گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
اهمیت و فضیلت ازدواج



وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی مِنْکُمْ وَ الصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْ لِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ: مردان و زنان »
بیهمسر را همسر دهید و همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را اگر فقیر و تنگدست باشند خداوند آنان را از
33 / نور. (صفحه 14 ) خداوند متعال در قرآن مجید و -1 ***** (1).« فضل خود بینیاز میسازد، خداوند واسع و آگاه است
پیشوایان و امامان معصوم در احادیث خود بدان ترغیب مینمایند و این امر مهم را یک فریضه مقدس و پر ثمر معرفی میکنند
هیچ بنایی در اسلام، به اندازه » : که در زیر به چند مورد از آنها اشاره میشود: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرمایند
هیچ لذّت و » : 1). امام صادق علیهالسلام میفرمایند ) « ازدواج، ارزشمندتر و محبوبتر در پیشگاه خداوند متعال نمیباشد
ارزش هیچ چیز نزد خداوند متعال، به اندازه » (2).« عیشی در دنیا و آخرت، بالاتر از مجامعت با زنان و ازدواج نمیباشد
( 2- روضۀ المتقین، جلد 8، صفحه 88 . (صفحه 15 . خانهاي نیست که براي ***** 1- وسایل الشیعه، جلد 14 ، صفحه 3
دو رکعت نماز شخص متأهل بهتر از شب زندهداري شخص » : 1) امام محمّدباقر علیهالسلام میفرمایند ).« ازدواج ساخته میشود
(2).« مجرد است که تمام شب را به نماز ایستاده و روزش را به روزهداري بپردازد
ترغیب به ازدواج آسان و فراهم کردن مقدمات ازدواج براي افراد
-2 . وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی مِنْکُمْ وَ الصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُم …: مردان و زنان ***** 1- فروع کافی، جلد 5، صفحه 328 »
سفینۀ البحار، جلد 2، صفحه 183 . (صفحه 16 ) بیهمسر را همسر دهید و همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را
اگر فقیر و تنگدست باشند. وَ اَنْکِحوا: ازدواج کنید، به همسري دهید. اَنْکِحْ: ازدواج کن. اَیاما: مردان بیهمسر، زنان بیشوهر،
دختران و پسران مجرّد، جمعایم. صالِحینَ: شایستگان، نیکان، جمع صالح. عِباد: بندگان، بردگان، جمع عبد. اِماء: کنیزکان،
بردههاي زن، جمع اَمَۀ. آیه فوق علاوه بر اینکه به طور ضمنی هر فرد انسان را به نکاح و همسر گزینی ترغیب و توصیه میکند
افراد جامعه را نیز به یک امر بالاتر از این موظف میدارد و به آنان فرمان میدهد که تسهیلات لازم را در امر ازدواج
جوانانتان فراهم سازید. مسأله ازدواج و همسر گزینی را در جامعه گسترش دهید و از این طریق از شیوع فحشاء و فساد در
آنها را همسر دهید) با اینکه ازدواج یک امر اختیاري و بسته به میل طرفین است، مفهومش ) « اَنْکِحوا » . جامعه جلوگیري نمائید
این است که مقدمات ازدواج آنها را فراهم سازید، از طریق کمکهاي مالی در صورت نیاز، پیدا کردن همسر مناسب، تشویق
به (صفحه 17 ) مسأله ازدواج و بالاخره پا در میانی براي حل مشکلاتی که معمولًا در این موارد بدون وساطت دیگران انجام
پذیر نیست. بدون شکّ اصل تعاون اسلامی ایجاب میکند که مسلمانان در هر زمینه به یکدیگر کمک کنند ولی تصریح به
بهترین » : این امر در مورد ازدواج دلیل بر اهمیت ویژه آن است. چنانچه در حدیثی از امیرمؤمنان علی علیهالسلام میخوانیم
