما خاندان او ، پاس نهاده نمی شود؟! ای مِنهال ! این گونه صبح کرده ایم» . .
4498.عنه علیه السلام ( لِأَهلِ القُبورِ ) الطبقات الکبری عن المنهال بن عمرو :دَخَلتُ عَلی عَلِیِّ بنِ حُسَینٍ علیه السلام ، فَقُلتُ : کَیفَ أصبَحتَ أصلَحَکَ اللّه ُ ؟
فَقالَ : ما کُنتُ أری شَیخا مِن أهلِ المِصرِ مِثلَکَ لا یَدری کَیفَ أصبَحنا ! فَأَمّا إذ لَم تَدرِ أو تَعلَم فَسَاُخبِرُکَ : أصبَحنا فی قَومِنا بِمَنزِلَهِ بَنی إسرائیلَ فی آلِ فِرعَونَ ؛ إذ کانوا یُذَبِّحونَ أبناءَهُم ویَستَحیونَ نِساءَهُم ، وأصبَحَ شَیخُنا وسَیِّدُنا یُتَقَرَّبُ إلی عَدُوِّنا بِشَتمِهِ أو سَبِّهِ عَلَی المَنابِرِ .
وأصبَحَت قُرَیشٌ تَعُدُّ أنَّ لَهَا الفَضلَ عَلَی العَرَبِ لِأَنَّ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله مِنها لا یُعَدُّ لَها فَضلٌ إلّا بِهِ ، وأصبَحَتِ العَرَبُ مُقِرَّهً لَهُم بِذلِکَ ، وأصبَحَتِ العَرَبُ تَعُدُّ أنَّ لَهَا الفَضلَ عَلَی العَجَمِ لِأَنَّ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله مِنها لا یُعَدُّ لَها فَضلٌ إلّا بِهِ ، وأصبَحَتِ العَجَمُ مُقِرَّهً لَهُم بِذلِکَ ، فَلَئِن کانَتِ العَرَبُ صَدَقَت أنَّ لَهَا الفَضلَ عَلَی العَجَمِ ، وصَدَقَت قُرَیشٌ أنَّ لَهَا الفَضلَ عَلَی العَرَبِ لِأَنَّ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله مِنها ، إنَّ لَنا أهلَ البَیتِ الفَضلَ عَلی قُرَیشٍ لِأَنَّ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله مِنّا ، فَأَصبَحوا یَأخُذونَ بِحَقِّنا ولا یَعرِفونَ لَنا حَقّا ، فَهکَذا أصبَحنا . إذ لَم تَعلَم کَیفَ أصبَحنا .
قالَ : فَظَنَنتُ أنَّهُ أرادَ أن یُسمِعَ مَن فِی البَیتِ . (1)4497.عنه علیه السلام ( عِندَ وَضعِ ابنِ المُکَفَّفِ فِی القَبرِ ) الفتوح :خَرَجَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام ذاتَ یَومٍ ، فَجَعَلَ یَمشی فی أسواقِ دِمَشقَ ، فَاستَقبَلَهُ المِنهالُ بنُ عَمرٍو الصّابِئُ فَقالَ لَهُ : کَیفَ أمسَیتَ یَابنَ رَسولِ اللّه ِ ؟
قالَ : أمسَینا کَبَنی إسرائیلَ فی آلِ فِرعَونَ ، یُذَبِّحونَ أبناءَهُم ویَستَحیونَ نِساءَهُم ، یا مِنهالُ ! أمسَتِ العَرَبُ تَفتَخِرُ عَلَی العَجَمِ لِأَنَّ مُحَمَّدا مِنهُم ، وأمسَت قُرَیشٌ تَفتَخِرُ عَلی سائِرِ العَرَبِ بِأَنَّ مُحَمَّدا مِنها ، وأمسَینا أهلُ بَیتِ مُحَمَّدٍ ونَحنُ مَغصوبونَ مَظلومونَ مَقهورونَ مُقَتَّلونَ مَثبورونَ (2) مَطرودونَ ، فَ «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّآ إِلَیْهِ رَ جِعُونَ» عَلی ما أمسَینا فیهِ یا مِنهالُ . (3) .
1- . الطبقات الکبری : ج 5 ص 219 ، تهذیب الکمال : ج 20 ص 399 ، تاریخ الطبری : ج 11 ص 630 ، تاریخ دمشق : ج 41 ص 396 ؛ المناقب للکوفی : ج 2 ص 109 ح 598 ، شرح الأخبار : ج 2 ص 484 ح 855 نحوه .
