گروه نرم افزاری آسمان

مهریه



تفکر غلط در ارتباط با مهریّه
این تفکر غلط که: مهر را چه کسی داده و چه کسی گرفته، متأسفانه در جامعه جا افتاده است و خود توجیهی براي بالا بردن و
سرباز زدن از پرداخت مهریه گردیده است، روایاتی که ذکر شد براي از بین بردن این فکر غلط میباشد و هشداري است که
زوج هنگام پیمان زناشویی باید توجه به توان مالی خود نموده و خود را ملزم به پرداخت مهریه بداند و زوجه هم باید توجه به
توان مالی و پرداخت مهر از طرف زوج داشته باشد و یا آن را بعدا ببخشد. چه بسا بسیاري از نزاعها و اختلافات خانوادگی
همین زیادي مهر است، که از طرفی سطح توقع زنان بالا رفته و از طرفی سنگینی مهر یک فشار روحی براي مردان است و
گاهی تلاش میکنند با لطایف الحیل از پرداخت آن فرار کنند. در کتاب بهشت خانواده یکی از علل اختلافات زن و شوهر
دعاوي مالی شمرده شده، چنانکه مثلًا مهریه (صفحه 7) زیادي براي زن معین شده باشد و شوهر پشیمان گشته و هر روز
بهانهاي بگیرد و جر و بحثی درست کند تا زن را راضی نماید که مهریه خود را به نحوي کم کند یا نگیرد. ( 1) گاهی متأسفانه
این اختلافات منجر به از هم پاشیدن شدن کانون خانواده میگردد، همانطوري که در تحقیقات به دست آمده میخوانیم:
طلاق یا به سبب تقاضاي زن و یا به دلیل تمایل مرد به وقوع میپیوندد و علت عمده آن یا ترك انفاق (و مهر) و بدرفتاري و
ناهنجاري اخلاقی از سوي زوج است و یا عدم تمکین زن از شوهر و نداشتن توافق اخلاقی. در سال 1371 تعداد 18380
پرونده منجر به طلاق در دادگاههاي مدنی خاص مطرح بود که منجر به ***** 1- بهشت خانواده، نوشته دکتر سیّد جواد
مصطفوي، جلد 1، صفحه 362 . (صفحه 8) صدور حکم گردیده و دادگاههاي مستقل نیز به 3449 مورد درخواست طلاق
رسیدگی کرده و حکم دادهاند. ( 1) به هرحال مهر چه کم باشد و چه زیاد، شوهر نمیتواند از پرداخت آن سر باز زند. اگر
چنانچه به هر دلیلی توان پرداخت آن را نداشته باشد، طبق توافق میتواند به صورت قسطی پرداخت نماید، همانطور که در
( ماده ( 1083 ) قانون مدنی آورده است: (براي تأدیه تمام یا قسمتی از مهر میتوان مدت یا اقساطی قرار داد). ( 2
بخشیدن مهریه از طرف زن
آنچه بر نظام طبیعت و خانواده و زناشوئی حاکم است، عشق و محبت و ***** 1- کتاب نقد فصلنامه (حقوق زن)،
شماره 12 ، صفحه 75 : مؤسسه فرهنگی دانش واندیشه معاصر. 2- بررسی فقهی حقوق خانواده، صفحه 238 . (صفحه 9) اخلاق
میباشد و اگر روابط فردي و اجتماعی و زناشوئی رو به سردي گذاشت و محبت و اخلاق از میان رفت، آن گاه نوبت قانون
میشود که به قضاوت بنشیند. قانون آخرین وسیلهاي است که باید به آن رو آورد و متوسل شد، زن و شوهر همانطوري که با
عشق و علاقه اولین قدم پیوند مقدس ازدواج را برداشتند، شایسته است تا آخر از این رمز بقاء پیروي نمایند. مهر از شرایط عقد
نیست، بلکه بیشتر به عنوان هدیه و اعلام آمادگی براي آغاز یک زندگی شیرین و محبتآمیز است. بنابراین مهر بُعد مادي
ندارد. این زندگی شیرین با بخشیدن مهر از طرف زن به شوهر استمرار پیدا میکند. در فرهنگ دینی همانطور که بر پرداخت
