گروه نرم افزاری آسمان

نهضت آزادی ایران در تلاش فرونشاندن اوضاع و تسریع پیشرفتهای خود







ص: 503

شماره : 1/0926

از: سفارت آمریکا در تهران تاریخ 1/18/79

به: وزارت امور خارجه واشنگتن

گزارشگر: استمپل (STEMPEL) 28/10/57 مرجع تهران 0833

موضوع: نهضت آزادی ایران در تلاش فرونشاندن اوضاع و تسریع پیشرفتهای خود

خلاصه: منبع نهضت آزادی که از طرف بازرگان صحبت می کرد، مصراً از سفارت خواست که به تحت

فشار گذاشتن ارتش ایران ادامه دهند تا تیراندازی نکند و به جمعیت حمله نشود. بازرگان می خواهد

آمریکا بداند که طرح وارد شدن نهضت آزادی در دولت باید سریعتر انجام گیرد تا جلوی نفوذ چپی ها

گرفته شود. نهضت آزادی معتقد است که اختلاف بین شورای خمینی و دولت فعلی خود به خود با

مشکلات کم، حل خواهد شد و دولت اسلامی روی کار خواهد آمد. این شایعات مبنی بر معامله بین بختیار

و حرکت اسلامی را قوت می بخشد.

در ضمن سؤالات در مورد زمان بازگشت خمینی و دوستانش نشانگر این است که می خواهند قبل از

بازگشت تمام اوضاع را بررسی کنند. (خلاصه تمام)

1 محمد توسلی عضو عالیرتبه نهضت آزادی ایران به دستور رهبر نهضت آزادی بازرگان با

کارشناس سیاسی (استمپل) ملاقاتی برای مطرح کردن دو نکته داشته است:

الف: نهضت آزادی از آمریکا به خاطر جلوگیری از کودتای نظامی و تلاش او در ارتش تشکر می کند و

آمریکا را تشویق می کند که به این روش ادامه دهد.

ب: برای جنبش اسلامی ضروری است که به منظور مقابله با نفوذ حزب توده و کسب موقعیت در

جامعه سیاسی امروز هرچه بیشتر به سرعت برنامه های خود بیفزاید.

2 در سؤالی که در رابطه با تحت کنترل نگهداشتن ارتش منبع نقطه نظرهای نهضت آزادی را به نقل از دو

مأمور که در محل حضور داشتند یادآور شد. از غروب ژانویه، ارتش مجسمه شاه را پایین آورد تا به آن

هتک حرمت نشود و ملت خوشحالی کردند. روز بعد فرماندار نظامی خوزستان، ژنرال جعفریان، در یک

نطق احساساتی برای سربازها توضیح داد که باید تا جای ممکن از شاه دفاع کرد و آخرین نامه شاه را که

در آن مصرانه خواسته بود که ملت را سلامت نگهدارند خواند. سربازها در مقابل طعنه های جمعیت

عکس العمل نشان دادند و تیراندازی کردند. بعد تانکها را به داخل خیابانها آوردند که ماشینها را خورد

می کرد و به مردم تیراندازی می کرد. این مسئله درگیری شدیدی بین ژنرال جعفریان و فرماندار نظامی،

شمس تبریزی، به وجود آورد. در نتیجه یک نفر (ناشناس ولی در رابطه با مسئولین) گروه چماق به دستان

را تشکیل داد که در شهر و دانشگاه جندی شاپور به مردم حمله کردند. تا بعد از ظهر 17 ژانویه مردم در

خانه هایشان پناه گرفته بودند و از بیرون آمدن می ترسیدند. نهضت آزادی حدود 30 نفر کشته احتمال

می دهد و مقدار زیادی هم زخمی (نظر: این زیاد دور از بقیه گزارشات نیست.)

3 نهضت آزادی می گوید وقایع مشابه ولی بدون اینقدر خشونت در دزفول، گیلان و اراک روی داده.

نهضت آزادی اصرار کرد که دولت آمریکا ارتش را همواره تحت فشار قرار دهد تا از حمله به مردم

خودداری کند.

کارشناس سفارت گفت: ما به کار خودمان ادامه خواهیم داد. ولی او شدیداً بر لزوم محدود کردن

ص: 504

احساسات مردم تأکید کرد و صحبت کردن مستقیم با رهبران ارتش که ما متقاعد شده ایم خواهان

خونریزی نیستند را پیشنهاد کرد. منبع این دفعه خوشبین تر و راحت تر مطالب را پذیرفت.

4 بحث به سیاستهای وضع فعلی رسید. توسلی گفت: که چپی ها قدرتمندتر شده اند. سخنرانان حزب

توده به خصوص به آذین که اخیراً آزاد شده (محمود اعتمادزاده) و خواستار جمهوری تنها و نه جمهوری

اسلامی شده بود امروزه همه جا سخنرانی دارد. گروههای دانشجویی همچنین فعال شده اند و مقداری

درگیری هم در بین گروههای چپ و اسلامی دانشگاه، در دانشگاه تهران پیش آمده است.

5 اوضاع طوری است که ایجاب می کند که جنبش اسلامی به سرعت به برنامه ریزی خود بیفزاید.

بازرگان می خواست که دولت آمریکا بداند واقعیت همین است و خواستار حمایت و تفاهم ما شده بود.

وقتی پرسیده شد چه نوع حمایتی خواسته اند توسلی گفت: صرفاً درک این مسئله که نهضت به کجا

می رود و با نفوذ کردن در ارتش از اغتشاشاتی که ممکن است در ارتش به وجود بیاورد، جلوگیری بشود.

کارشناس سفارت گفت: آمریکا از یک راه حل صلح آمیز و آرام پشتیبانی خواهد کرد و از نهضت

آزادی خواست که با دولت فعلی ایران کنار بیاید. توسلی گفت: این مسئله در جریان است.

6 برنامه ریزی بر اساس قول بازرگان چنین می باشد:

خمینی اسامی اعضای شورای انقلاب اسلامی را در 19 یا 20 ژانویه اعلام خواهد کرد. بازرگان و

رهبر جبهه ملی، کریم سنجابی حتماً در شورا خواهند بود، اما دیگر اسامی مشخص نیست. یک نکته مهم

این است که در شورای انقلاب رهبران مذهبی نخواهند بود. توسلی گفت: طرحهایی که هنوز به طور کامل

فاش و مشخص نشده شامل گروه ویژه مشورتی متشکل از رهبران مذهبی مانند طالقانی و منتظری

می باشند.

به دنبال اعلام موجودیت شورای اسلامی احتمالاً استعفای اعضای مجلس و نخست وزیر که از 17

ژانویه آغاز شده است ادامه خواهد داشت.

انتظار می رود که بختیار خود پیشقدم شود و قدرت را به شورای انقلاب اسلامی واگذار کند، که

انتخابات منصفانه ای به زودی برنامه ریزی شود. (توسلی فکر می کرد که این کار حدود دو یا سه ماه به

طول خواهد کشید ولی هنوز تصمیم قاطعی گرفته نشده است.)

7 در جواب سؤال ارتباط بین شورای خمینی و شورای سلطنت که ارتش به آن وفادار بود توسلی

گفت: می داند که در این مورد تلاشهایی در جریان است که او از ماهیت آن خبر ندارد. (توضیح: توسلی

آشکارا معلوم است که از تلاشهای میناچی خبری ندارد. مراجعه شود به:

مرجع A پاراگراف 2 REF A PERT 2

8 بازگشت خمینی هنوز قطعی نیست اما به طوری که بازرگان گفته خمینی بازگشتش را تا کسب

قدرت واقعی توسط شورای انقلاب و تحت کنترل قرار دادن بیشتر ارتش به تأخیر خواهد انداخت. این

تصمیم به طور مداوم تحت بررسی است. منبع خبری تصور کرده که این مسئله احتمالاً به این معنی است که

خمینی در 6 تا 10 روز آینده به ایران باز می گردد. مذاکره به قول منبع خبری مبنی بر ادامه تماسهای مداوم

در روزهای آینده پایان یافت.

9 نظریه و تحلیل: این خوش برخوردترین ملاقات توسلی با گزارشگر بوده است و به نظر می رسد که

با برخورد خودش می گوید که آمریکا در ارزیابی اوضاع، واقع بین تر از سابق بوده است. او روشن ساخت

ص: 505

که بر اساس دستورات بازرگان صحبت می کرد. بازرگان فکر می کرد که مهم است نکاتی را که او ارائه داده

است، آمریکا آنها را درک بکند. بر اساس این امتیاز، او به حدی به اهداف آینده نهضت آزادی خوش بین

بود که تاکنون نسبت به هیچ چیز نبوده است و مایل بود که زمینه هایی را که او اطلاع کاملی از آنها نداشت

مشخص بکند. در حالی که او یا از تلاشهایی که برای آشتی دادن شورای سلطنت و شورای خمینی REF)

(A شده خبر نداشت و یا در ریاکاری مهارت دارد (گزارش دهنده به نظر اولی معتقد است). او متقاعد شده

است که راه حل برای انتقال قدرت پیاده خواهد شد.

طریقه راحت و آرامی که انتظام و توسلی با مشکلات دولت قانونی در چهارچوب اسلامی برخورد

می کنند به شایعات رایجی که خمینی با بختیار معامله و سازش کرده قوت و اعتبار می بخشد.

(مراجعه شود به گزارش (SRF = CIA) سیا)

اگر این حتی یک واقعیت باشد، به نظر می رسد که نهضت آزادی به نقش ارتش آگاهی ندارد که

براساس اطلاعات ما به هیچ وجه آماده مسامحه کاری نیست و راه حل نهضت آزادی را بدون درگیری و

بحثهای سخت می پذیرد.

10 در جواب سؤال در مورد بازگشت خمینی، این اولین بار بود که یک شخص مسئول در نهضت

احتمال می داد که خمینی ممکن است بازگشت خود را تا استقرار و چهارچوب اسلامی چه توسط مصالحه

چه با زور، به تأخیر اندازد.

مشکل این طرح از نقطه نظر خمینی می تواند این باشد که او تاکنون از طرف گروههای مختلف داخل

کشور برای بازگشت تحت فشار است. مطبوعات محلی تاکنون چند پیام مبنی بر درخواست بازگشت او

گزارش کرده اند و بنا به گزارشات علی امینی در پاریس است تا از او بخواهد که برگردد.

ما حداقل بعضی از این درخواستها را حقیقی قلمداد می کنیم نه فقط آنچه که در فارسی به عنوان تعارف

معمول است.

11 مذاکره با مقامات نهضت آزادی در دو سه روز گذشته به اضافه اظهارات مختلفی که از پاریس

می آید (مراجعه شود به عنوان مثال REF B) این مسئله را نتیجه می دهد که تزلزل و تردیدهایی در فکر

خمینی هست و همچنین نمایانگر افزایش اختلاف میان اطرافیان خمینی می باشد.

این نکته بر ما آشکار می سازد که زمانی که مذاکرات در اینجا ادامه دارد، در پاریس یک عدم است که

ما نه در یک سردرگمی سیاسی هستیم و نه قوه پیشرفت تدریجی، و حل اختلافات مهم را متعهد شده ایم.

تنها مشکل این است که خمینی به هر دلیل از بازگشت فوری صرف نظر کرده است. بنابراین امکاناتی برای

مذاکرات بیشتر حداقل فعلاً حاصل شده است.

سولیوان



مخالفت مذهبی، فعالیتهای بعد از تظاهرات

ص: 506

شماره : 1/957

از: سفارت آمریکا در تهران تهران 945 تاریخ 20 ژانویه 79 محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن. دی سی فوری30/10/57

موضوع: مخالفت مذهبی، فعالیتهای بعد از تظاهرات

خلاصه: منابع نهضت آزادی با نتیجه تظاهرات 19 ژانویه راضی هستند. خشونتی گزارش نشده و فقط

دو گروه چپی سعی داشتند دخالت کنند که توسط پاسداران راهپیمایی متفرق شدند. کمیته اعتصابات

خمینی کارش را در 20 ژانویه با برنامه ای که بخشهای اساسی منجمله کارگران عمومی بسر کار

بازگردانیده شوند، شروع کرد.

نهضت آزادی خبر دارد که چپی ها خودشان در 21 ژانویه در جنوب تهران تظاهرات خواهند داشت

مذاکرات بین بختیار و گروههای مذهبی هنوز ادامه دارد. هیئت مذهبی احتمالاً به پاریس خواهد رفت تا

بگوید که شورای اسلامی با یک زیربنای قانونی ایجاد شود. نهضت آزادی نگران است که بختیار و شورای

سلطنت کنار نکشند. افرادی که موضوع را از پشت دنبال می کنند نباید بی جهت خوشبین باشند. (پایان

خلاصه).

1 کارشناس سیاسی استمپل با مأموران نهضت آزادی توسلی و انتظام (محفوظ بماند) عصر 19

ژانویه ملاقات کرده و بعد دوباره با انتظام در ظهر 20 ژانویه. هر دو از نتیجه راهپیمایی راضی بودند.

ادعا داشتند که در این برنامه 5/2 میلیون آدم شرکت داشتند (دیگران و مطبوعات می گویند 4/1،

8/1 میلیون) و روز بدون خشونت تمام شده بود. توسلی اشاره کرد که دو گروه چپی سعی داشتند داخل

تظاهرات شوند، ولی توسط پاسداران به آرامی متفرق شدند. شعارها همه اسلامی بود. نهضت آزادی گفت،

روحیه مردم به خوبی عاشورا نبوده ولی هر دو (و دیگران که با آنها صحبت شده) این را ناشی از رفتن شاه

می دانند حالا که او رفته مردم به مسایل دیگری فکر می کنند مانند هوا، حبوبات (مواد غذائی) و نبودن

سوخت مصرفی.

2 انتظام گفت: گروه منتخب خمینی در اعتصابات کار را امروز شروع کرده و دکتر یداللّه سحابی به

عنوان رئیس و محمد جواد باهنر رهبر مذهبی و مهندس علی اکبر معین فر به عنوان اعضاء این گروه معرفی

شدند دو عضو دیگر را بعداً معرفی خواهد کرد. انتظام گفت: سحابی می خواهد بررسی کند که آیا انتظام را

در این گروه بیاورد؟ چون او در جای دیگر هماهنگی بیشتری می تواند بکند. انتظام اضافه کرد که در هر

حال کار کمیته را دنبال خواهد کرد. در جواب سؤالی انتظام تأکید کرد که برنامه کار کمیته هم در بخش

خصوصی و هم کار دولتی بوده و هدف این بوده که کشور دوباره راه بیفتد.

کارشناس سیاسی اشاره کرد نخست وزیر قدمهای اساسی برداشته بود تا بخش خصوصی از 20

ژانویه کار را آغاز کند. اگر هدف کمیته همین بوده خوب می شد اگر کار سریع پیش می رفت تا درگیری

پیش نیاید چون هر دو طرف می خواهند، سر کار برگردند. انتظام مسئله را فهمید و تأکید کرد که توافق،

چپی ها را هم در بر خواهد گرفت که سعی دارند در جنبش کارگری رخنه کنند. (نظر: ما امیدواریم تلاشها

سریع باشند ولی خطر نزدیک است.)

3 توسلی گفت: گرداننده های حزب توده خواستار تظاهرات چپی و ضد مذهبی احتمالاً برای صبح

21 ژانویه شده اند. محل تظاهرات میدان قزوین، 1 مایلی شمال ایستگاه ترن خیابان ششم بهمن

ص: 507

(توضیح: غیر از شرکت توده ایها و چپی های افراطی در فعالیتهای دانشگاهی این اولین امتحان حزب توده

در جمع مردم خواهد بود. این اولین اجتماع متشکل چپی ها اگر تشکیل شود، ممکن است نهضت آزادی را

وادار کند تا سرعت تلاشهایشان را در جهت ایجاد راه حل سیاسی میانه رو بیشتر کند.)

4 در صحبت جداگانه ای دکتر میناچی (طرفدار شریعتمداری) تأیید کرد که صحبتها بین مخالفین و

نمایندگان بختیار در مورد راه حل اختلاف بین شورای خمینی (اسلامی) و شورای سلطنت پیشرفت کرده

است. میناچی گفت: شورای خمینی هنوز اعلام نشده چون مذاکرات در مورد روابط آینده آن با شورای

سلطنت هنوز ادامه دارد. میناچی گفت: آیت اللّه رفسنجانی و منتظری احتمالاً 20 یا 21 ژانویه به پاریس

می روند، البته اگر معامله ممکن به نظر آید. میناچی هم ممکن است همراهشان برود. هدف سفر این خواهد

بود که خمینی را متقاعد کنند که شورای اسلامی باید یک وابستگی قانونی با رژیم فعلی داشته باشد وگرنه

رهبران مذهبی میانه رو قبول نخواهند کرد. میناچی چگونگی این را نمی دانست ولی حدس می زد که

شورای اسلامی بتواند بعضی از اعضایش را از شورای انقلاب بگیرد؛ به عنوان قسمتی از انتخابات.

5 انتظام نظر نسبتاً متفاوتی در مورد وضع سیاسی داشت. او گفت: خمینی درصدد اعلام شورای

انقلاب است و نخست وزیر و کابینه انتخاب شده اند (او مدعی بود که اسامی را نمی داند ولی احتمالاً

می داند). مسئله اینجاست که بختیار قبول نکرده استعفا بدهد. (مطبوعات خارجی گزارش کردند که

بختیار حاضر نیست قدرت را به خمینی بدهد. او گفت: یک روحانی جای نخست وزیر را نمی گیرد.)

انتظام معتقد بود شورای سلطنت و مجلس به زودی استعفا خواهند داد (نظر: این پیشداوری است.) و لازم

است کوشش شود بختیار کنار برود. دولت آمریکا باید توصیه کند که استعفا دهد. کارشناس سیاسی اشاره

کرد که بختیار نخست وزیر قانونی بوده و این عامل مهمی است که ارتش را پشت دولت غیر ارتشی نگه

می دارد. کارشناس سفارت نظر شخصی خودش را گفت که اگر خمینی بخواهد برنامه خودش را به طور

واقعی پیاده کند، باید با جنبه های قانون اساسی مصالحه و سازش کند. انتظام که با صحبتهای مصالحه در

پاراگراف قبلی آشنا نیست سرش را تکان داد و مسئله را تمام کرد.

6 نظر و تحلیل: مقدار زیادی سردرگمی و تردید در میناچی و انتظام دیده می شود و این نشانگر این

است که مخالفین نمی دانند که اگر بختیار و دیگر ارگانهای اجرایی از استعفا خودداری کنند، چه وضعی

پیش می آید. میناچی که آدم خوش بینی است راه حلی برای مسئله مقابله با شورای سلطنت با شورای

انقلاب نمی بیند. بختیار گفته که اگر او را اخراج کنند ارتش اوضاع را با خونریزی به دست می گیرد. مشکل

عکس العمل ارتشیها به پیشنهادهای خمینی و اینکه راه حل خمینی خارج از چهارچوب قانون اساسی

است موضع رهبران مذهبی میانه رو را قوی کرده است. با وجودی که او حاضر نبوده که در گذشته با خمینی

علناً مخالفت کند لیکن آن طور که شنیده ایم شریعتمداری 19 ژانویه مصاحبه ای داشته و تا حدی از بختیار

دفاع کرده و اصرار دارد که شورای انقلاب اسلامی باید بر اساس قانون اساسی باشد. خمینی موقعیت

برتری خودش را از دست نداده ولی مقداری تقلیل پیدا کرده. اگر تشکیلات مذهبی داخل کشور آماده

باشد تا با استعفا نکردن بختیار بسازند در آن صورت است که جریانات خمینی را وادار خواهند کرد تا در

جهت مصالحه گام بردارد و با وجود یکدندگی سازش کند.

7 سفیر و دیگر کارشناسهای سفارت متوجه شده اند که منابع وزارتخانه در مطبوعات زمینه سازی

کرده اند که ظاهراً قسمتی بر اساس گزارشات تلگرافی که در بالا به آن اشاره شد می باشد و آنها صورت

ص: 508

خوبی به مذاکرات در ایران در مورد وضع خمینی داده اند. میناچی اساساً یک فرد خوشبین است و خمینی

همیشه یکدنده بوده. مذاکرات ایرانی هیچ گاه برنامه صاف و منطقی نبوده و همیشه در خطر بادهایی بوده

که از بیرون می وزیده. برای چند روز هفته آزاردهنده آینده، ما فکر می کنیم که در مورد این جریان لزومی

به اظهارنظر نیست. مگر اینکه دلایل محکمتر و قانع کننده تر داشته باشند (و ما اینجا نمی توانیم تصور کنیم

که چه می تواند باشند.)

اگر ضرورت داشته باشد که مطبوعات را در مورد گذشته و زمینه ها مطلع کنیم، معتقدیم که صحیحتر و

عاقلانه تر است که یک دید خیلی محتاطانه و کمتر خوشبینانه به آنها بدهیم که در همان خط گفته های

بسیار خوب هادینگ کارتر در مورد استخوانهای یخ زده باشد.

سولیوان



نهضت آزادی می خواهد توسط آمریکا فشار وارد سازد

ص: 509

شماره : 1/1077

از: سفارت آمریکا در تهران 957 1/22/79 مطابق 2/22/57 محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن

گزارشگر: استمپل

موضوع: نهضت آزادی می خواهد توسط آمریکا فشار وارد سازد، اختلاف با میانه روها بروز می کند

1 تمام متن محرمانه است.

2 خلاصه: انتظام، عضو نهضت آزادی به کارشناس سفارت گفت که نهضت آزادی مصراً خواستار

ملاقات با افسران ارشد است تا بازگشت آرام خمینی را ترتیب دهند. نهضت آزادی می خواهد آمریکا

نخست وزیر مجلس و شورای سلطنت را وادار به استعفا کند. کارشناس سیاسی گفت: این کاری نیست که

آمریکا بتواند انجام دهد و حتی کوشش در این جهت خطرناک خواهد بود. حصول توافق ضروری و

حیاتی است و تلاش خمینی برای برپایی دولت رقیب هنگام بازگشت، خیلی خطرناک خواهد بود. منبع

گفت: نهضت آزادی می خواست که در مورد منافع آمریکا در ایران گفتگو کند تا از برخوردهای احتمالی

آینده جلوگیری شود. در ضمن به منابع میانه رو مذهبی اشاره کرد که ملاقات با ارتش حیاتی بوده و

گزارشات مبنی بر اختلافات در رهبری مذهبی را تأیید کرد.

3 امیرانتظام، عضو کمیته مرکزی نهضت آزادی به مأمور سفارت، استمپل در 22 ژانویه گفت که

نهضت آزادی مصرانه می خواهد ملاقاتی بین بهشتی، بازرگان و ژنرال مقدم و ژنرال قره باغی ترتیب دهد.

برای مذاکره در مورد اوضاع بازگشت خمینی؛ و مصرانه از آمریکا خواست که ارتش را در مورد این ایده

خوب متقاعد سازد. میناچی (میانه رو و طرفدار شریعتمداری) نیز چنین مطلبی را در حدود یک ساعت

بعد از انتظام گفت، کارشناس سفارت به هر دوی آنها جواب داد (انتظام، میناچی) دولت آمریکا این کار را

شروع کرده و ادامه خواهد داد.

انتظام گفت که تلاش برای نزدیکی نهضت آزادی به ارتش احتمالاً به ملاقات در ظرف 24 ساعت

آینده منجر خواهد شد. یک محل بیطرف و بدون وابستگی تا کنون درنظر گرفته شده (انتظام نگفت

کجاست) و ترتیب بازگشت صلح آمیز خمینی خیلی مهم است. (روشن است که انتظام و نهضت آزادی

بازگشت خمینی را در 26 ژانویه به عنوان یک حقیقت پذیرفته اند.)

4 در مورد اوضاع سیاسی، نهضت آزادی گفت: مشکل فعلی نخست وزیر است که نمی خواهد علیرغم

مذاکرات کنار بیاید. انتظام گفت: او و یکی از رهبران نهضت آزادی (مشخص نکرد) قرار ملاقاتی برای

دیدن بختیار در 22 ژانویه داشتند.

آنها نهضت آزادی را به توافق و مصالحه مجبور خواهند کرد تا جایی که شورای سلطنت قدرت را به

شورای انقلاب منتخب خمینی واگذار کند.

انتظام گفت: که بهترین راه حل این است که آمریکا به بختیار فشار بیاورد که مجلس و شورای سلطنت

استعفا بدهند و راه را برای جنبش اسلامی باز کنند.

5 مأمور سفارت جواب داد که این کار را آمریکا نمی تواند بکند و نه مفید است که بکند. گیرنده چنین

توصیه ای احتمالاً بیشتر از فشار آمریکا داد و بیداد می کردند تا به آن توجه بکنند. انتظام گفت: این به نظر

می رسد که تنها راه اجتناب از خونریزی و کودتا باشد.

ص: 510

مأمور سفارت جواب داد: به نظر می رسد که هنوز بهترین راه حل مصالحه و توافق می باشد. بختیار

مشروعیت دارد حتی اگر خمینی آن را نپذیرد.

انتظام گفت: خمینی در حال حاضر مشروعیت هیچ ارگانی را نمی پذیرد، نه شورای سلطنت، نه

نخست وزیر و نه مجلس. مأمور سفارت بی پرده گفت که شاید وقت آن است که کسی به خمینی توضیح

دهد که توافق و سازش تنها راه حل جدی اجتناب از خونریزی است. به نظر نمی رسد که دولت آماده تسلیم

باشد و یا ارتش به آن اجازه چنین کاری را، حتی اگر بخواهد، نمی دهد. تلاش خمینی به منظور تشکیل

یک دولت رقیب بعد از ورودش می تواند خطرناک باشد.انتظام بعد از کمی تأمل پرسید: که آیا منظور از این

حرف احتمال وقوع کودتاست؟ مأمور سفارت گفت: که این احتمال کاملاً از صحنه بیرون نرفته است در

روزهای اخیر (احتمال وقوعش هست) هیچ کس، نه ارتش، نه آمریکا و نه مخالفین حقیقتاً نمی خواهند که

کار به اینجا بکشد.

6 سپس انتظام موضوع صحبت را عوض کرد و گفت: نهضت آزادی مایل است که با یک هیئت

آمریکایی ملاقات کند برای مذاکره در مورد منافع آمریکا در ایران و تلاش برای اجتناب از درگیری بین

آمریکا و جنبش اسلامی که خواستار روابط خوب با آمریکا است.

مأمور سفارت گفت: او همیشه مشتاق نظرات و نکاتی است که نهضت آزادی ارائه می دهد. اما به نظر

می رسد که یک مقدار بی موقع است که روی این نکته بحث شود، در حالی که نیرنگهای سیاسی هنوز قوی

هستند. انتظام گفت: فرصت برای پیشنهاد باقی و راه باز است.

7 در خبرهای گوناگون گزارش شده است در پایان گفتگو، انتظام تأیید کرد که مأمور سفارت از

توسلی (از نهضت آزادی) این خبر را که از حالا به بعد انتظام به عنوان عامل اصلی تماس نهضت آزادی با

سفارت به شمار می رود، دریافت کرده بود. انتظام گفت: نهضت آزادی دو شایعه را شنیده است.

1 شنیده است که ژنرال اویسی با یک هواپیمای ارتشی ایران به ایران بازگشته است.

2 شنیده است که چند ژنرال در سفارت آمریکا پناه گرفته اند.

مأمور سفارت قویاً این شایعات را تکذیب کرد و انتظام آن را پذیرفت.

8 در یک گفتگوی کوتاه جداگانه ای، مأمور سفارت توسط ناصر میناچی اطلاع یافت که ملاقات

رهبران نهضت آزادی و سران ارتش احتمالاً در غروب 22 ژانویه یا صبح زود 22 ژانویه اتفاق خواهد

افتاد.

میناچی نظرش این بود که خمینی تصمیم به بازگشت در 26 ژانویه گرفته است. علیرغم نصایح همه

متحدان سیاسیش در اینجا (توضیح: میناچی و انتظام هر دو نسبت به اطرافیان خمینی در پاریس بدگمان

هستند و آنها را تحقیر می کنند. اگر چه مستقیماً حرفی در مورد معتمدین خمینی، یزدی و قطب زاده

نمی گویند، ولی کاملاً از احساس آنها این مسئله پیداست.)

9 میناچی همچنین به درگیری که بین رهبران مذهبی در ایران در رابطه با چگونگی حل مسئله

خمینی وجود دارد اشاره کرد. میناچی بعد از ظهر 22 ژانویه برای صحبت با آیت اللّه ها در مورد چگونگی

به حداقل رساندن خشونت و درگیری در رابطه با آمدن خمینی به قم رفت. به نظر می رسد که او مطمئن

است از اینکه مثلث آیت اللّه های قم از خط مشی خمینی تا جایی که پشتوانه قانون اساسی داشته باشد،

حمایت خواهند کرد.

ص: 511

(نظریه: ما قبلاً سخنان باشهامتی از گروه قم شنیده ایم، اما قبل از حمله خمینی ارزشش را از دست داده

بود و ما متقاعد نشده ایم که این دفعه هم فرقی کرده باشد.)

10 توضیح و تحلیل: اوضاع حالت تشریفاتی به خود گرفته است. خمینی فشار می آورد. متحدین او

در داخل کشور (نهضت آزادی ایران) در مورد نتیجه کار نگران هستند و ناراحتند و تلاش می کنند که

معامله کنند و شواهد زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه آمریکا باید دوطرفه بازی کند. میل شدید ایرانیان

برای کنار گذاشتن سازش با جبهه مخالف تا آخرین ساعت ادامه می یابد و صحنه سیاست را تبدیل به بازی

(CHICKEN)می کند.