2- . ثبره : حبسه (لسان العرب : ج 4 ص 99 «ثبر») .
3- . الفتوح : ج 5 ص 133 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 71 وفیه «المنهال بن عمرو الضبابی» وفیه «مشرّدون» بدل «مثبورون» .
4496.عنه علیه السلام ( کانَ یَقولُ عَلَی المَیِّتِ ) الطبقات الکبری به نقل از مِنهال بن عمرو : بر علی بن الحسین علیه السلام وارد شدم و گفتم : خدا تو را به سامان بدارد ! چگونه صبح کردی؟
فرمود : «من ، تو را بزرگی از اهالی شهر می دانستم و مانند تویی نمی داند که ما چگونه صبح کرده ایم؟! امّا حالا که خوب نمی دانی ، یا [هیچ ]نمی دانی ، به تو می گویم . ما در میان قوم خود ، مانند بنی اسرائیل در میان فرعونیان که پسرانشان را می کُشتند و زنانشان را زنده می گذاشتند صبح کردیم و بر بزرگ و سَرور ما (علی بن ابی طالب علیه السلام ) برای تقرّب جستن به دشمنمان ، بر منبرها ، دشنام و ناسزا نثار می شود .
قریش ، خود را برتر از عرب می شمرد که محمّد صلی الله علیه و آله از آنهاست و هیچ برتری ای جز همین ، برای آنانْ بر شمرده نمی شود و عرب هم این را از ایشان می پذیرد ، و عرب ، خود را برتر از عجم می شناسد که محمّد صلی الله علیه و آله از آنهاست ، و برتری ای جز همان ، برای آنها شمرده نمی شود و عجم هم آن را از ایشان می پذیرد . پس اگر عرب راست می گوید که بر عجم فضیلت دارد و قریش راست می گوید که بر عرب ، برتری دارد زیرا که محمّد از آنهاست ، ما خاندانِ او هم بر قریش ، برتری داریم ؛ زیرا محمّد صلی الله علیه و آله از ماست . پس آنان به وسیله حقّ ما ، خود را برتر می بینند ؛ ولی حقّ خودِ ما را پاس نمی دارند . اگر نمی دانی چگونه صبح کردیم ، [بِدان که] این گونه صبح کردیم» .
چنین پنداشتم که علی بن الحسین علیه السلام می خواست این سخن را به هر که در خانه بود ، بشنوانَد .4495.الإمام علیّ علیه السلام ( عِندَ وَضعِ المَیِّتِ فِی القَبرِ ) الفتوح :علی بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام روزی بیرون آمد و در بازارهای دمشق می رفت که مِنهال بن عمرو صابی ، به استقبال ایشان آمد و به علی بن الحسین علیهماالسلام گفت : ای فرزند پیامبر خدا ! چگونه شب کردی؟
فرمود : «شب را مانند بنی اسرائیل در میان فرعونیان که پسران آنان را می کُشتند و زنانشان را زنده می گذاشتند گذراندیم . ای منهال! عرب بر عجم، فخر می فروشد که محمّد صلی الله علیه و آله از آنان است و قریش بر بقیّه عرب ، فخر می فروشد که محمّد صلی الله علیه و آله از ایشان است ، در حالی که ما خاندان محمّد ، حقّمان غصب شده است و مظلوم و مقهور و کشته و محبوس و رانده شده هستیم .
ای مِنهال ! ما چنان مصیبت زده ایم که باید استرجاع کنیم و بگوییم : «ما از آنِ خداییم و به سوی او ، باز می گردیم» . .
4494.المزار الکبیر ( به نقل از ابو الحسن علی بن میثم ) الملهوف :خَرَجَ زَینُ العابِدینَ علیه السلام یَوما یَمشی فی أسواقِ دِمَشقَ فَاستَقبَلَهُ المِنهالُ بنُ عَمرٍو ، فَقالَ : کَیفَ أمسَیتَ یَابنَ رَسولِ اللّه ِ ؟
قالَ : أمسَینا کَمَثَلِ بَنی إسرائیلَ فی آلِ فِرعَونَ ؛ یُذَبِّحونَ أبناءَهُم ویَستَحیونَ نِساءَهُم . یا مِنهالُ ، أمسَتِ العَرَبُ تَفتَخِرُ عَلَی العَجَمِ بِأَنَّ مُحَمَّدا عَرَبِیٌّ ، وأمسَت قُرَیشٌ تَفتَخِرُ عَلی سائِرِ العَرَبِ بِأَنَّ مُحَمَّدا مِنها ، وأمسَینا مَعشَرَ أهلِ بَیتِهِ ونَحنُ مَغصوبونَ مَقتولونَ مُشَرَّدونَ ، فَإِنّا للّه ِِ وإنّا إلَیهِ راجِعَون مِمّا أمسَینا فیهِ ، یا مِنهالُ .