مهر از طرف شوهر به زن در صورت تقاضا سفارش و تأکید شده از طرف دیگر هم به بخشیدن مهر از طرف زن توصیه
گردیده است. آن هم با رضایت و میل قلبی و به قصد قربت و به جهت حاکم نمودن روح گذشت و (صفحه 10 ) فداکاري در
زندگانی زناشوئی و وارسته نمودن زندگی از پیرایههاي مادي. زن اگر همه مهر یا هر مقدار از مهر را که مایل باشد، میتواند
ببخشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر زنی که مهریهاش را قبل از همبستر شدن به شوهرش ببخشد، خداوند به جاي
هر دیناري، ثواب آزاد کردن یک بنده برایش مینویسد. سؤال شد یا رسول اللّه اگر بعد از دخول بخشید چطور؟ حضرت
فرمود: این نشانه مودت و الفت است. ( 1) در این حدیث ملاحظه میشود، تفاوت است بین بخشیدن مهریه قبل از همبستر
شدن و بعد از آن. معمولًا مرد مؤمن بعد از عقد نگران پرداخت دین یعنی مهریه همسرش میباشد و یک نوع اضطراب دارد و
شاید با اطمینان کامل وارد بر ***** 1- مستدرك الوسائل، جلد 15 ، صفحه 81 . (صفحه 11 ) زندگی زناشوئی نشود، در این
موقع اگر زن مهر خود را نبخشد و شوهرش را از این دین رها نمود، در واقع ثواب آزاد کردن بنده را برده است. معصوم
علیهالسلام فرمود: خداوند، عذاب قبر را از سه دسته از زنان برداشته است و آنها را در قیامت با فاطمه علیهاالسلام دختر پیامبر
اکرم صلی الله علیه و آله محشور مینماید. 1 زنهایی که بر غیرت شوهر خود صبر کنند. 2 زنهایی که بر سوء خلق و رفتار
شوهر خود صبر کنند. 3 زنهایی که مهر خود را ببخشند. خداوند بر هر یک از آنها ثواب هزار شهید عطاء میکند و
مینویسد براي هر یک از آنها عبادت سالی را. ( 1) در آیه 4 سوره نساء پس از آن که توصیه شده است که مهر زنها را
فَاِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ » : شیرین ***** 1- وسائل الشیعه، جلد 15 ، صفحه 37 . (صفحه 12 ) و با رغبت به آنها بدهید، فرموده
پس اگر زنان از طیب خاطر مهر خود را به شما بخشیدند پس بخورید آن را سازگار و گوارا. .« مِنْهُ نَفْسا فَکُلُوهُ هَنیآئا مَرآیئا
آیه فوق علاوه بر اینکه یک نوع تشویق ضمنی زنان بر بخشیدن مهر خود میباشد، اشاره بر رضایت قلبی آنها بر بخشیدن مهر
خود است، یعنی بخشیدن مهر یا قسمتی از آن نباید از روي اکراه و اجبار و حتی مکر و خدعه باشد. علامه طباطبایی (ره) در
تصرف در مهریه را به طیب نفس زن مشروط نمود، هم تأکید جمله قبل است که مشتمل بر اصل » : ذیل آیه فوق فرموده است
حکم وصفی است نه تکلیفی. یعنی معنی بخورید، این است که خوردن آن جایز و « بخورید » حکم بود و هم میفهماند حکم
حلال است، نه اینکه بخواهد بفهماند خوردن مال همسر واجب است. کلمه (هنیئا) صفت مشبه از ماده (هناء) است و ماده هناء
1) گروهی از مفسرین کلمه (مِنْه) را در آیه فوق ) .« به (صفحه 13 ) معنی آسان هضم شدن غذا و نیز به معنی قبول طبع است
(مِنْ بَعْضِه) گرفته و فرمودهاند، اگر قسمتی از مهر خود را بخشید، با گوارا بخورید. از این مطلب استفاده نمودهاند که زن مهر
