سوره مریم
مشخصات و فضایل این سوره
این سوره مبارکه در مکه نازل شده و محتواي آن بر مکی بودن آن گواهی میدهد. این سوره از نظر ترتیب کنونی قرآن نوزدهمین
و از نظر ترتیب نزول چهل و چهارمین سوره است و پس از سوره فاطر نازل شده است. نام آن از داستان مریم گرفته شده و در آغاز
آن حروف مقطعه (کهیعص) قرار دارد که گاهی به این نام هم خوانده میشود.
درباره فضیلت قرائت آن از پیامبر خدا (ص) نقل شده است که فرمود: هر کس آن را بخواند به تعداد کسانی که زکریا و یحیی و
مریم و عیسی و موسی و هارون و ابراهیم و اسحاق و یعقوب و اسماعیل را تصدیق یا تکذیب کردهاند دو برابر ثواب داده
«1». میشود
در مورد این ثوابها براي قرائت سوره، بارها در اوایل سورهها سخن گفتهایم، رجوع شود.
دورنمایی از این سوره
سوره مبارکه مریم پس از حروف مقطعه با یادي از رحمت پروردگار به زکریا و دعاي او در طلب فرزندي از خدا آغاز میشود و
خداوند در پاسخ او مژده تولد یحیی را میدهد و نشانه آن را هم ذکر میکند به این صورت که تو سه روز قدرت بر تکلم نخواهی
داشت.
-----------------------------------
. 1)- مجمع البیان، ج 6، ص 772 )
صفحه : 486
سپس از یحیی سخن میگوید و این که نبوت به او در حال کودکی داده شد و یاد او را گرامی میدارد.
آن گاه به داستان مریم و چگونگی تولّد عیسی از او و تهمتهایی که به ا و زدند و دفاعی که عیسی در گهواره از مادر پاکدامن
خود کرد، میپردازد و پس از آن به عقیده باطل برخی از مسیحیان درباره فرزند خدا بودن مسیح اشاره میکند و آن را سخنی بدور
از مقام تنزیه خدا میشمارد. سپس به اختلاف مردم میپردازد و آنان را از برپایی روز رستاخیر که روز حسرت است بر حذر
میدارد.
در بخش بعدي قصه ابراهیم را میآورد و گفت گوي او را با پدرش که در واقع عموي او بوده درباره بت پرستی نقل میکند و
صفحه 313 از 409
تهدید ابراهیم توسط او به سنگسار شدن و وعده ابراهیم به طلب آمرزش از خدا براي او را میآورد. پس از آن از کناره گیري
ابراهیم از آن قوم و به دنبال آن از تولّد اسحاق و یعقوب خبر میدهد و این که این فرزندان ابراهیم همگی پیامبر شدند و خدا
رحمت خود را به آنان بخشید و براي آنان زبان راستگویی قرار داد.
مختصري از داستان موسی و هارون و اسماعیل صادق الوعد که خاندان خود را به نماز و زکات دعوت میکرد و نیز داستان
ادریس، مضمون آیات بعدي است که در آن از چند پیامبر دیگر هم نام برده شده است، سپس از نسلهاي بعد خبر میدهد که
چگونه نماز را ضایع کردند و پیرو شهوتهاي خود شدند و به آنها وعده عذاب میدهد و پس از آن از توبه کنندگان یاد میکند
که آنها وارد بهشت جاویدان خواهند شد و برخی از ویژگیهاي بهشت را میآورد.
در آیات بعدي از قول فرشتگان نقل میکند که ما جز به فرمان خداوند نازل نمیشویم و با بیان ربوبیت پروردگار سخن را ادامه
میدهند. نتیجه این که باید او را عبادت کنی و در این راه شکیبا باشی، آیا براي او همنامی میشناسی!
تردیدي را که بعضیها در وقوع قیامت دارند، در آیه بعد مطرح میکند و پاسخ میدهد و اضافه میکند که همه انسانها در قیامت
وارد جهنم خواهند شد ولی
صفحه : 487
پرهیزگاران از آن جا نجات خواهند یافت و ستمگران در آن جا باقی خواهند بود.
سپس سخن کافران را به هنگام نزول آیات نقل میکند و خاطرنشان میسازد که چه بسا گروهایی که پیش از آنان بودند و از نظر
اثاث و کالا و زیبایی از آنان برتر بودند ولی ما هلاکشان کردیم.
مطلب بعدي کمک رسانی خداوند به هر دو گروه کافر و مؤمن است که کافران را در گمراهی کمک میرساند چون خودشان
چنین خواستهاند، و از طرف دیگر به ایمان و هدایت مؤمنان میافزاید و اظهار میدارد که باقیات صالحات از نظر ثواب و سرانجام،
نیکوتر است.
سپس درباره کافران مغروري که به ثروت و فرزندان خود میبالند، میگوید: آیا او بر غیب آگاهی یافته و یا از خدا پیمانی گرفته
است! ما آنچه را که او میگوید مینویسیم و او را عذاب خواهیم کرد و او مسئول گفتههاي خویشتن است سپس از شرك آنان و
ستیزي که با خدا دارند سخن میگوید و میافزاید: ما شیاطین را بر کافران فرستادیم که آنان را سخت وسوسه کنند و نباید تو اي
پیامبر درباره آنان شتاب کنی که حساب آنان دست ماست و مجرمان به جهنم خواهند افتاد و هر کسی حق شفاعت کردن از آنان
را ندارد مگر شخصی که نزد خدا پیمانی داشته باشد.
در آیات بعدي عقیده فاسد کافران را درباره فرزند داشتن خداوند مطرح میسازد و به سختی و شدت آن را نفی میکند بدین
گونه که از این سخن باطل نزدیک است که آسمان و زمین و کوهها متلاشی شود و شایسته نیست که خداوند فرزند داشته باشد،
بلکه همه کسانی که در آسمان و زمین قرار دارند، بندگان خدا هستند و حساب آنها دست خداست و همگی در روز قیامت به
تنهایی نزد خدا خواهند آمد. در همین جا از مؤمنان و صاحبان عمل صالح به نیکی یاد میکند و وعده میدهد که خداوند براي
آنان محبّتی در دلها قرار خواهد داد. سپس از آسان بودن قرآن در لسان پیامبر سخن میگوید که این آسانی براي آن است که
پیامبر بتواند با آن، پرهیزگاران را مژده و گروه ستیزه جو را بیم دهد.
صفحه : 488
در آیه پایانی از نابودي اقوامی در گذشته سخن به میان میآورد و میپرسد: آیا هیچ نشانی از آنها میبینی و یا صدایی از آنها
میشنوي!
تفسیر سوره مریم