گروه نرم افزاری آسمان

علّتهاي محدودیت در ازدواج در قرآن



یُریدُ اللَّهُ لِیُبَیِّنَ لَکُمْ وَ یَهْدِیَکُمْ سُنَنَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ یَتُوبَ عَلَیْکُمْ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ : خداوند میخواهد (با این دستورها »
راههاي خوشبختی و سعادت) براي شما آشکار سازد و به سنتهاي صحیح پیشینیان رهبري کند و شما را از گناه پاك سازد و
وَ اللَّهُ یُریدُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْکُمْ وَ یُریدُ الَّذینَ یَتَّبِعُونَ الشَّهَواتِ » ( 26 / نساء. (صفحه 79 -1 ***** (1) .« خداوند دانا و حکیم است
أَنْ تَمیلُوا مَیْلًا عَظیماً : و خدا میخواهد شما را ببخشد و از آلودگی پاك نماید، امّا آنها که پیرو شهواتند میخواهند شما به
یُریدُ اللّهُ اَنْ یُخَفِّفَ عَنْکُمْ وَ خُلِقَ الاِْنْسانُ ضَ عیفا: خدا میخواهد کار را بر شما سبک کند و انسان، » (1) .« کلّی منحرف شوید
2) به دنبال احکام مختلف گذشته در زمینه ازدواج و قیود و شروط که در آیات بیان شده این سؤال در ) .« ضعیف آفریده شده
/ 28 - 27 / نساء. 2 - ذهن منعکس میشود، که منظور از این همه محدودیتها و قید و بندهاي قانونی چیست؟ ***** 1
خداوند میخواهد به وسیله این مقرّرات » : نساء. (صفحه 80 ) آیات فوق در حقیقت پاسخ به این سؤالات میدهد و میگوید
حقایق را براي شما آشکار سازد و به راههایی که مصالح و منافع شما در آن است، شما را رهبري کند وانگهی شما در این
برنامه تنها نیستید، اقوام پاك گذشته نیز این گونه سنّتها داشتهاند، به علاوه خدا میخواهد شما را ببخشد و نعمتهاي خود
خدا به وسیله این احکام » و مجددا تأکید میکند که .« را که بر اثر انحرافات شما قطع شده بار دیگر به شما بازگرداند
میخواهد نعمتها و برکاتی که بر اثر آلودگی به شهوات از شما قطع شده، به شما بازگردد، ولی شهوت پرستانی که در
و همانند آنها از فرق تا قدم آلوده گناهان « امواج گناهان غرق هستند، میخواهند شما از طریق سعادت به کلی منحرف شوید
گردید. اکنون شما فکر کنید، آیا آن محدودیّت آمیخته با سعادت و افتخار براي شما بهتر است یا این آزادي و بیبند و باري
توأم با آلودگی و نکبت؟! ( 81 ) این آیات در حقیقت به افرادي که در عصر و زمان ما نیز به قوانین مذهبی مخصوصا در زمینه
مسائل جنسی ایراد میکنند، پاسخ میگوید، که این آزاديهاي بی قید و شرط سرابی بیش نیست و نتیجه آن انحراف عظیم از
مسیر خوشبختی و تکامل انسانی و گرفتار شدن در بیراههها و پرتگاهها است که نمونههاي زیادي از آن را با چشم خودمان به
شکل متلاشی شدن خانوادهها، انواع جنایات جنسی، فرزندان نامشروع، انواع بیماريهاي آمیزشی، ناراحتیهاي روانی،
حکم سابق درباره آزادي ازدواج با کنیزان تحت » مشاهده میکنیم. همچنین در آیه بعدي اشاره به این نکته میکند که
شرایطی معین در حقیقت یک نوع تخفیف و توسعه محسوب میشود زیرا انسان اصولًا موجود ضعیفی است و در برابر طوفان
غرایز گوناگون که از هر سو به او حملهور میشود باید طرق مشروعی براي ارضاي غرایز به او ارائه شود تا بتواند خود را از
( انحراف حفظ کند. (صفحه 82
ازدواج موقّت
اشاره
یکی از قوانین درخشان اسلام از دیدگاه مذهب جعفري این است که ازدواج به دو نحو میتواند صورت بگیرد: دائم، موقت،
که در پارهاي از آثار مشابهند و در قسمتی اختلاف دارند که براي فهم علت وضع این قانون در اسلام، اشاره به این شباهتها
و اختلافها در قسمت ذیل شده است: اختلافها: در ازدواج موقت زن و مرد تصمیم میگیرند ازدواج آنها تا مدت معینی