خود را ببخشد. ( 2) اما اکثر مفسرین کلمه (مِنْه) را جنس گرفتهاند، از بیان مهر، یعنی اگر از آن مهر به شما چیزي بخشیدن،
2): تفسیر ) - 1): تفسیر المیزان، جلد 4، صفحه 269 (ترجمه فارسی). 2 ) -1 ***** ( گوارا بخورید و (مِنْ بَعْضِه) نمیباشد. ( 3
3): تفسیر البتیان، جلد 3، صفحه 109 و تفسیر کنز الدقائق، جلد 3، صفحه 324 و تفسیر ) -3 . رهنما، جلد 3، صفحه 282
الوجیز، جلد 1، صفحه 296 . (صفحه 14 ) به نظر میرسد از باب اینکه زن مالک تمام مهر خود میباشد، پس میتواند تمام
مهر یا قسمتی از آن را ببخشد و محدودیتی نداشته باشد. پس قول اکثر که قول دوم است بیشتر مورد قبول میباشد. نکات
1) با استفاده ) « وَ آتُوا النِّساءَ صَ دُقاتِهِنَّ نِحْلَۀً فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنیئاً مَریئاً » کوتاه از آیات مربوط به مهریه
از تفسیر راهنما نکاتی چند از آیه شریفه فوق قابل بهرهبرداري میباشد که ذیلًا به آنها اشاره میشود: 1 وجوب پرداخت
مهریه زنان. (وَ آتُوا) 2 زنان مالک مهر خویش میباشند. (صَ دُقاتِهِنَّ) 3 استقلال مالی زنان در نظام خانواده. (صَ دُقاتِهِنَّ)
4 لزوم پرداخت مهریه به خودِ زن نه به دیگران. (وَ آتُوا النِّساءَ صَ دُقاتِهِنَّ) 5 مهریه ( 4 / نساء. (صفحه 15 :(1) -1 *****
هدیهاي براي زن است. (صَ دُقاتِهِنَّ نِحْلَۀً) 6 مهریه هدیهاي است بدون عوض. (صَ دُقاتِهِنَّ نِحْلَۀً) 7 مهریه باید بدون منت و
شیرین به زن پرداخت شود. (صَ دُقاتِهِنَّ نِحْلَۀً) 8 منع از حبس مهر توسط شوهر. (وَ آتُوا النِّساءَ صَ دُقاتِهِنَّ) 9 زن میتواند مهریه
خود را ببخشد. (فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً) 10 بخشش مهر از طرف زن باید با طیب نفس باشد. (نَفْساً) 11 حرمت
تصرف مردان در مهر زنان بدون رضایت آنها. (فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً) 12 حلال و گوارا بودن خوردن مهر زن براي
13 تعیین مهریه در عقد نکاح. (صَ دُقاتِهِنَّ) 14 شوهر مجاز به ( شوهر در صورتی که آن را ببخشد. (هَنیئاً مَریئاً) (صفحه 16
استفاده از دارایی زن است، در صورت رضایت زن. (نَفْسا) 15 تصرف ولی زن در مهریه او بدون رضایت زن. وَ إِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ
مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَ قَدْ فَرَضْ تُمْ لَهُنَّ فَریضَۀً فَنِصْفُ ما فَرَضْ تُمْ إِلَّا أَنْ یَعْفُونَ أَوْ یَعْفُوَا الَّذي بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکاحِ وَ أَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ
لِلتَّقْوي وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ ( 1) از این آیه شریفه نکاتی قابل استفاده است که به دنبال آیه قبل
( 237 / بقره. (صفحه 17 :(1) - ذکر میشود. 16 - وجوب پرداخت نصف مهر در صورت طلاق قبل از دخول (وَ اِنْ ***** 1
طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ، … فَنِصْفُ ما فَرَضْ تُمْ). 17 عدم وجوب تعیین مهر. 18 طلاق زنان به دست شوهران میباشد.
