گروه نرم افزاری آسمان

حکم ازدواج با دختران یتیم



وَ اِنْ خِفْتُمْ اَلاّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتامی فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ …: اگر میترسید که درباره یتیمان »
3 / نساء. -1 ***** (1) .«… رعایت عدالت نکنید از زنان آن کس را که برایتان پاکیزه است دو یا سه یا چهار بگیرید
اگر میترسید به هنگام ازدواج با » : (صفحه 37 ) خداوند در این آیه به حفظ حقوق زوجیت یتیمان اشاره کرده میفرماید
دختران یتیم رعایت حقوق و عدالت را درباره حقوق زوجیت و اموال آنان ننمائید از ازدواج با آنها چشم بپوشید و به سراغ
از جمله شواهدي که تفسیر فوق را درباره آیه روشن میسازد آیه 127 از سوره نساء است که در آن .« زنان دیگر بروید
صریحا مسأله رعایت عدالت را درباره ازدواج با دختران یتیم ذکر کرده است. در این آیه هم، توصیه به عدالت رفتار کردن در
مورد ازدواج به دختران یتیم که اموال آنها را میگرفتند و نه با آنها ازدواج میکردند و نه اموال آنها را به خودشان میسپردند
( که بتوانند با دیگران ازدواج کنند و خداوند میفرماید: زشتی این عمل ظالمانه را آشکار میسازد و هر گونه (صفحه 38
عمل نیکی درباره افراد ضعیف و دختران یتیم از شما سر بزند پاداش مناسبی خواهد داشت
حکم ازدواج با کنیزان
وَ مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ مِنْکُمْ طَوْلًا أَنْ یَنْکِ حَ الْمُحْ َ ص ناتِ الْمُؤْمِناتِ فَمِنْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ مِنْ فَتَیاتِکُمُ الْمُؤْمِناتِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإیمانِکُمْ »
بَعْضُ کُمْ مِنْ بَعْضٍ فَانْکِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَ آتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْ َ ص ناتٍ غَیْرَ مُسافِحاتٍ وَ لا مُتَّخِ ذاتِ أَخْدانٍ فَإِذا
أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَیْنَ بِفاحِشَ ۀٍ فَعَلَیْهِنَّ نِصْفُ ما عَلَی الْمُحْ َ ص ناتِ مِنَ الْعَذابِ ذلِکَ لِمَنْ خَشِیَ الْعَنَتَ مِنْکُمْ وَ أَنْ تَصْبِرُوا خَیْرٌ لَکُمْ وَ
اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ : و آنها که قدرت مالی و توانایی ازدواج با زنان "آزاد" پاکدامن باایمان ندارند میتوانند با زنان پاکدامن از
بردگان و کنیزان باایمان که در اختیار دارند ازدواج کنند، خدا آگاه به ایمان شماست و آنها را به اجازه صاحبان آنها ازدواج
نمایید و مهر آنها را به خودشان بدهید، مشروط بر اینکه پاکدامن باشند (صفحه 39 ) نه مرتکب زنا به طور آشکار شوند و نه
باشند و مرتکب عمل منافی عفت شوند نصف مجازات زنان آزاد را « شوهردار » دوست پنهانی بگیرند و در صورتی که
خواهند داشت، این اجازه (ازدواج با کنیزان) براي آنها است که (از نظر غریزه جنسی) شدیدا در زحمت باشند و اگر
1) این آیه شرایط ازدواج ) .« خودداري کنید براي شما بهتر است و صبر براي شما بهتر است و خداوند بخشنده و مهربان است
با کنیزان را بیان میکند، نخست میگوید کسانی که قدرت ندارند که با زنان آزاد ازدواج کنند میتوانند با کنیزانی ازدواج