ادامه داشته باشد و پس از آن اگر مایل بودند، تمدید کنند وگرنه از هم جدا میشوند. تفاوت اصلی دو نوع ازدواج در آزادي
بیشتر ازدواج موقت است: مثلاً در ازدواج دائم مرد باید متحمّل خرج زن شود؛ زن خواه ناخواه باید مرد را بعنوان رئیس
خانواده بپذیرد و دستوراتش را در حدود مصالح خانواده اطاعت کند اما در ازدواج موقت این موارد بستگی به پیمانی دارد که
مرد و زن با هم میبندند. در ازدواج دائم، زن و شوهر از هم ارث میبرند، امّا در موقّت چنین نیست. در دائم هیچ یک بدون
جلب رضایت دیگري حق جلوگیري از بچهدار شدن را ندارد، اما در موقّت جلب رضایت طرف دیگر براي این کار ضروري
نیست. (صفحه 83 ) شباهتها: فرزند ناشی از ازدواج موقت فرقی با فرزند ناشی از ازدواج دائم ندارد. مَهر در هر دو لازم است
با این تفاوت که عدم آن در موقت موجب بطلان عقد میشود، اما در دائم بدون باطل کردن عقد مَهر المثل تعیین میشود،
در هر دو، مادر و دختر زوجه بر زوج و پدر و پسر زوج بر زوجه حرام و محرم میگردند و نیز جمع بین دو خواهر در هر دو
مورد جایز نیست، خواستگاري هم از زوجه دائم و هم از زوجه غیر دائم بر دیگران حرام است و زناي با هر یک موجب
حرمت ابدي میشود. در هر دو مورد، زن باید عِدّه نگه دارد با این تفاوت که عدّه زن دائم سه نوبت عادت ماهانه است و عدّه
فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَری َ ض ۀً وَ لا جُناحَ عَلَیْکُمْ …» ( زن موقت دو نوبت یا چهل و پنج روز. ( 1) (صفحه 84
فیما تَراضَ یْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَریضَۀِ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلیماً حَکیماً : … و زنانی را که متعه میکنید مهر آنها را، واجب است بپردازید و
2) این قسمت از ) .« گناهی بر شما نیست نسبت به آنچه با یکدیگر توافق کردهاید بعد از تعیین مهر، خداوند دانا و حکیم است
زنانی را که متعه میکنید مهر آنها را به عنوان » : است و میگوید « متعه » آیه فوق، اشاره به مسأله ازدواج موقت و به اصطلاح
و از آن استفاده میشود که اصل تشریع ازدواج موقت، قبل از نزول این آیه براي مسلمانان مسلم « یک واجب باید بپردازید
23 / نساء. (صفحه 85 ) و - بوده که در این آیه نسبت به پرداخت مهر آنها توصیه میکند. ***** 1- استاد شهید مطهري. 2
از آنجا که این بحث یکی از مباحث مهم تفسیري و فقهی و اجتماعی است لازم است از چند جهت مورد بررسی قرار گیرد. 1
قرائنی که در آیه فوق وجود دارد دلالت آن را بر ازدواج موقت تأکید میکند. 2 ازدواج موقت در عصر پیامبر صلی الله علیه و
آله بوده و بعدا نسخ شده است. 3 ضرورت اجتماعی این نوع ازدواج. 4 پاسخ به پارهاي از اشکالات. درباره قسمت اول باید
از آن گرفته شده است در اسلام به معنی ازدواج موقت است و به اصطلاح در « اِسْتَمْتَعْتُمْ » که « مُتْعَه » توجه داشت که: اولًا کلمه
این باره حقیقت شرعیه میباشد، گواه آن این است که این کلمه (متعه) با همین معنی در روایات پیامبر صلی الله علیه و آله و
کلمات صحابه مکرّر به کار برده شده است. (صفحه 86 ) ثانیا: اگر این کلمه به معنی مزبور نباشد باید به معنی لغوي آن یعنی
در حالی که « اگر از زنان دائم بهره گرفتید مهر آنها را بپردازید » : تفسیر شود در نتیجه معنی آیه چنین خواهد شد « بهرهگیري »
میدانیم پرداختن مهر مشروط به بهرهگیري از زنان نیست بلکه تمام مهر بنا به مشهور یا حداقل نیمی از مهر به مجرد عقد
1) مانند ابنعباس دانشمند و مفسر معروف اسلام و گروه ) « تابعین » و « اصحاب » ازدواج دائم، واجب میشود. ثالثا: بزرگان
زیادي از مفسران اهل تسنن و تمام مفسران اهل بیت علیهمالسلام همگی از آیه فوق، حکم ازدواج موقت را فهمیدهاند.