(وَ إِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ) 19 مهریه دَینی است براي زنان و برعهده مردان (لَهُنَّ فَریضَۀً) 20 سقوط مهریه در صورت عفو زن. (إِلَّا أَنْ
یَعْفُونَ). 21 سقوط مهریه در صورت عفو ولی زن. (أَوْ یَعْفُوَا الَّذي بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکاحِ)، اگر الذي را ولی زن بگیریم. 22 اختیار
ازدواج زن به دست ولی شرعی اوست. (الَّذي بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکاحِ) 23 توصیه به پرداخت مهریه کامل در صورت طلاق قبل از
دخول، به خصوص اگر قبلاً مهریه کامل به زن داده شده باشد و این به تقوي نزدیکتر است. (ِ وَ أَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوي).
24 عفو مهریه توسط زن نزدیک به تقوي است. (ِ وَ أَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوي) 25 ارزشمندي استحباب گذشت ( (صفحه 18
انسان از حق خود. 26 گذشت انسان از حق خود، راهی نزدیک براي رسیدن به تقوي است. 27 ولی زن مطلقه قبل از دخول
میتواند از نصف مهر صرفنظر کند. 28 گذشت مالی در مسائل خانواده راهی مناسب، براي رسیدن به تقوي میباشد. 29
طلاق و مشکلات خانوادگی نباید موجب فراموشی ارزشها و فضیلتها شود. (وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ). 30 بینایی گسترده و
عمیق خداوند بر اعمال انسانها. (إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ). 31 توجه به نظارت خداوند زمینه ساز عمل به احکام الهی (به
خصوص در (صفحه 19 ) مسائل زناشوئی) موجب تقوي و پرهیز از خطا میباشد. 32 اگر در مسائل خانوادگی ناحقی شود،
خداوند بینا است.
حکم ازدواج با غیر مسلمان
حکم ازدواج با زنان غیرمسلمان (اهل کتاب)
طَعامُ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ حِلٌّ لَکُمْ وَ طَعامُکُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ …»
قَبْلِکُمْ إِذا آتَیْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِ نینَ غَیْرَ مُسافِحینَ وَ لا مُتَّخِ ذي أَخْدانٍ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِالْإیمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ
مِنَ الْخاسِرینَ: … طعام اهل کتاب براي شما و طعام شما براي آنها حلال است و نیز حلال شد نکاح و ازدواج زنان پارساي
مؤمنه و زنان پارساي اهل کتاب در صورتی که شما اجرت و مهر آنها را بپردازید و آنها هم زناکار نباشند و رفیق و دوست
1) آیه ) .« نگیرند و هرکس به دین اسلام کافر شود عمل (صفحه 20 ) خود را تباه کرده و در آخرت از زیانکاران خواهد بود
فوق بعد از بیان حلال بودن طعام اهل کتاب، درباره ازدواج با زنان پاکدامن از مسلمانان و اهل کتاب سخن میگوید و
زنان پاکدامن از مسلمانان و از اهل کتاب براي شما حلال هستند و میتوانید با آنها ازدواج کنید به شرط آنکه » : میفرماید
.« مهر آنها را بپردازید و از طریق ازدواج مشروع باشد نه به صورت زناي آشکار و نه به صورت دوست پنهانی انتخاب کردن
5 / مائده. (صفحه 21 ) ازدواج مسلمانان با غیر - در حقیقت این قسمت از آیه نیز محدودیتهایی را که در مورد ***** 1