هر دو جبهه تا آخرین دقایق بدون اغماض جلو می آیند و هیچ کدام ول کن معامله نیستند. این مسئله

وقتی مکرراً پیش می آید تأثیر ثابت و محکمی روی شرکت کنندگان نخواهد داشت (5 نوامبر، محرم

عاشورا، اربعین و حالا). ارتش با اعتصاب افسران (همافران) در اصفهان، همدان، دزفول، و مشهد رو به رو

شده است. (طبق گزارش امیر انتظام)

از طرف دیگر به اقرار تمامی گروههای دست اندرکار، روحانیون مخالف میانه رو به تدریج از خط

سازش خمینی به تنگ آمده اند. بهترین امید در شرایط فعلی این است که مشکلات درونی هر گروه آن را

وادار به سازش کند و از برخورد رودررو جلوگیری به عمل آید.

سولیوان



دیگ سیاست بشدت می جوشد، تجدید خشونت افزایش پیدا می کند

ص: 512

از: سفارت آمریکا تهران

تهران 1379 28/1/79 مطابق 8/11/57

محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: دیگ سیاست بشدت می جوشد، تجدید خشونت افزایش پیدا می کند

1 متن کاملاً محرمانه است.

2 خلاصه: اعلان بختیار مبنی بر اینکه او به پاریس می رود، ملاقاتها و مذاکراتی در تهران و بین تهران

و پاریس به راه انداخته. رهبران مذهبی میانه رو ظاهراً از ترس خشونت می خواهند که او هرچه زودتر در

مورد بازگشت خمینی مذاکره کند. نهضت آزادی ظاهراً بیشتر متوجه یک سازش سیاسی است. جمعیتی

که از چند استان اجتماع کرده اند برای پیشواز آیت اللّه خمینی، ناآرام هستند. علمای تهران تقاضای 48

ساعت آرامش کرده اند ولی احتمال خشونت خیلی قابل توجه است. (پایان خلاصه).

3 در گفتگو با دلال (واسطه) سیاسی میانه رو میناچی و امیر انتظام روشن شد که در 24 ساعت گذشته

ظاهراً تصمیم بختیار مبنی بر رفتن به پاریس بالاترین نماینده اجرایی خمینی در تهران یعنی بهشتی و

بعضی اعضای دیگر، همچنین مقدار خیلی زیاد مکالمه با پاریس انجام گرفت که ظاهراً معامله ای (شب 27

ژانویه) انجام گرفت.

ملاقات امام و بختیار به زحمت گنجانده شد. رهبران عملاً یکسره ملاقات دارند. در طی روز 28

ژانویه برای اینکه جزییات برنامه را پیاده کنند و جو شک و تردید رهبران خیلی قوی است.

4 میناچی معتقد است که نقطه حساس، کنار هم قرار دادن خمینی و بختیار است. تا هرچه زودتر

وقتی برای برگشت خمینی تعیین کنند، جمعیتی که در تهران تجمع کرده اند قاطع و مقاوم می شوند.

سخنرانان در مجلس عزاداری 27 ژانویه قاطعانه گفتند که اگر خمینی 28 ژانویه نیاید، جنگ مسلحانه 30

ژانویه شروع خواهد شد و قشر میانه رو نهضت آزادی خیلی متوجه اند که تأخیر بی جهت در پیشرفت به

طرف یک معامله سیاسی که خمینی را برگرداند به معنی خشونت در چند روز آینده خواهد بود. احتمال

عکس العملهای کنترل نشده توسط گروههای شهرستانی زیاد می شود گزارشات پراکنده از غارتگری در

جنوب تهران و اتفاقهای مشابه در جاهای دیگر بوده خیلی از منابع دانشگاهی ما می گویند گروههای

رادیکال که چپ تر از حرکت مذهبی هستند، مردم را به یک مبارزه فعالتر که دعوت می کنند. ولی وضع

فعلاً تحت کنترل است.

5 عضو نهضت آزادی، انتظام، معتقد است که بختیار باید یک معامله کامل سیاسی در پاریس انجام

دهد، چون در غیر این صورت وقتی که موقع توافق در تهران برسد، او گروگان ارتش خواهد بود. یک

سناریو بختیار را نشان می دهد که به نوعی از خمینی حرف شنوی دارد و رضایت آیت اللّه مبنی بر اینکه تا

زمان برگشت و سناریو بعدی بختیار توافق را جور می کند و برای آرام کردن ارتش و استقبال از امام

برمی گردد.

6 به دنبال کوششی که علمای تهران برای ایجاد زمان بیشتر برای انجام گرفتن این برنامه های سیاسی

دارند آنها در 28 ژانویه اعلامیه ای داده اند با امضای طالقانی که خواهان 48 ساعت دیگر آرامش شده تا

نخست وزیر برنامه برگشت خمینی را تنظیم کند. انتظام و میناچی فکر می کنند که مسئله ورود باید تا آن

ص: 513

زمان حل گردد وگرنه نهضت آزادی و دیگران مشکلاتی در کنترل کردن جمعیت خواهند داشت.

7 نظرات: میناچی عموما طرفدار خشونت نیست و مسلما ناراحت است. چند تا از خبرنگاران

آمریکایی در سه روز گذشته در شهر گشته اند. جو و حالت جمعیت و ارتش را کلاً خشن توصیف کرده اند.

سؤال اصلی حالا این است آیا پروسه سیاسی می تواند به راه حلی برسد که قبل از اینکه سران داغ

(انقلابی) امور را به دست بگیرند، حرکت انفجاری را خنثی کند.

سولیوان



نهضت آزادی مجددا برای معامله با دولت ایران تلاش می کند

ص: 514

از : سفارت آمریکا شماره : 1/1447

به : وزارت امور خارجه واشنگتن تاریخ : 79/29/1

گزارشگر : STEMPEL(استمپل) 9/11/57

بخش سیاسی سرّی

موضوع : نهضت آزادی مجددا برای معامله با دولت ایران تلاش می کند

1 کلیه متن محرمانه است.

2 خلاصه:

3 امیر انتظام (نهضت آزادی) تقاضای ملاقات با مأمور سیاسی (استمپل) را کرد (و بر ضرورت آن

تأکید کرد، حتی پیشنهاد کرد که شرایط سخت امنیتی در رستوران کاروانسرای سفارت باشد.)

در صبح 29 ژانویه او خشم نهضت آزادی را نسبت به تیراندازی دو روز گذشته بیان کرد و گفت: نهضت

آزادی تعداد کشته ها را در 27 ژانویه 43 نفر و تعداد زخمی ها را 300 نفر گزارش داد. او همچنین اضافه

کرد که پلیس در سنندج یورش وحشیانه ای در 28 ژانویه بعد از کشته شدن یک پلیس روز قبل کرد و به

طرف 200 نفر تیراندازی شد.(نظریه: این ارقام احتمالاً بالاست).

انتظام گفت: که خود او شخصا شنیده است که نخست وزیر در خلال ملاقات 28 ژانویه بعد از خواندن

گزارش ساواک که پلیس را مسئول حوادث اخیر معرفی کرده به ارتش دستور دستگیری کامل پلیس

سنندج را داده است.

4 کارمند سفارت اضافه کرد که به نظر می رسد که به خاطر حوادث دو روز گذشته مضطرب و پریشان

است، اما اطلاعات ما نشان می داد که فعالیت های دو روز توسط دیگران شروع شده اند نه به وسیله نهضت

آزادی. انتظام گفت: که نهضت او معتقد است که تیراندازی 27 ژانویه در دانشگاه را عوامل حزب توده

شروع کرده است ولی سنگ اندازی روز 29 ژانویه توسط عوامل تحریک کننده دولت صورت گرفته است.

انتظام گفت ولی مقصر اصلی خشونت دولت است و این مسئله راه حل مصالحه با خمینی را به هم زده.

مأمور سفارت گفت: شاید گروه سومی تلاش می کنند که راه سازش را ببندند.

گفتگوهای طولانی در مورد علل خشونت و اینکه درگیریها به خشم و کین افزوده بود و مانع راه حل

سیاسی شده بود انجام گرفت.

5 انتظام گفت: در حال حاضر مشکل این است که خمینی بختیار را به خاطر خونریزیها طرد و تکذیب

خواهد کرد، علی رغم این، نهضت آزادی در صدد ملاقات با ژنرال مقدم و ژنرال قره باغی در روز 29 ژانویه

است تا تلاش خود را به منظور بازگشت خمینی به سلامت ادامه دهند.

مصاحبه مطبوعاتی بختیار در صبح روز 29 ژانویه کمکی به وضع فعلی نکرد اما حداقل یادآور شد که

فرودگاه باز است، انتظام شدیدا آمریکا را تحت فشار گذاشت تا از ارتش بخواهد که بر روی مردم آتش

نگشایند و از روشهای دیگری برای کنترل جمعیت هرگاه که لازم باشد استفاده کند. این مسئله ممکن است

امکان اصلاح اوضاع را افزایش دهد. حتی اگر چنین نیز باشد انتظام خوش بین نبود.

کارشناس سفارت بی پرده به انتظام گفت : که به نظر آمریکا جنبش اسلامی می بایست با ارتش و یا

دیگران سازش می کرد که در غیر این صورت ممکن است آنها قربانی توطئه عده ای بشوند که به دنبال

خشونت و آنارشیسم، نه آرامش بودند.

ص: 515

انتظام گفت : که مشکل می شود به بختیار اعتماد کرد. او در مورد آرامش ارتش قولش را حفظ نکرد.

مأمور سفارت گفت : دولت ایران احساس می کند که نهضت آزادی به قولش وفا نکرده است، چون

خشونت و درگیری، دوباره اوج گرفته است.

مأمور سفارت و انتظام هر دو بر این مسئله که گروه سومی مسئله اعتماد را پیچیده و بغرنج می سازند

توافق داشتند. ولی وضع خیلی حساس است و نباید بر گذشته ها تأکید کرد.

به هر جهت هر دو طرف می بایست به هر نحو شده ترتیب سلامت رسیدن خمینی را فراهم کنند.

6 امیرانتظام گفت: این مسئله مهم است که خمینی به ایران آورده شود و افراد واسطه کنار گذاشته

شوند. مأمور سفارت پرسید: که منظور اشخاصی که در پاریس هستند، می باشد؟ انتظام خیلی با دقت

جواب داد یزدی خوب است و او (انتظام) مدت زیادی است که او را می شناسد. مأمور سفارت نسبت به

بقیه همراهان خمینی نظر انتظام را خواست، و روشن است که او چیزی را نمی گفت مگر چیزهای خوب و

بنابراین هیچ چیز نگفت. رهبران مذهبی داخل کشور و نهضت آزادی خیلی میانه روتر از گروه پاریس

هستند، موقعیت مملکت را بهتر درک می کنند و احترام سالمتری برای توانایی های چپی های رادیکال

دارند تا گروه پاریسی. مأمور سفارت نهضت آزادی را تشویق کرد که مناسبات را ترتیب دهد. انتظام گفت:

او خودش مقام مسئول نهضت آزادی است که با بختیار مذاکره کرده است و مایل است که هرگاه ضرورت

داشته باشد، مجددا آن کار را بکند. فعلاً نهضت آزادی فعالیتش را در ایجاد تفاهم با نیروهای امنیتی

متمرکز کرده است. مذاکرات با این نتیجه که نهضت آزادی به تلاشهای خود برای رسیدن به توافق خواهد

افزود و آنهایی که باعث در هم شکستن توافق می شوند، شناسایی خواهد کرد و آمریکا هم خواهان عدم

خشونت در مقابله با مردم خواهد شد، پایان گرفت.

7 نظریه: حوادث 24 ساعت گذشته به روشنی گرفتاریهایی برای دو طرف به بار آورده است. اما

عامل تشویق کننده این است که آنها تمایل دارند که دوباره تلاش بکنند. بر اساس حرفهای دکتر میناچی

سیاستمدار میانه رو میانجی گر، ارتش نشان داد که خواستار ملاقات می باشد لیکن آنها در هفته گذشته

منزوی بوده اند. انتظام از اینکه ملاقات امنیتی جلو بیفتد راضی به نظر می رسید. اما درگیر مشکلات ناشی

از برگردانیدن جریان توافق سیاسی به خط اصلی خودش است. او روشن ساخت که در تلاشهای اولیه اش

با بختیار به توافق رسیده که بختیار به خمینی خوشامد گفته و استعفا دهد. خمینی موافقت کرده بود که

بختیار دوباره انتخاب شود و کابینه خود را بالاخره تشکیل دهد. در توافق دوم بختیار پذیرفته است که

بدون هیچ شرطی به پاریس برود که این بالاخره قابل پذیرش نشد. برنامه سناریو و مطلب بالا مطلوب به

نظر می رسد، به جز اینکه خمینی به طور قطعی تصمیم گرفته که توافق اصلی اول را به هم بزند. (قبل از

خشونت در جریانات 29 ژانویه) از مذاکرات کاملاً روشن است که انتظام فکر می کند که همراهان پاریسی

خمینی احتمالاً بعد از دریافت حقایق توافق اول را به هم زده اند. بر اساس حرفهای یک روزنامه نگار که در

صبح روز 29 ژانویه کنفرانس مطبوعاتی داشته، نخست وزیر از طرف خمینی یک موافقت نامه ای داشته که

مسئله بالا را انکار می کند.میناچی احساس می کند که توافقنامه اول احتمالاً هنوز قابل اجرا است. اگر

بختیار یک مقدار از سیاست خمینی به طور علنی تعریف بکند. وضع ما برگشته به همان اوضاع 5 روز قبل،

فقط با این تفاوت که مواضع قدری سخت تر و قاطع تر شده و به مردم نیز توهین شده است. سولیوان



برگشتن خمینی در انتظار تأیید ارفرانس

ص: 516

از : سفارت آمریکا تهران محرمانه 1514 30 ژانویه 79 4/11/57

به : وزیر امور خارجه واشنگتن دی. سی. فوری

رونوشت : سفارت آمریکا پاریس

موضوع : برگشتن خمینی در انتظار تأیید ارفرانس

1 تمام متن محرمانه است.

2 مقام ارشد نهضت آزادی انتظام به مسئول سیاسی ساعت 30،13 به وقت محلی تلفن کرد که بگوید

توافق با دولت انجام گرفته. تنها مانع ماندن خمینی تقبل ارفرانس در انجام پرواز مخصوص است انتظام

اشاره کرد (صحیح) که فرودگاه تهران باز است و احتمالاً الان دولت ایران تأیید نهایی خودش را به

ارفرانس می دهد. نهضت آزادی امیدوار بود که تائید نهایی بعد از ظهر یا عصر حاصل گردد خمینی با

شنیدن تقبل، پاریس را شب 30 ژانویه ترک می کند و 31 ژانویه حدود ساعت 30،8 به وقت تهران

می رسد. برنامه ها کلاً همانهایی هستند که قبلاً برنامه ریزی شده بودند (مراجعه به تلگراف) خمینی وارد

می شود کمیته منتخب از او استقبال می کنند بعد به بهشت زهرا از طریق شهیاد می رود (سخنرانی دارد) او

بعد از سخنرانی در آرامگاه به محلش می رود تا ملاقاتیها را که علما و شاید نخست وزیر بختیار و کابینه او

باشند ببیند او دو یا سه روز در تهران می ماند قبل از این که به قم برود.

3 در 30 ژانویه طی ملاقاتی با مسئول سیاسی دکتر میناچی اطلاعاتی راجع به معامله ای با دولت

ایران که به برنامه های برگشت منجر می شد تبادل شد ژنرال مقدم (ساواک) و قره باغی (فرمانده قوا) با

مهندس مهدی بازرگان و دکتر یداللّه سحابی رهبران ارشد نهضت آزادی شب 29 ژانویه ملاقات کردند

متأسفانه حجت الاسلام بهشتی و آیت اللّه رفسنجانی (که قرار بود بیایند) آنجا نبودند. آنها از غیبت

عذرخواهی کرده و گفتند که در تحصن دانشگاه تهران در اعتراض به کشتارهای ارتش در 28 و 29 ژانویه

شرکت کرده اند (نظر : این در واقع دفعه دومی است که بهشتی از رو در رویی با رهبران اصلی ارتش سر باز

زده. ولی ظاهرا قره باغی دستور دارد که معامله کند چون مشکلی پیش نیامده) هم مقدم هم بازرگان بعدا

به میناچی گفته بودند که با وجود غیبت سران مذهبی ملاقات خیلی مفید بوده است. مردان ارتش و نهضت

آزادی در تقسیم کار برای استقبال از خمینی به توافق رسیدند (ارتش باید از فرودگاه و جاده ای که به

شهیاد منتهی می شد حفاظت کند و نهضت آزادی امنیت بعدش را به عهده داشته باشد) و گروه موافق بودند

که ملاقاتهای دیگری هم در روزهای آینده مورد لزوم است. به قول میناچی افراد ارتش گفتند که با

تغییرات سیاسی ضروری موافق هستند و ارتش در صورتی تغییرات اینها را قبول می کند که در

چهارچوب قانون اساسی باشند.

4 تحلیل و نظر : هم میناچی و هم انتظام مطمئن بودند که خطر اولیه برخورد بین ارتش و نهضت

مسلمانان به اندازه قابل توجه ای کاهش پیدا کرده. هیچ کدام نمی توانستند اطمینان دهند که خمینی

جمهوری اسلامی اعلام نکند و بدین ترتیب مقابله سیاسی را برانگیزد، ولی میناچی فکر می کرد خمینی با

دیگر علما قبل از اعلام مواضع قاطع توافق کامل کرده است. انتظام گفت که بر خلاف توصیه نهضت آزادی

خمینی تصمیم به برگشتن به ایران را گرفته بود. دلایل اصلی این تصمیم که خمینی شخصا به وسیله تلفن به

بازرگان و انتظام گفته بود از این قرار است (و انتظام به سفارت گفته) :

الف احساس می شود که وجود خمینی برای کنترل تهدید رشد یابنده کمونیست (که نهضت آزادی

ص: 517

(تکرار) خیلی جدی می بیند) لازم می باشد.

ب لزوم برای رهبری شخصی تا راه حل مناسب را انجام دهد و مقابله با ارتش را، به حداقل برساند.

ج معتقد است اگر مقابله پیش آید وجود او تضمین می کند که افراد ارتش به شکل جمعی دولت را تنها

بگذارند و بدین ترتیب مرحله خشونت بار انقلاب به حداقل می رسد. به نظر ما اگر خمینی بدین ترتیب

وارد ایران شود، آماده است که با وضع آن طور که هست برخورد کند و با مسایل بر اساس احساسی که در

هنگام ورود دارد برخورد کند. به قول انتظام او خشونت نمی خواهد ولی پیروزی می خواهد. این احتمال

وجود دارد که در غیاب فشارهای قوی بر علیه اش، او تمایل غیرقابل پیشگیری برای اعلام دولت اسلامی

و پاک کردن بقایای رژیم سابق داشته باشد. بهترین امید در تقلیل خشونت ظاهرا نهضت آزادی است و

رهبران مذهبی میانه رو که سعی دارند خمینی را متقاعد کنند که موقع ورود زیاد سخت نگیرد. این می تواند

یک راه حل باشد.



خمینی بازمی گردد و برخورد ظاهرا به تعویق افتاده است

ص: 518

از : سفارت آمریکا در تهران گزارش : استمپل 1/31/79

به : وزیر امور خارجه آمریکا محرمانه تهران 101547/11/57

موضوع : خمینی بازمی گردد و برخورد ظاهرا به تعویق افتاده است.

1 تمام متن محرمانه است.

2 خلاصه : ورود خمینی قطعی است. آیت اللّه موافقت کرده است که قبل از درگیری با بختیار مشورت

شود. در مورد تدارک امنیت ورود خمینی موافقت شده ولی راجع به جزئیات و ادامه امنیت برای خمینی و

همراهانش باید راهی پیدا شود، آخر خلاصه.

3 دکتر میناچی روز سی و یکم ژانویه به وابسته سیاسی اطلاع داد که برنامه ورود خمینی تنظیم شده

است. ملاقات دوم سران نهضت آزادی ایران و ژنرال قره باغی و مقدم عصر سی ام ژانویه جهت آماده کردن

بقیه مسایل امنیتی و حفاظتی برقرار شده است. این ملاقات موفقیت آمیز بود. (میناچی قول داد که توضیح

بیشتری در ملاقات ظهر بدهد.)

4 در ضمن گفتگوی تلفنی عصر سی ام ژانویه که میناچی حضور داشت آیت اللّه خمینی شخصا

اطرافیانش را در تهران مطمئن ساخت که قبل از اعلام شورای انقلاب و یا دولت با آنها مشورت کند.

رهبران مذهبی و نهضت آزادی (انتظام) عقیده دارند که مذاکرات از برخورد (با دولت بختیار) در موقع

ورود جلوگیری خواهد کرد (نظریه : آسودگی آشکار آنها با توجه به ورود طوری بود که بسیاری از

نگرانیها را می پوشاند) میناچی و امیرانتظام مانند بقیه مطمئن بودند که این توافق ها مواضع آنها را به قدر

کافی معتدل خواهد کرد تا توافق با نخست وزیر و ارتش را ممکن سازد، ما کوششهای خودمان را ادامه

خواهیم داد ولی مشخصا تصمیم خمینی مبنی بر مشورت با دوستانش قبل از درگیری با بختیار قدم مهمی

در جهت مثبت است.

5 میناچی و منبع دیگری از اطرافیان بازرگان که عصر روز سی ام ژانویه با انگلیسیها صحبت کرد و

گفت که باقی مانده مسایل امنیتی راجع به ورود خمینی که تاکنون لاینحل مانده قرار است در جلسه آینده با

سران نهضت آزادی و ارتش بررسی شود. جلسه در طی دو روز آینده است.سولیوان



جناب آقای امیرانتظام معاون

ص: 519

تهران ایران

جناب آقای امیرانتظام معاون تاریخ :13 مارس 1979

نخست وزیر ایران تهران محرمانه

عالیجناب:

پس از رفتن پرسنل آمریکایی از پادگان نیروی هوایی ایران در کپکان، من و شما اهمیت حفظ تمامیت

تجهیزات آن موضع و موضع مشابه در پادگان نیروی هوایی در بهشهر را مورد بحث قرار دادیم.

در تعقیب این موضوع، سرتیپ زلالی بازرسی کل نیروی هوایی ایران اخیرا از وابسته هوایی ما

سرهنگ شیفر درخواست نمود برآوردی از نوع پرسنل حفاظتی که باید موضع و تجهیزات همراه آن را در

وضع قابل استفاده نگاه دارند به وی ارائه دهد. سرهنگ شیفر این اطلاعات را به بازرسی کل تسلیم نمود.

همچنین اشاره نمود که دولت ایالات متحده حاضر است همچنان حقوق این پرسنل را بپردازد تا زمانی فرا

برسد که دولت ایران تصمیم بگیرد چه اقدامی در رابطه با این دو موضع اتخاذ کند.

تیمسار زلالی پس از مطالعه این اطلاعات و در میان گذاشتن آن با تیمسار ایمانیان، فرمانده نیروی

هوایی ایران، پیشنهاد نمود که این سفارت شما را از مشکلاتی که نیروی هوایی ایران در اقدام به حفظ

امنیت و تمامیت این دو موضع مواجه شده است آگاه سازیم. او درخواست نمود که شما اقدام مقتضی برای

امکان پذیر ساختن انجام مسئولیتهای نیروی هوایی در این رابطه اتخاذ کنید.

اساس مشکلات مربوط می شود به ناتوانی نیروی هوایی ایران به اعمال تسلط بر دو پادگان خود زیرا

کمیته های محلی که دو موضع را تصرف کرده اند در امور دخالت می ورزند. در بهشهر ستوان صفازاده

فرمانده مأمور از نیروی هوایی گزارش می دهد که نیروی حفاظتی وی به تحلیل رفته و چپاولگری شروع

شده است. در کپکان، تیمسار زلالی قادر به ارتباط با سروان محمدی که آخرین فرمانده منصوب در

آنجاست نبوده است.

اعتقاد بر این است که اگر شما مدارکی برای تیمسار زلالی تهیه کنید که مؤید اختیار وی به نظارت بر

مواضع باشد مشکل وی می تواند رفع شود. با داشتن این مدارک می تواند تیم های نیروی هوایی ایران را به

بازدید مواضع بفرستد تا اقدامات حفاظتی لازم را ترتیب دهند. در همان زمان، وابسته هوایی ما می تواند

ترتیب تصویب هزینه حقوقی غیرنظامیان ایرانی را که عهده دار کار نگهداری تجهیزات هستند بدهد و

سیستمی برای ادامه قابلیت استفاده از مواضع برپا کند.

اگر شما با این پیشنهاد موافقت دارید لطفا مستقیما با نیروی هوایی ایران تماس حاصل کنید و مرا از هر

اقدامی که می خواهید وابسته نظامی ما در این زمینه انجام دهد مطلع فرمائید.

با عرض ارادت

ویلیام اچ. سولیوان سفیر



سفر به کپکان

ص: 520

سری. غیر قابل رویت برای خارجیان 11/12/57 (DAO) دفتر وابسته دفاعی DATT: شیفر : تی. اکی

سرهنگ نیروی هوایی آمریکا AAIRA: جانسون راچ، اف سروان نیروی هوایی آمریکا

موضوع : سفر به کپکان

1 گزارش اطلاعاتی (DAO) دوم مارس 1979 جمعه، 11 اسفند

خلاصه : در تاریخ 27 فوریه DATTو AAIRA به وسیله یک هواپیمای C/130متعلق به نیروی

هوایی اسلامی ایران (NIIAF) به ایستگاه هوایی رادار شمالی واقع در کپکان (44 و 58 و 3616 مختصات

جغرافیایی منطقه است مترجم) برای آزاد نمودن 22 تکنسین مخابرات آمریکا که در محل مانده بودند

عزیمت نمودند. به ضمیمه گزارش مربوطه و حوادث روزانه به انضمام توقفها در مهرآباد است.

اولین دیدار از مرکز مخابرات و مؤثر 0200

بازگشت به سفارت از مهرآباد.

1 تا 21 حذف شده (منظور مواد 1 تا 21 است که در صفحه اول دیده می شود)

22 متن کامل : S/NO FORN سری غیرقابل رویت برای افراد خارجی) صبح زود 27 فوریه 1979

DATTو AAIRA در سفارت با دو نفر از کارمندان امیرانتظام معاون نخست وزیر ملاقات نمودند. ما

همراه با گارد مجاهدین و دو نفر عضو دفتر امیرانتظام آقایان سرمدی و نادر زاگر با ماشین به طرف

فرودگاه راه افتادیم. تا هنگام ورود به قسمت نظامی فرودگاه اتفاقی نیفتاد. در آنجا جلوی ما را گرفتند و

خواستار ارائه مدارک شدند. اهمیت نامه امیرانتظام بستگی به نظر بازرس داشت هر ایستگاه بازرسی به

نظر می رسید که واحدی کاملاً مستقل است و هر کدام در اختیار یک ایرانی که عبور کنندگان را بازرسی

نماید همه رئیس و مسئول بودند و همه باید تأییدیه صادر می کردند. از در اصلی تا کمیته پایگاه نظامی راه

کوتاهی بود (کمیته گروهی محلی شامل یک ملا و چندین عضو از محل و وسائلی) که می بایست دوباره به

ما اجازه عبور دهد. بعد فعالیتهای پایگاه. پایگاه به طور نامنظمی مشغول به کار بود به ما گفتند که قسمت

پرواز در اعتصاب است. ما یک تأییدیه دیگری از کمیته بزرگتری لازم داشتیم و یک دستور برای پرواز

130 C از سرپرست خلبانان. در اینجا خلبانان نوبتشان بود که تصمیم بگیرند که پرواز کنند یا نه. همان

طوری که قبلاً نیز توضیح داده شد در انقلاب مردم آزادند هر طوری که دلشان می خواهد تصمیم بگیرند

یک افسر نیروی هوایی به DATT گفت که قبل از انقلاب آنان فقط باید دستورات را انجام می دادند ولی

حالا می توانند تصمیم بگیرند که آیا پرواز لازم و خوبی است یا نه.

