گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
اشعار نیمایی
 قصه ی رنگ پریده



( برای دل های خونین)
من ندانم با که گویم شرح درد
قصه ی رنگ پریده، خون سَرد
هرکه با من همره و پیمانه شد
عاقبت شیدا دل و دیوانه شد
قصه ام عشاق را دلخون کند
عاقبت خواننده را مجنون کند
آتش عشق ست وگیرد درکسی
کاو، زسوزعشق می سوزد بسی
قصه ئی دارم من از یاران خویش
قصه ئی ازبخت وازدوران خویش
یاد می آید مرا کزکودکی
همره من بوده همواره یکی
قصه ئی دارم ازاین همراِه خود
همرَه خوش ظاهِربدخواهِ خود
اومرا همراه بودی هردمی
سیرها می کردم اندرعالمی
یک نگارستانم آمد درنظر
اندروهرگونه حسن وزیب وفر
هر نگاری را جمالی خاص بود
یک صفت، یک غمزه و یک رنگ سود
هریکی محنت زدا، ‌خاطرنواز
شیوه ی جلوه گری را کرده ساز
هر یکی با یک کرشمه یک هنر
هوش بردی و شکیبائی زسَر
هرنگاری را به دست اندرکمند
می کشیدی هرکه افتادی به بند
بهرایشان عالمی گرد آمده
محو گشته عاشق و حیرت زده
من که دراین حلقه بودم بیقرار
عاقبت کردم نگاری اختیار
مهر او بسرشت با بنیاد من
کودکی شد محو، بگذشت آن زمن
رفت ازمن طاقت وصبروقرار
بازمی جستم همیشه وصل یار
هر کجا بودم به هرجا می شدم
بود آن همراه دیرین درپیم
من نمی دانستم این همراه کیست؟
قصدش ازهمراهی درکارچیست؟
بس که دیدم نیکی و یاری او
کارسازی ومدد کاری او
گفتم: ای غافل بباید جست او
هرکه باشد دوستارتوست او
شادی توازمدد کاری اوست
بازپرس ازحال این دیرینه دوست
گفتمش: ای نازنین یاِرنکو
همرها،‌ توچه کسی؟ آخربگو
کیستی؟چه نام داری؟ گفت: عشق
چیستی که بی قراری؟ گفت: عشق
گفت: چونی؟ حال توچون ست؟ من
گفتمش: روی توبزداید محن
تو کجائی؟ من خوشم؟ گفتم: خوشی
خوب صورت، خوب سیرت، دلکشی
بَه بَه ازکردارورفتارخوشت
بَه بَه ازاین جلوه های دلکشت
بی تویک لحظه نخواهم زندگی
خیربینی، باش درپایندگی
بازآی وره نما، درپیش رو
که منم آماده و مفتون تو
درره افتاد ومن ازدنبال وی
شاد می رفتم، بَدی نی، بیم نی
درپی او سِیرها کردم بسی
ازهمه دورو نمی دیدیم کسی
چون که درمن سوزاوتاثیرکرد
عالمی درنزد من تغییرکرد
عشق کاول صورتی نیکوی داشت
بس بَدی هاعاقبت درخوی داشت
روزدرد وروز ناکامی رسید
عشِق خوش ظاهرمرا درغم کشید
ناگهان دیدم خطا کردم، ‌خطا
که بدوکردم زخامی اقتفا
( آدم کم تجربه ظاهر پرست
زآفت وشِّرِزمان هرگزنرَست )
من زخامی، عشق را خوردم فریب
که شدم از شادمانی بی نصیب !
درپشیمانی سرآمد روزگار
یک شبی تنها بدم درکوهسار
سربه زانوی تفکربرده پیش
محو گشته درپریشانی خویش
زارمی نالیدم ازخامی خود
در نخستین درد و ناکامی خود
که: چرا بی تجربه، بی معرفت
بی تأمل، ‌بی خبر، ‌بی مشورت
من که هیچ ازخوی اونشناختم
ازچه آخرجانب او تاختم ؟
دیدم ازافسوس و ناله نیست سود
درد را باید یکی چاره نمود
چاره می جستم که تا گردم رها
زان جهاِن درد وطوفاِن بلا
سعی می کردم به هر حیله شود
چاره ی این عشِق بَد پیله شود
عشق کزاول مرا درحکم بود
آنچه می گفتم بکن،‌ آن می نمود
من ندانستم چه شد کان روزگار
اندَک اندَک برد ازمن اختیار
هر چه کردم که ازاو گردم رها
در نهان می گفت با من این ندا:
بایدت جوئی همیشه وصل او
که فکنده ست اوترا درجست وجو
ترَک آن زیبا رِخ فرخنده حال
ازمحال ست،ازمحال ست، ازمحال
گفتم: ای یاِرمِن شوریده سَر
سوختم درمحنت ودرد وخطر!