روي کار آمدند و زمان پیامبر را درك نکردند. (صفحه 87 ) رابعا: ائمه اهل بیت که به « صحابه » -1 کسانی که بعد از *****
اسرار وحی از همه آگاهتر بودند، متفقا آیه را به همین معنی تفسیر نمودهاند و روایات فراوانی در این زمینه نقل شده است از
حکم متعه در قرآن نازل شده و سنّت پیغمبر صلی الله علیه و آله بر طبق » : جمله: از امام صادق علیهالسلام نقل شده که فرمود
قرآن مجید در این باره (متعه) سخن » : 1) و از امام محمد باقر علیهالسلام نقل شده است که فرمود ) .« آن جاري گردیده است
2) و از امام باقر علیهالسلام نیز نقل شده است که در ) .« گفته آنجا که میفرماید: فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَاتُوهُنَّ اُجُورَهُنَّ فَریضَۀً
( 2- نورالثقلین، جلد 1، صفحه 467 . (صفحه 88 . پاسخ شخصی بنام عبداللّه بن ***** 1- نورالثقلین، جلد 1، صفحه 467
خداوند آن را در قرآن و بر زبان پیامبرش حلال کرده است و آن تا روز قیامت حلال » : عمیر لیثی در مورد متعه فرمود
(1) .« میباشد
آیا حکم ازدواج موقت نسخ شده است؟
اتفاق عموم علماي اسلام بلکه ضرورت دین بر این است که ازدواج موقت در آغاز اسلام مشروع بوده و حتی مسلمانان در
دو متعه در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله بود که من » آغاز اسلام به آن عمل کردهاند و جمله معروفی که از عمر نقل شده
2) دلیل روشنی بر وجود این حکم در عصر پیامبر صلی ) « آنها را حرام کردم و بر آنها مجازات میکنم، متعه زنان و حج تمتع
الله علیه و آله است منتها مخالفان این حکم، مدّعی هستند که بعدا نسخ و تحریم شده است. ***** 1- تفسیر برهان، صفحه
2- کنز العرفان، جلد 2، صفحه 158 . (صفحه 89 ) اما جالب توجه اینکه روایاتی که درباره نسخ حکم مزبور ادّعا . 360 ، جلد 1
میکنند کاملًا مختلف و پریشان است. قدر مسلّم این است که اصل مشروع بودن این حکم و این نوع ازدواج در زمان پیامبر
صلی الله علیه و آله قطعی است و هیچگونه دلیل قابل اعتمادي درباره نسخ شدن آن در دست نیست بنابراین طبق قانون مسلمی
که در علم اصول به ثبوت رسیده باید حکم به بقاء این قانون کرد. جمله مشهوري که از عمر نقل شده نیز گواه روشنی است
در این حقیقت که این حکم در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله هرگز نسخ شده است. بدیهی است هیچکس جز پیامبر صلی
الله علیه و آله حق نسخ احکام را ندارد و تنها او است که میتواند به فرمان خدا پارهاي از احکام را نسخ کند و بعد از رحلت
پیامبر صلی الله علیه و آله باب نسخ به کلی مسدود میشود وگرنه هر کسی میتواند به اجتهاد خود قسمتی (صفحه 90 ) از
احکام الهی را نسخ کند و دیگر چیزي بنام شریعت ابدي باقی نخواهد ماند و اصولًا اجتهاد در برابر سخنان پیامبر صلی الله علیه
و آله اجتهاد در مقابل نص است که فاقد هرگونه اعتبار میباشد. جالب اینکه در صحیح ترمذي که از کتب صحاح معروف
اهل تسنن است میخوانیم: کسی از اهل شام از عبداللّه بن عمر درباره متعه سؤال کرد او در جواب صریحا گفت: این کار