به هر حال فرهنگ ایرانی سرنوشت ما را تغییر داد. همان طور که DATT و آقای نادر زاگر دنبال

تأییدیه از کمیته بودند اتفاقا با رئیس جدید نیروی هوایی تیمسار اصغر ایمانیان که یک جلسه با بعضی از

همافران و افسران ارشد داشت، با نادر زاگر همکلاس بود برخورد کردند نتیجتا پرواز فورا تأیید شد و این

بدان معنا بود که ما می توانیم بعد از 4 ساعت اقامت در پایگاه نیروی هوایی پرواز نماییم. قبل از پرواز ما

می بایست با سربازان مردمی ناهار بخوریم. نهار برخلاف دفعات گذشته که خیلی تشریفاتی بود شامل

لوبیا پلو و نون لواش محلی بود. مسئله مهم درباره ناهار این بود که افسران آماده به خدمتها، همافران و

دیپلماتها همه از یک ظرف و با هم غذا می خوردند. چیزی که قبلاً تصور آن نمی شد 2 تن از ستوانهای

نیروی هوایی به AAIRA گفتند که آنها امشب پاس هستند و واقعا هم در ساعت 2 صبح سر پاس خودشان

بودند. B حدود ساعت 13 ما به قسمت پرواز به دنبال هواپیمای خودمان می گشتیم هیچ کس شماره

ص: 521

هواپیما را نمی دانست تا این که یکی از اعضاء گروه پروازمان را دیدیم او شماره هواپیما را می دانست،

وقتی که به هواپیما رسیدیم به یک خلبان و رئیس پرواز ضدآمریکایی برخورد کردیم. بعد از یک بحث داغ

با افراد نخست وزیری و گاردهای ما، او به اکراه راضی شد که ما را ببرد. بعد از یک آزمایش زمینی برای

تعمیر، هواپیمای دیگری پیدا شد و بالاخره به کپکان پرواز نمودیم که پرواز بدون حادثه سپری شد. خلبان

در حقیقت خیلی ماهر و حرفه ای بود اگر سرسخت نمی بود، رسیدن به فرودگاه مثل هر حادثه آن روز بود.

ما را در نگهبانی تا تأیید اوراقمان نگه داشتند، با وجود این که ما 000/000/30 ریال پول همراه داشتیم

خیلی زود اوراق ما را تأیید نمودند. رفتن به اردوگاه هم بدون حادثه ای برگزار شد.

دو تا دهکده گلی و بدون برق و تعداد زیادی مردم که آمده بودند تازه واردها را ببینند تمام جریانی بود

که در مسیر دیدم. در اردوگاه دوباره ما را تحت نظر گرفتند و محلیهایی که منتظر حقوقشان بودند ما را نگاه

می کردند تقریبا 5 روز قبل تکنسینهای آمریکایی را گروگان گرفته بودند و گفته بودند که دستگاه را

خاموش کنند. تا قبل از آمدن گروهها و سربازان و نیروهای خمینی با آنها بدرفتاری می شده (وسایل

شخصی آنها دزدیده شده) این سربازان از پادگان مشهد آمده بودند. سربازان مشهدی از آمریکاییها به

خوبی نگهداری می کردند و فقط آنها را نگه داشته بودند تا این که حقوقها و حسابها پرداخت شود پرداختن

حسابها حدود 5 ساعت به طول انجامید. نکته جالب توجه این که ستوان مسئول سربازان مشهد ادعا

می کرد که از افراد PLOبوده و همراه یاسر عرفات می جنگیده. سربازان محلی از افراد مشهدی

می ترسیدند. C حدود ساعت 22 تمام آمریکاییها آزاده شده و به DAO رفتند. پرواز ساعت 23 در شب

در ارتفاع 3900 پایی از بین دو رشته کوه صورت گرفت. خدمه خلبان نیروی هوایی اسلامی ایران کارشان

را واقعا عالی انجام دادند ما به مهرآباد بازگشتیم و دوباره تحت نظر قرار گرفتیم مسئله این که با این 24

آمریکایی چه باید کرد مطرح شد ساعتها در این مورد مذاکره صورت گرفت تا این که تصمیم گرفتند ما را به

کمیته مرکزی خمینی در تهران بفرستند. به هر حال دوباره رسم و رسومات ایران به داد ما رسید. یک

سرهنگ مجاهدین را که به سفارت در روز 14 فوریه کمک نمود در آنجا دیدیم و به ما کمک کرد که به

عوض کمیته به سفارت برگردیم. هنگام بازگشت گویا از سرزمین متروک عبور می کردیم. چندین بار

جلوی ما را گرفتند و اتوبوس به وسیله افراد کاملاً مسلح محاصره گردید و تفنگها را به ما نشانه رفتند تا این

که صحت مدارکمان ثابت گردید. حدود ساعت 30/2 بود که ما بالاخره سالم به سفارت رسیدیم.

D زمانی که ما در مهرآباد بودیم DATT، سرهنگ همایون معاون فرماندهی سابق یک بخش حمل و نقل

و سرهنگ حسینی را دید، مقام جدید آنها را نتوانست بفهمد. DATT همچنین تیمسار ایمانیان را در مرکز

حمل و نقل یکم در لباس شخصی دید ولی اجازه ندادند با او صحبت کند.

توضیح و تفسیر مسئولان : سفر روشنگرانه ای بود و همان طوری که گزارش شد در هیچ قسمت کنترل

مرکزی وجود ندارد و هر قسمت بازرسی به تنهایی کار می کند و زیر نظر فرمانده خودش است. کارها

صورت می گیرد ولی خیلی پراکنده است. حرکت کند است ولی چرخها می چرخند همافران مسئول بعضی


قسمتها شده اند و چند مورد مشاهده شده که افسران زیر دست همافران کار می کنند. پایگاه در کپکان زیر

نظر ستوان جاعل (JALL) از مشهد بود. بدون دوستی نزدیکی که بین تیمسار ایمانیان و افراد

نخست وزیری بود به احتمال زیاد گروه نمی توانست پرواز کند.



اوضاع در آذربایجان

ص: 522

شماره سند 3167

از: سفارت آمریکا تهران انتشار محدود 22 مارس 79 سرّی

به: وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی. فوری

ارجاع به: تهران 3152

موضوع: اوضاع در آذربایجان

1 سرّی تمام متن

2 در 21 مارس به انتظام معاون نخست وزیر اظهار داشتم که من از یک دوست ایرانی چیزهایی

درباره تشکیل کمیته های خود مختاری در آذربایجان شنیده بودم. انتظام گفت: وی هم اطلاعات مشابهی

داشت و از مضامین آن برآشفته بود.

3 به هر حال موقعی که از سفیر ترکیه پرسیدم که آیا چنین گزارشاتی دریافت داشته است؟ عقیده وی

این بود که اطلاعات غلو شده است. او احساس می کرد آذربایجانیها باید از بازرگان راضی باشند. زیرا او

یکی از خودشان است.

سولیوان


ملاقات با معاون نخست وزیر «امیرانتظام»

ص: 523

از: سفارت آمریکا در تهران تاریخ 9 آوریل 79 20 فروردین 58 محرمانه

به: وزیر خارجه واشنگتن

تهیه شده: توسط ناس

موضوع: ملاقات با معاون نخست وزیر «امیرانتظام»

1 تمام متن محرمانه است.

2 دو روز پیش (7 آوریل)، برای عرض ادب با امیرانتظام معاون نخست وزیر، یک ملاقات داشتم. او

را مطلع ساختم که بر مبنای ملاقات اخیر وزیر (آمریکایی) و کاردار جدید ایران در واشنگتن و همچنین

مکالمه های اخیر من در وزارتخانه، ایالات متحده علاقه مند است روابط خود را با ایران به حالت عادی

برگرداند و من نیز متذکر شدم که علیرغم تغییرات انقلابی که در ایران به وقوع پیوسته، منافع مشترک

می تواند پایه های روابط خوبی در آینده باشد. استقلال، ثبات، تمامیت ارضی و پیشرفت اقتصادی ایران

برای ما دارای اهمیت شایانی است.

3 همچنین به او گفتم به خاطر برخی دلایل، از زمان انقلاب تا کنون روابط ما در سطح پایین و

محدودی بوده است. مهمترین این دلایل این بوده که آبروریزی و مشکل و دردسری در روند روزمره

دولت جدید پیش نیاید. من متذکر شدم که در این دوره مسئولیتم از ارائه نظریاتی که او و دیگران در مورد

گامهایی که هر دو طرف در جهت عادی کردن روابط می توانند بردارند، قدردانی کنم. و نیز پیشنهاد کردم

که گفتگوهای بی پرده ای در اینجا و در واشنگتن داشته باشیم و اجازه ندهیم که سوءظنها عمیق تر شود.

برای نمونه به تبلیغاتی اشاره کردم که شوروی در سراسر ایران براه انداخته و در آن آمریکا را متهم به

دخالت در کردستان و ترکمن صحرا نموده است و مطبوعات ایران نیز این تبلیغات را تکرار می کنند.

آیت اللّه خمینی خود نیز اخیراً گفته که عوامل آمریکا مسئول ناآرامیها در این دو ناحیه هستند.

من از او خواستم که به آیت اللّه اطمینان بدهند که علاقه اصلی آمریکا به استقلال و تمامیت ارضی ایران

است و اینکه در حال حاضر و در آینده عملی در جهت بی ثباتی ایران انجام نخواهیم داد.

4 امیرانتظام گفت که دولت وی نیز همچنان خواهان روابط خوبی با آمریکاست و در عین حال

خواهان روابط خوبی با سایر کشورها می باشد. او متذکر شد که بازرگان اخیراً این تمایل را به طور علنی

اظهار داشته است. او گفت در عین حال ایالات متحده باید این را درک کند که در طول 25 سال، دولت

آمریکا وابستگی نزدیکی با رژیم سلطنتی سابق داشته و در سال 1953 (1332) علیرغم خواست مردم،

شاه را به قدرت رساند. به همین دلیل این موضوع قابل درک است که احساسات ضد آمریکایی در ایران

شدید و گسترده باشد و عادی کردن روابط می بایست با دقت صورت گیرد. او از اطمینان خاطری که

آمریکا در مورد درگیر نبودن در حوادث ناراحت کننده داد، سپاسگزاری نمود و اظهار امیدواری کرد که

این موضوع حقیقت داشته باشد.

5 در مورد مسایل دیگری که با معاون نخست وزیر مورد بحث قرار گرفت، به طور جداگانه گزارش

خواهد شد.

ناس



دستگیری کارمند محلی آژانس ارتباطات بین المللی

ص: 524

شماره سند 3674

سیاسی: لمبراکیس سفارت آمریکا تهران محرمانه

وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی. فوری

آژانس ارتباطات بین المللی واشنگتن دی سی. فوری

موضوع: دستگیری کارمند محلی آژانس ارتباطات بین المللی

1 (محرمانه و تمام متن)

2 در ملاقات با امیرانتظام معاون نخست وزیر در 7 آوریل، کاردار مسئله درگیری دکتر رضا امینی،

کارمند آژانس ارتباطات بین الملل را مطرح نمود و او گفت: در این دستگیری بعضی ایرانیان دیگر که برای

بنگاههای آمریکایی کار می کنند جریان معینی احساس می شود.

3 انتظام از دیگر دستگیریهای مذکور بی اطلاع بود (کارکنان ایرانی AIU و موتور لا، تلکسی

جداگانه)؛ اما گفت از قضیه امینی مطلع بود. اطلاعات مشخصی دریافت شده بود که امینی و پنج تن دیگر

برای توطئه علیه انقلاب گرد هم جمع شده بودند. این اتهامات تحت بررسی قرار دارند. امیرانتظام گفت

هیچ جریان ضد آمریکایی منظور نیست.

4 کاردار گفت از اینکه می شنود چنین جریانی نبوده احساس آسودگی می کند اما متشکر خواهد بود

اگر گزارشات بیشتری در مورد قضیه امینی و همچنین دیگران دریافت کند. امیرانتظام گفت: هرگاه که

بتواند چنین خواهد کرد.

5 کاردار گفت امینی مدت 30 سال برای سفارت آمریکا (USIS) کار کرده است. او آنچه را که برای

یک مشاور عالی معمول است انجام می دهد. کاردار مطمئن بود که چنین شغلی در سفارت ایران در

واشنگتن نیز وجود داشته است. یک سال است که او دکتر امینی را می شناسد و صحت چنین اتهاماتی را

نسبت به او مشکل می داند. مشاور سیاسی هم که حضور داشت عقیده شخصی خود را اظهار داشت که آن

اتهامات اشتباهاً وارد شده اند. دکتر امینی به عنوان مشاور عالی سفارت آمریکا باید وقایع سیاسی اخبار

دنیا را مورد بحث قرار دهد؛ او شخصی که توطئه بچیند نیست. انتظام سر تکان داد و یادداشت برداشت

ولی هیچ نظر بیشتری ابراز نداشت.

6 اظهارنظر : می ترسیم که این قضیه بیرون از حوزه نفوذ انتظام باشد. کاردار درخواست ملاقات

هرچه زودتر با یزدی، معاون نخست وزیر نموده است. وی بیشتر در امور کمیته ها وارد است. مشاور

سیاسی همچنین ترتیب ملاقات دیگری با دکتر بهشتی یار خمینی برای جمعه آینده (13 آوریل) داده

است. در آن روز قضیه دوباره مطرح می شود. البته اگر امینی تا آن موقع تحت بازداشت باشد.

ناس



ملاقات با امیرانتظام معاون نخست وزیر درباره موارد زیر

ص: 525

از: سفارت آمریکا در تهران 16 آوریل 79محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. تهران 3971 27/1/58

گزارشگر: استمپل STEMPEL

موضوع: ملاقات با امیرانتظام معاون نخست وزیر درباره موارد زیر:


1 گرفتن و خرید لوازم یدکی هلی کوپتر از آمریکا

1 گرفتن و خرید لوازم یدکی هلی کوپتر از آمریکا


2 ترتیب انتقال 8 میلیون دلار لوازم یدکی که در فرودگاه دالاس می باشد

2 ترتیب انتقال 8 میلیون دلار لوازم یدکی که در فرودگاه دالاس می باشد


3 مراقبت و حفاظت انجمن ایران و آمریکا

3 مراقبت و حفاظت انجمن ایران و آمریکا

1 متن تماماً محرمانه است.

2 خلاصه: انتظام اقرار کرده که حکومت مشکلات داخلی دارد و به ما و دیگران شدیداً توصیه کرد که

دخالت نکنیم. او گفت بررسی قراردادهای آمریکا تا دو هفته دیگر تمام خواهد شد. اشاره کرد که نیروی

هوایی عملاً قطعات یدکی هلیکوپتر ندارد. تعویضها مشکل هستند چون در آمریکا اشکالاتی هست. او از

هشت میلیون دلار قطعات یدکی دولت ایران که در تگزاس مانده یاد کرد. نسبت به حمله کمیته به انجمن

ایران و آمریکا موضع غیر مشخص گرفت. (خلاصه تمام).

3 کاردار و رئیس فعال قسمت سیاسی روز 15 آوریل با معاون نخست وزیر، انتظام، تماس گرفت تا

مشکلات کوچکی را بحث کنند. مسایل زیر مطرح گردید:

4 انتظام اشاره کرد که شورای انقلاب تصمیمات سیاسی کلی را می گیرد ولی به تلاشهای مسئولین

سفارت تسلیم نشد و اسامی اعضاء را نگفت او گفت که اطلاعات هنوز محرمانه هستند. وقتی کاردار از او

در مورد وضع انقلاب جویا شد، انتظام بحث را به قراردادهای آمریکا منحرف کرد و گفت وزیر دفاع،

ژنرال ریاحی، رئیس کمیته ارزیابی تهدیدات نیروهای مسلح دولت ایران و بررسی قراردادهاست. انتظام

گفت: ارزیابی باید تا یک یا دو هفته دیگر تمام شود. آن وقت می تواند بیشتر در مورد روابط آمریکا و ایران

و آینده قراردادها صحبت کند. در ضمن دولت ایران یک «مشکلات داخلی» دارد و انتظام گفته امیدوار

است آمریکا دخالتی نداشته باشد. دولت ایران دخالت قدرتهای خارجی را نمی خواهد.

کاردار این حرفهای قالبی و دیکته شده را قطع کرد (شاید به خاطر افراد دیگر ایرانی که گوشه اتاق

کتاب می خواندند) و قاطعانه گفت: که آمریکا دخالتی نداشته و ندارد؛ و بعد صحبت کم کم از حالت اعلام

مواضع رسمی درآمد. انتظام گفت که او و نخست وزیر بازرگان با روسها ملاقات کرده اند و همچنین

انگلیسیها و چینیها و بر سیاستهای مستقل ایران تأکید کرده و گفته است که ایران می خواهد که خودش

تصمیم بگیرد. (مسئولین سفارت کمی در مورد افرادی که شایعه پراکنی می کنند و روابط خوب بین ایران و

آمریکا را بهم می ریزند صحبت کردند و انتظام هم با سر تأیید کرد.)

5 انتظام بعد گفت که دولت ایران این مشکل واقعی را دارد: هلی کوپترهایش قطعات یدکی ندارند و

آمریکا بیش از61 نیازهای ایران را تأمین نمی کند. کاردار جواب داد که گویا این مسئله در ارتباط با حکم

منع صدور محمولات بهرینگ به ایران است. کاردار گفت که دولت ایران در این دادگاه نماینده ای نداشت

ولی اگر نماینده می بود، احتمالاً دستور منع صدور را صادر نمی کردند. کاردار فکر می کرد که یک توافقی

در جریان باشد. ولی به دولت توصیه کرد که یک وکیل خوب بگیرد تا در چنین مسایل پیچیده ای مربوط به

قراردادها مشورت کنند تا این طور مسایل پیش نیاید.

ص: 526

6 انتظام بعد گفت که دولت ایران کشف کرده که حدود 8 میلیون دلار قطعات یدکی در فرودگاه دالاس

دارد و نیروی هوایی ایران یازده «هواپیمای 747» دارد که می تواند آنان را به دنبال وسائل به آمریکا

بفرستد. کاردار پیشنهاد کرد که اگر مشکلی پیش آمد ارتش ایران این مسئله را با دفتر MAGG)

مستشاری نظامی) در سفارت هماهنگ کنند.

7 انتظام تأکید کرد که مشکلات آمریکا هنوز اساساً در محدوده کار معاون نخست وزیری یزدی

هستند؛ ولی داوطلب شد که در مورد جریان فردی از کمیته محل وارد انجمن فرهنگی ایران و آمریکا

"TAS"شده و گفته دانشجویان اعتراض کرده اند که قیمت کلاسهای انگلیسی که الآن ثبت نام می شوند

خیلی گران می باشد و دستور داده که آنها را پایین بیاورند. این فرد آزادانه از انتظام یاد کرده بود (این مسلماً

انتظام را خیلی آزار داد. «آنها حق نداشتند که چنین کاری را بکنند».) او از مسئولین "TAS"خواست تا

اسم، آدرس و شماره تلفن هر کسی را که سعی کرد در امور "TAS"دخالت کند به دفتر او گزارش کنند (تا

در آینده اگر مشکلی پیش آمد).

ناس


رضا امینی «17 اردیبهشت»

ص: 527

شماره : 4677

از: سفارت آمریکا در تهران

به: وزیر امور خارجه واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: رضا امینی «17 اردیبهشت»

1 محرمانه. تمام متن یک گزارش خبری است.

2 آخر ملاقات با نخست وزیر بازرگان (معاون، امیرانتظام و مشاور سیاسی فعال، استمپل هم حاضر

بودند) من مسئله رضا امینی را پیش کشیدم و به طور مختصر اعتماد کاملمان را نسبت به او شرح دادم.

امیرانتظام برگشت به طرف نخست وزیر و به فارسی گفت: «این همان مسئله ای است که گفته بودند و ما

داریم روی آن کار می کنیم.» بدون دستوراتی از نخست وزیر، امیرانتظام به من گفت ما این مسئله را به

شورای انقلاب رد می کنیم و توقع داریم به زودی کاری انجام دهند.

3 یک منبع نزدیک به تشکیلات کمیته ها به مشاور سیاسی فعال در 4 و 6 ماه می گفت که معتقد است

الآن راه برای کار مساعد روی مسئله امینی باز است. ما امیدواریم این طور باشد.


تقاضای دولت موقت جهت اطلاعاتی درباره فعالیتهای خرابکار

ص: 528

سند : 10

از: سفارت در تهران 27 می 1979 (6/3/58)سرّی

به: واشنگتن فوری شماره: 5491

گزارشگر: TOMSETHتامست

موضوع: تقاضای دولت موقت جهت اطلاعاتی درباره فعالیتهای خرابکار.

1 تمام موضوع سرّی است. کسب تکلیف می شود.

2 در ملاقات کاردار با انتظام یک بار دیگر علاقه دولت ایران به مبادله اطلاعات ابراز گردید.

همانطوری که به یاد دارید ما قبلاً به او متنی در مورد افغانستان دادیم.

در ملاقات 24 می، انتظام گفته بود که این اطلاعات مفید واقع شده ولی دولت موقت بیشتر به

ناآرامیهایی که امنیت داخلی را به خطر می اندازد، علاقه دارد. در ملاقات 26 می، افزود که دولت موقت

نگران مداخله عراقیها در خوزستان و فعالیت فلسطینیها و لیبیاییهاست.

انتظام گفت که دولت موقت اطلاع یافته است که جرج حبش اخیراً از چند منطقه خلیج فارس دیدن

کرده است و شاید یکی از دلایل این سفر ایجاد ناراحتی برای ایران بوده است. (او افزود که دفتر فلسطین

در اهواز موجب نگرانی دولت موقت شده است و سپس با جنبانیدن سر گفت که متأسفانه دولت هیچ کاری

درباره این دفتر نمی تواند بکند، چرا که باز شدن این دفتر با تمایل خمینی انجام شده است.)

3 کاردار به انتظام گفت که نظر صادقانه اش این است که مسئله حفاظت از اطلاعات امینی که به دولت

موقت داده می شود، از اهمیت ویژه برخوردار است. انتظام به سرعت پاسخ داد که اطلاعات درباره

افغانستان فقط به بازرگان گفته شده و پس از آن سندش نابود شده است. (نظریه: ما فکر می کنیم که این

اطلاعات در یک سطح نسبتاً وسیعتری پخش شده، در صحبت کاردار با یزدی به نظر می رسید که مشارالیه

نیز از موضوع باخبر است.) کاردار به انتظام گفت که من در مورد امکان تبادلات خبری بررسی می کنم تا

اگر ممکن بود هرگونه اطلاعات که در مورد فعالیتهای مذکور داشته باشیم به شما بدهم.

4 کسب تکلیف: اگر وزارت قبول کند که خطر مبادله اطلاعات درباره فعالیتهای خرابکاری فلسطین،

لیبی و عراق به امکان روابط و همکاری نزدیک با دولت ایران می ارزد و لذا سند این اطلاعات جهت دادن

به انتظام را درخواست کنید.

ناس


دریافت اطلاعات درباره خرابکاری لیبی

ص: 529

3 ژوئن 1979 13/3/58 تهرانسرّی

از: سفارت آمریکا در تریپولی لیبی

به: وزیر امور خارجه آمریکا واشنگتن دی. سی.

موضوع: دریافت اطلاعات درباره خرابکاری لیبی

دریافت نسخه ای از هر گونه گزارشی که درباره فعالیتهای خرابکاری لیبی در ایران که برای ارائه کردن

به انتظام تهیه شده، باعث تشکر و قدردانی خواهد بود. از آنجا که به نظر می رسد مسئله لیبی، احتمالاً در

مذاکراتی که در تهران با انتظام در پیش است، مطرح خواهد شد، دریافت نظریات معاون نخست وزیر

(DEP - PM) در مورد مسافرت جلّود به ایران و توضیحات لیبی در مورد وضعیت امام موسی صدر

موجب امتنان و سپاس خواهد شد.

بلوکر



روابط ایران و آمریکا

ص: 530

از: سفارت آمریکا در تهران تهران 6379 19 ژوئن 79 29 خرداد 58 محرمانه

به: وزارت امور خارجه آمریکا، فوری

مرجع 153316

موضوع: روابط ایران و آمریکا

1 متن تلگراف خبری کاملاً محرمانه است.

2 خلاصه: در مراسم خداحافظی انتظام، معاون نخست وزیر، جریان جاری روابط ایران و آمریکا را

بررسی کردیم. او تمایلات دولت را برای عادی کردن روابط اعلام داشت. ولی ظاهراً از موانعی که

تشکیلات موازی دولت در دولت در این راه پیش آورده بودند، خیلی ناراضی بود. (پایان خلاصه).

3 همراه با مشاور سیاسی (POLCOUNS) در 18 ژوئن یک نشست خداحافظی با امیرانتظام برگزار

کردم. من مطالب مندرج در تلگراف مرجع را برای او آماده کردم (او قبلاً آن را درخواست کرده بود).

او به دقت توجه کرد و گفت این مطالب در کنفرانس مطبوعاتی که قرار است در چند روز آینده برگزار

کند سودمند خواهد بود. او همچنین گفت که در نظر دارد علاقه دولت ایران را برای داشتن یک رابطه خوب

با آمریکا بازگو کند. او اضافه کرد که خودش و بقیه همکارانش در دولت، امید پیشرفت روابط بین دو

کشور را دارند. هر چند که عقیده دارند که این امر مدتی طول خواهد کشید. او گفت این امر ممکن است

هفته ها و یا حتی ماهها به طول بینجامد ولی ما می دانیم که منافع مشترک خیلی زیادی داریم.

من جواب دادم که ما حداکثر سعی خویش را خواهیم نمود که با توجه به اینکه ما اختلاف عمده ای در

خط مشی نداریم، جریان را عادی کنیم. من همچنین خاطر نشان کردم که نقطه نظرهای مشروعی وجود

دارد که قابلیت انعطاف ما را در موضوعاتی مانند قراردادها محدود می کند. به هر حال من او را به حسن

نیت خودمان مطمئن ساختم.

4 بحث کوتاهی راجع به حملات مطبوعات به عمل آمد. انتظام در انتها اظهار داشت که نگرانی شدید

او از بابت روابط دولت ایران با دولت ایالات متحده است، نه از بابت مطبوعات که ممکن است برای پول

درآوردن مسایلی را بنویسند. در این باره او از من راجع به طرحهایمان برای سفیر سؤال کرد و من با

صراحت جواب گفتم که عدم قبول کاتلر (CUTLER)به عنوان سفیر از طرف دولت ایران مسایلی را در

واشنگتن به وجود آورده که فعلاً باید حل شوند. بنابراین متأسفانه امکان جایگزینی فوری برای وی وجود

ندارد. در هر صورت من اضافه کردم که انتصاب و تأیید آن، جریانی نسبتاً طولانی است. لذا دولت ایران

باید صبور باشد و بیان داشتم که نباید انتظار پیشرفت مهمی تا پاییز داشته باشد. در حالی که به وضوح

تمایلی جهت جایگزینی سفیر داشت ولی به نظر می رسید که انتظام مشکلات را درک می کند.

5 در طول گفتگوهایمان (که رئوس گوناگونی را در تلگرافهای ماه سپتامبر ذکر شده شامل می شد)

انتظام با موضعی که در مقابل من گرفت، نشان داد که او و بقیه اعضای دولت از ناراحتیهایی که در رابطه با

سیستم دوگانه دولت برایشان پیش آمده، رنج می برند. او چندین بار بیان داشت که وقتی افراد غیر مسئول

ولی سیاسی کار، اظهارات عجولانه ای می کنند، کار دولت را سخت تر می کنند. (او گفت بعد از سالها

دیکتاتوری مردم آزاد شده اند. آنها فکر می کنند حق دارند هرچه می خواهند بگویند و هرکس می خواهد

یک رهبر باشد).

در موضوع دیگری من از او در مورد انتصابش به سوئد پرسیدم. او جواب داد این برای ما ساده تر است

ص: 531

تا با یکدیگر در استکهلم صحبت کنیم. مقدمتاً فکر می کردیم که بیشتر از چند ماه به طول نخواهد انجامید

تا مسایلمان را حل کنیم ولی این مردم دخالتهایشان را ادامه می دهند. ما امیدواریم که فرصت داشته باشیم

که مسایلمان را حل کنیم. ما در این جهت به کمکهای شما نیاز داریم. ما باید صبر کنیم، هر چند ممکن است

یکی دو سال به طول بینجامد، در حالی که انتظام ظاهراً خالصانه کوششهایش را در جهت بهبود رابطه با ما

نشان می دهد و به نظر می رسد که مانند تعداد کمی از ایرانیان اهمیت روابط ایران و آمریکا را در این روزها

درک می کند. وقتی که یادآور شدم ( به او و خودم) که ایران یک انقلاب سیاسی خیلی شدید را تجربه کرده

و این، زمان و صبر فراوانی می خواهد تا اوضاع دوباره مرتب شود، ناامیدیش راجع به عدم پیشرفت فقط

مقداری تقلیل پیدا کرد.

ناس تهران 6379



روابط ایران و عراق

ص: 532

طبقه بندی: محرمانه بخش: سیاسی

از: سفارت آمریکا در تهران 29/3/58

به: وزیر امور خارجه واشنگتن. فوری شماره: 6378

تاریخ 19 ژوئن 79

گزارشگر : TOMSETH

مرجع: 1308 بغداد B و 6292 تهران A

موضوع: روابط ایران و عراق

1 موضوع محرمانه تلگراف توضیحی

2 امیرانتظام در خداحافظیش در 18 ژوئن از کاردار، اطلاعاتی را در مورد مقاصد عراق نسبت به

ایران جویا شد. کاردار ابتدا اظهار داشت که نمی داند کدام طرف باعث ناراحتیهای موجود شده است.

کاردار انواع نگرانیهای موجود را که در اثر انقلاب به وجود آمده اند، برشمرد و تذکر داد که شاید

عراقیها با به راه انداختن ناراحتیهای مرزی بخواهند از سیاست انگلستان در مورد خط دوران استفاده

کنند. انتظام درباره این موضوع چیزی برای گفتن نداشت ولی وقتی کاردار به او تذکر داد که برنامه های

رادیویی عربی ایران روش غیر دوستانه ای را نسبت به عراق پیش گرفته اند، بشدت تعجب کرد و یادداشتی

برداشت و ظاهراً در آینده سعی خواهد کرد که این برنامه ها تعدیل بشود. ما امید و خوشحالی از موفقیت

انتظام در این باره نداریم ولی این را خاطرنشان می سازیم که این نشان می دهد که اعضای دولت موقت

حتی در دایره محدودیت دولت از هماهنگی برخوردار نیستند و به این نتیجه رسیدیم که صادق قطب زاده

مدیر عامل جنجالی صدا و سیمای ایران ممکن است، بدون آگاهی دولت موقت سیاست خارجی ایران را

دیکته کند.