درمیان آتشم آورده ئی
این چه کارست، اینکه بامن کرده ئی؟
چند داری جان من دربند، چند ؟
بگسل آخرازمن بیچاره بند
هرچه کردم لابه و افغان و داد
گوش بست وچشم را برهم نهاد
یعنی: ای بیچاره باید سوختن
نه، به آزادی سروراندوختن
بایدت داری سِرتسلیم پیش
تا زسوزمن بسوزی جان خویش.
چون که دیدم سرنوشتِ خویش را
تن بدادم تا بسوزم دربلا
( مبتلا را چیست چاره جزرضا
چون نیابد راه دفع ابتلا ؟
این سِزای َست آن کسان خام را
که نیندیشند هیچ انجام را.)
سال ها بگذشت ودربندم اسیر
کو مرا یک یاوری، کو دستگیر ؟
می کِشدهرلحظه ام در بند سخت
او چه خواهد ازمن برگشته بخت ؟
ای دریغا روزگارم شد سیاه!
آه ازاین عشق قوی پی آه ! آه !
کودکی کو! شادمانی ها چه شد ؟
تازگی ها، کامرانی ها چه شد ؟
چه شد آن رنگِ من و، آن حاِل من
محو شد آن اولین آمال من !
شد پریده رنگِ من ازرنج و درد
این منم: رنگ پریده،‌ خون سرد.
عشقم آخردرجهان بدنام کرد
آخرم رسوای خاص وعام کرد
وه ! چه نیرنگ وچه افسون داشت او
که مرا با جلوه مفتون داشت او
عاقبت آواره ام کرد ازدیار
نه مرا غمخواری ونه هیچ یار
می فزاید درد و آسوده نیَم
چیست این هنگامه، آخرمن کیَم ؟
که شده ماننده ِی دیوانگان
می روم شیدا سَروشیون کنان
می روم هرجا، به هرسو، کوبه کو
خود نمی دانم چه دارم جست و جو
سخت حیران می شوم درکاِرخود
که نمی دانم ره و رفتارخود
خیره خیره گاه گریان می شوم
بی سبب گاهی گریزان می شوم
زشت آمد درنظرها کاِرمن
خلق نفرت دارد ازگفتِارمن
دورگشتند ازمن آن یاران همه
چه شدند ایشان، چه شد آن همهمه ؟
چه شد آن یاری که از یاراِن من
خویش را خواندی زجانبازاِن من
من شنیدم بود ازآن انجمن
که ملامت گو بدند وضّدِ من
چه شد آن یارنکوئی کزصفا
دم زدی پیوسته با من ازوفا
گم شد ازمن، گم شدم ازیاد او
ماند برجا قصّه ی بیداد او
بی مروت یاِرمن، ای بی وفا
بی سبب ازمن چرا گشتی جدا ؟
بی مروت این جفاهایت چراست ؟
یار، آخرآن وفاهایت کجاست ؟
چه شد آن یاری که با من داشتی
دعوی یک باطنی وآشتی ؟
چون مرا بیچاره وسرگشته دید
اندَک اندَک آشنایی را برید
دیدمش، گفتم: منم، نشناخت او
بی تأمل رو ِزمن برتافت او
دوستی این بود زابنای زمان
مرحبا برخوی یاراِن جهان
مرحبا برپایداری های خلق
دوستی خلق ویاری های خلق
بس که دیدم جورازیارِان خود
وزسراسرمردم دوران خود
من شدم: رنگ پریده، خون سرد.
پس نشاید دوستی با خلق کرد
وای برحاِل مِن بدبخت!‌ وای
کس به درد من مبادا مبتلای !
عشق با من گفت: ازجا خیز، هان
خلق را از دردِ بدبختی رهان
خواستم تا ره نمایم خلق را
تا زناکامی رهانم خلق را
می نمودم راهشان، رفتارشان
منع می کردم من از پیکارشان
خلِق صاحب فهم، صاحب معرفت
عاقبت نشنید پندم، عاقبت
جمله می گفتند: اودیوانه ست
گاه گفتند: اوپی افسانه ست
خلقم آخر بس ملامت ها نمود
سرزنش ها و حقارت ها نمود
با چنین هدیه مرا پاداش کرد
هدیه، ‌آری، هدیه ئی ازرنج ودرد
که پریشانی ی من افزون نمود
( خیرخواهی را چنین پاداش بود.)