1) در حدیثی از امام کاظم ).« شفاعت آن است که میان دو نفر براي امر ازدواج میانجیگري کنی تا این امر به سامان برسد
سه طایفهاند که در روز قیامت در سایه عرش خداوند قرار دارند، روزي که ***** 1- وسایل الشیعه، » : علیهالسلام میخوانیم
جلد 14 ، صفحه 27 . (صفحه 18 ) سایهاي جز سایه او نیست: کسی که وسایل تجویز برادر مسلمانش را فراهم سازد و کسی که
1) و همچنین از ).« به هنگام نیاز به خدمت، خدمت کنندهاي براي او فراهم کند و کسی که اسرار برادر مسلمانش را پنهان دارد
هر گامی، انسان در این راه بردارد و هر کلمهاي بگوید، ثواب یک سال عبادت در نامه » : پیامبر صلی الله علیه و آله میخوانیم
مردان بدون همسر را زن بدهید زیرا با این کار خداوند اخلاق آنان را ***** » : 2) رسول خدا فرمودند ).« عمل او مینویسد
2- وسایل الشیعه، جلد 14 ، صفحه 27 . (صفحه 19 ) نیکو و روزيهاي آنها را زیاد . -1 وسایل الشیعه، جلد 14 ، صفحه 27
هر کس براي رضاي خدا ازدواج کند و براي رضاي خدا کسی » : 1) همچنین فرمودند ).« میکند و بر جوانمردي آنان میافزاید
هرکه مؤمن عزبی را زن دهد تا آن زن » : 2) و نیز فرمودند ).« را به ازدواج دیگري درآورد سزاوار ولایت و دوستی خداست
همدم و مایه پشت گرمی و آسایش او باشد خداوند حورالعین بهشتی به همسري او دهد و در آنجا با ***** 1- بحارالانوار،
2- المحجۀ البیضاء، جلد 3، صفحه 53 . (صفحه 20 ) هریک از اهل خانواده و دوستان ایمانیاش که . جلد 103 ، صفحه 222
بهترین وساطتها این است که در میان دو نفر در امر ازدواج » : 1) امام علی علیهالسلام میفرمایند ).« بخواهد همدم گرداند
2) بنابراین با استفاده از آیه مورد بحث و احادیث مربوطه نتیجه میگیریم که پیروان ) .« وساطت شود تا سر و سامان بگیرند
اسلام باید سعی کنند به سادگی و بدون تکلفّات و هزینههاي کمرشکن، آن را در جامعه عملی و برگزار کنند و رسمهاي
غیراسلامی را که مانع اجراي این امر مقدس در جامعه گردیده کنار بگذارند و تشویق در امر ازدواج مجردان و هرگونه
کمک ممکن به این امر باشند، مخصوصا اسلام در مورد فرزندان مسئولیت سنگینی بر دوش پدران افکنده و پدران و مادرانی
2- میزان الحکمۀ، جلد 5، صفحه 2254 . (صفحه 21 ) هستند . را که بیتفاوت ***** 1- میزان الحکمۀ، جلد 5، صفحه 2254
کسی که فرزندش به حد رشد میرسد و » : شریک جرم انحراف فرزندان شمرده چنانکه در حدیثی از پیامبر میخوانیم
امکانات تزویج او را داشته است و اقدام نمیکند و در نتیجه فرزند مرتکب گناهی شود این گناه بر هر دو نوشته میشود و وي
(1).« شریک گناه فرزند خواهد بود
ترك ازدواج به خاطر ترس از فقر و کیفر آن
اِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللّهُ مِنْ فَضْ لِهِ وَ اللّهُ واسِعٌ عَلیمٌ: اگر چنانچه فقیر و تنگدست باشند خداوند از فضل خود آنان را …»
1) اِنْ: اگر فقرا: ).« بینیاز میسازد، خداوند واسع و ***** 1- تفسیر مجمعالبیان، جلد 7، صفحه 140 . (صفحه 22 ) آگاه است
نیازمندان فَضْل: کرم، فزونی، برتري یَکُونُوا: باشند، خواهند بود واسع، وسعت دهنده، گشایشگر عَلیم: دانا یُغنی: غنی میکند،
ازدواج در اصل یک عمل مستحب مؤکد است و اما اگر کسی در اثر نداشتن همسر مرتکب گناه گردد در » . بینیاز میسازد
-1 ***** (2).« این صورت واجب است زن بگیرد و خود را از ارتکاب به حرام و از تحمل ناراحتیهاي جنسی نجات دهد