حلال و خوب است. مرد شامی گفت: پدر تو از این عمل نهی کرده است، عبداللّه بن عمر برآشفت و گفت: اگر پدرم از
چنین کاري نهی کرد و پیامبر صلی الله علیه و آله آن را اجازه دهد آیا سنت مقدس پیامبر صلی الله علیه و آله را رها کنم و از
( -1 شرح لعمه، جلد 2، کتاب النکاح. (صفحه 91 ***** (1) .«! گفته پدرم پیروي کنم؟ برخیز و از نزد من دور شو
ازدواج موقت یک ضرورت اجتماعی
این یک قانون کلّی و عمومی است که اگر به غرایز طبیعی انسان به صورت صحیحی پاسخ گفته نشود براي اشباع آنها متوجه
طرق انحرافی خواهد شد زیرا این حقیقت قابل انکار نیست که غرایز طبیعی را نمیتوان از بین برد و فرضا هم بتوانیم از بین
ببریم، چنین اقدامی عاقلانه نیست زیرا این کار یک نوع مبارزه با قانون آفرینش است. بنابراین راه صحیح آن است که آنها را
از طریق معمولی اشباع و از آنها در مسیر سازندگی بهرهبرداري کنیم و این موضوع را نیز نمیتوان انکار کرد که غریزه جنسی
یکی از نیرومندترین غرایز انسانی است. اکنون این سؤال پیش میآید که در بسیاري از شرایط و محیطها، افراد فراوانی در
سنین خاصّ ی قادر به ازدواج دائم نیستند، یا افراد متأهل در مسافرتهاي طولانی و یا مأموریتها با مشکل عدم ارضاي غریزه
جنسی رو به رو میشوند. (صفحه 92 ) این موضوع مخصوصا در عصر ما که سن ازدواج بر اثر طولانی شدن دوره تحصیل و
مسائل پیچیده اجتماعی بالا رفته و کمتر جوانی میتواند در سنین پایین یعنی در داغترین دوران غریزه جنسی اقدام به ازدواج
کند، شکل حادتري به خود گرفته است. با این وضع چه باید کرد؟ آیا باید مردم را به سرکوب کردن این غریزه تشویق نمود
همانند رهبانها؟ و یا اینکه آنها را در برابر بیبند و باري جنسی آزاد گذاشت و همان صحنههاي زننده و ننگین را مجاز
دانست که همان پذیرفتن کمونیسم جنسی است که به یک پسر اجازه داده شود از صدها دختر کام برگیرد و به یک دختر
اجازه داده شود با دهها پسر ارتباط نامشروع داشته باشد و چندین بار سقط جنین کند، در آن صورت آیا چنین پسران و
( دخترانی با چنین روابطی پس از ازدواج دائم، مرد زندگی و زن خانواده خواهند بود؟ البته که جواب منفی است. (صفحه 93
و یا اینکه راه سومی را در پیش گیریم که نه مشکلات ازدواج دائم را به بار آورد و نه آن بیبند و باري جنسی را؟ خلاصه
نه در گذشته و نه در امروز به تنهایی جوابگوي نیازمنديهاي جنسی همه طبقات مردم نبوده و نیست و ما « ازدواج دائم » : اینکه
را مجاز بدانیم و یا حکم ازدواج موقت را بپذیریم. طرح ازدواج موقت نه شرایط « فحشاء » بر سر دو راهی قرار داریم یا باید
سنگین ازدواج دائم را دارد که با عدم تمکن مالی یا اشتغالات تحصیلی و مانند آن نسازد و نه زیانهاي فجایع جنسی و فحشاء
( را دربردارد. (صفحه 94
ایرادهایی که بر ازدواج موقت وارد میشود
در برابر پرداختن مبلغی « خودفروشی » وجود دارد؟ هر دو « فحشاء » و « ازدواج موقت » 1 گاهی گفته میشود چه تفاوتی میان
