گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد پنجم
سوره هود



مشخصات و فضایل این سوره
این سوره به جهت اشتمال آن بر داستان حضرت هود، به این نام نامیده شده است و به طوري که خواهیم دید در زمان پیامبر، از این
سوره به همین عنوان نام برده شده است. این سوره در مکه مکرمه نازل شده و همه در آن اتفاق نظر دارند، جز آیات 12 و 17 و
114 که به گفته بعضی از مفسران در مدینه نازل شده است.
سوره هود از نظر ترتیب کنونی قرآن سوره یازدهم و از نظر ترتیب نزولی سوره پنجاه و دوم است و پس از سوره یونس نازل شده و
مشابهتهاي بسیاري میان این دو سوره وجود دارد و میتوان بعضی از مطالب سوره هود را تفصیل آن مطالب کلی دانست که در
سوره یونس آمده است مثلًا داستانهاي پیامبرانی مانند هود، ابراهیم، لوط، صالح، نوح و شعیب، تفصیل همان سنتهاي کلّی خداوند
درباره مشرکان و تکذیب کنندگان پیامبران است که در سوره یونس آمده است.
این سوره از نظر قاریان شام و مدینه صد و بیست و دو آیه و از نظر دیگران صد و بیست و یک آیه دارد.
درباره اهمیت و فضیلت این سوره روایات متعددي نقل شده از جمله:
«1». -1 عن ابی جحیفه قال قیل: یا رسول الله قد اسرع الیک الشّیب. قال: شیّبتنی هود و اخواتها
به پیامبر (ص) گفته شد که یا رسول الله زود پیر شدي. فرمود: سوره هود و خواهران آن مرا پیر کردند.
-----------------------------------
[.....] . 1)- مجمع البیان، ج 5، ص 212 )
صفحه : 161
-2 عن انس بن مالک عن ابی بکر قال: قلت: یا رسول الله عجّل الیک الشّیب قال:
«1». شیّبتنی هود و اخواتها الحاقۀ و الواقعۀ و عم یتسائلون و هل اتاك حدیث الغاشیۀ
ابو بکر میگوید: به پیامبر گفتم: اي پیامبر خدا، پیري زودتر به سراغ تو آمد.
فرمود: مرا سوره هود و خواهران آن سوره حاقه و سوره واقعه و سوره عم یتسائلون و سوره هل اتاك پیر کرد.
-3 ابی بن کعب عن النبی (ص): من قرأها اعطی من الاجر عشر حسنات بعدد من صدّق بنوح و کذّب به و هود و صالح و شعیب و
«2». لوط و ابراهیم و موسی و کان یوم القیامۀ من السعداء
پیامبر فرمود: هر کس سوره هود را قرائت کند به او ده حسنه به تعداد کسانی که به نوح، هود و صالح و شعیب و لوط و ابراهیم و
صفحه 122 از 423
موسی ایمان آورده و یا تکذیب کردهاند، پاداش داده میشود و او در روز قیامت از سعادتمندان خواهد بود.
-4 عن ابی جعفر (ع) قال: من قرأ سورة هود فی کل جمعۀ بعثه الله یوم القیامۀ فی زمرة النبیین و حوسب حسابا یسیرا و لم یعرف
«3». خطیئۀ عملها یوم القیامۀ
امام باقر (ع) فرمود: هر کس سوره هود را در هر جمعه بخواند، خداوند او را در روز قیامت در صف پیامبران محشور میکند و
حساب او آسان خواهد بود و در قیامت خطاهایی را که کرده نخواهد شناخت.
به طوري که بارها گفتهایم فضایل سورههاي قرآنی براي تشویق مردم به خواندن قرآن است و پاداشهایی که در این روایات ذکر
شده، اگر از نظر سند درست باشد براي کسی است که این سورهها را با تدبّر بخواند و به آنها عمل کند. شک نیست که در چنین
حالتی انسان به آن درجه از ایمان و تقوا میرسد که شایسته هر نوع پاداشی میشود.
دیدیم که در بعضی از روایات از پیامبر (ص) نقل شد که فرمود: سوره هود مرا پیر کرد. در روایاتی آمده است که حضرت
مشخص فرمود که آیه: فَاستَقِم کَما أُمِرتَ
-----------------------------------
1)- همان. )
2)- همان. )
. 3)- تفسیر عیاشی ج 2، ص 139 )
صفحه : 162
باعث پیري او شده است و استقامت در برابر مخالفان کار دشواري بوده است.