عاقبت قدرمرا نشناختند
بی سبب آزرده از خود ساختند
بیشترآن کس که دانا می نمود
نفرتش ازحق وحق آرنده بود
( آدمی نزدیک خود را کی شناخت
دوررا بشناخت، سوی او بتاخت
آن که کمترقدرتوداند درست
درمیان خویش ونزدیکان توست.)
الغرض، این مردم حق ناشناس
بس بدی کردند بیرون از قیاس
هدیه ها دادندم از درد و محن
زان سراسر هدیه ی جانسوز،‌ من
یادگاری ساختم با آه و درد
نام آن، رنگ پریده ، خون سرد.
مرحبا برعقل و برکرداِرخلق
مرحبا بر طینت ورفتاِر خلق
مرحبا برآدم نیکو نهاد
حیف ازاوئی که درعالم فتاد
خوب پاداش مرا دادند، ‌خوب!
خوب دادِعقل را دادند، خوب!
هدیه این بودازخساِن بی خرد
(هرسری یک نوع حق را می خرد.)
نوِرحق پیداست ،‌ لیکن خلق کور
کوررا چه سود پیش چشم نور؟
ای دریفا ازدل پرسوِزمن
ای دریغا ازمن وازروزِمن
که به غفلت قسمتی بگذاشتم
خلق را، حق جوی می پنداشتم
من چوآن شخصم که از بهرِصدف
کردم عمِرخود به هرآبی تلف
کمتراندرقوم، عقل پاک هست
خودپرست افزون بود ازحق پرست
خلق خصِم حق ومن، خواهاِن حق
سخت نفرت کردم از خصماِن حق
دورگردیدم ازاین قوِم حسود
عاشق حق را جزاین چاره چه بود ؟
عاشقم من برلقای روی دوست
سیرمن هممواره هردم، سوی اوست
پس چرا جویم محبت ازکسی
که تنفر دارد از خویم بسی؟
پس چرا گردم به گِرد این خَسان
که رسَد زایشان مرا هردم زیان ؟
ای بسا شرّا که باشد دربَشر
عاقل آن باشد که بگریزد ِزَشر
آفت و شّرخسان را، چاره ساز
احترازست، احترازست، احتراز
بنده ی تنهائیم تا زنده ام
گوشه ئی دورازهمه جوینده ام
می کشد جان را هوای روی یار
ازچه با غیرآورم سِّرروزگار ؟
من ندارم یار، زین دونان کسی
سال ها سر برده ام تنها بسی
من یکی خونین دلم شوریده حال
که شد آخرعشق جانم را و بال
سخت دارم عزلت و اندوه دوست
گرچه دانم دشمِن سختِ من اوست
من چنان گمنامم و تنها ستم
گوئیا یکباره ناپیدا ستم
کس نخوانده ست ایچ آثاِرمرا
نه شنیده ست ایچ گفتاِرمرا
اولین بارست اینک، کانجمن
شمه ئی می خواند ازاندوهِ من
شرح عشق وشرح ناکامی ودرد
قصه ی رنگ پریده، خون سرد
« من ازاین دوناِن شهرستان نیم
خاطِرپردردِ کوهستا نیم
کز بدی بخت،‌ درشهرشما
روزگاری رفت وهستم مبتلا.»
هر سری باعالم خاصی خوش ست
هرکه را یک چیزخوب ودلکش ست
من خوشم با زندگی کوهیان
چون که عادت دارم ازطفلی بدان
بَه بَه ازآنجا که مأوای من ست
وزسراسرمردم شهرایمن ست
اندراونه شوکتی،‌ نه زینتی
نه تقیّد، ‌نه فریب وحیلتی
بَه بَه ازآن آتش شب های تار
درکنارگوسفند وکوهسار
بَه بَه ازآن شورش وآن همهمه
که بیفتد گاهگاهی دررَمِه
بانگ چوپانان، صدای های! های!
بانگ زنگ گوسفندان، بانگ نای
زندگی درشهرفرساید مرا
صحبت شهری بیازارد مرا
خوب دیدم شهرو، کاِراهِل شهر
گفته ها و، روزگاِراهِل شهر
صحبت شهری پرازعیب وضرست
پرزتقلید وپرازکید وشرست
شهرباشد منبع بس مَفسده
بس بَدی، بس فتنه ها، بس بیهده !
تا که این وضع ست درپایندگی
نیست هرگزشهر، جای زندگی
زین تمدن خلق درهم اوفتاد
آفرین بروحشت اعصارباد !