کنند که مهر و سایر مخارج آنها معمولًا سبکتر و سهلتر است. البته منظور از ازدواج با کنیزان این نیست که صاحب کنیز با
25 / نساء. (صفحه 40 ) بلکه با شرایط خاصی میتواند همانند همسر با او رفتار نماید، بنابراین - کنیز ازدواج کند، ***** 1
استفاده میشود که باید حتما کنیز مسلمان باشد تا « مُؤْمِنات » منظور از ازدواج افراد غیر مالک با کنیز است. ضمنا از تعبیر به
بتوان با او ازدواج کرد و بنابراین با کنیزان اهل کتاب ازدواج صحیح نیست. جالب اینکه قرآن در این آیه از کنیزان تعبیر به
کرده است که معمولاً این تعبیر آمیخته با احترام خاصی در مورد زنان است و غالبا در مورد دختران جوان به کار « فَتَیات »
یعنی شما همه « بعضی از بعض دیگرید » : میرود. از آنجا که بعضی در مورد ازدواج با کنیزان کراهت داشتند قرآن میگوید
از یک پدر و مادر به وجود آمدهاید بنابراین نباید از ازدواج با کنیزان که از نظر انسانی با شما هیچگونه تفاوتی ندارند و از
این » نظر ارزش معنوي ارزش آنها مانند دیگران بسته به تقوي و پرهیزکاري آنان است، کراهت داشته باشید. (صفحه 41 ) ولی
و بدون اجازه او باطل است و تعبیر از مالک به اهل اشاره به این است که آنها نباید « ازدواج باید با اجازه مالک صورت گیرد
با کنیزان خود همچون یک متاع رفتار کنند بلکه باید همچون سرپرست یک خانواده نسبت به فرزندان و اهل خود، رفتاري
باید مهر متناسب و شایستهاي براي آنها قرار داد و آن را به خود آنان » : کاملًا انسانی داشته باشند. و همچنین قرآن میفرماید
به طور شایسته) برمیآید که نباید در تعیین مهر آنها، ظلم و ستمی بر آنان شود بلکه حق واقعی ) « بِالْمَعْرُوف » و از تعبیر « داد
آنها باید اداء گردد. و یکی دیگر از شرایط این ازدواج آن است که کنیزانی انتخاب شوند که مرتکب عمل منافی عفت،
و یا به صورت انتخاب دوست پنهانی (وَ لا مُتَّخِ ذاتِ اَخْدانٍ). « غَیْرَ مُسافِحاتٍ » نگردند خواه به صورت آشکار بوده باشد
(صفحه 42 ) در اینجا ممکن است این سؤال پیش آید که با نهی از زنا، نیازي به نهی از گرفتن دوست پنهانی نبوده است؟ ولی
با توجه به اینکه جمعی در جاهلیت عقیده داشتند که تنها زناي آشکار ناپسند است اما انتخاب دوست پنهانی مانعی ندارد!
این ازدواج با » : روشن میشود که چرا قرآن مجید به هردو قسمت تصریح کرده است. خداوند در پایان این آیه میفرماید
بنابراین « کنیزان براي کسانی است که از نظر غریزه جنسی شدیدا در فشار قرار گرفتهاند و قادر به ازدواج با زنان آزاد نیستند
براي غیر آنها مجاز نیست و خودداري کردن از ازدواج با کنیزان تا آنجا که توانایی داشته باشند که دامانشان آلوده گناه نشود
را به نفع دانسته است. ولی باید توجه داشت که آنچه در مورد کنیزان در غیر مورد ضرورت ممنوع است ازدواج با آنها است
نه آمیزش جنسی از راه مالکیت. (صفحه 43 ) چنانچه در آیه 32 سوره نور میخوانیم: قابل توجه است که در آیه مورد بحث
به هنگامی که سخن ازدواج مردان و زنان بیهمسر به میان میآید، به طور کلی دستور میدهد براي ازدواج آنان اقدام کنید
تفسیر » میکنند. جمعی از مفسران (مانند نویسنده « صالح بودن » اما هنگامی که نوبت به بردگان میرسد، آن را مقید به