دورنمایی از این سوره
این سوره با یادي از قرآن و امر به عبادت و استغفار و توبه شروع میشود و پس از اشارهاي به روز قیامت، از آگاهی خداوند بر
نهان و آشکار مردم و روزي رسانی و علم خدا خبر میدهد، آنگاه از قدرت خداوند که آسمانها و زمین را در شش روز آفرید
سخن میگوید و هدف از خلقت جهان را آزمایش بندگان معرفی میکند و پس از ذکر عکس العمل ناپسند کافران در برابر سخن
خدا، از حالات روحی بشر به هنگام بروز نعمت و نقمت میگوید.
در آیات بعدي از ناراحتی پیامبر در مقابل تکذیب کنندگان و درخواستهاي غیر منطقی آنان صحبت میکند و مخالفان را به مبارزه
میطلبد و از آنها میخواهد که اگر میتوانند ده سوره مانند سورههاي قرآن را بیاورند. در قسمت بعدي دنیاپرستان را هشدار
میدهد که اگر هم در دنیا به هدف خود برسند، در آخرت نصیبی جز آتش نخواهند داشت، آنگاه از حقانیت پیامبر اسلام
میگوید و کسانی را که او را تکذیب میکنند ستمگرانی میخواند که سدّ راه خدا هستند و به آنان لعنت میفرستد و از زیانکاري
آنان در قیامت خبر میدهد. پس از ذکر کافران، از مؤمنان سخن به میان میآورد و به آنان وعده بهشت میدهد، سپس این دو
گروه را به کر و کور و نیز بینا و شنوا تشبیه میکند.
بخش بعدي آیات این سوره به ذکر داستانهاي پیامبران اختصاص دارد و نخست از نوح شروع میکند و دعوت او و نیز عکس
العمل زشت قوم او را میآورد و سرانجام کار آن قوم را که در یک طوفان سهمگین غرق شدند بیان میکند. پس از نوح از هود
یاد میکند که به قوم عاد مبعوث شد و آنها را به عبادت خدا دعوت کرد و چون او را تکذیب کردند در دنیا و آخرت گرفتار
لعنت شدند. پس از آن از صالح و قوم او سخن به میان میآورد و سرانجام شوم کافران از قوم صالح را بیان میکند.
سپس اجمالی از داستان ابراهیم و لوط و شعیب و موسی و سرانجام مخالفان آنها را
صفحه 123 از 423
صفحه : 163
میآورد و خاطرنشان میسازد که ما به آنان ستم نکردیم بلکه آنان خود بر خویشتن ستم کردند و این سنت خداوند در جامعههاي
بشري است که ستمگران را مؤاخذه میکند.
در آیات بعدي از قیامت و صحنههاي عجیب آن سخن میگوید و مردم را در آن روز به دو گروه شقی و سعید تقسیم میکند و از
سرنوشت هر دو گروه خبر میدهد.
آنگاه با ذکر مجدد موسی و این هر کسی پاداش کارهاي خود را خواهد دید به پیامبر اسلام فرمان میدهد که همان گونه که مأمور
شدهاي استقامت کن. آنگاه مسلمانان را از طغیان کردن و مایل شدن به سوي ستمگران نهی میکند و دستور اقامه نماز و صبر
میدهد و از کسانی که دیگران را از فساد در زمین نهی میکردند یاد میکند و تذکر میدهد که هرگز خداوند جامعهاي را که
مردم شایستهاي دارند هلاك نمیکند و به این حقیقت اشاره میکند که اگر خداوند میخواست مردم را از روي اجبار و اکراه امت
واحدي قرار میداد ولی چنین نکرد و آنان با سلیقههاي گوناگون زندگی میکنند سپس هشدار میدهد که جهنم را از جن و انس
پر خواهد کرد.
در قسمت پایانی سوره یادآور میشود که بیان قصههاي پیامبران گذشته براي تقویت روحی و ثبات قدم پیامبر اسلام است و در این
قصهها پند و اندرز و عبرتی براي مؤمنان وجود دارد و به پیامبر دستور میدهد که به کسانی که ایمان نیاوردهاند بگوید، مطابق
امکانات خود عمل کنید که ما نیز عمل خواهیم کرد و منتظر باشید که ما نیز از منتظرانیم و سخن آخر این غیب آسمانها و زمین از
آنِ خداوند است و تمام کارها به سوي او باز میگردد، پس او را عبادت کن و بر او توکل نما که پروردگار تو از آنچه انجام
میدهند، غافل نیست.
صفحه : 164
تفسیر سوره هود