جان فدای مردم جنگل نشین
آفرین برساده لوحان، ‌آفرین
شهر، درد ومحنتم افزون نمود
این هم ازعشق ست، ای کاش اونبود
من هراسانم بسی ازکارعشق
هرچه دیدم، دیدم ازکردارعشق
اومرا نفرت بداد از شهریان
وای برمن ! کو دیاروخانمان ؟
خانه ی من، ‌جنگل من، کو؟ کجاست !؟
حالیا فرسنگ ها ازمن جداست
بخت بد را بین چه با من می کند
دورم ازدیرینه مسکن می کند
یک زمانم اندکی نگذاشت شاد
کس گرفتار چنین بختی مباد.

تازه دوران جوانی من ست
که جهانی خصم جانی من ست
هیچ کس جزمن نباشد یارمن
یاِرنیکو طینتِ غمخواِرمن
باطن من خوب یاری بود اگر
این همه دروی نبودی شوروشّر
آخرای من، توچه طالع داشتی
یک زمانت نیست با بخت آشتی ؟
ازچوتوشوریده آخرچیست سود؟
درزمانه کاش نقش تو نبود
کیستی تو! این سِرپرشورچیست
توچه ها جویی درین دوراِن زیست ؟
تو نداری تاب درد وسوختن
بازداری قصِد درد اندوختن ؟
پس چودرد اندوختی،‌ افغان کنی
خلق را زین حاِل خود حیران کنی
چیست آخر! این چنین شیدا چرا؟
این همه خواهاِن درد و ماجرا
چشم بگشای وبه خود بازآی، هان
که توئی نیزازشمارزندگان
دائما تنهایی و آوارگی
دائما حیرانی و بیچارگی
دائما نالیدن و بگریستن
نیست ای غافل! قراِرزیستن
حاصل عمرست شادی وخوشی
نه پریشان حالی ومحنت کشی
اندکی آسوده شو، بخرام شاد
چند خواهی عمررا برباد داد
چند ! چند آخر مصیبت بردنا
لحظه ئی دیگربباید رفتنا
با چنین اوصاف و حالی که تراست
گرملامت ها کند خلقت رواست
ای ملامت گو، بیا وقت ست،‌ وقت
که ملامت دارد این شوریده بخت
گرد آئید وتماشایش کنید
خنده ها برحال وروزاوزنید
اوخِرد گم کرده ست و بی قرار
ای سرشهری، ازاو پرهیزدار
رفت بیرون مصلحت ازدست او
مشَنوی این گفته های پست او
اونداند رسم چه،‌ آداب چیست
که چگونه بایدش با خلق زیست
او نداند چیست این اوضاع شوُم
این مذاهب، این سیاست، وین رسوم
او نداند هیچ وضع گفت وگو
چون که حق را باشد اندرجست و جو
ای بسا کس را که حاجت شد روا
بخت بد را ای بسا باشد دوا
ای بسا بیچاره را کاندوه ودرد
گردش ایام کم کم محو کرد
جزمن شوریده را که چاره نیست
بایدم تا زنده ام در درد زیست
عاشقم من، عاشقم من، عاشقم
عاشقی را لازم آید درد وغم
راست گویند این که من دیوانه ام
در پی اوهام، یا افسانه ام
زان که برضد جهان گویم سخن
یا جهان دیوانه باشد یا که من
بلکه از دیوانگان هم بدترم
زان که مردم دیگرومن دیگرم
هرچه درعالم نظرمی افکنم
خویش را درشوروشّرمی افکنم
جنبش دریا ،‌خروش آب ها
پرتوی مَه، ‌طلعت مهتاب ها
ریزش باران، سکوت درّه ها
پرش و حیرانی شَب پره ها
ناله ی جغدان وتاریکی کوه
های!های! آبشارباشکوه
بانگ مرغان وصدای بالشان
چون که می اندیشم ازاحوالشان
گوئیا هستند با من در سخن
رازها گویند پردرد ومحن
گوئیا هریک مرا زخمی زنند
گوئیاهریک مرا شیدا کنند
من ندانم چیست درعالم نهان
که مرا هرلحظه ئی دارد زیان
آخراین عالم همان ویرانه ست
که شما را مأمن ست وخانه ست
پس چرا آرد شما را خرمّی
بهرمن آرد همیشه مؤتمی !
آه ! عالم،‌ آتشم هردم زنی
بی سبب با من چه داری دشمنی
من چه کردم با تو آخر، ای پلید
دشمنی بی سبب هرگزکه دید!