آن را به معنی صلاحیت براي ازدواج تفسیر کردهاند، در حالی که اگر چنین باشد، این قید (« تفسیر صافی » و همچنین « المیزان
در مورد مردان و زنان آزاد نیز لازماست. بعضی دیگر گفتهاند که منظور از صالح بودن، از نظر اخلاق و اعتقاد است چرا که
صالحان از اهمیت ویژهاي در این امر برخوردار هستند ولی باز جاي این سؤال باقی است که چرا در غیر بردگان این قید نیامده
است؟ (صفحه 44 ) احتمال میدهیم منظور چیز دیگري باشد و آن اینکه در شرایط زندگی آن روز بسیاري از بردگان در
سطوح پائینی از فرهنگ و اخلاق قرار داشتند، به طوري که هیچگونه مسئولیتی در زندگی مشترك احساس نمیکردند اگر با
این حال اقدام به تزویج آنها میشد، همسر خود را به آسانی رها میکردند، لذا دستور داده شده است در مورد آنها که
صلاحیت اخلاقی دارند، اقدام به ازدواج کنید و مفهومش این است که نخستین کوشش براي صلاحیت اخلاقی آنها شود تا
آماده زندگی زناشویی شوند، سپس اقدام به ازدواجشان گردد.
حکم ازدواج با زنان شوهردار و علّت تحریم آن
وَ الْمُحْ َ ص ناتُ مِنَ النِّساءِ إِلاَّ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ کِتابَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ أُحِلَّ لَکُمْ ما وَراءَ ذلِکُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوالِکُمْ …: و زنان »
شوهردار (برشما حرام است) مگر آنها را که مالک شدهاید، اینها احکامی است که خداوند بر شما مقرّر داشته و زنان
1) خداوند در این آیه ) .«… (صفحه 45 ) دیگر غیر از اینها براي شما حلال است که با اموال خود آنها را اختیار کنید
« حَصَن » از ماده « مُحْصَنَۀ » جمع « مُحْ َ ص نات » مقصود از .« ازدواج و آمیزش جنسی با زنان شوهردار نیز حرام است » میفرماید که
به معنی قلعه است و به همین مناسبت به زنان شوهردار و همچنین زنان عفیف و پاکدامن که از آمیزش جنسی با دیگران خود
را حفظ میکنند و یا در تحت حمایت و سرپرستی مردان قرار دارند گفته میشود. این حکم اختصاص به زنان مسلمان ندارد
- بلکه زنان شوهردار از هر مذهب و ملّتی همین حکم را دارند یعنی ازدواج با آنها ممنوع است تنها استثنایی که این ***** 1
24 / نساء. (صفحه 46 ) حکم خورده است در مورد زنان غیر مسلمانی است که به اسارت مسلمانان در جنگها درمیآیند و
مسلمانان مالک آنها میشوند، اسلام اسارت آنها را به منزله طلاق از شوهران سابق تلقی کرده و اجازه میدهد بعد از تمام
شدن عده آنها (یک بار قاعده شدن و یا اگر باردار باشند وضع حمل نمودن است) با آنان ازدواج کنند. ولی این استثنا به
است یعنی چنین زنان شوهرداري که در اسارت مسلمانان قرار میگیرند رابطه آنها به مجرّد اسارت « استثناي منقطع » اصطلاح
با شوهرانشان قطع میشود، درست همانند زن غیر مسلمان که با اسلام آوردن رابطه او با شوهر سابقش (در صورت ادامه کفر)
قطع میشود و در ردیف زنان بدون شوهر قرار خواهند گرفت. از اینجا روشن میشود که اسلام به هیچ وجه اجازه نداده است
بر آنها مقرّر « عدّه » که مسلمانان (صفحه 47 ) با زنان شوهردار حتّی از ملل و مذاهب دیگر ازدواج کنند و به همین جهت
ساخته و در دوران عده از ارتباط زناشویی با آنها جلوگیري نموده است.