مسلمانان بوده تقلیل میدهد و ازدواج آنها را با زنان اهل کتاب با شرایطی تجویز مینماید. امّا اینکه آیا ازدواج با اهل کتاب
به هر صورت، خواه ازدواج دائم باشد یا موقّت، مجاز است و یا منحصرا ازدواج موقت جایز است در میان فقهاي اسلام
به شرط اینکه اجر و مهر آنها را » : اختلاف نظر است. قرائنی در این آیه وجود دارد که نشان میدهد نخست اینکه میفرماید
گفته میشود ولی بیشتر « مهر ازدواج موقت » و هم در مورد « مهر عقد دائم » هم در مورد « اجر » درست است که کلمه « بپردازید
به شرط اینکه از راه زنا و ) « غَیْرَ مُسافِحینَ وَ لا مُتَّخِ ذي أَخْدانٍ » در مورد ازدواج موقّت ذکر میشود. و دیگر اینکه تعبیر به
گرفتن دوست پنهان نامشروع وارد نشوید)، نیز با ازدواج موقت مناسبتر است چه اینکه ازدواج دائم هیچگونه شباهتی با
مسأله زنا یا دوست پنهانی نامشروع ندارد، که از آن نهی شود ولی گاهی افراد (صفحه 22 ) نادان و بیخبر ازدواج موقت را با
زنا یا انتخاب دوست پنهانی اشتباه میکنند. ذکر این نکته نیز لازم است که در مورد طعام اهل کتاب، هم اجازه داده شده که
از طعام آنها بخورند با شرایطی و هم به آنها اطعام شود اما در مورد ازدواج، تنها گرفتن زن از آنان تجویز شده ولی زنان
مسلمان به هیچ وجه مجاز نیستند که با مردان اهل کتاب ازدواج کنند و فلسفه آن ناگفته پیدا است زیرا زنان به خاطر اینکه
عواطف رقیقتري دارند زودتر ممکن است عقیده همسران خود را بپذیرند تا مردان! و از آنجا که تسهیلات فوق درباره
معاشرت با اهل کتاب و ازدواج با زنان آنها ممکن است مورد سوء استفاده قرار گیرد و آگاهانه یا غیر آگاهانه به سوي آنها
کسی که نسبت به دین اسلام کافر شود و راه مؤمنان را رها » : کشیده شوند در پایان آیه به مسلمانان هشدار میدهد میگوید
و اشاره .« کرده، در راه کافران (صفحه 23 ) قرار گیرد، اعمال او تباه میشود و در آخرت در زمره زیانکاران خواهد بود
میکند به اینکه تسهیلات مزبور علاوه بر اینکه گشایشی در زندگی شما ایجاد کند باید باعث نفوذ و توسعه اسلام در میان
بیگانگان گردد، نه اینکه شما تحت تأثیر آنها قرار گیرید و دست از آئین خود بردارید که در این صورت مجازات شما بسیار
سنگین و سخت خواهدبود.
حکم ازدواج با مشرکان
وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَۀٌ مُؤْمِنَۀٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَۀٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ …: با زنان مشرك ازدواج نکنید مگر آنکه »
ایمان بیاورند و البته کنیزي باایمان از زنی آزاد و مشرك بهتر است هرچند از مال و جمالش به شگفت آئید و به مردان
مشرك زن ندهید تا ایمان بیاورند و همانا بنده مؤمن بسی بهتر از مردي آزاد و مشرك است هرچند [از مال و جاه او به
که مرد شجاعی بود از طرف پیامبر اکرم « مرثد » 1) (صفحه 24 ) این آیه زمانی نازل شد که شخصی بنام ) .«… شگفت آئید
صلی الله علیه و آله مأمور شد که از مدینه به مکّه برود و جمعی از مسلمانان را که آنجا بودند با خود بیاورد وي به قصد انجام
برخورد نمود و آن زن او را مانند گذشته « عناق » فرمان رسول خدا صلی الله علیه و آله وارد مکّه شد در آنجا با زنی زیبا بنام
