سوره انفال
مشخصات و فضایل این سوره
این سوره در مدینه نازل شده بجز 7 آیه از آیه 30 تا 36 که در مکه نازل شده است. بعضیها هم گفتهاند که این سوره بطور کامل
در جریان جنگ بدر نازل شده است.
این سوره هشتمین سوره از قرآن است و نزول آن از لحاظ ترتیب تاریخی بعد از سوره بقره میباشد.
سه آیه است و هر چند « و هم یغلبون » این سوره داراي 75 آیه است و در مصحف شامی 77 آیه آمده است در این مصحف جمله
که این سوره از سوره توبه کوتاهتر است ولی پیش از آن قرار داده شده و از آنجا که ترتیب سورهها توفیقی است نمیتوان در آن
دخالت کرد.
نام این سوره انفال است که از همان آیه نخست آن گرفته شده و انفال به طوري که در تفسیر آن خواهد آمد، غنایمی است که در
جنگ به دست پیامبر میافتاد. گفته شده که عدد کلمات این سوره 1231 کلمه است.
براي قرائت این سوره فضیلتهایی ذکر شده است از جمله این از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: هر کس سوره انفال و برائۀ را
در هر ماه بخواند، نفاق در دل او داخل نمیشود و از شیعیان حقیقی امیر المؤمنین (ص) میشود و در
صفحه : 311
ابی بن کعب هم از پیامبر نقل کرده که فرموده: هر کس سوره انفال و برائۀ را بخواند من «1». قیامت از نعمتهاي بهشتی میخورد
«2»... شفیع و شاهد او در قیامت خواهم بود و او از نفاق بري میشود
دورنمایی از این سوره
سوره با بیان حکم غنائم جنگی و چند دستور الهی شروع میشود و با ذکر بعضی از ویژگیهاي مؤمنان ادامه مییابد سپس داستان
جنگ بدر شروع میشود و جریاناتی که در این جنگ اتفاق افتاد به اجمال گفته میشود و از کمکهاي غیبی که در جریان جنگ
بر مسلمانان شد یاد میکند و دستور حمله بر کافرانی را که در حال جنگ با مسلمانان هستند میدهد و از این مسلمانی پشت به
دشمن کند، نهی میشود.
در آیات بعدي سخن از نقش خداوند در جنگ و این در واقع خدا دشمنان را کشت به میان میآید و مؤمنان را به اطاعت خدا و
صفحه 207 از 395
رسول میخواند و از این آنان مانند چارپایان لال و کر باشند و سخن حق را نشوند بر حذر میدارد و در آیه بعدي خاطر نشان
میسازد که مؤمنان باید خدا و رسول را اجابت کنند آنگاه که آنان را به سوي چیزي خوانند که زندگی واقعی در آن است و
مؤمنان را از فتنهاي میترساند که اگر بیاید همه حتی مؤمنان را هم فرا میگیرد. و با ذکر الطاف خدا بر مؤمنان آنها را از خیانت به
خدا و رسول و امانتهاي یکدیگر بر حذر میدارد و از اموال و اولاد به عنوان فتنه یا مایه آزمایش یاد میکند و از مکر دشمنان
میگوید آنگاه از این وجود پیامبر مایه امنیت مردم از عذاب الهی است سخن میگوید.
در ادامه آیات بعضی از آداب و رسوم غلط مردم جاهلی و کارشکنیهاي آنها درباره مسلمانان و بالاخره فرمان جنگ با آنها را
میدهد تا فتنهاي نباشد و دین
-----------------------------------
. 1)- تفسیر عیاشی ج 2، ص 46 )
. 2)- مجمع البیان ج 4، ص 794 )
صفحه : 312
همگی براي خدا باشد. سپس احکام خمس و موارد مصرف آن بیان میشود و آنگاه صحنههایی از جنگ بدر ترسیم میگردد و
بار دیگر مؤمنان به اطاعت از خدا و رسول دعوت میشوند و از این در میان خود اختلاف کنند بر حذر داشته میشوند و از کسانی
که براي ریا در جنگ شرکت کرده بودند یاد میکند و از منافقان و توطئههاي آنان میگوید و آنها را به فرعونیان تشبیه میکند. و
آنگاه این قانون کلی حاکم بر جامعههاي بشري را یاد میکند که خداوند نعمتی را که بر قومی داد آن را از دست آنها نمیگیرد
مگر این آنها حال خودشان را تغییر دهند و باز فرعونیان را مثال میزند.
در آیات بعدي از پیمان شکنی کافران و حقانیت بعضی از گروهها سخن میگوید و دستور تهیه و آماده سازي هر نوع ساز برگ
نظامی را میدهد و در عین حال از صلح سخن میگوید و دستور میدهد که اگر دشمن مایل به صلح باشد صلح کن و توکل بر
خدا داشته باشد و اگر هم احتمال نیرنگ داده میشود، خدا خود کافی است که او یاري دهنده است و اوست که دلهاي مسلمانان
را به هم نزدیک کرد.
آنگاه به پیامبر دستور میدهد که مؤمنان را به جنگ بخواند و خاطر نشان میکند که اگر بیست نفر جنگجوي مقاوم باشند بر
دویست نفر، و صد نفر آنها بر هزار نفر غلبه میکنند و در دنباله مطلب از اسیر گرفتن به خاطر اخذ فدیه انتقاد میکند و مسلمانان را
مورد تهدید قرار میدهد. در عین حال به آنها اجازه میدهد که از غنائم بردارند و به اسیرانی که در دست مسلمانها هستند دلداري
میدهد و در عین حال آنها را از قصد خیانت بر مسلمانان بر حذر میدارد.
در آیات بعدي از مسلمانانی که ایمان آوردهاند و هجرت و جهاد کردهاند و پیامبر را یاري نمودهاند و جاي دادهاند، به نیکی یاد
میکند و تذکر میدهد که کافران دوستان یکدیگرند، و بار دیگر از مهاجران و مجاهدان یاد میکند و اظهار میدارد که آنها
مؤمنان واقعی هستند. در پایان خاطر نشان میسازد که بعضی از خویشاوندان در کتاب خدا نسبت به بعضی دیگر سزاوارترند و خدا
به هر چیزي داناست.
صفحه : 313
تفسیر سوره انفال