33 / نور. (صفحه 23 ) از آنجا که بسیاري از مردان و زنان براي فرار از زیر بار مسئولیت الهی و انسانی، عذرهایی از جمله
نمیتواند مانع راه ازدواج گردد بلکه چه « فقر » نداشتن امکانات مالی را بیان میکنند در آیه فوق صریحا گفته شده است که
بسا ازدواج سبب غنا و بینیازي میشود دلیل آن هم با دقت روشن میشود، زیرا انسان تا مجرد است احساس مسئولیت
نمیکند نه ابتکار و نیرو و استعداد خود را به اندازه کافی براي کسب درآمد مشروع بسیج میکند نه به هنگامی که درآمدي
پیدا کرد در حفظ و باروري آن میکوشد. اما بعد از ازدواج شخصیت انسان اجتماعی میشود و خود را شدیدا مسئول حفظ
همسر و آبروي خانواده و تأمین وسایل زندگی فرزندان آینده میبیند، به همین دلیل در حفظ درآمدهاي خود و صرفهجویی
آن، تلاش میکند. بیجهت نیست که در حدیثی از امام صادق علیهالسلام میخوانیم: ***** 1- توضیح المسائل، مسأله
هر کس از بیم تنگدستی ازدواج نکند از » : 1) و پیامبر اکرم میفرمایند ).« روزي همراه همسر و فرزند است » ( 2452 . (صفحه 24
مردي خدمت حضرتش رسید و از تهی دستی و نیازمندي شکایت » : 2) و در حدیث دیگري از پیامبر میخوانیم ).« ما نیست
3) و در حدیث ).« ازدواج کن، او هم ازدواج کرد و گشایش درکار او پیدا شد » : کرد و پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود
کسی که ازدواج را از ترس فقر ترك کند گمان بد به خدا برده است زیرا » : دیگري از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله داریم
3- وسائل الشیعه، جلد 14 ، صفحه . 2- میزان الحکمۀ، جلد 5، صفحه 2252 . -1 تفسیر نورالثقلین، جلد 3، صفحه 595 *****
1). پیامبر اکرم ) « اگر آنها فقیر باشند خداوند آنها را از فضل خود بینیاز میسازد » : 25 . (صفحه 25 ) خداوند متعال میفرماید
2). از ) « شرورترین افراد شما مجردها هستند و چنین اشخاصی برادران شیطان هستند » : در مورد تقبیح ترك ازدواج میفرماید
این احادیث استفاده میشود که ترك کننده ازدواج شخص بدبین، عقدهاي و همکار شیطان و گرفتار گناهان است. البته باید
به این نکته نیز توجه شود که این قسمت از آیه وظیفه افرادي را بیان میکند که زمینه و امکانات اولیه ازدواج را در حداقل
آن، دارا میباشند و به علت فقر و بیچیزي از تأمین زندگی آینده نگرانند و امّا اگر زمینه و امکانات اولیه ازدواج را فاقد
. 2- جامع الاخبار، صفحه 119 . باشند حکم آن در آیه زیر بیان میشود. ***** 1- وسائل الشیعه، جلد 14 ، صفحه 24
وَ لْیَسْتَعْفِفِ الَّذینَ لا یَجِدُونَ نِکاحاً حَتَّی یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ …: و آنها که وسیله ازدواج ندارند، باید عفت پیشه » ( (صفحه 26
1) اصل عفاف و صبر جنسی براي مرد و زن در تمام موارد و ).« کنند تا خداوند آنان را با فضل و کرم خویش بینیاز سازد
مواقع لازم و ضروري است، آنجا که انسان هیچ گونه وسیله و زمینه ازدواج در اختیار ندارد و فاقد امکانات اولیه ازدواج از
قبیل مهر و کابین، نفقه و هزینههاي لازم و امثال آن میباشد و یا موانع بازدارنده دیگري در میان وجود دارد و یا تاکنون کسی
33 / نور. (صفحه 27 ) ازدواج با او نگردیده است و به هر صورت از ازدواج کردن عاجز و ناتوان و محروم - آماده ***** 1
میباشد. اهمیت بیشتري دارد و در اینگونه موارد اسلام یک وظیفه به دولت و مسلمانان متمکّن دیگر متوجه میسازد که