گفت: « مرثد » که دیگر مسلمان شده بود تسلیم خواسته او نشد، آن زن تقاضاي ازدواج نمود « مرثد » به گناه دعوت کرد، اما
این امر موکول به اجازه پیامبر صلی الله علیه و آله است. او پساز انجام مأموریت خود به مدینه بازگشت و جریان را به اطّلاع
221 / بقره. (صفحه 25 ) رساند، این آیه نازل شد و بیان داشت که زنان مشرك و - پیغمبر صلی الله علیه و آله ***** 1
بتپرست شایسته همسري و ازدواج با مردان مسلمان نیستند. اسلام به خاطر اهمیتی که به زندگی زناشویی میدهد و به خاطر
آثار قطعی وراثت و به خاطر تأثیر محیط تربیتی خانواده در سرنوشت فرزندان، براي انتخاب همسر شرایط گوناگونی قائل شده
است و از آنجا که زن مشرك شایسته همسري مسلمان نیست و بر فرض که براي همسري انتخاب شود فرزندان او روحیه و
صفات وي را به حکم وراثت کسب میکنند و پس از تولّد نیز اگر در دامن او تربیت شوند سرنوشت شومی خواهند داشت
لذا قرآن در این آیه از ازدواج با زنان مشرك و بتپرست نهی فرموده، از این گذشته مشرکان که افراد از اسلام محسوب
میشوند اگر از طریق ازدواج به خانههاي مسلمانان راه پیدا کنند، جامعه اسلامی گرفتار هرج و مرج و دشمنان داخلی شده و
صفوف از یکدیگر مشخص نخواهد شد، آنان را هم پایه یک کنیز باایمان نیز نداشته است ولی راه را به روي آنان نیز نبسته
اگر ایمان بیاورند شایسته ازدواج » : است و براي اینکه احیانا از علاقه جنسی آنها براي نجات استفاده کرده باشد، میگوید
همچنین همانگونه که از ازدواج مردان مؤمن با زنان مشرك در صدر آیه نهی شده است. (صفحه 26 ) از زن « خواهند بود
دادن به مردان کافر و مشرك هم نهی کرده و نیز همانگونه که کنیزکان مؤمن از زنان آزاده کافر اگرچه داراي جمال و
جلال باشند بالاتر و از براي ازدواج شایستهترند، بردگان، غلامان باایمان از مردان زیبا و به ظاهر با شخصیت اما کافر، برتر و
شایستهترند، البته ازدواج زنان مؤمن با مردان کافر هم تا وقتی که مشرك هستند ممنوع میباشد و هنگامی که قبول ایمان
( مشرکان شما را به آتش جهنم (صفحه 27 » : نمودند ازدواج با آنان هیچگونه مانعی ندارد. در ادامه آیه خداوند میفرماید
در این جمله علّت تحریم ازدواج افراد باایمان با .« میخوانند و خداوند به بهشت و مغفرت خود خواند از راه لطف و عنایت
مردان و زنان مشرك بیان شده است و آن اینکه: مشرکان، معاشران خود را، به خصوص اگر معاشرت از نظر زناشویی باشد
که شدت تأثیر آن بیشتر و عمیقتر است، به طرف بتپرستی و روحیات ناپسند دعوت میکنند که سرانجامش، آتش قهر
خداست. در حالی که مؤمنان به خاطر ایمان و صفات عالی انسانی که از ایمان سرچشمه میگیرد، معاشران خود را به ایمان و
فضیلت دعوت میکنند که سرانجامش بهشت و مغفرت و آمرزش خدا است. و اما مشرکان چه کسانی هستند؟ این کلمه در
قرآن بیشتر به بتپرستان اطلاق میشود و از همین جهت است که در بسیاري از آیات قرآن مشرکان در مقابل اهل کتاب
( (یهود، نصاري، مجوس) قرار داده شدهاند. (صفحه 28
حکم ازدواج با گروه هاي خاص
حکم ازدواج با زانی و زانیه
الزَّانی لا یَنْکِ حُ إِلاَّ زانِیَۀً أَوْ مُشْرِکَۀً وَ الزَّانِیَۀُ لا یَنْکِحُها إِلَّا زانٍ أَوْ مُشْرِكٌ وَ حُرِّمَ ذلِکَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ: مرد زناکار جز با زن »