ناس


سفیر ایران (جدید) در سوئد

ص: 533

تاریخ: 24/6/79 شماره: 6550 3/4/58محرمانه

از: سفارت آمریکا در تهران

به: سفارت آمریکا استکهلم

موضوع: سفیر ایران (جدید) در سوئد

1 متن کاملاً محرمانه است.

2 عباس امیرانتظام به عنوان معاون نخست وزیر در دولت موقت اسلامی و انقلابی بازرگان زمانی که

در فوریه این سال به قدرت رسید خدمت می کرده است. او مسئول دفتر ارتباطات مطبوعات (به عنوان

سخنگوی دولت) و امور خارجه و نخست وزیری بوده است.

3 امیرانتظام، در حدود 46 سال دارد. او در نیمه 1950 با مدرک مهندسی الکترونیک از دانشگاه

تهران فارغ التحصیل شد، او سپس در دانشگاه پاریس بود که مدرک فوق لیسانس گرفت و در دانشگاه

کالیفرنیا در برکلی مدرک مهندسی ساختمان را گرفت. طبق گزارشی که به ما رسیده است او با یک

آمریکایی ازدواج کرد و بعد از فارغ التحصیل شدن برای مدتی در منطقه سانفرانسیسکو کار کرد. اما بعداً به

ایران بازگشت ابتدا برای یک شرکت مشاور خصوصی کار کرد، اما بعداً شرکتهای خودش را در کار وارد

کردن لوازم سنگین بود، تأسیس کرد.

4 امیرانتظام یکی از مؤثرترین مدافعین عادی کردن روابط بین ایران و آمریکا در کابینه بازرگان بوده

است. گاهگاهی به دلیل ارتباط آمریکاییش به عنوان یک عامل آمریکا به او حمله شده است.

اما او به طور کلی به وسیله این تهمتها ترس به خودش راه نداده است. اخیراً در 21 ژوئن در یک

مصاحبه مطبوعاتی با یک برخورد منطقی ضرورت تفاهم بین ایران و ایالات متحده را توضیح داد.

5 در همان حال امیرانتظام به موجب ناتوانی دولت در تحکیم اقتدارش ناامیدتر شده است. به کاردار

قبلی ما گفت که او و شریکش در اینکه فکر می کردند می توانند موقعیت اینجا را در عرض چند ماه به حالت

طبیعی (عادی) برگردانند، اشتباه کرده اند.

او همچنین در مورد ادامه دخالت افراد نیرومند سیاسی خارج از دولت در مسایل اداری شکایت کرد.

در حالی که ما نمی توانیم از مقتضیات عزیمت او از کابینه مطمئن باشیم. اما فکر می کنیم که آن یک حرکتی

است که او ممکن است به خوبی پذیرفته و حتی تشویق کرده باشد.

لینگن


نامه از لینگن به امیرانتظام

ص: 534

تاریخ سند: 12/4/1358 3 ژوئیه 79

از: سفارت آمریکا در تهران

به: امیرانتظام

موضوع: نامه از لینگن به امیرانتظام

عالیجناب

همان طوری که احتمالاً اطلاع دارید، من به تهران آمدم که موقتاً به عنوان کاردار این سفارت

جایگزین چارلی ناس شوم تا سفیر جدیدی از کشورم وارد شود.

چارلی ناس برای این از توجهاتی که شما طی چند ماه گذشته به مناسبتهای مختلف به او، و از طریق او

به این سفارت مبذول داشته اید، تعریف کرده است. دولت من خواسته است که مخصوصاً قدردانی خود را به

سبب بیاناتی که شما در 21 ژوئن در یک برنامه همگانی در مورد روابط ایران و ایالات متحده ایراد

فرمودید ابراز دارم. همان طوری که دیروز به وزیر خارجه یادآور شدم بیاناتی از این قبیل و اعلامیه 27

ژوئن وزیر خارجه نیز، به طور وسیعی به پیشرفت تفاهم بهتر میان دو ملت و دولتهایمان در عمل مشکل

ولی مهم بازسازی یک رابطه جدید کمک می کند که واقعیتهای جدید را در ایران منعکس می سازد.

من مطمئنم که شما به طور زیادی گرفتار مقدمات عهده دار شدن منصب جدیدتان در اسکاندیناوی

هستید.

لطفاً اجازه بدهید تبریکات خود را به مناسبات منصبتان و بهترین آرزوهای خود را برای ادامه

موفقیت در آن را تقدیم دارم.

ارادتمند شما

ال بروسل لینگن

کاردار موقت



ملاقات با معاون نخست وزیری آقای امیرانتظام

ص: 535

مرجع: تهران 6941 A وزارت 175166 B

از: سفارت آمریکا در تهرانتاریخ: 8 ژولای 79

به: وزیر امور خارجه، آقای ونس، واشنگتن 1/7064

موضوع: ملاقات با معاون نخست وزیری آقای امیرانتظام

1 این موضوع کاملاً سرّی است.

2 خلاصه گزارش: در ملاقات مورخ 7 جولای 79 با آقای امیرانتظام، معاون نخست وزیر، تمایلات

آمریکا را برای عادی کردن روابط با ایران مجدداً متذکر شدم. همچنین در مورد چند مطلب تجاری و غیر

تجاری از قبیل قراردادهای نظامی مهم، تلفنهای GTEالکترونیکی ساخت آمریکا و رفتار با اقلیتهای

مذهبی گفتگو شد. انتظام به ضعف دولت موقت اشاره کرد و مشکلاتی را که دولت موقت در اعمال قدرت

بر سیستمهای موازی غیر رسمی یعنی کمیته های انقلاب داشته، توضیح داد. او مجدداً خواهش کرد که

تبادل اطلاعات در مورد فعالیتهایی که در داخل و یا در کشورهای مجاور صورت می گیرد داشته باشیم.

چرا که اینگونه اطلاعات از نظر امنیتی داخلی ایران حائز اهمیت اند. (پایان خلاصه گزارش)

3 نحوه برخورد من با مسئله روابط ایران و آمریکا درست همان شیوه ای بود که در برابر یزدی به کار

بردم. (مرجع A). من از انتظام به خصوص در مورد اقداماتش برای تسهیل حرکت به طرف عادی کردن

روابط مفید دو جانبه در دوره بعد از انقلاب تشکر کردم و متذکر شدم که به نظر ما مصاحبه اش در 21 ژوئن

در این مورد بسیار مفید بوده است. در مورد فرستادن سفیر به ایران من پیشنهاد کردم، همان طور که به

یزدی پیشنهاد کرده بودم، که در حال حاضر اوضاع به همین صورت باشد در این مورد هرچه کمتر گفته

شود بهتر است و این در واقع همان نظریه ای است که سخنگوی وزارت امور خارجه اظهار داشته است. به

طور غیر رسمی به او توجه دادم که ما نمی توانیم سفیری به ایران بفرستیم که مورد قبول ایرانیان نیست.

سپس افزودم که مدتی وقت لازم است تا این مورد طوری حل شود که رضایت همه را تضمین نماید.اوقات

خوشی را در استکهلم برای او آرزو کردم.

4 همچنین از تلاشهای انتظام در مورد انتقال ذخایر و خوار و بار ارتش آمریکا در ایران و بازگشت

دادن وسایل مخابراتی نظامی تشکر کردم و به او توجه دادم که ما همچنان به خاطر تعدد مراکز قدرت با

مشکلاتی در مورد کنترل وسایل و اموال مربوطه رو به رو شده ایم. انتظام تعجب کرد که چرا هنوز مسئله

ذخایر خواروبار حل نشده است. او تمایل دولت موقت را در مورد خرید آنها تکرار کرد و گفت که درباره

آن با وزیر بازرگانی تماس خواهد گرفت. وقتی من به این تمایل اشاره کردم که تمام مسایلی که از دوره

قبلی همکاریهای نظامی به جا مانده باید به طور منظم دور ریخته شوند، تا ما بتوانیم دوباره وسعت و

ماهیت روابطی که ایران در این مورد می خواهد را تعیین کنیم، انتظام پاسخ داد که این موضوع از حساسیت

خاصی برخوردار است و به علت فشارهای وارده به دولت موقت به ویژه از طرف گروههای چپ، باید در

مورد آن محتاطانه عمل شود.

5 موضوع GTE را مطرح کردم. همچنین احتیاج به مصالحه در بعضی از موارد که کمپانیهای آمریکا

حاضرند که درباره این موارد با خلوص نیت مذاکره کنند را به او یادآور شدم و اشاره کردم که کمپانیهای

دیگر به مذاکرات توجه دارند و بینش آنها نسبت به انعطاف پذیری ایران از این مذاکرات، متأثر خواهد بود.

در این مورد انتظام بی اطلاع به نظر می رسید؛ ولی گفت که با وزیر پست و تلگراف و تلفن گفتگو خواهد کرد

ص: 536

و نظریات من را به او خواهد گفت. همچنین به هیئت اجرایی کمپانی دوپونت اشاره کردم. در این موقع

انتظام بلافاصله به من اطمینان داد که خسارت سهامداران خارجی که در شرکتهای ملی شده ایرانی سهام

داشتند جبران خواهد شد. سرانجام به مسئله اقتصاد اشاره شد و توجه او را به خلاصه اطلاعاتی که به

سفارت ایران در واشنگتن درباره کاهش صدور اجناس به ایران داده شده است، جلب کردم و نیاز به

سرعت عمل در مورد خریدهای مهم بررسی شد.

6 در مورد رفتار با اقلیتهای ایران من به انتظام یادآوری کردم که این موضوع در آمریکا و به خصوص

در کنگره از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. سپس در مورد آقایان، هایی و دانیل پور (مرجع) صحبت

کردم و به او گفتم که از واشنگتن از ما خواسته اند که در مورد صحت این خبر که اینها الآن تحت محاکمه

هستند، اطلاعاتی کسب کنیم. انتظام حتی از دستگیری این افراد اظهار بی اطلاعی کرد و قول داد که مطلب

را بررسی کند و نتیجه تحقیقاتش را به ما بگوید.

7 سپس از نظرهای انتظام درباره نحوه عمل دولت موقت در سطح مملکت با توجه به ملاقاتهایی که

بین کابینه و شورای انقلاب با خمینی در هفته گذشته انجام شده بود، جویا شدم. انتظام پاسخ داد که دولت

موقت همچنان مشکلات فراوانی دارد و بیشتر این مشکلات به وسیله افراد ایده آلیستی که می خواستند

کمک کنند، ایجاد می شود. او افزود که حل این مشکلات به زمان احتیاج دارد و ما و شما (آمریکا) باید

صبور باشیم. او در دنباله سخنانش خاطر نشان ساخت که دولت موقت در اعمال قدرت مشکلاتی دارد

ولی او مسئول تمام کارها شناخته می شود. مردم زیادی که در خارج از کادر دولتند، به دولت اجازه

نمی دهند که خودش امور مملکتی را انجام دهد و این مردم حتی دانش و یا تخصص اداره مملکت را

ندارند. انتظام همچنین گفت که دولت موقت به کرات سعی کرده است که این افراد را قانع کند که دست از

مزاحمت بردارند و این تلاش از پشتیبانی خمینی برخوردار بوده است. او سپس به گروههای چپ حمله

کرد و گفت قصد دارند که انقلاب را نابود کنند و برای این کار به وسیله شوروی پشتیبانی می شوند. در این

زمینه او افزود که امیدوار است که آمریکا دولت موقت را از چنین فعالیتهای خرابکارانه آگاه کند.

8 من به او متذکر شدم که بعضی افراد سیاسی مهم اظهاراتی می کنند که موجب دردسر برای ایران

می شود و دیگران این را تحریک کننده تلقی می کنند. انتظام آهی کشید و گفت یکی از عواقب این انقلاب

این بوده است که هر کسی خود را صدای ملت بپندارد. او گفت در این مورد حتی بین افراد دولت نیز

اختلاف نظر وجود دارد. روش ایران همیشه داشتن روابط مناسب با همه کشورها به خصوص

همسایگانش می باشد. ولی در همان روز صادق طباطبائی، سخنگوی دولت، برخلاف روش و سیاست

دولت در مورد عراق اظهاراتی می کند و همین مسئله نیز در رادیو و تلویزیون به وسیله صادق قطب زاده

مطرح و تکرار می شود. بودجه صدا و سیما را دولت می پردازد ولی عملاً هیچ کنترلی در پخش برنامه های

آن ندارد.

9 انتظام گفت که بلافاصله بعد از انقلاب، دولت موقت به این نتیجه رسید که همه از امام گرفته تا

کمیته ها و پاسداران انقلاب و دادگاههای انقلاب بر ضد دولت موقت کار می کنند. نخست وزیر و کابینه

صدها بار با خمینی تماس گرفته ولی تا دو هفته قبل که دولت موقت تصمیم به اتخاذ یک موضع قاطع

گرفت نتیجه مطلوبی حاصل نشد. او افزود که دولت موقت می خواهد اوضاع را سریعاً به وضع عادی

بازگرداند و پیش بینی کرد که در عرض یک یا دو هفته سیاست و تشکیلات کلی دولت برای عموم اعلان

ص: 537

می شود، و این نتیجه ملاقات و توافق اخیر با رهبر انقلاب بوده است. او در جواب سؤال من گفت که

بازرگان مصمم است که وظیفه اش را به نحو احسن تا پایان (به طور موفقیت آمیز) انجام دهد. او بازرگان را

شخص ایده آلی برای این کار توصیف کرد و گفت که او تنها کسی است که غیر عملی بودن برنامه ای که به

وسیله عوامل مذهبی ارتجاعی پیشنهاد شده است را تشخیص می دهد چرا که آنها می خواهند زمان را

1000 سال به عقب برگردانند. ولی با وجود این تسلیم چپگرایان نخواهند شد.

10 انتظام خوشبین بود که سفرش به سوئد باعث این نخواهد شد که وظیفه اش به عنوان کانال

ارتباطی بین دولت ایران و آمریکا قطع شود. او حتی گفت که ارتباط ساده تر نیز خواهد شد. در آنجا بهتر از

واشنگتن و تهران می توانیم حرفهای خود را بزنیم. به علاوه او به طور منظم، دو ماه یک بار، به ایران خواهد

آمد. وقتی از او در مورد تعیین سفیر برای آمریکا سؤال شد گفت که ممکن است یکی دو ماه طول بکشد و

خوشبین بود که خودش نامزد این مقام خواهد شد. انتظام سپس از من جویای اطلاعاتی درباره

کشورهای همسایه ایران شد و من هم نظر کلی خود را در مورد برداشت عراق از روابط با ایران (براساس

مرجع D) بیان کردم.


علاقه امیرانتظام به اطلاعات مشترک

ص: 538

از: کاردار سفارت در تهران 18/4/58شماره: 7098 تهران

به: واشنگتن وزیر خارجه. فوریتاریخ: 9 ژولای 1979

گزارشگر: LAINGEN لینگن مرجع: 5491 تهران A 70 تهران B

طبقه بندی: محرمانه بخش: کاردار CHG CHRON

موضوع: علاقه امیرانتظام به اطلاعات مشترک

1 تمام مطالب محرمانه است.

2 همان طوری که مرجع اطلاعاتی نشان می دهد معاون قبلی نخست وزیر، انتظام (که اکنون سفیر

تعیین شده برای پنج کشور اسکاندیناوی است) در ملاقات با من قویاً خواستار مبادله هرگونه اطلاعات در

مورد سیاستهای داخلی ایران و مقاصد عراق نسبت به ایران شد. ما قصد نداریم که در سیاست داخلی ایران

مداخله کنیم ولی متشکر خواهیم شد. اگر وزارت در نظر بگیرد که آیا جواب دادن در مورد عراق برای ما

مفید نیست؟

3 امیرانتظام اظهار داشت که نگرانی خود را در مورد مقاصد عراق قبلاً با ناس مطرح کرده و بازرگان

نیز حداقل در یکی از ملاقاتهای خود با سولیوان به این مطلب اشاره کرده است. انتظام در برخوردش با من

گفت که نگرانیش مربوط به وضعیت رهبران بغداد و شوروی نسبت به ایران می باشد و بر این تأکید کرد که

معتقد است این یکی از نکات منافع مشترک بین دولت موقت و آمریکاست.

4 همچنان که در منبع اطلاعاتیB منعکس شده است جوابهای من به انتظام یک سلسله ملاحظات

کلی از گزارش موجود در سفارت از بغداد بود. سپس گفتم که قسمت منافع آمریکا از آنجا چند مورد به

دولت ایران درباره علاقه ما به صلح بین ایران و عراق اشاره کرده بود و نگرانی خود را درباره ناراحتیهای

موجود بین عراق و ایران ابراز داشتم. سپس گفتم که ما این مسئله را بررسی خواهیم کرد تا ببینیم آیا در

موقعیتی هستیم که اطلاعات دقیقتری بدهیم؟

5 سپس به خروج احتمالی انتظام به استکهلم اشاره کردم و از رابطه های ما در آنجا جویا شدم. او

پیشنهاد کرد که سخنگوی دولت، طباطبائی، جای او را خواهد گرفت و قبول کرد که دکتر یزدی هم

می تواند یک رابط مفید باشد.

6 من راهنمایی وزارت را در این مورد خواستارم. از نقطه نظر منافع ما در اینجا جواب مثبت می تواند

عواقب سودمندی داشته باشد. سهیم کردن دولت موقت در ارزیابیهای ما از وضع عراق می تواند معرف این

باشد که آمریکا همان طور که می گوید توجه زیادی به ثبات در منطقه خلیج فارس دارد. فرض کنیم که

می توانیم چیزهایی بدهیم که مبنی بر اینکه عراق قصد جنگ ندارد و به این مسایل تعادل بخشیم. این

ممکن است مواضع میانه روی را تقویت کند؛ مثل صدا و سیمای ایران که همان طور که به انتظام گفتم نسبت

به ما روش خصمانه ای دارد. در مورد روابط دوجانبه ما با دولت موقت پذیرش این موضوع می تواند

اعتماد ما را به آنها بفهماند و تمایل ما برای همکاریهای سودمند متقابل مفید واقع شود.

7 البته موضوع سفر احتمالی انتظام نیز وجود دارد. ما طباطبائی را به عنوان رابط پیشنهاد نمی کنیم،

چرا که اطلاعات ما در مورد او خیلی کم است. ترجیحاً ما می توانیم از پیشنهاد امیرانتظام در مورد ارتباط

با یزدی استفاده کنیم، چرا که او نیز مانند انتظام در مورد روابط ایران و عراق نگران است و همچنین او

کسی است که می تواند برای توسعه روابط مطمئن مفید واقع شود. همچنین ادامه تماس با انتظام درباره این

ص: 539

موضوع خالی از فایده نخواهد بود چرا که ما معتقدیم که علاقه و درگیریش نسبت به امورات داخلی

همچنان قوی خواهد بود.

8 با گفتن تمام این، من تشخیص می دهم که منافع وسیعتری مطرح است؛ همچنین منافع ما در عراق.

با وجود این به نظر من ما می توانیم منافع خود را در اینجا تضمین کنیم و در عین حال در مورد عراق نیز در

این مورد خاص ضرر نخواهیم کرد.

9 اما در مورد اطلاعاتی که ما مبادله می کنیم می تواند از نوع ارزیابیهای 21 ژوئن 1962 بغداد باشد؛

البته باید به صورتی که لازم است سانسور شود. ولی اطلاعات در مورد نقل و انتقالات نیروهای عراقی و

توانایی آنها از حساسیت بیشتری برخوردار است ولی در این مورد نیز ممکن است مواردی وجود داشته

باشد که تبادل آنها در منافع ما باشد.

10 سرانجام باید بگویم که اگر اطلاعاتی از اشتغال این هیئت در این طور مأموریتها در گذشته دارید

برای من بنویسید؛ چرا که افراد سفارتخانه چنین موردی را به یاد ندارند.



آقای سفیر عزیز

ص: 540

محرمانه تهران ایران

اداری غیر رسمی 10 ژوئیه 1979

جناب آقای مینوت رادنی کندی

استکهلم، سوئد

آقای سفیر عزیز

شما به زودی همکاری ایرانی به نام عباس امیرانتظام، معاون سابق نخست وزیر و سخنگوی دولت را

در کنار خواهید داشت. او توسط دولتش به مقام سفیر سفارت سوئد با اعتبارنامه برای نروژ، فنلاند،

دانمارک و ایسلند منصوب شده است. چه مرد خوشبختی!!!

من نسخه هایی از این نامه را به هر یک از همکارانت در این چهار کشور دیگر می فرستم.

ما جداگانه اطلاعات مشروحی درباره زندگی امیرانتظام را برای شما خواهیم فرستاد. به طور مختصر،

وی یک ایرانی فوق العاده با نزاکت، مؤدب و غربی منش است. خیلی زیاد در اینجا محصور انقلاب و در

پوسته درونی انقلاب است، اما به سختی در روش و ظاهر، انقلابی به نظر می آید. او مدت قابل توجهی را در

کشور ما گذرانده است و ایالات متحده را بسیار خوب می شناسد و آنجا را دوست دارد. مطمئناً شما از او

خوشتان خواهد آمد.

یکی از سؤالاتی که فعلاً در حوزه دیپلماتیک اینجا به طور متناوب مطرح است این است که «چرا

انتظام می رود». ما هنوز پاسخ خوبی در این مورد نداریم. او اینجا به بعضی از ما گفته است که امکان دارد

در استکهلم در موقعیتی بهتر از اینجا برای پاسخگویی به آن باشد. فرض بر این است که رفتن او لااقل تا

اندازه ای ناشی از پیچیدگیها و مانورهای حلقه داخلی انقلاب می باشد و این باعث شده که امیرانتظام

احساس کند که در حال حاضر در خارج از ایران راحت تر خواهد بود. او به ما می گوید علیرغم مسافت

زیاد قصد دارد به شرکت فعالش و توجهش به آنچه در اینجا (ایران) می گذرد ادامه دهد.

با گفتن همه اینها، ما اعتراف می کنیم که چندان آگاهی واقعی نسبت به رفتن او نداریم. او ملاقات و

صحبت با شما را استقبال خواهد کرد و ما هر چیزی که شما بتوانید از آن مسافت در مورد نظرات و

گفته های او به ما بگویید استقبال خواهیم کرد. در واقع هر مطلبی که وی ممکن است در مورد حلقه های

داخلی رهبری و روابط داخلی آنها برای ارائه داشته باشد مورد علاقه ما می باشد.

ارادتمند شما

ص: 541

با سلام گرم ال بروس لینگن کاردار موقت

تهران، جولای 1979 20/4/58

آقای سفیر عزیز

مجدداً از اینکه با وجود برنامه کار زیاد خودتان فرصتی دادید که من شما را قبل از عزیمتتان ملاقات

کنم تشکر می کنم. محبت شما دلیل دیگری که بر آن چیزی است که اعتقاد دارم ادامه می یابد تا ذخیره

دوستی خوبی نسبت به کشورم در ایران باشد. من به هر یک از سفرایمان در اسکاندیناوی نامه نوشته به

آنها راجع به شغل شما و ورود قریب الوقوع شما گفته ام. من می دانم که آنها دیدار شما را خوشآمد خواهند

گفت.

مجدداً بهترین آرزوهایم را برای موفقیت شما در اولین بازگشتتان به تهران هستم.

با گرمترین سلامها دوستدار شما

ل بروس لینگن

کاردار سفارت آمریکا در ایران


سفیر جدید ایران در سوئد

استفاده اداری محدود

از: سفارت آمریکا تهران تاریخ: 15 ژوئیه 79

به: سفارت آمریکا استکهلم

برای سفیر

موضوع: سفیر جدید ایران در سوئد

1 من نامه ای برای شما در مورد سفیر جدید ایران در سوئد (که برای چهار کشور دیگر اسکاندیناوی

هم منصوب می شود) فرستاده ام.

به هر حال، سرویس پستی (خدمات پستی) اینجا به آن بخش جهان بدون شک از سرعت کمی

برخوردار است و بنابراین باید شما را از ورودش به آنجا در هفته گذشته مطلع کنم.

2 عباس امیرانتظام که معاون نخست وزیر دولت موقت و سخنگوی دولت بود شخصی است دلپذیر،

مؤدب و غربی منش که مدت قابل ملاحظه ای در آمریکا زندگی کرده است. اما وی همچنین عضو فعالی در

حلقه داخلی انقلاب بوده است. اینکه وی چرا عازم شده است برای ما کاملاً روشن نیست و هر چیزی که

در این زمینه از وی به دست آورید، سودمند خواهد بود. وی برای حفظ ارتباط با ما دچار دغدغه است.

بنابراین مطمئنم که در اولین فرصت در پی شما خواهد بود. ما به گرمی وی را توصیه می کنیم.

لینگن


موضوع: اطلاعاتی در مورد شرح زندگی عباس امیرانتظام سفیر جدید ایران به سوئد

ص: 542

شماره : 3638

از: وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی 19 جولای 1979

به: سفارت آمریکا، استکهلم با اطلاع: سفارت آمریکا،تهران

ارجاع به: استکهلم 2492، تهران 6550

موضوع: (بدون طبقه بندی) اطلاعاتی در مورد شرح زندگی عباس امیرانتظام سفیر جدید ایران به سوئد.

1 (محرمانه) وزارتخانه چیز زیادی برای افزودن به تلکس مرجع ندارد. به هر حال، شاید برای

استکهلم جالب باشد که بداند امیرانتظام همیشه بین دولت ایالات متحده و مردم آمریکا تمایز قائل

می شود. او می گوید که به مردم آمریکا بسیار احترام می گذارد. وی همچنین ادعا می کند که در سرتاسر

ایالات متحده صاحب دوستانی هست.

2 (استفاده اداری محدود) وزارتخانه از دریافت هرگونه اطلاعات اضافی درباره شرح زندگی یا

عکسهایی از امیرانتظام، که در مدت انتصابش در استکهلم به دست آید تشکر خواهد نمود. همچنین

نظراتی که به وسیله آنها بتوان فعالیت وی را برآورد کرد مفید می باشند


سفیر امیرانتظام

از: وزیر امور خارجه واشنگتن دی. سی.31 / جولای 9/7 9/5/58)

به: سفارت آمریکا در استکهلم

پیوست به: سفارت آمریکا تهران

تهران سرّی 8060

موضوع: سفیر امیرانتظام

1 تمام متن سرّی

2 قبل از اینکه ایران را به قصد مأموریت جدیدش به عنوان سفیر در استکهلم ترک نماید، امیرانتظام به

مسئول ما گفت که مایل است که با کارمندان دولت آمریکا در خارج از ایران گفتگو نماید. انتظام اگر

می خواست می توانست دید ما را نسبت به حالت و چگونگی مسایل سیاسی ایران، زمانی که به عنوان

معاون نخست وزیر بود، به عنوان یک عضو حساس در دولت موقت ایران روشن نماید، بهبود بخشد.

3 اگر شما موافق هستید ممکن است که در اولین فرصت با او ملاقات کرده و موارد زیر را محتاطانه با

او در میان گذارید:

... ما یادمان هست که او متذکر گردیده که مایل است وقایع ایران را پس از رسیدن به استکهلم تحلیل

نماید... اگر سفیر (انتظام) موافق باشد ما آماده هستیم که کارمند سیاسی سابق تهران، جان استمپل، را برای

ملاقاتی اعزام داریم. ترتیب این ملاقات را فوراً می شود داد. این مسئله می تواند با احتیاط مطرح گردد.

استمپل (مقام سرویس خارجی آمریکا در آکادمی نیروی دریایی در پست معاونت) کارش را شروع نموده

و ما امید داریم که در صورتی که مایل باشد ترتیب مسافرتی را در هفته آینده بدهیم.

ونس



مکالمه با سفیر ایران امیرانتظام

ص: 543

از: سفارت آمریکا در استکهلمتاریخ: اگوست 79

به: وزیر امور خارجه واشنگتنشماره : 3159 استکهلم / فوری 11 مرداد 58

موضوع: مکالمه با سفیر ایران امیرانتظام

1 تمام متن سرّی است.

2 کاردار عصر روز 31 ژوئیه در دفتر کار سفیر ایران در سوئد با امیرانتظام ملاقات کرد. معاون سابق

نخست وزیر دولت انقلابی ایران اواخر ژوئیه به استکهلم وارد شده بود. محل سکونت وی در استکهلم

خواهد بود، ولی در عین حال سفیر منتصب به پنج کشور اسکاندیناوی خواهد بود.