تسهیلات ازدواج این افراد را فراهم سازند و یک تذکر نیز به خود این افراد میدهد که عدم تمکّن از همسر گزینی هیچ گونه
مجوّز فحشاء و بیبند و باري و اشباع غریزه جنسی از طریق غیرمشروع نیست و اینگونه افراد باید عفاف و صبر جنسی را پیشه
خود سازند و از هرگونه گناه و آلودگی جنسی، خود را پاك، پاکدامن و مصون نگه بدارند، گرچه آزمایش بسیار سخت و
دشوار است ولی خداوند به تدریج در نجات به روي آنها میگشاید و وسایل و امکانات لازم ازدواج را براي آنها فراهم
میسازد. وَ لْیَسْتَعْفِفْ: باید عفاف بجوید. باید شرم و حیا کند. (صفحه 28 ) اَلَّذینَ: کسانی که، جمع اَلَّذي. یَجِ دُونَ: پیدا
میکنند، مییابند. لا یَجِدُونَ: نمییابند. نِکاح: همسر گزینی، ازدواج حَتّی: تا. یُغْنی: غنی میکند، بینیاز میسازد پیامبر اکرم
اي جوانان، هر کس توانایی دارد ازدواج کند، زیرا ازدواج سبب » : راه حفظ و پاکدامنی و عفت را اینگونه بیان فرمودهاند
میشود از نوامیس مردم چشم فرو بندد و دامان خویش را از آلودگی به بیعفتی حفظ کند و هر کس که توانایی ازدواج
-1 اصول کافی، جلد 2، صفحه ***** (1).« ندارد روزه بگیرد، زیرا روزه یکی از راههاي مهار طغیان شهوت جنسی است
هرگاه خداوند براي بندهاش خیر و خوبی بخواهد به او توفیق میدهد تا در برابر » : 79 . (صفحه 29 ) امام علی میفرمایند
(1).« خواستههاي شکم و شهوت خود عفیف باشد
ترك ازدواج در ادیان دیگر
فَنادَتْهُ الْمَلائِکَ ۀُ وَ هُوَ قائِمٌ یُ َ ص لِّی فِی الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُكَ بِیَحْیی مُ َ ص دِّقاً بِکَلِمَۀٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَیِّداً وَ حَصُ وراً وَ نَبِیا مِنَ »
بشارت « یحیی » الصَّالِحینَ: و هنگامی که او در محراب ایستاده، مشغول نیایش بود، فرشتگان او را صدا زدند که: خدا تو را به
میدهد، (کسی) که کلمه خدا (مسیح) را تصدیق میکند و رهبر خواهد بود و از هوسهاي سرکش برکنار و پیامبري از
به « حَصْر » از « حَصُور » 39 / آل عمران. (صفحه 30 ) واژه -2 . 1- غرر الحکم، جلد 3، صفحه 167 ***** ( صالحان است.( 2
معنی حبس گرفته شده، در اینجا به معنی کسی است که خود را از هوي و هوس، منع کرده است، این واژگان به معنی کسی
به معنی ترك « حَصُ ورا » که خودداري از ازدواج میکند، نیز آمده است. نخستین سؤالی که در اینجا پیش میآید که اگر
آمده است. در پاسخ باید گفت: اولًا « یَحْیی » کننده ازدواج باشد، آیا این عمل براي انسان امتیازي محسوب میشود که درباره
در آیه ترك کننده ازدواج است در دست نیست و هیچ بعید نیست که « حَصُور » هیچ گونه دلیل قاطعی بر اینکه منظور از
حصور در آیه به معنی ترك کننده شهوات و هوسها و دنیاپرستی و صفتی همانند زهد بوده باشد. ثانیا: یحیی نیز همانند
عیسی بر اثر شرایط خاص زندگی و اجبار به سفرهاي متعدّد براي تبلیغ آئین خدا ناچار به مجرّد زیستن بوده است. و این یک
قانون کلّی براي همه نمیتواند باشد و اگر خداوند او را به این صفت (صفحه 31 ) میستاید به خاطر این است که او بر اثر
شرایطی خاص ازدواج نکرد ولی در عین حال توانست خود را از گناه حفظ کند و به هیچ وجه آلوده نشود، به طور کلی
قانون ازدواج یک قانون فطري است و در هیچ آئینی ممکن نیست حکمی برخلاف این قانون فطري، تشریع گردد. بنابراین نه
در قانون اسلام و نه در هیچ آئین دیگري ترك ازدواج کار خوبی نبوده است.