زناکار یا مشرك ازدواج نمیکند و زن زناکار را جز مرد زناکار یا مشرك به ازدواج خود در نمیآورد و این کار بر مؤمنان
1) این جمله بیان یک حکم شرعی و الهی است مخصوصا میخواهد مسلمانان را از ازدواج با افراد زناکار ) .« تحریم شده است
بازدارد چرا که بیماريهاي اخلاقی همچون بیمايهاي جسمی غالبا واگیردار است و از این گذشته این کار یک نوع ننگ و
3 / نور. (صفحه - عار براي افراد پاك محسوب میشود به علاوه فرزندانی که در چنین دامانهاي لکّه دار و شوم و ***** 1
29 ) مشکوکی پرورش مییابند، سرنوشت مبهمی دارند. روي این جهات اسلام این کار را منع کرده است و شاهد این تفسیر
است که در آن تعبیر به تحریم شده است و شاهد دیگر روایاتی است که از امام باقر و امام « وَ حُرِّمَ ذلِکَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ » جمله
این آیه در مورد مردان و زنانی است که در عصر رسول خدا آلوده زنا بودند، خداوند مسلمانان » : صادق علیهالسلام میخوانیم
را از ازدواج با آنها نهی کرد و هماکنون نیز مردم مشمول این حکمند، هر کسی مشهور به این عمل شود و حد الهی بر او
در واقع براي « زانیان » بر « مشرکان » 1) ضمنا باید توجه داشت که عطف ) .« جاري شود، با او ازدواج نکنید تا توبهاش ثابت شود
است « شرك » همطراز گناه « زنا » بیان ***** 1- مجمعالبیان، ذیل آیه مورد بحث. (صفحه 30 ) اهمیت مطالب است یعنی گناه
شخص زناکار در آن لحظهاي که مرتکب این عمل میشود از ایمان بازداشته میشود و » : پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود
1) ظاهر آیه فوق تحریم ازدواج با زانی و زانیه است. البته این حکم در روایات اسلامی مقیّد به مردان و زنانی ) .« مؤمن نیست
شدهاست که مشهور به این عمل بوده و توبه نکردهاند، بنابراین اگر مشهور به این عمل نباشند، یا از اعمال گذشته خود
کنارهگیري کنند و تصمیم بر پاکی و عفّت گرفته و اثر توبه خود را عملًا نشان دادهاند، ازدواج با آنها شرعا بی مانع است. در
. از ***** 1- نورالثقلین، جلد 3، صفحه 26 « زراره » حدیث معتبري از امام صادق علیهالسلام میخوانیم که: فقیه معروف
این آیه اشاره به » : امام علیهالسلام فرمود «؟ تفسیر آیه "الزَّانی لا یَنْکِحُ إِلَّا زانِیَۀً … " چیست » : (صفحه 31 ) آن حضرت پرسید
زنان و مردانی است که مشهور به زنا بوده و به این عمل زشت شناخته شده بودند و امروز نیز چنین است، کسی که حد زنا بر
(1) .« او اجرا شود، یا مشهور به این عمل شنیع گردد، سزاوار نیست احدي با او ازدواج کند، تا توبه او ظاهر و شناخته گردد
حرام کرد خدا زنا را براي اینکه در زنا فسادهایی است از جمله » : همچنین از حضرت رضا علیهالسلام آمده است که فرمودند
، -1 وسائل الشیعه، جلد 14 ***** .(2) « کشتن نفس، از بین رفتن نسب و تربیت نشدن اطفال و از بین رفتن میراث و غیر
2- وسائل الشیعه، صفحه 15 ، باب 1. (صفحه 32 ) آنچه در آیه فوق در مورد حد زنا آمده است یک حکم . صفحه 335
است که حد آن با تحقق شرایط اعدام است و نیز « زناي محصن و محصنه » عمومی است که موارد استثنایی هم دارد ازجمله
حکم زنا با محارم، اعدام است و همچنین حکم زنا به عنف و جبر نیز اعدام است.