محسوب میشود و در حقیقت این نوع ازدواج نقابی است بر چهره فحشاء و آلودگیهاي جنسی! تنها تفاوت آن دو در ذکر
دو جمله ساده یعنی اجراي صیغه است. آنچه از مفهوم ازدواج موقت به دست میآید این است که ازدواج موقت تنها با گفتن
دو جمله تمام نمیشود بلکه مقرراتی همانند ازدواج دائم دارد، یعنی چنان زنی در تمام مدت ازدواج موقت، منحصرا در
اختیار این مرد باید باشد و به هنگامی که مدت پایان یافت باید عدّه نگاه دارد، یعنی حداقل چهل و پنج روز باید از اقدام به
هرگونه ازدواج با شخص دیگري خودداري کند. تا اگر از مرد اول باردار شده وضع او روشن گردد، حتی اگر با وسایل
جلوگیري اقدام به جلوگیري از انعقاد نطفه کرده باز هم رعایت این مدت واجب است و اگر از او صاحب فرزندي شد باید
همانند فرزند ازدواج دائم مورد حمایت او قرار گیرد و تمام احکام فرزند بر او جاري خواهد شد، در حالی که در فحشاء هیچ
2 ازدواج موقت سبب میشود که افراد بیسرپرست همچون فرزندان ( یک از این شرایط و قیود وجود ندارد. (صفحه 95
نامشروع تحویل جامعه داده شود و باعث شود فرزندان از حمایت پدري و مادري محروم بمانند؟ - ازدواج موقت این تفاوت
را با ازدواج دائم دارد که در دائم هیچ یک بیرضایت دیگري نمیتواند از زیر بار تناسل شانه خالی کند، اما در موقت هر دو
طرف آزادانه میتوانند از بچهدار شدن جلوگیري کنند و همچنین تفاوتی بین فرزند در این دو ازدواج نیست و فرزندان
ازدواج موقت کمترین و کوچکترین تفاوتی با فرزندان ازدواج دائم حتّی در میراث و سایر حقوق اجتماعی ندارند و اگر
سبب میشود « ازدواج موقت » 3 ( فرضا پدر یا مادر از وظیفه خود امتناع کنند قانون آنها را مکلّف و مجبور میکند. (صفحه 96
که بعضی از افراد هوسباز از این قانون سوء استفاده کرده و هرگونه فحشاء را در پشت پرده انجام دهند تا آنجا که افراد محترم
هرگز تن به ازدواج موقت نمیدهند و زنان با شخصیت از آن ابا دارند؟ اگر فرضا عدهاي از زیارت خانه خدا سوء استفاده
کردند و در این سفر اقدام به فروش موادّ مخدر کردند آیا باید جلو مردم را از شرکت در این کنگره عظیم اسلامی بگیریم یا
جلو سوء استفاده کنندگان را! و اگر ملاحظه میکنیم که امروز افراد محترم از این قانون اسلامی کراهت دارند، عیب قانون
نیست، بلکه عیب عمل کنندگان به قانون و یا صحیحتر، سوء استفاده کنندگان از آن است، اگر در جامعه امروز هم ازدواج
موقت به صورت سالم درآید و حکومت اسلامی تحت ضوابط و مقررات خاص، این موضوع را به طور صحیح پیاده کند هم
جلو سوء استفادهها گرفته خواهد شد و هم افراد محترم به هنگام ضرورتهاي اجتماعی از آن کراهت نخواهند داشت. (صفحه
4 مجاز شمردن ازدواج موقت مساوي با تجویز تشکیل حرمسرا، بلکه تجویز هوسرانی است که به هر شکل و صورتی (97
منافی اخلاق و عامل سقوط و تباهی میباشد. این مسأله را باید از دو جنبه بررسی کرد یکی اینکه عامل تشکیل حرمسرا از
جنبه اجتماعی چه بوده و دیگر اینکه آیا منظور از تشریع قانون ازدواج موقت، فراهم کردن وسیله هوسرانی و حرمسرا سازي