طبق برنامه 28 اوت او استوارنامه خود را به کارل گوستاو 16 پادشاه سوئد تقدیم خواهد کرد. انتظام

از روزهای دانشجویی خود در برکلی، تحسین او از موفقیتهای آمریکا تأسف او از فساد سیاست 25

ساله آمریکا در ایران و تصمیم او به بهبود روابط دوجانبه تنها در شرایط احترام متقابل، عدم دخالت در

مسایل داخلی ایران و عدم تعرض به استقلال ایران میسر است. او گفت که ما و دیگر کشورها نباید موقعیت

آشفته سیاسی امروز ایران، آنها را به بیراهه بکشد. مردم ایران مشغول ساختن یک کشور نمونه اسلامی

هستند. (اگرچه با جذر و مدها و درد و رنجهای زیاد) به هر حال سالها بعد کشورهای دیگر ایران را الگو

قرار خواهند داد که ایران خواهان روابط خوب با آمریکا، شوروی و چین است. ولی آنها وقتی موفق

خواهند شد که بر مبنای احترام به ایران و حکومت اسلامی آن و تمامیت و حاکمیت ملی و استقلال آن قدم

بردارند. اگر آمریکا درسی از انقلاب ایران نیاموزد و تلاشهایی که هم اکنون یا بعداً برای بازگرداندن

روابطی از نوع روابط ویژه ای که در زمان شاه وجود داشت از سر بگیرد، در این صورت دشمنی نسبت به

آمریکا در طی 6 ماه گذشته بر افکار عمومی ایران حاکم بوده، در آینده نیز تعیین کننده سیاست دولت و

افکار عمومی مردم ایران خواهد بود. مردم ایران از دیرباز از تجاوزات شوروی نیز می ترسیدند و به آن

مشکوک بوده اند. بنابراین چنین اخطاری به مسکو نیز فرستاده شده است.

3 در مقابل سؤالهای مختلف، انتظام گفت که او درصدد است که یک سفیر فعال باشد. می خواهد نه

تنها در کشورهای اسکاندیناوی (محل مأموریتش) بلکه به عنوان سفیر سیار در است تمام اروپا انجام

وظیفه کند. او اشاره کرد که از نزدیک مراقب روابط ایران با کشورهای دیگر اروپایی است. و نیز مراقب

سفرای آنها در این کشورها. او گفت که هدف این است که این مسئولیت ویژه سیاسی اداری از دوش

دولت بازرگان برداشته شود. او به عنوان جمله معترضه گفت: به احتمال زیاد برای حل یک مسئله کوچک

به زودی به آلمان خواهد رفت و در سوئد او درصدد است که به طور مرتب با هموطنان خود ملاقات کند

(بیشتر آنها از طبقه دانشجو می باشند). در این دیدارها او اظهار امیدواری کرد (خواهد کرد) که تمام

ایرانیان، از جمله کسانی که در حزب کمونیست عضو هستند می توانند برای سربلندی ایران کار کنند. بدین

ترتیب تاکنون با صدها دانشجوی ایرانی ملاقات کرده تا همکاری آنها را جلب کند ونیز به آنها در مورد

علت قطع کمک مالی دولت برای یک دوره تحصیلی توضیح بدهد.

انتظام گفت که او «دانشجویان حرفه ای» و کسانی که از لحاظ درسی ضعیف هستند را تصفیه خواهد

کرد و از کسانی که سابقه درسی خوبی دارند حمایت خواهد کرد.


انتظام به سابقه فعالیتهای خود در جنبش مقاومت ملی در سالهای 50 اشاره کرد. یکی از دوستان

خوب مردم در آن زمان در سفارت آمریکا ریچارد کاتم، کارمند سیاسی بود. او گفت کوتام یکی از

ص: 544

سیاستمداران معدود آمریکایی است که در آن زمان عواقب احتمال اصرار آمریکا در به قدرت رساندن

شاه را درک کرد.

انتظام گفت: کوتام که علاقه اش به ایران را حفظ کرده در اکتبر گذشته در پاریس با امام خمینی ملاقات

کرد و در نوامبر گذشته به تهران مسافرت کرده. او فکر می کرد که حالا در یک دانشگاه در سواحل

پرینستون (پنسیلوانیا) تدریس می کند. او توصیه کرد که به عنوان قدم عاقلانه ای آمریکا باید کوتام

COTTAM را به عنوان سفیر آینده به ایران بفرستد.

5 در مراسم استقبال از انتظام در استکهلم، کاردار ما او را از علاقه سفارت به حفظ همکاری نزدیک

با هیئت او مطمئن ساخت و تأکید کرد که ما دوست داریم در مواقع لزوم کمک کنیم. انتظام گفت: ما از این

ملاقات مقدماتی بسیار خوشحال شدیم و اظهار امیدواری کرد که ما مسایل خودمان را به او ارجاع کنیم.

اطلاعات جدیدی از علایق دو جانبه را هر زمان که به دست می آمد به او بدهیم.

6 تفسیر: توصیف کاردار لینگن از امیرانتظام به عنوان یک شخص با هوش و نماینده بسیار ماهر

دولت انقلابی ایران در سخن گفتن کاملاً صحیح است. انتظام در حقیقت علاقه به ادامه تماس با آمریکا

دارد و به نظر می رسد که خالصانه می کوشد تا دوباره روابط دوجانبه خوبی را بین ایران و آمریکا برقرار

کند. سفارت گفتگو با امیرانتظام را در حد امکان ادامه خواهد داد.

CANNEY


امیرانتظام سفیر

ص: 545

شماره : 710

از: وزیر خارجه واشنگتن 3 اوت 1279 مرداد 58 سرّی

به: سفارت آمریکا در استکهلم فوری

گزارشگر: کریستوفر

اطلاع: سفارت آمریکا در تهران

موضوع: امیرانتظام سفیر

1 تمام متن سرّی.

2 استمپل در روز یکشنبه پنجم اوت به وسیله پرواز شماره 30 در 15/9 صبح به تهران خواهد آمد و

در سه شنبه اینجا را ترک خواهد گفت. به استقبالش بروید و به او جا بدهید. لطفاً قرار ملاقات او را با انتظام

فراهم کنید. یکشنبه دیروقت خوب است و امکان یک ملاقات بعدی برای دوشنبه هم می ماند.

کریستوفر



مبادله اطلاعات با دولت موقت

ص: 546

از: واشنگتن وزیر امور خارجه 8 آگوست 79 مطابق با 17 مرداد 58 سرّی

به: سفارت در تهران فوریشماره : 106729

گزارشگر: ونسموضوع: مبادله اطلاعات با دولت موقت

خلاصه گزارش: تقاضا و تمایل زیاد دولت موقت برای مبادله اطلاعات در مورد تهدیداتی که در قبال

دولت موقت صورت می گیرد. محل مبادلات تهران خواهد بود. تاریخها بعداً تعیین خواهد شد. (پایان

خلاصه).

1 تمام موضوع سرّی است.

2 در اثنای گفتگوهایی که بین سفیر ایران در سوئد (انتظام) و افسر خدمات خارجی (استمپل) در

مورخه پنجم اوت در استکهلم انجام گرفت. انتظام قویاً تمایل دولت موقت را برای مبادله اطلاعاتی که

مربوط به حمایت دولتهای خارجی از تهدیدات داخلی ایران است، خواستار شد. این پیشنهاد را در اول

لیست کارهایی که آمریکا باید برای بهبود روابط انجام دهد، گذاشته و افزود که تصمیم شرکت در این

ملاقاتها به وسیله خمینی شخصاً تأیید شده است.

3 در روز بعد استمپل افسر سابق سیا CIA، SRF در تهران آقای جرج کیو را به انتظام معرفی کرد. تا

اهداف این تبادل اطلاعات و زمینه ها را برای او توضیح دهد. کیو ماهیت حساس این موضوعات را شرح

داده و اقدامات حفاظتی مربوط به آن را بیش از حد لازم می دانست. انتظام گفت که دولت موقت می خواهد

این اطلاعات در تهران مبادله شود، چرا که به صحنه عملیات نزدیکتر است. کیو گفت که دولت آمریکا

مأمور ارشد اطلاعاتی خود را به تهران خواهد فرستاد. و کاردار در تهران هماهنگیهای لازم را به عمل

خواهد آورد. انتظام در پاسخ گفت که امیدوار است که این برنامه مداوم باشد و کیو گفت: دولت آمریکا این

برنامه را هر 3 یا 6 ماه انجام خواهد داد و اگر مواقعی تبادل اطلاعات فوری خارج از برنامه لازم باشد

انجام خواهد گرفت. انتظام پرسید آیا آمریکا می تواند یک رابط دائم در تهران داشته باشد و کیو گفت که

این موضوع برای آینده است و الآن کسی در تهران نیست.

(تبصره: کیو به عنوان افسر ارشد اطلاعاتی معرفی شد و واژه CIA سیا هرگز به کار نرفت.)

4 در این گفتگو سؤالاتی درباره تاریخ مبادله اطلاعات نیز به میان آمد. انتظام تاریخ 27 آگوست را

رد کرد. چرا که او باید استوار نامه خود را در 28 آگوست به مقامات سوئدی در استکهلم بدهد. سپس قرار

شد که دولت آمریکا توسط کاردار خود در استکهلم با انتظام تماس بگیرد و تاریخ 30 آگوست یا اوایل

سپتامبر را به او بدهد. انتظام پاسخ داد که او برای دوره اول ملاقاتها در تهران خواهد بود ولی در دوره های

بعد او الزاماً در تهران نخواهد بود. در جواب به نگرانی آمریکا از لحاظ امنیتی جریان، انتظام توضیح داد که

گیرندگان این اطلاعات به بازرگان، یزدی و یک افسر ارشد اطلاعات که نامش بعداً مشخص خواهد شد، و

خودش محدود خواهد شد. کیو به این حقیقت اشاره کرد که مطالب بسیار محرمانه نمی تواند به صورت

نوشته عرضه شوند و به صورت شفاهی انجام می گیرند. این مسئله ای برای انتظام نبود.

5 ما از عکس العمل شما در جهت انجام این مبادلات قدردانی می کنیم و پیشنهادات شما در مورد

اجرای این کار مفید خواهد بود. آیا می خواهید که برنامه ملاقاتها و زمینه های مربوط به آن را در ملاقات


خود با بازرگان در 11 آگوست مطرح کنید؟

تذکر: این گزارش برای کاردار آهرن و تامست هم فرستاده شده است.ونس


مبادله اطلاعات با دولت ایران

ص: 547

شماره : 8946

از: سفارت در تهرانتاریخ 18/5/58

به: وزیر امور خارجه واشنگتن فوریطبقه بندی: سرّی

گزارشگر: لینگنمرجع: STATE 206729

بخش: CHO

موضوع: (مبادله اطلاعات با دولت ایران)

1 موضوع تماماً سرّی است. تلگراف برای کسب تکلیف.

2 مبادله اطلاعات بین امیرانتظام و کارشناس خدمات خارجی استمپل (STEMPEL) درست همان

چیزی است که ما انتظار داشتیم. به خصوص در مورد مطالبی که انتظام قبلاً اشاره کرده بود. به ناس و من

(لینگن (LAINGEN اشاره کرده بود. فکر می کنم که بخواهیم این موضوع آزمایشی را با دقت دنبال کنیم و

اولین ملاقات را طوری ترتیب دهیم که حاکی از حسن نیت تمام باشد. ولی در عین حال احتیاط در دور

اول مبادلات مناسب به نظر می رسد، چرا که این یک کار بسیار حساس است و شخصیتهایی در آن درگیر

می شوند که اطلاعات امنیتی ما در مورد آنها هنوز محدود است.

3 ما فکر می کنیم که در ملاقاتهای اولیه تا جایی که ممکن است باید به دولت تأکید کنیم که تهدیدات

داخلی ایران کاملاً از پشتیبانی کشورهای خارجی برخوردار است و طوری وانمود کنیم که ما را از

آشوبهای داخلی دولت و کشور مبرا سازد. البته این کار مشکل خواهد بود، ولی باید با یک تلاش مداوم

پیگیری شود.

4 احتمالاً شروع کار مشکل خواهد بود ولی ما باید سعی کنیم که در این آزمایش بعضی از اطلاعات

نیز در عوض به آمریکا داده شود. مثال: روش دولت موقت نسبت به عراق، پشتیبانی ایران از شورشیان

افغانستان، روش روسیه در روابط مستقیم با دولت موقت، حزب توده و غیره.

5 ما با مخالفت کیو (CAVE) با انتظام در مورد تماس دائم در تهران برای مبادله بدون وقفه اطلاعات

موافق هستیم و آمدن مأمور اطلاعاتی از واشنگتن به مخفی کاریها و پوششهای اینجا کمک خواهد کرد. با

وجود این، ما می توانیم درباره مسئله تجدیدنظر نماییم و این تجدیدنظر بستگی به توسعه کارها دارد.

6 در مورد زمان ملاقات که 20 آگوست پیشنهاد شده است تنها در صورتی که مأمور تماس بتواند به

موقع در اینجا حاضر شود مشکلی نخواهیم داشت. اگر طرحهای کنونی تأیید شود کاردار در 27 آگوست

به واشنگتن خواهد آمد. تاریخ پیشنهاد شده دیگر از آغاز هفته دهم سپتامبر است.

7 من در مورد پیش کشیدن موضوع با بازرگان مشکوکم و در ملاقاتم در 11 آگوست در صورتی که او

در این باره صحبت خواهم کرد که قبلاً انتظام در مورد تبادل با کیو (CAVE) و استمپل (STEMPEL)با او

صحبت کرده باشد. در تلگراف مشخص نیست که بازرگان و دیگران در مورد این ملاقاتها چیزی می دانند

یا نه، من می توانم در این مورد طی گفتگو جویا شوم ولی توضیحات در این باره از وزارت می تواند مثمر


ثمر واقع شود.

لینگن



مذاکره با امیرانتظام

ص: 548

شماره : 6891

از: وزیر امور خارجه واشنگتن تاریخ: آگوست 79 برابر با 18 مرداد 58

به: سفارت در تهران فورینسخه آن به کاخ سفید

گزارشگر: ونس (VANCE)

موضوع: مذاکره با امیرانتظام

خلاصه: انتظام نظراتی برای بهبود روابط ایران و آمریکا دارد. او به عنوان یک سفیر فوق العاده از طرف

دولت موقت انقلابی ایران در اروپا خدمت می کند. انتظام نسبت به نفوذ مذهب افراطی در دولت و خمینی

اظهار نگرانی می کند. اصطکاکهای قابل ملاحظه ای بین گروههای خیلی مذهبی (رادیکال) افراطی اطراف

خمینی و کسانی که صرفاً «مسلمانان خوب» در نهضت آزادی خوانده می شوند و هم اکنون ملت را اداره

می کنند، وجود دارد. انتظام ظاهر شدن دوباره بختیار در صحنه سیاست را مسئله مهمی قلمداد نمی کند.

اگر دولت به طور جدی عمل کند، خطر چپ مسئله ای نخواهد بود.

انتظام در مورد انتخابات، تشکیلات دولت موقت، تهدیدات خارجی و روابط سخنانی ایراد کرد. هم

اکنون پیشنهادهای اساسی اقتصادی به منظور بهبود اوضاع اقتصادی به وسیله شورای انقلاب تحت

بررسی است. (خلاصه تمام)


جزوه های بیوگرافی

جزوه های بیوگرافی

1 تمام متن سرّی است.

2 در 5 آگوست (4 مرداد) استمپل مقام سرویس خارجی، به منظور تبادل نظر با امیرانتظام (سفیر

ایران در سوئد) در مورد مسایل جاری ایران، به سوی سوئد پرواز کرد. در دو روز گذشته حدود 5/4

ساعت گفتگو شد. گزارشهای تلگرافی زیر مهمترین قسمتهای این گفتگوهاست و به صورت موضوعی

تنظیم شده است.

3 استمپل گفتگو را با اطمینان خاطر و حسن نیت دولت آمریکا نسبت به دولت ایران شروع کرد.

سپس گفتگوی مختصری در خصوص روابط ایران و آمریکا در پی آن انجام گرفت. مهمترین نکاتی که به

وسیله امیرانتظام عنوان شد، عبارتند از:

الف: عادی کردن روابط با آمریکا باید به آهستگی پیش رود، تا سوءظن کسانی را که نظر خوبی نسبت

به آمریکا ندارند، برنینگیزد.

ب: در رابطه با ارتباط با دولت موقت احتمالاً بهترین شیوه حفظ تماس با خود نخست وزیر، هر 20

15 روز یک بار می باشد.مسلماً الآن خیلی زود است که بشود یا آیت اللّه خمینی ملاقات کرد.

ج: تبادل سفیر احتمالاً در پاییز مناسب خواهد بود. شاید زمانی که دولت جدید دائمی مستقر شده

باشد انتظام افرادی نظیر «ریچارد کات» و «رمزی کلارک» را به عنوان سفیر پیشنهاد کند.

4 انتظام گفت که چند چیز است که آمریکا برای نشان دادن صمیمیت خود نسبت به رژیم جدید

می تواند انجام دهد و اینها می تواند به دولت موقت ایران در برخورد با جنبشهای انقلابی داخل و خارج که

نسبت به اعمال گذشته آمریکا عمیقاً نفرت دارند، کمک کند. «شرح نقطه نظرها»

الف تهیه اطلاعاتی در مورد هر نوع تهدید داخلی که با حمایت خارجی صورت می گیرد.

ص: 549

ب حداکثر کمک در مورد لوازم یدکی مورد نیاز ارتش.

ج مبلغ 3/1 میلیارد دلار جریمه دیرکرد مربوط به بازپرداخت وامها را لغو کنید. (SIC)

د در تهیه مواد اولیه مورد نیاز صنایع، که برخی شرکتهای آمریکایی از فرستادن آنها خودداری

می کنند، کمک شود.

ه دفتر صدور ویزا در تهران را دوباره باز کنید. زیرا هزاران ایرانی می خواهند که به آمریکا بروند.

انتظام گفت: خود او شخصاً می خواهد که دانشجویان زیادی به آمریکا و دیگر کشورهای انگلیسی زبان

بروند. مثلاً هندوستان امسال به جای 1500 ویزا که پارسال داد، 6000 ویزا برای دانشجویان ایرانی

صادر کرد. او اظهار امیدواری کرد که آمریکا از آن پیروی کند.

5 استمپل گفت: که پیشنهادهای انتظام را گزارش خواهد کرد و به دولت ایران اصرار خواهد کرد که

در مورد لوازم یدکی نظامی و مواد اولیه کارخانه ها با سفارت در تماس باشند. برداشت ما چنین بود که جز

در مواردی که صورت حسابها پرداخت نشده باشد، هیچ وقفه ای نباید صورت پذیرد.

در مورد سؤال مربوط به تکنسینهای خارجی استمپل یادآور شد که فعالیت دادگاه انقلاب علیه

خارجیان و زندانی کردن آنها یا جلوگیری از خروج آنها از کشور در مورد هیئت های تجاری آمریکا هم

صورت گرفته و نهایتاً به ضرر حل مسایل خواهد بود. در مورد ویزا به انتظام گفته شد که تسهیلات جدید

آمریکا تا آخر آگوست آماده خواهد شد، ولی پیش از گشایش باید مسایل امنیتی آن کاملاً حل شود. این

بدان معنی است که کمیته های گاردهای فعلی سفارت باید بروند و به جای آنها پلیس یا افراد ارتشی

متحدالشکل در بیرون محوطه گمارده شوند. انتظام یادداشت کرد و گفت: که در ملاقات آینده اش در

تهران، هفته آینده مسئله را فقط به خاطر جلب «رضایت خاطر ما» حل خواهد کرد. استمپل به او توصیه

کرد که در مورد بازگشتش به تهران با کاردار «لینگن» تماس بگیرد.

6 انتظام گفت که او از طرف نخست وزیر به عنوان «سفیر فوق العاده» در اروپا خدمت می کند تا انقلاب

را به مقامات حساس توضیح داده و با مشکلاتی که در تمام این کشورها ظاهر می شود، درگیر شود.تا این

تاریخ تنها کسانی به عنوان سفیر انتصاب شده اند که یا «مذهبی افراطی (فناتیک) بودند و یا افراد

قدرت طلب که هیچ نزدیکی با انقلاب ندارند. او به این خاطر سوئد را به عنوان پایگاه انتخاب کرده که در

روابط ایران و سوئد عملاً هیچ مشکلی وجود ندارد و این دست او را باز می گذارد.

7 انتظام خیلی نگران نفوذ مذهب بر سیاست ایران بود. انتقال اخیر افراد شورای انقلاب به دولت و

برعکس حالتی بود که در آن شورای انقلاب قدرت بیشتری به دست آورد تا از دست بدهد. شورای اخیر

خبرگان شامل اکثریتی از روحانیون است و انتظار می رود که در یک ماه آینده بررسیهای خود را در مورد

قانون اساسی تمام کند.

انتظام گفت که طرح فعلی شامل انجام رفراندوم قانون اساسی در نیمه سپتامبر و بعد انتخابات ریاست

جمهوری و مجلس در یک ماه یا یک ماه و نیم آینده خواهد بود. خمینی آدم خوبی است و اعتقاد به برتری

آخوندیسم در هر مورد ندارد. ولی او تحت فشار دائمی از جانب اطرافیان تندرو که خواهان برکنار کردن

«مسلمانان خوب و خالص» و روی کار آمدن روحانیون می باشند، است.

انتظام بدین حقیقت اقرار کرده که روحانیون در انتخابات آینده بیش از نیمی از کرسیهای مجلس را به

دست خواهند آورد و به آمریکا و دیگران تذکر داد که مجبور خواهند بود به مدت چهار سال با روحانیون

ص: 550

درگیر باشند. انتظام با تردید اظهار امیدواری کرد که میانه روها بعد از انتخابات بتوانند دولت را به دست

آورند. او این مسئله را برای باز گرداندن اعتماد به طبقه متوسط و نیز برای حیات اقتصادی ضروری

می داند.

8 در جواب سؤال مستقیمی درباره بختیار در صحنه سیاست، انتظام مسئله را منتفی دانسته گفت که

بختیار می کوشد کتاب خاطراتش را به اتمام برساند. او بختیار را تهدیدی برای دولت موقت نمی داند.

جبهه ملی و جبهه دموکراتیک قادر به رقابت با احزاب مذهبی در انتخابات نیستند و درصدد ایجاد

آشوب نمی باشند. حزب جمهوری اسلامی به رهبری آیت اللّه بهشتی قویترین گروه خواهد شد. این مسئله

انتظام را آزار می دهد. چون (بهشتی، رفسنجانی و موسوی) از مهمترین روحانیونی هستند که اصرار دارند

خمینی دولتی متشکل از روحانیون داشته باشد. انتظام گفت خوب است خمینی به تهران بیاید، جایی که

دولت موقت بتواند وی را بیش از سه ساعت در هفته ببیند.

9 در مورد ریاست جمهوری، انتظام گفت که طالقانی و بهشتی در انتخابات شرکت خواهند کرد؛ با

وجود اینکه طالقانی خودش می گوید «نه». به عقیده بازرگان در مورد شرکت در انتخابات بی میل است

معهذا شرکت خواهد کرد و وی بهترین انتخاب خواهد بود. اگر دولت موقت قاطع عمل کند و قدمهای

حساب شده بردارد فداییان و چپها مسئله ای نیستند. انتظام خصوصاً نگران حمایت خارجی شوروی،

لیبیاییها و عراقی از گروههای قومی مخصوصاً کردها و عربها بود (خوزستان).

به استثناء دخالت خارجی، اقوام و اقلیتهای مذهبی مشکلات بزرگی نخواهند بود. انتظام گفت که عده

زیادی از قانون اساسی جدید خوشحالند و کردها اگر دولت موقت، ارتش را به حرکت درآورد، حاضر به

مصالحه خواهند بود.

10 انتظام نتایج دگرگونی اخیر در دولت موقت را شرح داد. او گفت که پنج نفری که از شورای انقلاب

وارد دولت موقت شده اند، حالا شناخته شده اند اما کسانی که از دولت به شورا رفته اند، شناخته نشده اند. او

به خاطر مسایل امنیتی از دادن نام آنها خودداری کرد. شورا به وسیله 25 نفر تثبیت شده است و به همین

تعداد می ماند (این بیشتر از آن چیزی است که ادعا شده است). ارتباط بین شورا و دولت موقت بهتر شده

است. آیت اللّه رفسنجانی معاون وزارت کشور شده و مسئولیت سپاه پاسداران را از دکتر چمران که معاون

نخست وزیر بوده و اخیراً به سمت وزارت دفاع منصوب شده به دست گرفته است. دیگر معاون وزارت

دفاع آیت اللّه خامنه ای است. همچنین آیت اللّه مهدوی کنی نیز به وزارت کشور رفته که تصدی کمیته ها به

عهده وی بوده است و همان نقش را در وزارت کشور به عهده دارد. این برنامه بیش از آنچه انتظام فکر

می کرده موفق بود.

11 چهارمین عضو شورای انقلاب ابوالحسن بنی صدر است که پست معاونت وزارت اقتصاد در امور

بانکی به او پیشنهاد شده است اما او آن مقام را قبول نکرده، ولی به کار مشغول شده. وی تغییر سیستم

بانکی را به عهده دارد. میانه انتظام با بنی صدر خیلی بد است. او گفت که وی مزاحمی است که دائم حرف

می زند و شکایت می کند اما از مسئولیت گریزان است. کلماتش شبیه و گاهی با لحن آرامتری نسبت به

آشنای قدیمیش، صادق قطب زاده می باشد که سرپرست صدا و سیمای ایران بوده و در مورد او گفته که از

وفاداران به خمینی اما نسبت به دولت موقت غیرمسئول است.

12 علاوه بر چمران، ابوالفضل بازرگان (پسر برادرش)، صادق طباطبائی، معاونان بازرگان هستند.

ص: 551

عباس سمیعی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و برادر دکتر یزدی (وزیر خارجه) معاون وزارت

بهداری است.

13 درباره تهدیدات خارجی: انتظام از شواهدی که دولت موقت از توطئه های شوروی در ایجاد

فرستنده 5 واتی در محلهای مختلف تهران که برنامه های خرابه کاری را پخش می کند در دست دارد،

صحبت کرد. وزارت مخابرات آنها را توقیف کرده است. پروازهای شوروی هم یک مسئله است. در یک

مورد دولت موقت اجازه عبور از مازندران تا 21 پایی را داده است. هواپیماها در 4000 پایی به طرف

خلیج فارس پرواز می کنند و حداقل یک پاکت برای کردهای شورشی فرو می ریزند. دولت موقت

درخواستهایی برای پرواز بلوچستان دریافت داشته ولی به آنان پاسخ مثبت نداده است. انتظام گفت دولت

موقت اکنون مطمئن شده که جرج حبش سه مرتبه در کردستان بوده و به کردها کمک مالی کرده است.

14 انتظام گفت که شورای انقلاب در حال حاضر انقلاب اقتصادی برای بازسازی کشور را مورد

بررسی قرار می دهد انتظام گفت که خود او روشهای زیربنایی را تدارک دیده که در صورت اجرا، 2 تا 3

میلیون بیکار به سر کار برمی گرداند. طرح دیگری که از اقدامات نرمتری شامل می شود، 500 هزار تا یک

میلیون نفر را مشغول به کار می کند. او از توضیح بیشتر خودداری کرد.

15 یادداشتهای بیوگرافیک : در گفتگو مسایل زیر روشن شد:

انتظام در سال 1955 در رشته مهندسی از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد، سپس به عنوان مهندس

مشاور شروع به کار کرد. در سال 1963 به مدت 11 ماه به پاریس رفت. از 66 1964 در دانشگاه برکلی

کالیفرنیا مشغول تحصیل بود و در رشته اقتصاد درجه فوق لیسانس گرفت. از 1966 تا اواخر مارس

1969 در آمریکا کار کرد، بعد به عنوان مهندس مشاور به تهران برگشت. در سال 1971 شرکتی را تأسیس

کرد که اخیراً منحل گردید. او تمام داراییهایش را که غیرنقدی بود فروخت. غیر از سهامی که در یک

کارخانه کوچک مواد غذایی داشت (چیزی که فداییان او را به خاطر آن متهم به سرمایه داری کردند). او

ازدواج کرده و داری یک دختر بزرگ و دو پسر 4 و 6 ساله است. همسرش از آمدن به استکهلم خوشحال

بود. ولی اخیراً دلش برای وطن تنگ شده است.

VANCE

وزیر امور خارجه ونس


تبادل اطلاعات

ص: 552

شماره : 8779

از: وزیر امور خارجه واشنگتن دی. سی.تاریخ: 19/5/58

به: سفارت آمریکا در تهران فوری

گزارشگر: کوپر COOPER

طبقه بندی: سرّی

موضوع: تبادل اطلاعات

1 موضوع تماماً محرمانه است.

2 سیا (CIA) از کاردار آمریکا در استکهلم می خواهد که به انتظام اطلاع دهد که ما حاضریم تبادل

اطلاعات بعد از دهم سپتامبر انجام شود. کاردار از انتظام خواهد خواست که با یزدی تماس بگیرد و یزدی

با شما تاریخ دقیق تبادل اطلاعات را تعیین کند. هدف ما از انجام این روش این است که اطمینان حاصل

شود که یزدی و انتظام در مواضعشان نسبت به این ملاقاتها هماهنگی کامل دارند.

3 در این زمان شما نباید موضوع ملاقات را با یزدی و نخست وزیر در میان بگذارید. اگر این سؤال به

میان آمد، شما باید از تمام مقامات رسمی که در این جلسه شرکت خواهند کرد آگاه شوید و بگویید که بعد

از تماسهای بیشتر با واشنگتن به آنها جواب خواهید داد.