حکم ازدواج با زنان خبیثه
الْخَبیثاتُ لِلْخَبیثینَ وَ الْخَبیثُونَ لِلْخَبیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ أُولئِکَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا یَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَریمٌ: »
زنان خبیث و ناپاك از آن مردان خبیث و ناپاکند و مردان ناپاك نیز تعلق به زنان ناپاك دارند و زنان پاك براي مردان پاکند
و مردان پاك براي زنان پاك و اینان از نسبتهاي ناروایی که به آنها داده میشود، مبرّا هستند و براي آنها آمرزش (الهی) و
و « طَیِّباتُ » اشاره به زنان و مردان آلوده دامان است و به عکس « خَبیثُونَ » و « خَبیثاتُ » ( 1) (صفحه 33 ) .« روزي پرارزش است
اشاره به زنان و مردان پاکدامن میباشد. در حدیثی از امام باقر و امام صادق علیهمالسلام نقل شده است که: این آیه « طَیِّبُونَ »
میباشد زیرا گروهی بودند که تصمیم گرفتند با زنان آلوده ازدواج کنند، خداوند « الزَّانی لا یَنْکِحُ إِلَّا زانِیَۀً أَوْ مُشْرِکَۀً » همانند
26 / نور. (صفحه 34 ) همچنین در روایات میخوانیم -1 ***** (2) .« آنها را از این کار نهی کرد و این عمل را ناپسند شمرد
میکردند که با جواب منفی رو به رو میشدند و این نشان میدهد که « خبیثه » که یاران امامان، گاه سؤال از ازدواج با زنان
اشاره به زنان ناپاك است و منظور از خبیث بودن این دسته از مردان و زنان یا طیب بودن آنها همان جنبههاي عفت و « خبیثه »
ناموسی را شامل میشود. به همین دلیل این آیه اشاره به یک حکم شرعی میباشد که ازدواج با زنان آلوده و ناپاك و
ازدواج با مردان آلوده و ناپاك حداقل در مواردي که مشهور و معروف به عمل منافی عفت هستند ممنوع است. در اینجا
سؤالی مطرح است و آن اینکه در طول تاریخ یا در محیط زندگی خود گاه مواردي را میبینیم که با این قانون هماهنگ
1) و در ) « همسر نوح و همسر لوط زنان بدي بودند و به آنها خیانت کردند » ، نیستند، به عنوان مثال در خود قرآن آمده که
-1 مجمع ***** (1) .« همسر فرعون از زنان باایمان و پاکدامنی بود که گرفتار چنگال آن طاغوت بیایمان گشته بود » مقابل
10 / تحریم. (صفحه 35 ) در پاسخ علاوه بر اینکه هر قانون کلّی استثناهایی دارد باید به دو - البیان، ذیل آیه مورد بحث. 2
« طیّب » همان آلودگی به اعمال منافی عفّت است و « خبائث » نکته توجّه داشت: 1 در تفسیر آیه گفته شد که منظور اصلی از
بودن نقطه مقابل آن میباشد، به این ترتیب پاسخ سؤال روشن میشود، زیرا هیچ یک از همسران پیامبران و امامان به طور قطع
در داستان نوح و لوط، جاسوسی کردن به نفع کفّار است نه خیانت « خیانت » انحراف و آلودگی جنسی نداشتند و منظور از
11 / تحریم. (صفحه 36 ) بیایمان - ناموسی، 2 - از این گذشته همسران پیامبران و امامان در آغاز کار حتّی کافر و ***** 1
هم نبودند و گاه بعد از نبوّت به گمراهی کشیده میشدند که مسلما آنها نیز روابط خود را مانند سابق با آنها ادامه نمیدادند.
همانگونه که همسر فرعون در آغاز کار با فرعون ازدواج کرد، بعدا که موسی مبعوث شد، ایمان آورد و چارهاي جز ادامه
زندگی توأم با مبارزه نداشت، مبارزهاي که سرانجامش شهادت این زن باایمان بود.