براي عدهاي از مردان است. الف: علل اجتماعی حرم سرا سازي: دو عامل در اینجا دخالت دارد، یکی تقوا و عفاف زن است؛
یعنی شرایط اخلاقی و اجتماعی محیط باید طوري باشد که به زنان اجازه ارتباط جنسی با چند مرد ندهد. در این شرایط مرد
هوسرانی متمکن چاره خود را منحصر در گردآوري گروهی از زنان نزد خود و تشکیل حرمسرا میداند. (صفحه 98 ) عامل
دیگر نبودن عدالت اجتماعی است که عدهاي از مردان قادر به تشکیل عائله و داشتن همسر نیستند لذا عدد زنان مجرّد افزایش
یافته، زمینه حرمسرا سازي فراهم میگردد. لذا اگر عدالت اجتماعی و وسیله تشکیل عائله براي همه فراهم شود، قهرا هر زنی به
یک مرد تعلّق میگیرد و زمینه عیاشی و حرمسرا سازي منتفی میشود. ب: آیا تشریع ازدواج موقت، براي تأمین هوسرانی
است؟ بلا شک ادیان آسمانی عموما بر ضد هوسرانی و هواپرستی قیام کردهاند تا آنجا که این امر در غالب ادیان به صورت
تحمل ریاضتهاي شاق درآمده است اسلام نیز هواپرستی را در ردیف بتپرستی قرارداده و آدم ذوّاق را یعنی کسی که
هدفش کامجویی از زنان گوناگون باشد، ملعون معرفی کرده است. از نظر اسلام تمام غرایز انسان باید در حدود اقتضاي
طبیعت اشباع گردد. دنیاي امروز ظاهرا رسم حرمسرا سازي را نسخ کرده، اما براي این کار عامل عفاف و تقواي زن را از بین
برده، نه عامل ناهمواريهاي اجتماعی را، یعنی زنان را هر جایی نموده و بزرگترین خدمت را از این راه به مردان هوسران
( انجام داده است. (صفحه 99
و ازدواج موقت « راسل »
بن بی » برتراند راسل دانشمند معروف انگلیسی در کتاب زناشویی و اخلاق پس از طرح یکی از قضات محاکم جوانان بنام
که طبق طرح "لیندسی" جوانان باید قادر باشند در یک نوع زناشویی » : چنین مینویسد « زناشویی دوستانه » در مورد « لیندسی
جدید وارد شوند که با زناشوییهاي معمولی (دائم) از سه جهت تفاوت دارد: نخست اینکه طرفین قصد بچهدار شدن نداشته
باشند: از این رو باید بهترین طرق پیشگیري از بارداري را به آنها بیاموزند. دیگر اینکه جدائی آنها به آسانی صورت پذیرد،
که خلاصه « لیندسی » بعد از ذکر پیشنهاد « راسل » ( صفحه 100 ) .« سوّم اینکه پساز طلاق، زن هیچگونه حق نفقه نداشته باشد
من تصوّر میکنم که اگر چنین امري به تصویب قانونی برسد گروه کثیري از جوانان از » : آن در بالا بیان شده چنین میگوید
جمله دانشجویان دانشگاهها تن به ازدواج موقت بدهند و در یک زندگی مشترك موقتی پاي بگذارند، زندگی که متضمن
-1 کتاب زناشویی و ***** (1) .« آزادي است و رها از بسیاري از نابسامانیها و روابط جنسی پر هرج و مرج فعلی میباشد
اخلاق. (صفحه 101 ) همانطور که ملاحظه میشود طرح فوق درباره ازدواج موقت از جهات زیادي همانند طرح اسلام است
منتها شرایط و خصوصیاتی که اسلام براي ازدواج موقت آورده از جهات زیادي روشنتر و کاملتر است. در ازدواج موقت
اسلامی هم جلوگیري از فرزند کاملًا بیمانع است و هم جدا شدن آسان و هم نفقه واجب نیست.