4 امکان دارد که جرج کیو برای گفتگوهای بیشتر با انتظام سفر دیگری به استکهلم بنماید و ما

تصویب سفر را تا تصمیم و بررسی نهایی واشنگتن به تعویق انداخته ایم.

کوپر


تبادل اطلاعات (سرّی)

از: سفارت آمریکا در استکهلمسرّی تهران 3328

به: وزیر امور خارجه واشنگتن دی سی. فوری 14 اوت 79 23/5/58

گزارشگر: کندی مینوت

موضوع: تبادل اطلاعات (سرّی)

1 تمام موضوع سرّی

2 همان طوری که در مرجع اطلاعاتی ب اشاره شده است، انتظام از 18 تا 22 آگوست در تهران

خواهد بود. او در 15 آگوست، استکهلم را به قصد بن ترک خواهند نمود تا «مشکلات دانشجویی» را حل

کند و سپس از فرانکفورت در 17 آگوست به ایران رهسپار خواهد شد.

3 خبر پرشت توسط معاون رئیس اطلاعات به ما رسید. انتظام گفت که او قبل از سفرش به ایران و یا به

محض ورود به ایران با دکتر یزدی در مورد تبادل اطلاعات تماس خواهد گرفت. انتظام می داند که این

اطلاعات ممکن است از نظر محتوی کامل نباشد و اگر ملاقات در دهم سپتامبر انجام می گرفت، ممکن بود

از محتوای بهتری برخوردار باشد. انتظام به کاردار گفت که با یزدی تماس خواهد گرفت و ترتیب ملاقات

را خواهد داد. انتظام گفت با کاردار «لینگن» بعد از گفتگوی او با یزدی تماس گرفته خواهد شد تا مناسبات

را فراهم آورد.


KANNEDY - MINATT



ملاقات برای تبادل از اطلاعات

ص: 553

از: واشنگتن دی. سی تهران 8664 20 اوت 79 29/5/58 سرّی

به: سفارت آمریکا در تهران

گزارشگر: کریستوفر

موضوع: ملاقات برای تبادل از اطلاعات.

1 مطالب تماماً سرّی است.

2 افسر اطلاعاتی «رابرت کلیتون امس» در ساعت 10 صبح 21 آگوست از پاریس وارد تهران

خواهد شد. او حامل یک جواز مخصوص خواهد بود برای اینکه بتواند از مطالب اطلاعاتی مورد تملک

خود محافظت کند.

شماره پاسپورت «امس» 135131 و تاریخ صدور آن اول ژوئن 1978 و محل صدور آن واشنگتن

است. لطفاً به استقبال او آمده و او را یاری کنید. اگر ممکن است پیشنهاد می کنم که شما نحوه این گفت و

شنود اطلاعاتی را به امس تذکر دهید، تا قبل از ملاقاتش با مقامات ایرانی از آنها آگاه شود.

کریستوفر



صحبت با سفیر جدید ایران

ص: 554

شماره : 3638

از: سفارت آمریکا استکهلم 10/6/1358 اول سپتامبر 79 محرمانه

به: وزارت خارجه واشنگتن دی سی. با حق تقدم

ارجاع به: استکهلم 3629

موضوع: صحبت با سفیر جدید ایران

1 (محرمانه تمام متن)

2 شروع خلاصه: عباس امیرانتظام سفیر ایران در سوئد (و دیگر کشورهای شمال اروپا) روز 30 اوت

یعنی کمتر از 48 ساعت پس از تسلیم استوارنامه اش به کارل گوستاو شانزدهم (پادشاه سوئد) به ملاقات

سفیر آمد. انتظام در یک مذاکره پردامنه در مورد مقاصد هیئت دیپلماتیک خود، شورش کردها، روابط

ایران و آمریکا، و نارضایتیش از وسایل ارتباط جمعی سوئد صحبت کرد. (پایان خلاصه).

3 عباس امیرانتظام، معاون سابق نخست وزیر در دولت بازرگان و رهبر نهضت مقاومت ملی ایران، در

28 استوارنامه های خود را تسلیم کارل گوستاو شانزدهم پادشاه سوئد کرد. در 30 اوت همراه همسرش به

منظور ابراز احترام در اقامتگاه سفیر به ملاقاتش آمد. این، ملاقاتی دلپذیر، بی آلایش و صمیمانه بود که

طی آن انتظام به خواست خود، اطلاعاتی در مورد مقاصد هیئت خود، روابط ایران و آمریکا، مسئله کردها

و وسایط جمعی سوئد ارائه نمود.

4 انتظام با لحنی جدی و جدا از مهمل گویی گفت که وظیفه عمده ای که در پیش دارد اقدام به مسافرت

وسیع در اروپاست (از وی این طور استنباط شد که تمام اروپا را می گوید) تا با دو گروه مقدم ایرانی یعنی

دانشجویان و صاحبان مهارت مثلاً ایرانیانی که مهارتهای مدیریت و تکنیکی دارند تماس حاصل کند، و

آنها را از «واقعیات» و «حقیقت» انقلاب آگاه کند. او گفت که تعداد ایرانیان در اروپا، خصوصاً دانشجویان،

بسیار بیشتر از آن چیزی است که آمار رسمی نشان می دهد زیرا در خلال رژیم شاه، اگر نگوییم اکثر،

بسیاری از دانشجویان از آشکار ساختن خود به سفارتخانه ها خودداری می کردند. وی به عنوان اعتراض

افزود که خیلی از دانشجویان ایرانی هم عوامل ساواک بوده اند. انتظام گفت جهت دستیابی به ایرانیان

تلاش ریشه داری به وسیله گروههای مذاکره کننده، سمینارها و کنفرانسهای مطبوعاتی خواهد کرد. به هر

حال وقتی که برمی گردند، دولت ایران قادر به تأمین کمکهای مالی آنها و یا وعده برنامه یا استخدام آنها

نخواهد بود. او اعتقاد داشت که ایمان مذهبی و نوعی حس ناسیونالیسم و غرور باید باعث بازگشت آنها

شود. او تعداد دانشجویان ایرانی سوئد را بین 3000 تا 3500 نفر تخمین زد. این رقمی است که به میزان

قابل ملاحظه ای بیشتر از آن است که قبلاً اظهار می شد. انتظام بین ایرانیان و دانشجویان ایرانی کرد الاصل

تمایزی قائل نمی شد و صحبتی از 200 تن از کردها که روز 25 اوت در سفارتخانه اش تظاهرات کردند،

نکرد و همچنین صحبتی از دانشجویان کرد که در سراسر این هفته با پیاده روی جلوی سفارت را به اشغال

خود درآوردند، و به اعتراض به زد و خوردهای کردستان دست به اعتصاب غذا زده بودند به میان نیاورد.

5 انتظام گفت وی شخصاً مطمئن است که شورویها «غیر مستقیم» مستقیماً «هرگز» ر شورش فعلی

حزب دموکرات دست دارند، و فکر می کند ارتش به زودی آن را سرکوب خواهد کرد. او گفت که پیام اخیر

خمینی که در آن مردم را به «مسلح شدن فرا خوانده» است عملی لازم و پر اهمیت بوده و کارایی آن با

جواب تمام ایرانیان حقیقی ثابت شد. او گفت همان طوری که جریان وقایع آینده نشان خواهد داد، دولت

ص: 555

وی قادر به ریشه کنی فکر مارکسیست لنینیستی و مائوئیستی می باشد. وقتی پرسیده شد که چه مدتی

برای ثبات یافتن اوضاع لازم می باشد؟ او گفت بین شش ماه تا یک سال.

6 انتظام گفت در عین حالی که نیازهای ایران عظیم می باشد ولی آنقدری که به قطعات یدکی

مخصوصاً قطعات هلیکوپتر و هواپیما نیاز هست به اسلحه احتیاج نیست، او برآورد کرد که تقریباً 1000

هلیکوپتر به علت نگهداری نادرست و فراهم نبودن قطعات یدکی بر زمین هستند. او این نیاز مشخص را

«حیاتی» خواند. وی توضیح داد که انبارهای قطعات یدکی هلیکوپتر و هواپیما مملو از تجهیزات پیشرفته

هستند اما قطعات اصلی فلزی که مورد نیاز می باشند در قلت به سر می برند. او از سفیر پرسید که آیا کمک

خواهد کرد تا این پیام به مقامات ایالات متحده برسد و سفیر اطمینان داد که توصیف وی از اوضاع به

اطلاع واشنگتن خواهد رسید.

7 انتظام و سفیر بر سر این موضوع توافق داشتند که اینک به تلاش وسیعی احتیاج هست تا هم ایرانیها

و هم آمریکاییها از مسایل مورد نظر یکدیگر و وقایع ایران آگاه شوند. سفیر به انتظام اطمینان داد که مایل

است با وی در تماس نزدیک باشد. انتظام اظهار تشکر کرد و گفت که وی تاکنون صحبتهای سودمندی با

معاون هیئت رئیسه که قبلاً کاردار بود، داشته است و البته تمایل دارد که ارتباط نزدیک با کارمندان

سفارت آمریکا را ادامه دهد.

8 انتظام نارضایتی خود را از نحوه برخورد وسایل ارتباط جمعی سوئد در رابطه با اوضاع ایران

خصوصاً اوضاع کردها و تشریح آنها در مورد شخص خودش ابزار کرد. همان طوری که در تلکس مرجع

آمده است مطبوعات سوئد به انتظام به عنوان نماینده جاهلیت خمینی که باعث سرکوب وحشیانه کردها

شده است شدیداً حمله کرده اند. انتظام گفت که از بیاناتی هم که نخست وزیر سوئد در مورد تلاش نظامی و

سیاسی دولت ایران بر علیه کردها ایراد کرده است نامسرور است.

9 انتظام روز 4 سپتامبر برای چهار روز وارد کپنهاک می شود و طی آن استوارنامه های خود را تقدیم

می کند. پس از آن به همان منظور سفر خود را به ترتیب به اسلو، هلسینکی و ریکیاویک ادامه می دهد.

10 طی صحبت، انتظام بی نهایت مشتاق، بی آلایش، صمیمی و در عین حال موقعی که از وقایع جاری

در ایران بحث می کرد خیلی جدی بود. وی ابزار امیدواری کرد که آمریکا دیگر هرگز به خود اجازه ندهد

برای مدت طویلی مثل 25 سال از حقیقت جدا افتد. او گفت آمریکا می توانست احساسات حقیقی مردم را

بشناسد؛ ولی اشخاص معینی بین شما مایل نبودند که حقیقت را بشناسند.

11 انتظام و همسرش، که دانشجوی سابق دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو است با اشتیاق درباره

اقامتشان در کالیفرنیا صحبت کردند.

انور انتظام، زن ریز نقش و زیبایی است که صاحب استعداد طنز خوب و رفتار بی آلایش و مهرآمیز هم

می باشد. وی انگلیسی را با لهجه عامیانه آمریکایی صحبت می کند و در لباس پوشیدن ذوق به کار می برد.

خانم و آقای انتظام سه فرزند 9، 7، 2 ساله دارند.

مینوت کندی 3638



مذاکره با انتظام

ص: 556

شماره : 1964

از: سفارت آمریکا استکهلمتاریخ: 9 اکتبر 79

به: وزارت امور خارجه واشنگتن فوری

بااطلاع: سفارت آمریکا تهران فوری

ارجاع به: (A) آمریکا 258415، (B) تهران 10468

موضوع: مذاکره با انتظام

1 (سرّی تمام متن)

2 وزیر مختار در 5 اکتبر به امیرانتظام تلفن زد تا همان طور که تلکس مرجع پیشنهاد کرده بود

تحولات اخیر ایران را مورد بحث قرار دهند. به هر حال انتظام به بحث در مورد تحولات خاصی از قبیل

شخصیتهای جدید کابینه اظهار تمایل کرد ولی تمایلی به بحث در مورد روابط عمومی آمریکا و ایران

نداشت. وی به تفصیل تأسف خود را از کوتاهی آمریکا در اتخاذ اقدامات عملی ابراز نمود. اقداماتی که

بلافاصله باعث بهبود روابط دو جانبه شود و بازرگان و اطرافیان او مثل انتظام که علیرغم «امتناع آمریکا»

هنوز با اصرار هرچه تمامتر طرفدار غرب هستند تقویت کند و به تدریج حرکات ضد آمریکایی آیت اللّه

خمینی را «رهبری که شما (آمریکا) باید با او کنار بیایید» ملایم کند.

3 از همان اوایل روشن بود که فکر و قلب او در جهت توصیف اعضای جدید کابینه نبود و نخواهد بود.

در مجموع وی این واقعیت را بیان داشت که تغییرات کابینه تأثیر بسیار کمی بر مقاصد اقتصادی دولت تا

تحولات ایران خواهد داشت. اگر تأثیری هم باشد، این خواهد بود که این شخصیتهای جدید باعث تقویت

تصمیم به محو آثار گذشته و کار تبدیل ایران به یک جمهوری اسلامی حقیقی در چند سال آینده خواهد

شد. چند عضو جدید مخصوصاً یداللّه سحابی و پسرش عزت اللّه سحابی «خیلی مذهبی» هستند، و

خوشبختانه کمک خواهند کرد تا تمایزات بین چهره های مذهبی و غیر مذهبی کمتر نمایان شود.

4 انتظام به طور مختصر اسامی اعضای جدید کابینه را به شرح زیر بیان داشت:

... چمران مهندس بسیار عالی، عمر خود را تماماً وقف انقلاب یا کار نموده است، رهبر جنبش

مقاومت، 15 سال در آمریکا گذرانده است، در لابراتوارهای بل روی طرحهای تحقیقاتی فضایی کار

می کرد تا اینکه آمریکا وی را به جهت نظرات سیاسیش «بیرون انداخت». چمران یکی از بزرگترین

رهبران انقلاب خواهد بود. علیرغم رفتار خشن آمریکا، چمران می خواهد با آمریکا رابطه داشته باشد.

برای کشور حماقت است اگر چمران و نیازهای (دفاعی) ایران نادیده گرفته شود.

... فروهر وکیل عالی، حدود 50 ساله، رهبر حزب ملت ایران بود...

شهیدی چهل و اندی ساله، عضو حزب آزادی «مثل خودم» (احتمالاً اینجا اشاره انتظام به نهضت

آزادی ایران بود.)

...عزت اللّه سحابی مهندس، فارغ التحصیل دانشگاه تهران، حدود 52 ساله، عضو نهضت مقاومت با

انتظام.

...بنی اسدی اوایل دوره چهل سالگی، فارغ التحصیل یک کالج آمریکایی.

... حبیبی عضو حزب آزادی، اقامت در فرانسه، حدود 48 ساله.

...یداللّه سحابی حدود 47 ساله، «خیلی مذهبی»، پدر عزت اللّه سحابی.

ص: 557

5 درباره نزیه، انتظام گفت او جای «امنی» پنهان است. وکیل و مدیر عالی است ولی در انتقادات خود

بصیرت ندارد. مدتی قبل، طی سخنرانی، نزیه با بیان چندین موضوع و ابزار خشم و ایجاد سوءظن نسبت

به رشد آهسته اقتصاد، سرانجام باعث اخراج شوم او از شرکت نفت شد. انتظام گفت او و دیگر دوستان نزیه

«اعتقاد دارند که او می تواند نجات داده شود.»

6 توجه انتظام هیچ گونه از موضوع روابط ایران و آمریکا پرت نشده. او یأس جدی را که خودش و

دیگر ایرانیانی که در فرنگ تحصیل و مسافرت کرده اند، متحمل آنند را تشریح نمود. علت یأس کوتاهی

آمریکا در نشان دادن آن علاماتی که حاکی از قبول انقلاب ایران و تمایل آمریکا به ارتباط با انقلاب بر

اساس برابری و احترام می باشد.

انتظام گفت که آمریکا دقیقاً می داند که چگونه به نیازهای فعلی ایران پاسخ گوید... قطعات یدکی

هواپیما، از بلوکه خارج نمودن وجوه ایران در آمریکا، مواد خام برای صنایع ایران، و غیره... در حالی که

مقامات آمریکایی در تهران و واشنگتن الفاظ امیدوارکننده ای بر زبان می آورند از اتخاذ اقداماتی که

پشتوانه آنها عاجز شود، عاجزند. در بین آنها که آمریکا را بهتر از همه می شناسند این سوءظن رشد می کند

که آمریکا در حال بازی یک سیاست انتظار است. انتظام گفت که اگر استراتژی همین است، شکست

خواهد خورد. ایران به اندازه کافی مشکلات دارد و پنهان نمی شود که اختلافات جدی در مورد اینکه تا

کجا و به چه سرعتی با انقلاب همراهی شود. اما همه بر این اتفاق نظر دارند که به «شاهی که شما حمایتش

می کردید» یا هر شاه دیگری اجازه داده نخواهد شد که حکومت کند. آمریکا بهای زیادی برای این بازی

سیاست انتظار خواهد پرداخت. انتظام نسبت به این توضیحات که قوانین و نه سیاست آمریکا باعث تأخیر

ارسال چیزهایی مثل قطعات یدکی هلیکوپتر شده است اعتنایی نکرد. او گفت زمانی که شاه چیزی را

می خواست، آمریکا با موفقیت راههایی برای تهیه آنچه شاه می خواست پیدا می نمود. الآن آمریکا می تواند

به آسانی در یک لحظه راههایی را برای کمک به تهران پیدا کند.

7 انتظام به بدگمانی رهبران انقلاب نسبت به اتحاد جماهیر شوروی اشاره نمود. در عین حال سفیر

شوروی فعالترین شخص در تهران است. روزانه از مؤسسات دولتی با پیشنهادات هر نوع کمک دیدن

می کند. او مداوم پس زده می شود ولی دوباره پدیدار می شود تا دوباره کوشش کند. امیرانتظام گفت فعالیت

شوروی مشخصاً مقابل موضع آمریکا، که به چشم خیلی از ایرانیانِ والامقام کاملاً انفعالی است، قرار دارد.

وزیر مختار در جواب گفت که این اشتباه بزرگی است که حرف آمریکا را که واقعاً قصد برقراری روابط

حسنه بر پایه احترام متقابل و منافع دارد باور نشود. پیشنهاد شد که انتظام می تواند بعداً که به تهران

برمی گردد به لینگن، کاردار تلفن بزند و سیاست آمریکا را مورد بحث قرار دهند. انتظام گفت که چنین

خواهد کرد و اشاره نمود که از 9 تا 17 اکتبر در تهران خواهد بود.

8 انتظام 6 اکتبر عازم پاریس شد. هدف عمده در آنجا برپا کردن یک «روزنامه ایرانی است که به

آلمانی، فرانسه و انگلیسی چاپ می شود تا در سرتاسر اروپا منتشر شود.» او گفت این شبیه به فعالیتی

است که هم اکنون در واشنگتن اجرا می شود صدای ایران و منظور از آن توضیح اهداف، روشها و

سیاستها و مشکلات ایران می باشد.

9 انتظام در 18 اکتبر به استکهلم باز خواهد گشت و مدت کوتاهی پس از آن اعتبار نامه های خود را

در اسلو و هلسینکی تسلیم خواهد نمود.مینوت کندی 4164

ص: 558

سفارت ایالات متحده آمریکا در تهران، ایران 15 اکتبر، 1979

آقای سفیر عزیز

وقتی، روز بعد صحبت کردیم شما از من یک ورقه کاغذ که موقعیت انتقالات بخشهای اضافی را آن

طور که ما در نظر داریم تشریح کند، درخواست نمودید. یک ورقه کاغذ از این نوع ضمیمه است، امیدوارم

مفید باشد.

من از فرصتی که برای گفتگوی بی پرده راجع به بعضی از مشکلات در روابط بین ایران و آمریکا دادید

قدردانی می کنم. همانطور که وزیر در نیویورک به دکتر یزدی اشاره کرد، هدف ما این است که با دولت شما

به طور صمیمانه کار کنیم تا یک رابطه استوار بر واقعیتهای جدید در ایران را ایجاد نمایم.

با گرمترین سلامها

دوستدار ل. بروس لینگن

کاردار سفارت آمریکا در ایران

ضمیمه دارد.


مکالمه کاردار با سفیر امیرانتظام

ص: 559

شماره : 1/10977

از: سفارت آمریکا در تهرانمحرمانه 23/7/58

به: واشنگتن فوری

رونوشت: سفارت آمریکا در استکهلم 125

جناب آقای امیرانتظام سفیر وزارت امور خارجه تهران ایران

موضوع: مکالمه کاردار با سفیر امیرانتظام

1 کل متن محرمانه است.

2 خلاصه: کاردار 4 در تاریخ 13 اکتبر با سفیر ایران در سوئد، انتظام، ملاقات کرده تا درباره روابط

ایران و آمریکا با او بحث کند. در طول بحث امیرانتظام به سوءظن ایرانیان اشاره کرد که آمریکا یک «بازی

انتظار» را در پیش گرفته است و امیدوار است که دولت جدید ایران سقوط کند. او خواست که ایالات

متحده ابتکار پیشنهاد برای حل مشکلات حکومت فعلی ایران مثل قسمتهای یدکی پیچیده ارتشی و

قراردادهای تجاری را به دست گیرد. انتظام پیشنهاد کرد که کاردار کلیه تماسهای خود را با کلیه مشاوران

حکومت فعلی ایران و دیگران از طریق وزیر خارجه یزدی برقرار کند، تا او قادر باشد به شکل صحیحی

مشاوران را روشن کند. کاردار با حالت اعتراض اشاره کرد که کلیه تلفنهای بین سفارت و مشاوران

حکومت فعلی ایران از طریق اداره تشریفات وزارت خارجه درخواست شده است. در پایان مکالمه

امیرانتظام اشاره کرد که خمینی به ما اطمینان دارد (خودش، یزدی و بازرگان). اما اشاره کرد که این کمک

بزرگی به این گروه است اگر آمریکا بتواند کمک کند تا آنها راه حلی برای مشکلات بین ایران و آمریکا پیدا

کنند. (پایان خلاصه)

3 کاردار از تاریخ 13 اکتبر، ملاقاتی با امیرانتظام سفیر ایران در سوئد کرد که در اداره نخست وزیری

بود (او به تازگی به اتاق هویدا نقل مکان کرده است) که این نشان می دهد که او به رابطه نزدیکش با بازرگان

ادامه می دهد. فضای مذاکره در ابتدا سرد بود ولی در انتهای مذاکره به گرمی گراییده بود. انتظام در میان

نقطه نظر دولت فعلی ایران انعطاف پذیری از خودش نشان نداد و نمی توانست با دیده اغماض از این جرم

آمریکا بگذرد که اگر آمریکا می خواهد روابطش را با ایران بهبود بخشد باید یک روش اصلاحی در پیش

گیرد. انتظام صریحاً خودش را از یک گروه نخبه مدرنیستها (بازرگان، یزدی، چمران) می داند که مورد

اعتماد خمینی هستند و کسانی هستند که رابطه ایران و آمریکا را حمایت می کنند و در برابر یک اکثریت

محافظه کار.

4 صدور تجهیزات نظامی: کاردار سر صحبت را با بیان قدردانی ما از صحبتهای مفید انتظام با

سفارت آمریکا در استکهلم باز کرد. او اشاره کرد به اتفاقات اخیر در روابط ایران و آمریکا با تأکید بر اینکه

آمریکا می خواهد روابطش را با ایران بهبود ببخشد و بازی انتظار که امیرانتظام با سفارت ما در استکهلم

مطرح کرده بود نبوده است. کاردار سپس به مسئله تجهیزات نظامی پرداخت با اشاره به اینکه اگر چه دکتر

یزدی در نیویورک ما را متهم کرده بود که تحویل تجهیزات را به تأخیر می اندازیم، ولی بیشتر تأخیر به

خاطر آماده نبودن وسایل حمل و نقل ایران بوده است.

5 انتظام بیان کرد که این برداشت او بود که یکی از مشکلات بزرگ حل نشده تحویل قطعات

طبقه بندی شده نظامی به ایران بوده است. کاردار تشریح کرد که مسایلی در رابطه با مقررات ما وجود دارد

ص: 560

که دلیل بر این تأخیر باشد و همچنین ما احتیاج داریم که از امنیت این تجهیزات مطمئن شویم. او گفت که ما

هنوز مشکلات بزرگی در دسترسی ساده به F - 14ها داریم. لازم است که این مسایل به طور مجزا بررسی

شود. انتظام گفت که به نظر می رسد که شما منتظر نتیجه انقلاب هستید تا اینکه توطئه جدید بر علیه کشور

مطرح کنید. انتظام گفت که او شخصاً درک می کند که این مسئله حقیقت ندارد، ولی این چیزی نیست که

ملت ایران به طور کلی به آن اعتقاد دارند.

اگر آمریکا می خواهد ثابت کند که صداقت دارد، باید با پیشنهاداتی برای حل مشکلات اساسی پیش

آید. دولت فعلی ایران فکر می کند که ایالات متحده در مورد قراردادهای نظامی دولت گذشته ایران را

فریب داده است و اگر حالا دولت آمریکا در درخواستش برای بهبود در روابط صادق است باید این

مشکلات را تصحیح کند.

6 کاردار به خلاصه اعمالی که تا به حال انجام شده در جهت حل مسئله تجهیزات FMSنظامی از

قبیل سرمایه گذاری مطمئن، تبادل اطلاعات و چیزهای دیگر پرداخت. او گفت که می فهمد که بعضی از

ایرانیها فکر می کنند که این تأخیرات از جهت حکومت آمریکا بوده است در حالی که در داخل خود

آمریکا در بین مردم این انتقاد وجود دارد که هنگامی که جنگ در کردستان ادامه دارد دولت آمریکا به

ایران قطعات یدکی می دهد.

7 در این حال بارها مکالمه برمی گشت به مسئله تجهیزات FMS نظامی و هر وقت کاردار می خواست

توضیح دهد که چه کارهایی در این مورد تا به حال انجام شده با این جواب انتظام رو به رو می شد که

آمریکا باید خود را بیشتر مایل جلوه دهد. خصوصاً او درخواست نامه ای را می کرد که در آن مشخص شود

که در چه مواردی دولت ایران خودش باعث تأخیر در دریافت این تجهیزات شده است. (سفارت مشغول

تهیه خلاصه ای از این است) و درخواست کرد که آمریکا پیشنهاداتی در جهت رفع دیگر مشکلات نیز تهیه

کند (به نفع دولت ایران). او چندین مرتبه درخواست کرد که جلسه ای برای ملاقات با طرفهای آمریکایی

بعد از اینکه آنها پیشنهادات خود را تهیه کردند برگزار شود. اگرچه امیرانتظام نامه ای در جهت حل مسئله

قطعات یدکی طبقه بندی شده می خواست کاردار تشریح کرد که مسایل باید به طور جداگانه ای هر کدام

بررسی شوند. در چندین جا امیرانتظام توضیح داد که روسها خیلی آماده برای همکاری بودند و با

پیشنهادهای تازه به طور مداوم می آمدند در حالی که آمریکاییها هیچ پیشنهادی نداده بودند.

8 امور اقتصادی: در طول مکالمه امیرانتظام همان مطلب را نیز در مورد مسایل اقتصادی همانند

معاملات نظامی بیان کرد. حکومت ایالات متحده می تواند خیلی بیشتر از آن چیزی که فعلاً انجام می دهد

در جهت کمک به حکومت فعلی ایران در حل مسایل اقتصادی دادگاهی انجام دهد، امیرانتظام گفت که ما

هر روز میلیونها دلار برای این قراردادها ضرر می دهیم در حالی که حکومت آمریکا خیلی به کندی با ما

پیش می آید. کاردار گفت که او نمی تواند این طرز بیان را بپذیرد. کاردار محدودیتهای ما را در انجام آنچه

که از نظر قضایی از دست ما برمی آید (تحت نظام قضایی خودمان) توضیح داد و شرح مختصری از

کارهایی که تا حال شده بود داد.

9 مدارک و اسناد تماسهای رسمی: در طول صحبت کاردار، زمینه های صحبتش با صباغیان در مورد

اعدام سه سناتور را برای انتظام توضیح داد. او گفت که صحبت با صباغیان سودمند و جالب بوده است.

همچنین او گفت که ما متأسفیم که این مسئله برای عموم عنوان شده است. انتظام تکرار کرد که امیدوار

ص: 561

است در آینده کاردار چنین تماسهای اساسی را به یزدی و بازرگان و چمران محدود کند. اگر او بخواهد

دیگر مقامات رسمی حکومت فعلی ایران را ببیند، باید ابتدا مستقیماً با یزدی مطالبش را مطرح کند. انتظام

گفت که ما در اقلیت هستیم. اکثر رهبران دیگر حکومت فعلی ایران در واقع درک نمی کنند که چه موازنه

حساسی را ایران باید بین آمریکا و شوروی حفظ کند. آنها ممکن است آنچه را که در ملاقات می گذرد

بیشتر از حد خود جلوه دهند و مردم را از آن مطلع کنند. مسئله صباغیان، اگر با یزدی یا انتظام از ابتدا

مشورت می شد، این به آنها فرصتی می داد تا مقامات رسمی مورد نظر را توجیه کند. او و یزدی نمی خواهند

روابط کاردار را با مردم قطع کنند بلکه می خواهند مطمئن بشوند که مشکلی رخ نمی دهد. کاردار به طور

مؤدبانه ای اعتراض کرد که کلیه قرار ملاقاتهای او از طریق اداره تشریفات وزارت امور خارجه است. او

اشاره کرد که سفارت معتقد است که باید تماسهای بیشتری با ایرانیان خصوصاً «رهبران اسلامی داشته

باشند. امیرانتظام موافق بود ولی پیشنهاد کرد، کاردار چنین مطالب مهمی را در این جلسات مطرح نکند.»