چشم، آخر چند دراوبنگری
می نبینی تو مگرفتنه گری
تیره شو، ای چشم، یا آسوده باش
کاش تو با من نبودی ! کاش! کاش
لیک، ای عشق، این همه ازکارتوست
سوزش من ازره ورفتارتوست
زندگی با توسراسرذلت ست
غم،‌ همیشه غم،‌ همیشه محنت ست
هرچه هست ازغم به هم آمیخته ست
وآن سراسربرسِرمن ریخته ست
دردعالم درسرم پنهان بود
درهرافغانم هزارافغان بود
نیست درد من زنوع درد عام
این چنین دردی کجا گردد تمام ؟
جان من فرسود ازاین اوهام فرد
دیدی آخرعشق با جانم چه کرد ؟
ای بسا شب ها کنارکوهسار
من به تنهائی شدم نالان وزار
سوخته درعشق بی سامان خود
شکِوه ها کردم همه ازجان خود
آخرازمن، جان چه می خواهی؟ برو
دورشوازجانب من ! دورشو
عشق را درخانه ات پرورده ئی
خود نمی دانی چه با خود کرده ئی
قدرتش دادی و بینائی وزور
تا که درتو ولوله افکند وشور
گه زخانه خواهدت بیرون کند
گه اسیرخلق پرافسون کند
گه تورا حیران کند درکارخویش
گه مطیع وتابع رفتارخویش
هرزمان رنگی بجوید ماجرا
بهرخود خصمی بپروردی چرا ؟
ذلت تو یکسره ازکاراوست
بازازخامی چرا خوانیش دوست ؟
گرنگوئی ترک این بد کیش را
خود زسوزاو بسوزی خویش را
چون که دشمن گشت درخانه قوی
روکه دردم بایدت زانجا روَی
بایدت فانی شدن دردست خویش
نه به دست خصم بدکرداروکیش
نیستم شایسته ی یاری تو
می رسد برمن همه خواری تو
روبه جائی، کت* به دنیائی خرند
بس نوازش ها،‌ حمایت ها کنند
چه شود گرتو رها سازی مرا
رحم کن، بربیچارگان باشد روا
کاش جان راعقل بود وهوش بود
ترکِ این شوریده سَررا می نمود
او شده چون سلسله بر گردنم
وه! چه ها باید که از وی بردنم
چند باید باشم اندرسلسله
رفت طاقت، رفت آخرحوصله
من زمرگ وزندگی ام بی نصیب
تا که داد این عشِق سوزانم فریب
سوختم تا عشق پرسوزوفتن
کرد دیگرگون من و بنیاد من
سوختم تا دیده ی من باز کرد
برمن بیچاره کشف راز کرد
سوختم من، سوختم من، سوختم
کاش، راه او نمی آموختم
کی زجمعیت گریزان می شدم
کی به کارخویش حیران می شدم
کی همیشه با خَسانم جنگ بود
باطل وحق گرمرا یک رنگ بود
کی زخصم حق مرا بودی زیان
گر نبودی عشق حق درمن عیان
آفت جان من آخرعشق شد
علت سوزش سراسرعشق شد
هرچه کرد این عشق آتشپاره کرد
عشق را بازیچه نتوان فرض کرد.
ای دریغا روزگارکودکی
که نمی دیدم ازاین غم ها، یکی
فکرساده، درک کم، اندوه کم
شادمان با کودکان دم می زدم
ای خوشا آن روزگاران،‌ ای خوشا !
یاد باد آن روزگار دلگشا
گم شد آن ایام، بگذشت آن زمان
خود چه ماندَ درگذرگاه جهان ؟
بگذرد آب رواِن جویبار
تازگی وطلعتِ روزبهار
گریه ی بیچاره ی شوریده حال
خنده ی یاران و دوران وصال
بگذرد ایام عشق واشتیاق
سوزخاطر، ‌سوزجان، ‌درِد فراق
شادمانی ها، خوشی های غنی
وین تعصّب ها وکین ودشمنی
بگذرد درِد گدایان زاحتیاج
عهد را زین گونه برگردد مزاج
این چنین هرشادی وغم بگذرد
جمله بگذشتند، این هم بگذرد
خواه آسان بگذرانم، خواه سخت
بگذرد هم، عمراین شوریده بخت
حال،‌ بین مردگان وزندگان
قصه ام این ست،‌ ای آیندگان
قصه ی رنگ پریده آتشی ست
درپی یک خاطرمحنت کشی ست
زینهارازخواندن این قصّه ها
که ندارد تاب سوزَش جثه ها
بیم آرید و بیندیشید، ‌هان
زآنچه ازاندوهم آمد برزبان
پند گیرید ازمن وازحال من
پیروی خوش نیست ازاعمال من
بعد من آرید حال من به یاد
« آفرین برغفلت جهال باد ! »
حوت۱۲۹۹ مطابق با مارس۱۹۲۱

کت* = که ترا