وللّه ِِ دَرُّ مَهیارَ حَیثُ یَقولُ :
یُعَظِّمونَ لَهُ أعوادَ مِنبَرِهِوتَحتَ أقدامِهِم أولادَهُ وَضَعوا بِأَیِّ حُکمٍ بَنوهُ یَتبَعونَکُمُوفَخرُکُم أنَّکُم صَحبٌ لَهُ تَبَعُ. (1)7 / 19ما رَأَت سُکَینَهُ علیها السّلام فِی المَنامِ4493.الإمام الصادق علیه السلام :الملهوف عن سکینه :لَمّا کانَ فِی الیَومِ الرّابِعِ مِن مُقامِنا ، رَأَیتُ فِی المَنامِ... ورَأَیت
امرَأَهً راکِبَهً فی هَودَجٍ ویَدُها مَوضوعَهٌ عَلی رَأسِها ، فَسَأَلتُ عَنها ، فَقیلَ لی : فاطِمَهُ بِنتُ مُحَمَّدٍ أمُّ أبیکِ .
فَقُلتُ : وَاللّه ِ لَأَنطَلِقَنَّ إلَیها ولَاُخبِرَنَّها ما صُنِعَ بِنا . فَسَعَیتُ مُبادِرَهً نَحوَها حَتّی لَحِقتُ بِها ووَقَفتُ بَینَ یَدَیها أبکی وأقولُ :
یا اُمَّتاه جَحَدوا وَاللّه ِ حَقَّنا ، یا اُمَّتاه بَدَّدوا وَاللّه ِ شَملَنا ، یا اُمَّتاه اِستَباحوا وَاللّه ِ حَریمَنا ، یا اُمَّتاه قَتَلوا وَاللّه ِ الحُسَینَ أبانا .
فَقالَت لی : کُفّی صَوتَکِ یا سُکَینَهُ ! فَقَد قَطَّعتِ نِیاطَ (2) قَلبی ، وأقرَحتِ کَبِدی ، هذا قَمیصُ أبیکِ الحُسَینِ لا یُفارِقُنی حَتّی ألقَی اللّه َ بِهِ . (3) .
1- . الملهوف : ص 222 ، مثیر الأحزان : ص 105 ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 169 نحوه ، بحار الأنوار : ج 45 ص 143 .
2- . النیاط : عِرق عُلّق به القلب من الوتین، فإذا قطع مات صاحبه (الصحاح : ج 3 ص 1166 «نوط») .
3- . الملهوف : ص 220 ، مثیر الأحزان : ص 104 نحوه ، بحار الأنوار : ج 45 ص 141 .
4492.امام علی علیه السلام :الملهوف :روزی امام زین العابدین علیه السلام بیرون آمد و در بازارهای دمشق می رفت که مِنهال بن عمرو به استقبال ایشان آمد و گفت : ای فرزند پیامبر خدا ! چگونه صبح را به شب رساندی؟
فرمود : «مانند بنی اسرائیل در میان فرعونیان که پسران آنها را سر می بُریدند و زنانشان را زنده می گذاشتند . ای مِنهال ! عرب بر عجم می بالد که محمّد ، عرب است و قریش بر بقیّه عرب می بالد که محمّد صلی الله علیه و آله از آنهاست ؛ ولی ما خاندانِ او ، حقّمان غصب شده است و کشته و رانده شده هستیم . پس ای منهال بر این مصیبت و وضعیتی که به سر می بریم ، استرجاع می کنیم (إنّا للّه ِ می گوییم) .
و مَهیار [دیلمی] ، چه نیکو سروده است :
چوب های منبر پیامبر صلی الله علیه و آله را بزرگ می دارندو فرزندانش را زیر پاهایشان می گذارند . به چه حکمی ، فرزندانش از شما پیروی کننددر حالی که افتخار شما این است که همراه و پیرو او هستید؟» .
7 / 19رؤیای سَکینه علیها السّلام
4491.عنه علیه السلام :الملهوف به نقل از سَکینه : روز چهارم اقامتمان [در شام] ، در عالم رؤیا دیدم که . . . زنی سوار بر هودج است و دستش را بر سرش نهاده است . از [نامِ] او جویا شدم . به من گفتند : فاطمه دختر محمّد ، مادر پدرت است .