اگر شما چنین عمیق وارد مسایل بشوید، نتیجتاً همه چیز نابود خواهد شد. مثل سفیر شوروی باشید او

هرگز نقطه نظری را پیشنهاد نمی کند. در حقیقت او حتی وقتی که یزدی و امام به دولتش حمله می کنند

چیزی نمی گوید. او چنین بیاناتی را فراموش می کند (به نظر می رسید انتظام کلیه رهبران حکومت فعلی را

بجز احتمالاً چمران در لیستی می بیند که باید توسط یزدی چک شود).

10 حمله مطبوعات به ایالات متحده: به منظور مقابله با تأکید انتظام در این مورد که حکومت ایالات

متحده سعی کافی در جهت حل مشکلات روابط ایران و آمریکا انجام نداده است. کاردار زمینه هایی را

مطرح کرد که دولت ایران کاری برای کمک انجام نداده بود. مانند دستیابی به اموال آمریکا (نظامی)،

پرداخت غرامت به سفارت در جهت ترمیم خسارات وارده بعد از اشغال آن (اشاره به حمله به سفارت بعد

از انقلاب)، زندانی کردن اتباع آمریکایی بدون جرم، اخراج روزنامه نگار ما و مشکلات ما با پاسداران در

داخل سفارت هنگامی که ما سعی می کنیم مفید باشیم، مانند تأمین نفت سوختی ما، خودمان را مورد انتقاد

قرار می دهند. حکومت فعلی ایران ظاهراً تشخیص نمی دهد. که این طور مسایل همراه با فقدان عملکرد

صحیح در سیستم دادگاهی چه تأثیرات جدی روی افکار عمومی آمریکا می گذارد. مسئله با یک سری

حملات مداوم و بی پایه در نشریات تهران که نیمه دولتی هستند، تشدید می شود. این اتهام که سه سفیر

قبلی CIA سیا همدست شده بودند و بر علیه انقلاب توطئه چینی می کردند و می خواستند انقلاب را

سرکوب کنند مثال خوبی برای این جریان است.

11 انتظام بیان کرد که دولت فعلی ایران چنین چیزی را مطرح نکرده است. این کار مطبوعات بوده

است. کاردار مطرح کرد که معاون نخست وزیر، طباطبائی، جملات عرفات را در این مورد تکرار کرد. به

نظر می رسید که امیرانتظام به خوبی خجالت کشید و گفت: ولی ما قبلاً این جریان را اصلاح کرده ایم. آیا

شما این مسئله را در روزنامه های امروز ندیدید؟ انتظام ادامه داد که در صحبت با بازرگان و طباطبایی این

توافق به دست آمده بود که یک مقاله در جهت پس گرفتن این حرف ابتدا در خبرگزاری پارس و سپس

توسط کلیه نشریات ایرانی پخش شود (نکته: تابه حال هیچ مقاله ای در جهت پس گرفتن این حرف در

هیچ یک از نشریات چاپ نشده).

12 دانشجویان: انتظام گفت که حدود 3200 دانشجوی ایرانی در سوئد و 30 تا 40 هزار در اروپا

هستند. او نگران که به این مسئله بود که دانشجویان در سوئد فقط زبان سوئدی را فرا می گیرند به جای

ص: 562

فراگیری یک زبان بین المللی و او معتقد بود که آنها باید زبان بین المللی را فراگیرند. کاردار تکرار کرد که

سفارت ایالات متحده در بخش کنسولگری امکانات خود را محدود کرده و شرایط نمره روی اعتبار

مدارس تأکید کرد: ما امیدواریم که حکومت فعلی ایران درک کند که چرا درصد رد ویزای دانشجویی

اینقدر زیاد است. ما سعی می کنیم که مطمئن بشویم که فقط دانشجویان با کیفیت لایق به ایالات متحده

پذیرفته شوند. انتظام گفت که او مسئله را درک می کند و در حقیقت در خارج سعی می کنند به دانشجویان

بفهمانند برای همیشه نمی توانند دانشجو بمانند.

13 در انتهای مکالمه کاردار دوباره بیان کرد که امیدوار است انتظام دولت فعلی ایران را متقاعد سازد

که حکومت ایالات متحده در فکر حل مشکلات در روابط دو کشور هست. ما امیدواریم که انتظام بتواند

کاری کند که تبلیغات ضد آمریکایی در نشریات ایرانی کاهش یابد. انتظام تکرار کرد که او صادقانه فکر

می کند که رابطه بین ایران و آمریکا باید بهبود یابد و دوباره درخواست کرد که ایالات متحده سعی کند

هرچه زودتر راه حلهایی برای مشکلات متقابل دو کشور پیدا کند. در جواب یک سؤال کاردار انتظام گفت

که خمینی به آمریکا اطمینان ندارد. او به بازرگان و یزدی و انتظام اطمینان دارد. به این دلیل است که ما

اینجا هستیم. انتظام گفت که اگر بتواند در حل مشکلات آمریکا در ایران موفق شود، این موضوع آنها را

قوی خواهد کرد. انتظام اشاره کرد که کاردار باید از یزدی بخواهد یک قرار ملاقات از خمینی برای او

ترتیب دهد.



یزدی و انتظام ملاقات اطلاعاتی

ص: 563

از: سفارت آمریکا در تهران تهران 11089محرمانه

به: وزیر امور خارجه آمریکا26/7/58

موضوع: یزدی و انتظام ملاقات اطلاعاتی

1 تمام متن محرمانه است.

2 بعد از ظهر 15 اکتبر کاردار به همراه R. SMITH و G. CAVEبرای دو ساعت با وزیر خارجه یزدی

و سفیر ایران در سوئد، عباس امیرانتظام ملاقات کردند. دکتر چمران هم قرار بود بیاید. وی در کردستان

بوده است.

3 کاردار مقدمتاً توجه یزدی را به تفسیر تندی که در تاریخ 15 اکتبر از رادیو پخش شده بود جلب

نمود. یزدی موافقت کرد به مقاله نظری بیندازد و برخورد با مطبوعات مسئله اصلی در طی ملاقات بود.

یزدی اصرار داشت که توطئه ای از طرف مطبوعات آمریکا بر علیه (انقلاب) ایران تدارک دیده شده و گفت

موقعی که نیویورک بوده عده زیادی از نمایندگان وسایل ارتباط جمعی آمریکا با وی ملاقات کردند. وی

نگفت چه کسانی و در کجا و کی ملاقات داشتند. ما اثری از گزارش مطبوعاتی در مورد چنین ملاقاتی در

موقع اقامت او در نیویورک پیدا نکردیم.

4 یزدی پرسید که چه عکس العملی از طرف دولت آمریکا نسبت به ملاقاتهای وی با سایروس ونس

و مقامات برجسته آمریکایی مشاهده شده؟ به یزدی گفته شد که از نظر مقامات آمریکایی ملاقات خوب

نبوده. ما توقع داشتیم که ملاقات با وزیر خارجه آمریکا پایه بهبود روابط ایران و آمریکا را بریزد. اما

مواضعی که یزدی اتخاذ کرده به ما نشان داد که هر بهبودی در روابط دوجانبه ایران و آمریکا یک مرحله از

آنچه پیش بینی می کردیم کندتر خواهد بود. مسایل از واقعیات خود بزرگتر تصور شده بودند. در این

ملاقات یزدی از ملاقاتهای اخیر آرامتر به نظر می رسید.

5 در زمانی که گفتگو برای حل مشکلات قطعات یدکی و وسایل نظامی جریان داشت وی (یزدی)

تصدیق کرد که بعضی از این مشکلات به علت عدم هماهنگی مؤثر از طرف دولت ایران بوده اما او مؤکداً

اظهار کرد که عملاً در جستجوی شواهدی از حسن نیت آمریکا در جهت حل مشکلات می باشد. او از

شنیدن مشکلات در منطقه امنیتی MOVخیلی ناراحت شد. وی گفت که نه سفارت و نه وزارت دفاع به

وی در این رابطه حرفی نزده است. کاردار بر آمادگی دولت ایالات متحده در جهت حل مشکلات تأکید

کرد. یزدی خاطرنشان کرد که مایل می باشد توسط گروه سه طرفه ای از سفارت، وزیر خارجه MFA و

MONOوزارت دفاع، یک هیئت فعالی برای مقابله با مشکلات تشکیل گردد.

6 هم امیرانتظام و هم یزدی به نظر می رسیدند که از ملاقات با SMITHو CAVE راضی بودند. یزدی

مخصوصاً نسبت به خلاصه ای که در مورد مسایل انرژی آمریکا بوده خیلی علاقه مند بود ولی از تأثیری که

فسخ کردن قرارداد گاز شوروی بر روی برنامه های انرژی شوروی می گذارد بی خبر بود. او گفت ایرانیان

می کوشند که قیمت نفت گاز را از 72 سنت در هزار فوت مکعب بالاتر ببرند. او همچنین از اتفاقات سیاسی

که به خاطر اینکه شوروی بین 83 81 وارد کننده نفت خواهد شد ممکن بود صورت گیرد، نگران بود و

می پرسید منتظر چه جور فشارهایی باید باشد؟ او اشاره کرد که نظرات شوروی اخیراً خیلی دوستانه بوده.

7 در مورد اینکه روسها وقتی که با نیاز وارد کردن نفت رو به رو می شوند ممکن است چه کار کنند،

موضعی که از طرف آمریکا گرفته شد این بود که اساساً ما علاقه مند به بیان اطلاعات و واقعیات هستیم.

ص: 564

ایرانیان خودشان باید نتیجه گیری بکنند. ما به یزدی خاطرنشان ساختیم که برای روسها خیلی مشکل

خواهد بود که پول نفت را در ارز قوی بدهند، چون این جلوی پیشرفت اقتصادی را می گیرد. در حال

حاضر 40% از درآمد تبادلات ارزی شوروی از نفت می آید و نتیجتاً از دست دادن چنین درآمدی ضربه

سهمگینی به برنامه های اقتصادی آنها خواهد بود. مسئله ای که این موضوع را حاد می کند این است که این

ضربه نسبتاً زود می آید. اول ما فکر می کنیم روسها سعی خواهند کرد که نفت را در شرایط سهلی بخرند و

احتمالاً روی ایران فشار خواهند گذاشت تا با چنین قراردادی موافقت کند. یزدی فکر می کرد که این

خیلی بعید است که ایران با چنین برنامه ای موافقت کند.

8 طی بحث نفت، موضوع رئیس قبل شرکت نفت حسن نزیه، توسط کاردار پیش کشیده شد. یزدی

توضیح داد که نزیه خطای مهمی کرده که با ایدئولوژی اسلامی انقلابی درافتاده است. آن طور که یزدی

بیان کرد این یک اشتباه نابخشودنی از طرف نزیه بوده. یزدی سعی کرد وضع نزیه و آندرو یانگ در آمریکا

را با هم تشبیه کند. کاردار جواب داد که چنین تشابهی خیلی غلط است. وقتی از محل نزیه پرسیده شد

یزدی جواب داد که او زنده است و در تهران می باشد.

9 مقدار زیادی از گفتگو به کردستان اختصاص داده شد. یزدی قانع شده بود که یک پشتیبانی قوی

خارجی برای آشوب کردها وجود دارد. او وضع آنجا را وخیم توصیف کرد. دولت ایران اطلاعاتی داشته

که به نظرشان قابل اعتماد بوده مبنی بر اینکه، آمریکا و اسرائیل هم با عراق در اخلال همدست بوده اند.

کاردار سعی زیادی کرد که نشان دهد، آمریکا منافع خیلی کمی در کمک به شورشیان کرد دارد. نظر

آمریکا در ثبات و تمامیت ایران است. علاقه عمده آمریکا در ایران این است که نفت جریان داشته باشد.

هر وضعی در ایران که این جریان را تهدید کند، به ضرر منافع و علایق آمریکا خواهد بود.

10 ما سعی کردیم که مسخرگی مسئله دخالت اسرائیل با عراق را در نظر بگیریم. نوع حمایتی که

کردها لازم داشتند، به دخالت اسرائیل احتیاجی نداشت. تازه عراق نمی توانست احتمال افشای

همکاریش با اسرائیل را تحمل کند. یزدی به نظر می رسید فکر می کرد که عراق از طرف خودش از کردها

حمایت نمی کند. ما توضیح دادیم که شاید عراق از نفوذ ملی گرایی شیعه نگران شده، و برای ضعیف کردن

دولت ایران تصمیم به تقویت کردها گرفته. یزدی گفت که اطمینان کافی به صدام حسین در مورد اکثریت

شیعه در عراق داده شده. یزدی گفت که اگر دخالت عراق ادامه پیدا کرد، ایران مسئله ایجاد تحرک میان

جامعه شیعه عراقی را بررسی خواهد نمود.

11 اینها و نظرات دیگر یزدی نشانگر مقدار زیادی خیالات واهی در مورد سیاست آمریکا نسبت به

ایران می باشد. او گمان می کرد که گروهی داخل دولت آمریکا (احتمالاً سیا CIA) در فعالیتهایی دست

دارند، مبنی بر برانداختن دولت ایران و این بدون اطلاع مقامهای ارشد آمریکا صورت گرفته. CIA سیا

چنین کارهایی را در گذشته هم کرده است.



بازدید جرج کیو از تهران

ص: 565

شماره : 1151

از: سفارت آمریکا تهران30/7/1358 22 اکتبر 79

به: وزارت خارجه واشنگتن دی. سی. فوری

طبقه بندی: سرّی برای نیوسام معاون وزیرانتشار ممنوع چروکی

ارجاع به: تهران 1133

موضوع: بازدید جرج کیو از تهران

1 (سرّی تمام متن)

2 همان طوری که تلکس مرجع آشکار می کند، انتظام بین گروهی بود که من در مورد بیماری شاه

برایشان توضیح دادم و تصمیم به سفر به آمریکا داشت. انتظام مانند هر کس دیگری از دولت موقت، نیاز به

کنترل عکس العملی سیاسی را درک می کند.

3 چون زمانی که ما دیروز توضیحات خود را ارائه دادیم جرج کیو تهران را ترک کرده بود من این طور

فرض می کنم که او باز نخواهد گشت و نیازی به بازگشتن وی نیست. اینک من اطلاع دارم که دفتر

نمایندگی به وی دستور داده است که از پاریس بازگردد و وی فردا صبح وارد خواهد شد. من به فرض

اینکه وی دستوراتی دارد که مورد تأیید شماست و باعث باز شدن دست ما در اینجا می شود در این رابطه

هیچ گونه مشکلی ندارم.

به هر حال من مایلم که بگویم که از لحاظ صرفه خودمان و در رابطه با روابطمان با انتظام (که اکنون

سفر خود را به استکهلم تا آخر این هفته به تعویق انداخته است) حضور او ضروری به نظر نمی رسد.


جشن بیست و پنجمین سالگرد انقلاب الجزیره

ص: 566

از: سفارت آمریکا در الجزیرهسرّی: تهران 3025

به: وزیر امور خارجه در واشنگتن و سفارتهای آمریکا در مادرید، موترویا، پاریس، تهران، رباط،

تریپولی، تاریخ 8/8/58

موضوع: جشن بیست و پنجمین سالگرد انقلاب الجزیره.

1 تمام متن سرّی است.

2 با توجه به زمان بندی ملاقات بین دکتر برژینسکی و بن جدید، رئیس جمهور حکومت الجزایر و با

وزیر امور خارجه، بن یحیی، به امکان تماس و ملاقات دکتر برژینسکی با رئیس هیئت کشورهای ذیل که

در جشن شرکت می کنند، بستگی دارد:

اسپانیا: سفیر اسپانیا در الجزیره و مقامات دیگری از آن کشور از دکتر برژینسکی درخواست ملاقات

کرده اند.

فرانسه: سفیر فرانسه در اسپانیا درخواست ملاقات یکی از وزراء را کرده است.

لیبی: اگر قذافی به الجزیره برود، سفیر لیبی در الجزایر تمایل محتاطانه خود را برای تهیه مقدمات

ملاقات قذافی با دکتر برژینسکی نشان داده است.

ایران: کاردار ایران در الجزیره امروز به من اطلاع داد که با تهران تماس خواهد گرفت تا امکان تمایل

بازرگان یا یکی دیگر از هیئت دولت ایران را برای ملاقات با دکتر برژینسکی یا مقامات دیگر آمریکایی که

از الجزیره دیدن می کنند، سؤال کند.

مسایل ذکر شده نشان دهنده قسمتی از تمام موضوعات در ارتباط با سیاست خارجی ما که هم اکنون

در الجزایر اجرا می شود می باشد. (مقامات دولت الجزایر، دیپلماتها و خبرگزاریها) در حقیقت دولت

آمریکا زمینه یک هیئت نمایندگی پرقدرت را ریخته که مهره اصلی آن دکتر برژینسکی است. شانس دکتر

برژینسکی برای تماسهای مؤثر با دیگران در الجزایر، فراوان می باشد. هم هیئت های نمایندگی و هم

دیگران واقفند که دکتر برژینسکی عامل تهیه کننده اسلحه برای مراکش شناخته شده است.

هیتز


قسمت دوم

ص: 567

قسمت دوم

بسم اللّه الرحمن الرحیم

اسنادی که در این بخش از کتاب ارائه می شوند، اسناد سازمان جاسوسی سیا می باشد. همان طور که

خود ملاحظه خواهید کرد این اسناد از نظر شکل ظاهری و نوع مطالب با اسناد وزارت امور خارجه تفاوت

دارند. اینک برای آشنایی بیشتر ابتدا فرم اسناد توضیح داده می شود.

فرم اسنادی که در این بخش خواهد آمد بر دو قسم است:

الف اسناد تلگرافی: فرم این اسناد مطابق نمونه زیر است:

سرّی 25 مهر اعضاء سیا

از: تهران 54522

به: رئیس

موضوع.

اسناد شمار (1)، (2)، (3)، (4)، (5)، (8)، (9)، (10)، (11)، و ... از این نوع می باشند.

ب گزارشات: فرم این اسناد مطابق نمونه زیر است:

طبقه بندی گزارش سرّی..........

موضوع:...........

منبع:......

اسناد (6) و (7) از این نوع می باشند. این گزارشات همواره دارای ضمیمه ای هستند که در این ضمیمه

اسم رمز منبع مذکور است.

**********

حال توضیحات و تذکرات زیر را در مورد اسناد به عرض می رسانیم:

1 اسم رمز منابع: سیا برای محافظت منابع و عدم شناسایی هویت واقعی آنها در اسناد خود برای هر

منبع اسم رمزی را انتخاب کرده است. این اسامی از سه قسمت تشکیل یافته است.

الف دو حرف اول مشخص کننده کشوری است که منبع در رابطه با مسایل آن کشور فعال است. به

طور مثال این دو حرف برای ایران می باشد که به س. د. ترجمه شده است.

ب بعد از این دو حرف خود اسم رمز می آید که ممکن است دارای معنی یا بی معنی باشد. در ترجمه

چنانچه اسم رمز با معنی باشد معادل فارسی آن و الا تلفظ انگلیسی آن به کار رفته است.

ج بعد از اسم رمز شماره ای به کار رفته است که بعد از علامت قرار دارد. این شماره اکثراً یک می باشد.

مانند SDTRAMP/1 که ترجمه اش می شود س. د. صدای پا 1 و یا اسم رمزی که در این اسناد می باشد

SDPLOD/1، س. د. آهسته رو 1 این اسم رمز متعلق به عباس امیرانتظام است.

2 اسم رمز مأمورین و کارمندان سیا: کلیه مأمورین سیا دارای یک اسم رمز و یک شماره رمز

می باشند. که در اسناد از این اسم یا شماره رمز استفاده می شود. همچنین جعل پاسپورتهای تقلبی برای

ص: 568

مأمورین یا جاسوسانشان هم امری عادی است. به طور مثال اسم رمز آقای جرج کیو یکی از مأموران سیا

آدلیسک می باشد، که در این اسناد برای ملاقات با امیرانتظام به تهران و استکهلم مسافرت می نماید.

3 تلگرافات ضمیمه: برای رعایت امنیت بیشتر سیا هیچ گاه اسم حقیقی، محل سکونت، شماره تلفن یا

مشخصات دیگری را که باعث شناسایی منابع می شود در یک سند همراه اسم رمز آنها نمی آورد. در این

موارد این گونه مشخصات حساس در سند دیگری همراه با سند اولی ارسال می شود و به سند اولی رجوع

داده می شود. مثلاً در مورد سند دوم شماره تلفن در تلگراف ضمیمه ارسال می شود.

4 نوار ماشین تایپ: بعضی اسناد این بخش از کتاب از روی نوار ماشین تایپ پیاده شده اند که در

پاورقی ذکر می شود. لازم به تذکر است که بعد از تایپ شدن هر سند و تصحیح نهایی آن گزارش به اتاق

مخابرات می رود و در آنجا شماره می خورد. بنابراین گزارشاتی که از روی نوار پیاده شده اند دارای شماره

نمی باشند، مگر در مواردی که بنابر قرائنی شماره سند را تشخیص داده باشیم مانند اسناد شماره (6) و

(7).

5 ترتیب اسناد: اسنادی که ارائه می شوند به ترتیب تاریخ مرتب شده اند و هرجا که سندی مربوط به

اسناد دیگر بوده است در پاورقی توضیح داده شده است.

6 پاورقیها: هرجا که در متن سند مطالب مبهمی باشد یا یک سند احتیاج به توضیحات دیگری باشد

این گونه توضیحات به صورت پاورقی پایین هر صفحه ذکر شده اند.

والسلام


اخطار جاسوسی (چندسند)

ص: 569

سند شماره 1

از: استکهلم 26286سرّی 13 مهر 58 اعضاء سیا

به: رئیس با حق تقدم، رونوشت تهران با حق تقدم

اخطار جاسوسی پخش محدود.... اداره خاور نزدیک اقدام نماید س. د. آهسته رو

مرجع: رئیس 525381

1 در 13 مهر، اسناد اسبکس و توضیحات مرجع رد شد. س. د. آهسته رو 1 قصد دارد تا 25 مهر در

تهران بماند، بعد به استکهلم بر خواهد گشت تا استوارنامه اش را در اسلو و هلسینکی ارائه نماید. بین سی تا

چهل روز پس از آن جهت انتخابات و تشکیل دولت جدید به تهران باز خواهد گشت. او مطمئن نیست که

چه مدت در استکهلم مأموریت خواهد داشت و اضافه کرد که او در این مورد بی تفاوت است زیرا او «فقط

یک سرباز» در خدمت دولتش است.

2 س. د. آهسته رو 1 بلافاصله از فرصت استفاده نمود و موضوع نارضایتی از روابط بین دولت

آمریکا و ایران را مطرح کرد. دولت جدید حدود 8 9 ماه است که بر سر قدرت بوده و ایالات متحده

هیچ گونه ابتکاری در حل مسایل دوجانبه از خود نشان نداده است. اگرچه، بنا به گفته س. د. آهسته رو 1

ما این مسایل را می دانیم و راه حلش را نیز داریم. این موضوع ایرانیان را با این تصور باقی گذاشته که

ایالات متحده دارد بازی می دهد و منتظر است ببیند، در آینده چه می شود، با این هدف که در آینده در امور

داخلی ایران دخالت کند. با درنظر گرفتن گذشته، این به ما بستگی دارد که پیشنهاداتی بکنیم و اکثر «از

خود گذشتگی» را ما باید بنماییم. س. د. آهسته رو 1 گفت «آنها» روسها را دوست ندارند، اما سفیر

روسیه 100 بار به دیدن دولت موقت آمده است و 100 بار هم بیرونش انداخته اند. اما او برای دادن کمک

و راه حلها پافشاری دارد. سؤال شد که او به چه «مسایلی» اشاره داشت. س. د. آهسته رو 1 فقط به

وسایل یدکی و پولهای بلوکه شده اشاره کرد.

3 من دیگر هیچ گونه نظریه ای در خلال این گفتگو یکجانبه که خیلی مؤدبانه و قاطعانه ارائه شد ندادم.

بجز البته نفی اینکه ایالات متحده قصد هیچ گونه دخالتی در مسایل ایرانیان را دارد. س. د. آهسته رو 1

گفت که این ممکن است که راست باشد اما نبودن پیشقدمی از طرف آمریکا با بهره گیری از وضعیت گذشته

و حال رژیم، به اضافه اظهارات اخیر کاردار در تهران در مورد دستگیریهای مجدد و اعدامها، دولت ایران

را در این توهم باقی گذاشته است. س. د. آهسته رو 1 بارها گفت که او صادقانه صحبت می کند و

می خواهد که من این اظهارات را به دولت ایالات متحده منعکس نمایم.

4 بنا به دستورات وزارت امور خارجه کاردار، ساعت 14 امروز (13 مهر) با س. د. آهسته رو 1 قرار

ملاقات دارد. قبل از اینکه کاردار برای ملاقات برود درباره آنچه که در بالا آمده است توجیه خواهد شد تا

از بی ارتباطی و عدم رد کردن اطلاعات اجتناب شود.

5 پرونده 96205 201، تا تاریخ 13 مهر 78 در بایگانی نگهداری شود.

طبقه بندی طبق د. 9.ث.1

ص: 570

سند شماره 2

از: تهران(1) سرّی 19 مهرماه 1358 اعضاء سیا.

به: رئیس با حق تقدم

اخطار جاسوسی پخش محدود(2) س. د. آهسته رو 1

مرجع رئیس 527715

1 س. د. آهسته رو (3)1 به کاردار گفت که به خاطر دلایل امنیتی شب را در محلهای مختلف می گذراند.

او گفت که معمولاً تا ساعت 19 در (محل مذکور در گزارش بعدی)(4) می توان با او تماس گرفت.

2 آدلسیک(5) و مأمور توجیه ملاقاتی خواهند داشت. چنانچه در فرودگاه مشکلی پیش آید آقای

آدلسیک باید با سفارت تماس بگیرد. ترجیحاً قبل از تماس با س. د. آهسته رو 1. شماره ها عبارتند از

810091، 825091، 829051 و شماره داخلی کاردار در ساعات اداری 1600 و یا 1602 و شماره

گارد محافظت 1214 می باشد.

3 لطفاً مسیر را اطلاع دهید.

4 بدون پرونده تا 19 مهرماه (6)1378 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی د. 9. ث. 1.

سرّی پگویین تماماً سرّی

ضمیمه سند شماره 2

از تهران(7) ......سرّی: 1358 اعضاء سیا

به: رئیس فوری

اخطار جاسوسی پخش محدود.(8) س. د. آهسته رو

مرجع: تهران

1 مشخصات: 85 68 66 تکرار می شود 666885(9)

2 بدون پرونده تا تاریخ 19 مهرماه 1378 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماما

سرّی

سرّی

پگویین

1- این سند از اسنادی است که از روی نوار ماشین تایپ شده و بنابراین شماره ندارد.
2- آورده شده که متأسفانه نتوانستیم معنای آن را بفهمیم. FGI در متن سند کلمه
3- س. د. آهسته رو 1 اسم رمز عباس امیرانتظام می باشد.
4- همان گونه که قبلاً متذکر شدیم اسامی و یا شماره تلفن یا آدرس در خود تلگراف نمی آید بلکه در تلگراف ضمیمه می آید و در اینجا هم از گفتن شماره تلفن محل خودداری شده است.
5- آدلسیک اسم رمز یکی از مأمورین سیا به نام جورج کیو می باشد.
6- اسناد سیا تا بیست سال در بایگانی نگه داشته می شوند بعد از بیست سال مورد ارزیابی مجدد قرار می گیرند. اگر لازم تشخیص شدند در بایگانی می مانند و الا نابود می شوند.
7- این سند هم از روی نوار ماشین تایپ پیاده شده و ضمیمه گزارش قبلی می باشد.
8- در این سند هم کلمه FGI آورده شده است.
9- اطلاعات حساس مانند شماره تلفن و آدرسها به خاطر جلوگیری از اشتباه تکرار می شوند.
ص: 571

سند شماره 3

از: تهران 54502 سرّی 25 مهرماه 58 اعضاء سیا

به: رئیس با حق تقدم

اخطار جاسوسی پخش محدود س. د. آهسته رو

1 در بعد از ظهر 24 مهر کاردار(1)، آقای ران اسمیت(2) و آقای آدلسیک به مدت 2 ساعت با یزدی و س.

د. آهسته رو 1 ملاقات کردند. نکات مورد بحث این ملاقات به وسیله کاردار از طریق وزارت امور

خارجه گزارش داده شده است. س. د. آهسته رو 1 گفت که چمران نتوانست در این ملاقات شرکت نماید،

زیرا که در کردستان معطل شده بود. آنها هر لحظه منتظر بازگشت وی به تهران بودند. آدلسیک برنامه

ریخته است که به امید ظاهر شدن چمران دو روز در تهران بماند. بر طبق نظر س. د. آهسته رو 1 آنها

همیشه علاقه مند به برقراری دوباره روابط نزدیک می باشند.

2 قسمت اعظم مذاکره در مورد مسئله عراق و کردستان بود. یزدی بی هیچ تردیدی عقیده دارد که

اسرائیل و آمریکا شدیداً همراه با عراقیها در حمایت از شورش کردها دست دارند. ما موفق شدیم که نشان

دهیم که این عقیده چقدر نامحتمل است. اما حقیقتی که به زودی مطرح کرد به عنوان تلقی جدی ایرانیان

حاکی از شدت بی اعتمادی و شکاکی نسبت به خارج، در دولت بازرگان است.