هدف از ازدواج سکونت و آرامش است
وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَۀً إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ: و از »
نشانههاي او اینکه همسرانی از جنس خود شما براي شما آفرید تا در کنار آنها آرامش یابید و در میانتان مودّت و رحمت قرار
1) (صفحه 32 ) آیات: نشانهها خلَقَ: خلق کرد، آفرید اَزْواجا: ).« داد، در این نشانههایی است براي گروهی که تفکّر میکنند
همسر تَسْکُنُوا: آرامش باطن و انس بگیرند جَعَلَ: قرار داد مَوَدَّة: دوستی رَحْمَۀ: مهربانی یَتَفَکَّرُون: میاندیشند، تفکر میکنند
دیگر از نشانههاي خدا این است که از جنس خودتان همسرانی براي شما آفرید تا در کنار آنها » : خداوند در این آیه میفرماید
21 / روم. - و از آنجا که ادامه این پیوند در میان همسران خصوصا و در میان همه انسانها عموما، ***** 1 « آرامش یابید
و در میان شما مودت و رحمت قرار » : (صفحه 33 ) نیاز به یک جاذبه و کشش قلبی و روحانی دارد به دنبال آن اضافه میکند
مسائل « لِتَسْکُنُوا » جالب اینکه قرآن در این آیه هدف ازدواج را سکونت و آرامش قرار داده است و با تعبیر پرمعنی .« داد
بسیاري را بیان کرده است و نظیر این تعبیر در آیه 189 سوره اعراف نیز آمده است. به راستی وجود همسران با این ویژگیها
براي انسانها که مایه آرامش زندگی آنها است یکی از مواهب بزرگ الهی محسوب میشود، این آرامش از اینجا ناشی
میشود که این دو جنس مکمّل یکدیگر و مایه شکوفایی و نشاط و پرورش یکدیگر میباشند به طوري که هریک بدون
دیگري ناقص است و طبیعی است که میان یک موجود و مکمل وجود او چنین جاذبه نیرومندي وجود داشته است و همچنین
این آرامش و سکوت هم از نظر جسمی است و هم از نظر روحی، هم از جنبه فردي و هم اجتماعی. هنگامی که انسان از
مرحله تجرّد گام به مرحله زندگی میگذارد شخصیت (صفحه 34 ) تازهاي در خود مییابد و احساس مسئولیت بیشتر میکند
در حقیقت ملاط و چسب مصالح ، « رحمت » و « مودّت » و این است معنی احساس آرامش در سایه ازدواج. و اما مسأله
ساختمانی جامعه انسانی است چراکه جامعه از فرد فرد انسانها تشکیل شده، اگر این افراد پراکنده و آن اجزاء مختلف با هم
ممکن است از جهات مختلف باشد. 1 « رحمت » و « مودّت » ارتباط و پیوند پیدا کنند جامعهاي به وجود نخواهد آمد. فرق میان
انگیزه ارتباط در آغاز کار است، اما در پایان یکی از دو همسر ممکن است ضعیف و ناتوان گردد و قادر بر خدمتی « مودّت »
در مورد بزرگترها است که میتوانند نسبت به هم خدمت (صفحه 35 ) کنند « مودّت » جاي آن را میگیرد. 2 « رحمت » نباشد
غالبا جنبه متقابل دارد، امّا رحمت یک جانبه و ایثارگرانه « مودّت » پرورش مییابند. 3 « رحمت » اما کودکان و فرزندان در سایه
است، زیرا براي بقاء یک خانواده خدمات متقابل لازم است که سرچشمه آن مودت است و گاه خدمات بلا عوض که نیاز به
را میان دو همسر بیان میکند و اشاره دارد که خانواده بدون این « رحمت » و « مودّت » دارد. البته خداوند آیه « رحمت » ایثار و
دو اصل امکانپذیر نیست و از میان رفتن این دو پیوند و حتی ضعف و کمبود آن، مایه هزاران بدبختی، ناراحتی، اضطراب در
خانواده و جامعه است.