گفتم : به خدا سوگند ، به سوی او می روم و آنچه را که با ما کرده اند ، به او خواهم گفت .
بلافاصله ، به سوی او دویدم تا به او رسیدم و پیشِ رویش ایستادم و می گریستم و می گفتم : ای مادر ! به خدا سوگند ، حقّ ما را انکار کردند . ای مادر ! به خدا سوگند ، جمع ما را پراکنده کردند . ای مادر ! به خدا سوگند ، حریم ما را نادیده گرفتند و حلال شمردند . ای مادر ! به خدا سوگند ، پدرمان حسین را کُشتند .
او به من گفت : «بس کن ، ای سَکینه! دلم را پاره کردی و جگرم را سوزاندی . این ، پیراهن پدرت حسین است که آن را از خود ، دور نمی کنم تا با آن ، خدا را دیدار کنم !» . .
الفصل الثامن : مِنَ الشّامِ إلَی المَدینَهِ8 / 1إدبارُ النّاسِ عَن یَزیدَ4489.عنه علیه السلام :تذکره الخواصّ عن ابن أبی الدنیا :إنَّهُ لَمّا نَکَتَ [یَزیدُ] بِالقَضیبِ ثَنایاهُ [أی الحُسَینِ علیه السلام ]أنشَدَ لِحُصَینِ بنِ الحُمامِ المُرِّیِّ :
صَبَرنا وکانَ الصَّبرُ مِنّا سَجِیَّهًبِأَسیافِنا تَفرینَ هاما ومِعصَما نُفَلِّقُ هاما مِن رُؤوسٍ أحِبَّهٍإلَینا وهُم کانوا أعَقَّ وأظلَما
قالَ مُجاهِدٌ : فَوَاللّه ِ لَم یَبقَ فِی النّاسِ أحَدٌ إلّا مَن سَبَّهُ وعابَهُ وتَرَکَهُ . (1)8 / 2نَدَمُ یَزیدَ4486.امام علی علیه السلام :تاریخ الطبری عن یونس بن حبیب الجرمی :لَمّا قَتَلَ عُبَیدُ اللّه ِ بنُ زِیادٍ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام وبَنی أبیهِ ، بَعَثَ بِرُؤوسِهِم إلی یَزیدَ بنِ مُعاوِیَهَ ، فَسُرَّ بِقَتلِهِم أوَّلاً وحَسُنَت بِذلِکَ مَنزِلَهُ عُبَیدِ اللّه ِ عِندَهُ ، ثُمَّ لَم یَلبَث إلّا قَلیلاً حَتّی نَدِمَ عَلی قَتلِ الحُسَینِ علیه السلام ، فَکانَ یَقولُ : وما کانَ عَلَیَّ لَوِ احتَمَلتُ الأَذی وأنزَلتُهُ مَعی فی داری وحَکَّمتُهُ فیما یُریدُ ، وإن کانَ عَلَیَّ فی ذلِکَ وَکَفٌ (2) ووَهنٌ فی سُلطانی ، حِفظا لِرَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله ورِعایَهً لِحَقِّهِ وقَرابَتِهِ !
لَعَنَ اللّه ُ ابنَ مَرجانَهَ فَإِنَّهُ أخرَجَهُ وَاضطَرَّهُ ... وقَتَلَهُ ، فَبَغَّضَنی بِقَتلِهِ إلَی المُسلِمینَ ، وزَرَعَ لی فی قُلوبِهِمُ العَداوَهَ ، فَبَغَضَنِی البَرُّ وَالفاجِرُ بِمَا استَعظَمَ النّاسُ مِن قَتلی حُسَینا ، ما لی ولِابنِ مَرجانَهَ! لَعَنَهُ اللّه ُ وغَضِبَ عَلَیهِ . (3) .
1- . تذکره الخواصّ : ص 262 .
2- . الوَکفُ : الوقوع فی المأثم والعیب (النهایه : ج 5 ص 221 «وکف») .
3- . تاریخ الطبری : ج 5 ص 506 ، تاریخ دمشق : ج 10 ص 94 ، تاریخ الإسلام للذهبی : ج 5 ص 20 ولیس فیه ذیله من «وزرع» وراجع : تاریخ الطبری : ج 5 ص 393 وأنساب الأشراف : ج 3 ص 425 وتذکره الخواصّ : ص 261 و ص 265 والإرشاد : ج 2 ص 118 .