مذموم بودن تنوعطلبی و زن بارگی در روایات
در اینجا تذکر نکته مهمی خوب است و آن اینکه ازدواج موقت را سایر فرق اسلامی مجاز نمیشمارند. البته همه اتفاق نظر
در زمان خود آن را تحریم کرده است، مسلما این علت، امري « عمر » دارند که در صدر اسلام این امر مجاز بوده و خلیفه دوم
موقتی بیش نبود، ولی بعدها در اثر جریاناتی، سیره خلفاي پیشین به عنوان یک برنامه ثابت تلقی شد، اینجا بود که ائمه اطهار
به خاطر جلوگیري از ترك و فراموشی این سنّت اسلامی به آن ترغیب و تشویق میکردند به نظر میرسد آنجا که ائمه اطهار
علیهمالسلام مردانِ زن دار را از ازدواج موقت منع کردهاند، به اعتبار حکمت و هدف اولی آن است که به مردم بگویند این
قانون براي مردانی که احتیاجی به آن ندارند وضع نشده است و آنجا که عموم افراد را ترغیب کردهاند به خاطر آن حکمت
ثانوي یعنی براي احیاي این سنت متروکه بوده است. به هر حال آنچه مسلم است اینکه هرگز منظور اسلام از تشریع و منظور
ائمّه از ترغیب به ازدواج موقت، این نبوده که وسیله هوسرانی و حرمسرا سازي براي حیوان صفتان، یا وسیله بیچارگی براي
عدهاي از زنان اغفال شده و فرزندان بیسرپرست فراهم کنند. ( 1) به گونهاي که از امام علی علیهالسلام نقل شده است که
1- نظام حقوق ***** ( 1) (صفحه 102 ) .« اگر عمر متعه را حرام نکرده بود جز افراد خبیث کسی مرتکب زنا نمیشد » : فرمود
زن در اسلام، صفحه 54 . (صفحه 103 ) تشویق به متعه گرفتن زیاد و در واقع زن بارگی و تنوعطلبی با فرهنگ اهل بیت و ائمه
اطهار علیهمالسلام مطابقت ندارد و بنابراین چگونه میتواند معقول باشد که امام صادق علیهالسلام در پاسخ سؤال مربوط به
محدودیت متعه به چهار زن بگوید: میتوانی هزار زن متعه بگیري زیرا آنها زن کرایهاي هستند. در حالی که در برخی از
روایات شدیدا از کسانی که زن دارند و در عین حال دنبال متعه میروند سرزنش شده و تصریح شده که حکمت تشریع متعه
براي استفاده کسانی است که از داشتن زن محرومند که بدین وسیله هم نیاز جنسی آنها مرتفع میشود و هم دچار بیعفّتی و
بیبند و باري نمیگردند. براي روشنتر شدن مطلب بد نیست سه روایت گویا را در این زمینه نقل کنیم: ***** 1- شرح
1 علی بن یقطین میگوید: از امام موسی بن جعفر علیهالسلام در مورد متعه سؤال ( لمعه، جلد 5، صفحه 283 . (صفحه 104
کردم حضرت فرمود: تو را با متعه چکار؟ در حالی که با داشتن زن خداوند تو را از متعه بینیاز کرده است. 2 فتح بن یزید
میگوید: از موسی بن جعفر علیهالسلام در مورد متعه سؤال کردم حضرت فرمود: حلال و مباح است براي کسی که با داشتن
زن از آن بینیاز نیست، اگر زن داشت در صورتی برایش مباح است که از زنش دور باشد. 3 امام موسی بن جعفر علیهالسلام
به بعضی از دوستانش نوشت: امروز اصرار بر متعه نداشته باشید آنچه بر شما واجب است به پا داشتن سنّت است بنابراین با
روي آوردن زیاد به متعه از خانوادهتان غافل نشوید که ممکن است کفر بورزند و بیزاري بجویند و بر کسی که به این سنّت
( امر کرده نفرین کنند و ما را مورد لعن قرار دهند. ( 1) (صفحه 105