3 آقای اسمیت اطلاعات خلاصه خیلی خوبی راجع به مشکلات برنامه انرژی شوروی داد. با

مباحثاتی که با یزدی انجام شد واضح شد که آنها از نتایج لغو قرارداد گاز با شوروی آگاه نیستند. باور

بفرمایید که دادن این اطلاعات خلاصه همراه با اطلاعات خلاصه ای که آدلسیک داده است به آنها یک

سرّی اطلاعات حقیقی برای جمع بندی و ارزیابی می دهد برای وقتی که دولت اثرات اقدامات خود را

بررسی می نماید. در یک مورد در این مذاکرات یزدی به طور ساده لوحانه ای گفت که بعضی نظرات ما را در

مورد پیشنهادهای روسیه به او که اخیراً هم خیلی دوستانه بوده اند، نمی فهمد. ما خاطرنشان کردیم که او در

شرایط جاری شوروی چاره ای جز دوستانه رفتار کردن در حال حاضر ندارد. سروصدا موقعی ایجاد

می شود که که شوروی وارد کننده خالص نفت بشود.

4 س. د. آهسته رو 1 خروجش را تا روز 30 مهر به تأخیر می اندازد. در خلال جریان ملاقات به نظر

می رسد که وی با دلایل ما بیشتر موافق بود تا با دلایل یزدی. موضوعی که کاردار را بر جای خود

میخکوب کرد، این بود که یزدی طرز تلقی خصومت آمیزی را که در ملاقاتهای اخیر بروز داده بود، متوقف

کرده بود و حتی اشاره به پیشرفتهایی در حل مسایل معوقه بین دو کشور نمود. او تا آنجا پیش رفت که

پذیرفت ادامه بعضی مشکلات مربوط به عدم هماهنگی از جانب ایرانیان است.

5 در اواخر ملاقات آدلیسک هم به یزدی و هم به س. د. آهسته رو 1 خاطر نشان ساخت که قسمت

اعظم آن نوع اطلاعات تاکتیکی که آنها راجع به عراق و افغانستان می خواهند به وسیله وسایل فنی قابل

جمع آوری می باشد و آنها را به استفاده از امکاناتشان ترغیب نمود.

6 پرونده 962054 201، تا 25 مهر 1378 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1.

تماماً سرّی سرّی

1- نام کاردار بروس لینگن می باشد.
2- ران اسمیت از متخصصان امور نفت و همکار سازمان سیا است.
ص: 572

سند شماره 4

از: تهران 54511سرّی 26 مهرماه 58 اعضاء سیا

به: رئیس با حق تقدم، رونوشت به پاریس، لندن.

اخطار جاسوسی پخش محدود س. د. بهانه

1 علاقه مندیم که با ستاد مرکزی این سؤال را مطرح کنید که آیا عاقلانه است که آدلسیک سر راه

سفرش توقف کوچکی در لندن بنماید یا خیر؟ گمان نکنید که ما در حال حاضر قصد داریم که سازمان

جاسوسی انگلیس(1) را در جریان ملاقات با یزدی و س. د. آهسته رو 1 قرار دهیم. تصور نکنید در

شرایطی که ما قرار نیست نفع زیادی ببریم هیچ گونه شایستگی و تمجیدی در دیدن آنها (انگلیسیها

مترجم) وجود دارد، چون که ما عقیده داریم که اگر آنها را ملاقات کنیم عاقلانه نیست که واقعیت سفر

آدلسیک به تهران را از آنها مخفی نماییم.

2 علاوه بر آن به نظر نمی آید که هیچ دلیل ضروری وجود داشته باشد که در حال حاضر س. د. بهانه

1(2) را ببینیم. زیرا که هنوز با آدلسیک تماس نگرفته پس احتمالاً خبر جدیدی در مورد س. د. جانوس

(2)32 ندارد. تمام آنچه ما می توانیم از او به دست آوریم شایعاتی است که اخیراً بین جامعه ایرانیان در لندن

رواج دارد.

3 لطفاً نقطه نظرهای ستاد مرکزی را اطلاع دهید.

4 پرونده 215177 201 تا 26 مهرماه 78. در بایگانی نگهداری شود.

طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماماً سرّی.سرّی

1- می باشد. و همچنین اسم رمز کلیه منابعی که در رابطه با انگلستان کار می کنند با GN GRAPH 1 اسم رمز سازمان جاسوسی انگلیس شروع می شود.
2- و 2 س. د. بهانه ر و س. د. جانوس 32 اسم رمز دو تن از مأموران ساواک می باشد. س. د. بهانه 1 در انگلستان اقامت دارد و با سیا همکاری می کند.
ص: 573

سند شماره 5

از: تهران 54526سرّی 26 مهرماه 58 اعضاء سیا

به: رئیس

اخطار جاسوسی پخش محدود س. د. آهسته رو

مرجع: الف تهران 54527

ب تهران 54528

1 بعد از ظهر 26 مهر آدلسیک به مدت یک ساعت و نیم به تنهایی س. د. آهسته رو 1 (آ 1) را

ملاقات نمود. گزارش این ملاقات جداگانه از طریق جاسوسی ارسال خواهد شد. س. د. آهسته رو 1

گفت که بعد از جلسات توجیهی یکشنبه 23 مهر او، یزدی و بازرگان را ملاقات کرده و درباره نکات مذکور

در آن جلسات بحث نمودند. اگر چه توضیحات جالب بودند اما دقیقاً آنچه دولت بازرگان احتیاج داشت

نبودند.بنا به گفته س. د. آهسته رو 1 در حال حاضر احتیاج دولت به اطلاعات نظامی درباره وضعیت

کردها و اطلاعات سیاسی در مورد اینکه چه کسی از کردها پشتیبانی می کند و چرا می باشد.

این باعث یک بحث طولانی شد که آدلسیک با موفقیت س. د. آهسته رو 1 را از این اشتباه که

اسرائیلیها با عراقیها در پشتیبانی از شورش کردهای ایرانی همکاری می کند درآورد. س. د. آهسته رو 1

گفت که آنها آرزو داشتند که آدلسیک پیشنهادهای سازنده ای برای اینکه دولت ایران چگونه می تواند

خود را از مسئله کردها خلاص نماید داشته باشد.

اگرچه باور نکردنی به نظر می رسد اما آنچه واقعاً از ما می خواهد این است که راه حلی برای مسئله پیدا

کنیم. آدلسیک پیشنهاد کرد که برای حل مسئله کردها دولت ایران راه حل قدیمی میانجیگری کشور سومی

را پیش گیرد. ترکها در مورد هر گونه ناآرامی در کردستان نگرانند و احتمالاً خوشحال خواهند شد که

درباره این مسئله ایرانیها با ایشان داخل مذاکره شوند. س. د. آهسته رو 1 سؤال کرد که آیا ایالات متحده

می تواند محرکی و بانی ای برای کشورهای ترکیه و عراق تهیه نماید یا ارائه دهد که این کشورها در حل

مسئله کردستان به ایران کمک کنند. به آ 1 گفته شد که ما با دولت عراق روابط دیپلماتیک نداریم، اما از

این فرصت به دست آمده، من فکر می کنم که دولت ایالات متحده همکاری ایران و ترکیه را برای حل

مسئله کردها تشویق می نماید؛ با تذکر و تأکید این مطلب به آ 1 که اگرچه شواهدی از پشتیبانی کردها

توسط عراقیها هست، اما آخرین چیزی که عراق می خواهد تشکیل یک جمهوری کردستان مستقل در

خاک ایران است.

2 در مورد «رابط» س. د. آهسته رو 1 گفت که برای آینده نزدیک ترجیح می دهد که ارتباط با خود او

باشد. آدلسیک شماره منزل خودش را در آمریکا به او داد و آ 1 گفت اگر مسئله ای اتفاق افتاد از اروپا

تلفن خواهد کرد. او چندین تقاضا در مورد اطلاعات دیگر نمود که آدلسیک در برگشت مطرح خواهد

کرد. آ 1 سؤال کرد آیا برای ما مشکلی ایجاد نمی کند که تماس ما با او ادامه یابد؟ آدلسیک گفت که نه؛ ما

ترتیب را این طور داده بودیم که با همان سرعتی که او پیش می رود پیش برویم. (منطبق با او باشیم.)

3 پرونده، 962054 201 تا 26 مهر 78 در بایگانی نگهداری شود.

طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماماً سرّی.سرّی



اثرات جنگ کردها بر روی روابط ایران و عراق

ص: 574

سند شماره 6

طبقه بندی گزارش سرّی اخطار جاسوسی غیرقابل رؤیت برای خارجیان

غیرقابل رؤیت برای پیمانکاران و یا مشاوران پیمانکاران.

کشور: ایران

موضوع: اثرات جنگ کردها بر روی روابط ایران و عراق

1 در هفته گذشته، اوضاع کردستان ایران به طور قابل ملاحظه ای وخیم گردیده است. در هفته گذشته

ارتش ایران بیش از صد نفر زخمی و مجروح داشت. نخست وزیر مهدی بازرگان با عجله سعی دارد که

شرایط جنگ را از راههایی تغییر دهد. اگر چه دولت نظرش این است که آرامش دائمی برای مسئله کردها

فقط از راه توسعه اقتصاد منطقه عملی است و این کار را نمی توان شروع کرد، مگر اینکه شرایط به حالت

عادی برگردد.

2 وزیر امور خارجه، ابراهیم یزدی ضمن مسافرتش به هاوانا مباحثه ای طولانی با رئیس جمهور

عراق صدام حسین داشت. در ضمن این مباحثه، یزدی، حسین را مطمئن ساخت که ایران در ناآرامیهای

جامعه شیعیان عراق دست نداشته و اضافه بر آن ایران هیچ گونه طرح و نقشه ای برای بحرین ندارد و اینکه

انقلاب ایران به کشورهای دیگر صادر نخواهد شد. در آن موقع یزدی و حسین توافق نمودند که بعداً

دوباره یکدیگر را در تهران یا بغداد ملاقات نمایند. یزدی به حسین گفت که در آن موقع هر دو می توانند

توافقنامه بین دو کشور را بر اساس معاهده مارس 75 مورد بحث قرار دهند.

3 یزدی در برگشت به ایران توسط روزنامه جمهوری اسلامی به خاطر گفتگوهایش با صدام حسین

در هاوانا مورد انتقاد قرار گرفت. به خاطر اوضاع وخیم کردستان ایران در حال حاضر یزدی از آن

می ترسد که هرگونه پیشنهاد علنی در رابطه با دولت عراق موج انتقاد را در ایران برانگیزد. دولت بازرگان

فکرش را کرده بود که آیت اللّه روح اللّه خمینی یک اعلام عمومی بنماید مبنی بر اینکه ایران درصدد صدور

انقلاب نیست و در حال انجام هیچ گونه عملی علیه تمامیت ارضی عراق نمی باشد. اما اشکال در اینجاست

که رهبر جامعه شیعیان در عراق مستقل از خمینی هستند و اگر او تصمیم بگیرد که به اظهارات خمینی

بی توجهی نماید، یا مورد سؤالشان قرار دهد آن وقت روابط بین دو کشور وخیم تر خواهد گردید.

4 این گزارش در تاریخ 26 مهر 58 تهیه گردیده است.

5 محدوده پخش گزارش سفارت و وابسته دفاعی در تهران به واحدهای عمان، بیروت، قاهره،

اسلام آباد، جده، کراچی، کویت، منامه، دهلی نو، و تل آویو ارسال شد.

طبقه بندی گزارش سرّی: اخطار جاسوسی منابع و روشهای جاسوسی درگیر بوده است. غیر قابل

رؤیت برای خارجیان غیرقابل رؤیت برای پیمانکاران و یا مشاورین پیمانکاران، پخش و اقتباس

اطلاعات در اختیار گزارشگر است.تا تاریخ 26 مهر 78 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9.

ث. 1. طبقه بندی شده توسط مأمور گزارشگر قید شده، کلیه قسمتهای سند طبقه بندی و کنترل کل مدرک

را داراست.

ص: 575

اطلاعات تکمیلی سند شماره 6

از: تهران 54527(1) سرّی 26 مهرماه 58 اعضاء سیا

به: رئیس رونوشت به عمان، بیروت، قاهره، اسلام آباد، جده، کویت، منامه، دهلی نو، تل آویو.

اخطار جاسوسی س. د. آهسته رو جاسوسی

اطلاعات تکمیلی گزارش ضمیمه: برای اطلاعات بیشتر درباره مشخصات س. د. آهسته رو 1 ستاد

مرکزی می تواند به گزارش شماره...(2) تهران که برای پخش نیست مراجعه نماید، بدون واسطه شماره

پرونده و ردیف ندارد.

این گزارش به وسیله آدلسیک گرفته شده است. شماره گزارش جریان محلی (10778 خاور نزدیک

ایران تهران) است و طبقه بندی توسط 15356(3) تأیید گردیده است.

پگویین

1- این سند از روی نوار ماشین تایپ پیاده شده و بنابراین شماره ندارد ولی با توجه به گزارش تهران 54536 سند شماره ( 11 ) مشخص می شود که شماره اش 54527 است.
2- شماره این گزارش را ندیدیم و این به علت این است که این شماره ها را باید دستگاه مخابرات بزند ولی این سند از روی نوار پیاده شده است.
3- این شماره رمز آقای تام آهرن رئیس سیا در تهران است که این سند را سرّی طبقه بندی نموده است.
ص: 576

سند شماره 7

طبقه بندی گزارش سرّی ... اخطار جاسوسی ...(1)

غیرقابل رؤیت برای خارجیان ... غیر

قابل رؤیت برای پیمانکاران ... یا مشاوران پیمانکاران ...

کشور: ایران موضوع:(2)

منبع:(3)

1 قرار است رفراندوم قانون اساسی ایران در آینده ایران نزدیکی برگزار گردد. انتخابات مجلس

بلافاصله متعاقب آن خواهد بود. مهدی بازرگان نخست وزیر مصمم است که هرگونه کوششی باید انجام

گیرد تا روحانیون در مجلس اکثریت را به دست نیاورند. در اواخر مهر رهبران سیاسی دولت بازرگان از

جمله خودش، ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه و عباس امیرانتظام سفیر ایران در سوئد درباره این

موضوع با آیت اللّه خمینی مذاکره کردند. آنها می خواستند روشی را برای قانع کردن خمینی مبنی بر اینکه

مجلس باید غیرروحانی داشته باشد، شروع کنند. آنها همچنین قصد داشتند که وی را از حمایت کردن

تعداد زیادی از روحانیون باز دارند؛ چرا که معتقد بودند هر کس که علناً توسط خمینی حمایت شود برنده

می شود.

2 علیرغم اینکه دولت بازرگان نیاز به توسعه پایگاه خود قبل از انتخابات دارد، ولی هنوز چندان

کاری برای ایجاد احساساتی که باعث تقویت آن می شود انجام نداده است. پیشرفت کمی در بازسازی

ارتش حاصل شده است. و این باید مقداری دولت را کمک کند. به هر حال تلاشها برای در آوردن

پاسداران تحت کنترل مستقیم ارتش بی نتیجه بوده اند. هنوز شورای انقلاب پاسداران را کنترل می کند.

3 در دولت بازرگان شکاف وجود دارد. این شکاف عمدتاً بر سر مسایل اقتصادی می باشد. عباس

امیرانتظام قائم مقام نخست وزیر اصول سیاست اقتصادی را تشریح کرده است. این سیاست بر اساس وام

آزاد و شامل یک برنامه دو بخشی بود:

الف فراهم آوردن پول برای صنایع با شرایط آسان تا صنعتی کردن کشور ادامه یابد.

ب فراهم آوردن وسیع وجوه برای طرحهای ضربتی اشتغال زا به نحوی که میزان بیکاری را کاهش

دهد. علی معین فر، وزیر نفت با عنوان کردن طرح خودش که در آن شرایط در اختیار گذاشتن پول به

سختی انجام می شد با این طرح مخالفت کرد. کابینه با 12 رأی موافق طرح امیرانتظام را تصویب نمود ولی

به هر حال معین فر توانست دولت را قانع کند که تا در اجرای آن عجله نکند. در نتیجه، عمل معین فر

تغییراتی در طرح امیرانتظام به وجود آورده است ولی این تغییرات ذاتاً جزیی بودند و طرح امیرانتظام

آماده اجراست.(3)

1- این گزارش از روی نوار ماشین تایپ پیاده شده است. ترجمه ای که ملاحظه می نمایید ترجمه تلفیقی از دو گزارش است که از دو نوار ماشین تایپ مختلف به دست آمده است و چون هر دو گزارش در قسمت ( 1) مشترک بوده اند واضح است که این دو گزارش یکی هستند.
2- و 2 در این نوع گزارشها همواره موضوع گزارش و توضیحاتی در مورد منبع گزارش ذکر می شود ولی چون احتمالاً این گزارش چرک نویس گزارش اصلی می باشد که مأمور گزارش پس از مشورت با رئیس ایستگاه عنوان مناسب برای موضوع و منبع انتخاب خواهد نمود ٬ بنابراین این متن فاقد شرح و موضوع و منبع می باشد.
3- این گزارش در مقایسه با گزارشهای مشابه ناقص است چرا که محدوده پخش گزارش و زمان به دست آوردن گزارش در آن قید نشده است. بنابراین می توان احتمال داد که این گزارش پیش نویس گزارش نهایی باشد.
ص: 577

اطلاعات تکمیلی سند شماره 7

از: تهران(1) 54528سرّی 26 مهر 1358 اعضاء سیا

به: رئیس، رونوشت برای: عمان، بیروت، قاهره، اسلام آباد، جده، کراچی، کویت، منامه، دهلی نو و

تل آویو.

اخطار جاسوسی س. د. آهسته رو. جاسوسی

اطلاعات تکمیلی گزارش ضمیمه: س. د. آهسته رو 1. رئیس به گزارش شماره تهران(2) که برای

پخش، نیست مراجعه کند.

بدون واسطه. شماره پرونده و ردیف ندارد. گزارش به وسیله آدلسیک گرفته شده است. شماره گزارش

جریان محلی 10779 خاور نزدیک ایران تهران) توسط 015356 تأیید گردیده است.

پگویین

1- این سند اطلاعات تکمیلی گزارش بعدی می باشد. این سند چون از روی نوار پیاده شده شماره ندارد ولی با توجه به گزارش تهران 54536 سند شماره ( 11 ) شماره آن به دست می آید.
2- چون گزارش از روی نوار پیاده شده است شماره این گزارش را ندارد.
ص: 578

سند شماره 8

از: رئیس 535235سرّی 26 مهر 58 اعضاء سیا

به: تهران با حق تقدم، رونوشت: پاریس، لندن

اخطار جاسوسی پخش محدود س. د. بهانه

مرجع: تهران 54511(1)

1 ما در این مورد موافق هستیم که دلیلی وجود ندارد که مسافرت آدلسیک به ایران و یا کوششهای ما

مبنی بر پاسخ به دولت موقت ایران را در جلسه توجیهی اطلاعاتی به سازمان جاسوسی انگلیس افشا

کنیم. با این وجود در نظر اخیر مبادله اطلاعات با سازمان جاسوسی انگلیس درباره وضعیت ایران، اعتقاد

بر این است که با مأموریت موقت به لندن در سر راه به ستاد مرکزی مختصراً برای بحثهای عمومی مقامات

تحقیقی سازمان جاسوسی انگلیس درباره ایران به عنوان توقف سر راه(2) .... با توافق رئیس ایستگاه یا

رئیس هیئت نمایندگی بررسی شود.

2 موافق هستیم که در این سفر با س. د. بهانه تماس گرفته نشود.

3 از گزارش در مورد هرگونه مذاکره ای که تابحال س. د. آهسته رو 1 درباره از سر گیری نوعی

روابط اطلاعاتی انجام شده قدردانی می کنیم.

4 بدون پرونده. تا تاریخ 26 مهر 78 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماماً

سرّی.سرّی

1- این تلگراف جواب تلگراف تهران 54511 سند شماره ( 4) می باشد.
2- چون این سند از درون ماشین پودر کننده اسناد به دست آمده لذا بعضی از قسمتهای آن خوانا نیست.
ص: 579

سند شماره 9

از: پاریس 13694سرّی 27 مهر 58 اعضاء سیا

به: تهران رونوشت به رئیس

اخطار جاسوسی پخش محدود س. د. آهسته رو.

1 لطفاً کلیه تلگرافهای راجع به س. د. آهسته رو 1 به پاریس و لندن برای اطلاع آدلسیک مخابره

نمایید. 2 بدون پرونده. تا 27 مهر 1378 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماماً

سرّی.سرّی

سند شماره 10

از: تهران 54533سرّی 27 مهر 1358 اعضاء سیا

به: رئیس فوری

اخطار جاسوسی پخش محدود

مرجع: رئیس 536170

آقای کیو تهران را به مقصد پاریس در صبح جمعه 27 مهرماه ترک کرد. تا 27 مهر 1378 در بایگانی

نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماماً سرّی.سرّی

سند شماره 11

از: تهران 54536 (جاموتی قائم مقام رئیس)سرّی 28 مهر 58 اعضاء سیا

به: پاریس، لندن، رونوشت به رئیس

اخطار جاسوسی، پخش محدود س. د. آهسته رو.

مرجع: الف تهران 13694 (که به لندن فرستاده نشده است.)(1)

ب تهران 54526

ج تهران 54527 (10778 خاور نزدیک ایران تهران)

د تهران 54528 (10779 خاور نزدیک ایران تهران)

ه تهران 54502

1 گزارشهای ب الی ه به پاریس و لندن بنا به درخواست مرجع الف مخابره گردید.

2 پرونده 962054 201. تا 28 مهر 1378 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1.

تماماً سرّی.

سرّی

1- این تلگراف در پاسخ به تلگراف پاریس 13694 سند شماره ( 9) می گوید که گزارشهای درخواستی فرستاده شد.
ص: 580

سند شماره 12

از: تهران 54539(1) (جاموتی قائم مقام رئیس)(2) سرّی 29 مهر 1358 اعضاء سیا(3)

به: پاریس، فوری، رئیس

اخطار جاسوسی پخش محدود شاه.

مرجع: الف رئیس 536766

ب پاریس 13715

1 صبح روز 29 مهر، بر طبق برنامه ای که قبلاً به وسیله تلفن ریخته شده بود، کاردار و آقای هنری

پرشت با س. د. آهسته رو 1 ملاقات کردند. س. د. آهسته رو 1 به کاردار گفت که هنوز برنامه اش این

است که 30 مهر به استکهلم برود. کاردار در مورد مسئله شاه با س. د. آهسته رو 1 صحبتی نکرد.

2 تا 29 مهر 1378 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماماً سرّی.

سرّی

1- با توجه به سندهای موجود قبل و بعد از 29 مهرماه مشخص می گردد که شماره این تلگرافها باید ما بین 54536 و 54550 باشد. از طرفی با توجه به مرجع سند شماره ( 13 ) مشخص می گردد که شماره تلگراف 54539 است.
2- چون روز 29 مهر رئیس ایستگاه تام اهرن به کشورهای عربی مسافرتی نموده ٬ جورج اکیف که نام رمزش جاموتی می باشد به عنوان قائم مقام وظایف وی را برعهده دارد
3- این سند را از روی نوار پیاده شده است و شماره ندارد.
ص: 581

سند شماره 13

از: تهران(1) (جاموتی قائم مقام رئیس)(2) سرّی 29 مهر 1358 اعضاء سیا(3)

به: پاریس، فوری، رئیس

اخطار جاسوسی پخش محدود در مورد سلامت شاه.

فقط رئیس ایستگاه پاریس و آقای جورج کیو حق رؤیت دارند.

مرجع: الف رئیس 536767

ب پاریس 54539

1 همان گونه که در مرجع ب اطلاع داده شده است در جلسه ای که کاردار و آقای هنری پرشت با

نخست وزیر بازرگان و وزیر امور خارجه، یزدی، جهت رساندن پیغام در مورد سلامت شاه و سفر

قریب الوقوعش به آمریکا داشته اند س. د. آهسته رو 1 هم شرکت داشته است. عکس العمل س. د.

آهسته رو 1 این بود که این جریان زحمات آن کسانی را که خواهان گسترش روابط با آمریکا هستند

مشکلتر می کند.

2 یزدی در مورد ضرورت معالجه در نیویورک و یا حتی آمریکا قدری مشکوک بود و پیشنهاداتی

بنابر تجارب تخصصی خودش کرد.

3 از آنجا که فعلا از جریان شاه اطلاع دارد، احتمالاً ضرورتی ندارد که به او اطلاع بدهیم که آقای کیو

اطلاعات جاسوسی مهمی برایش دارد. لطفا به ما اطلاع بدهید، که آیا ستاد مرکزی هنوز از ایستگاه

می خواهد که به س. د. آهسته رو 1 بگوید که آقای کیو می خواهد هر چه زودتر او را در اروپا ملاقات کند

یا نه؟

4 تا 29 مهر 1378 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماماً سرّی.

سرّی

سند شماره 14

885 666

آقای کیو علاقه مند است که در مورد موضوعی که در ملاقات با کاردار فاش گردید گفتگو نماید. آقای

کیو بعد از ورود امیرانتظام در 30 مهرماه در استکهلم خواهد بود.

1- با توجه به تلگرافهای موجود قبل و بعد از 29 مهر مشخص می شود شماره این تلگراف باید مابین 54539 و 54550 باشد.
2- چون روز 29 مهر رئیس ایستگاه تام اهرن به کشورهای عربی مسافرتی نموده جورج اکیف که نام رمزش جاموتی می باشد به عنوان قائم مقام وظایف وی را برعهده دارد.
3- این سند از روی نوار پیاده شده است.
ص: 582

سند شماره 15

از: تهران(1) (جامویی قائم مقام رئیس)سرّی 29 مهر 1358 اعضاء سیا(2)

به: پاریس، فوری، رئیس

اخطار جاسوسی پخش محدود شاه.

فقط رئیس ایستگاه پاریس و آقای جورج کیو حق رؤیت دارند.

مرجع: رئیس 536769

1 قائم مقام ایستگاه در بعد از ظهر 29 مهرماه با س. د. آهسته رو 1 در دفتر کارش تماس گرفت و به

او گفت که آقای جورج کیو فردا در استکهلم می خواهد درباره موضوعات مطرح شده در گزارش مرجع با

او ملاقات نماید. س. د. آهسته رو 1 گفت برنامه او تغییر کرده و تا پنجشنبه 3 آبان در تهران خواهد بود.

قائم مقام ایستگاه به س. د. آهسته رو 1 گفت که آقای جورج کیو سعی خواهد کرد که قبل از سوم آبان

برای ملاقات به تهران بیاید. س. د. آهسته رو 1 گفت ملاقات در تهران برای او قابل قبول نیست.

قائم مقام ایستگاه به س. د. آهسته رو 1 گفت در صورتی که آقای کیو نتوانست قبل از 3 آبان برای

ملاقات به ایران بیاید ما با شما در تماس خواهیم بود تا برنامه پرواز شما را داشته باشیم.

2 شماره تلفن دفتر س. د. آهسته رو 1 885 666 تکرار می شود 885 666 و شماره تلفن منزل

وی در دسترس نمی باشد.

3 تا 27 مهر 1378 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماماً سرّی.

سرّی

1- با توجه به تلگرافهای کامل قبل و بعد از 29 مهرماه مشخص می شود که شماره این تلگراف باید مابین 54539 و 54550 باشد.
2- این سند از روی نوار پیاده شده و شماره ندارد
ص: 583

سند شماره 16

از: رئیس 543216سرّی 9 آبان 1358 اعضاء سیا

به: استکهلم، رونوشت برای تهران

1 بنا به گفته س. د. آهسته رو 1 او برنامه ریزی می کرد که تهران را برای استکهلم در تاریخ 3 آبان

ترک نماید. او قصد داشت به استکهلم برود و همسرش را بردارد و در ادامه برنامه به اسلو رفته تا

استوارنامه اش را ارائه دهد. در مدت اقامت در تهران س. د. آهسته رو 1 راجع به بدتر شدن روابط بین

ایران و عراق خیلی نگران بود و از ما خواست اگر احتمالاً اطلاعاتی در مورد روابط ایران و عراق داشته

باشیم به او بدهیم. ما خیلی ممنون می شویم که اگر مأموران مربوطه در اولین فرصت با س. د. آهسته رو 1

تماس گرفته و اطلاعات زیر را به س. د. آهسته رو 1 بدهند و تأکید کنند که این گزارش به وسیله آدلسیک

در جواب درخواست و اظهار علاقه ای که س. د. آهسته رو 1 در تهران کرده بود ارائه می شود.

2 موضوع گزارش به قرار زیر است:

تا اوایل مهر اعضای عالیرتبه دولت عراق متقاعد شده بودند که سیاست ایرانیان این بوده که فعالانه

ادعاهایشان را در مورد جزیره بحرین ادامه دهند. نظر عراقیها بعد از مطالعه دقیق بیانات متعدد رهبران

مذهبی ای که به تفصیل در مورد ادعای ایرانیان نسبت به بحرین سخن گفته بودند، به دست آمده است. قبل

از نتیجه گیری مبنی بر اینکه ایران فعالانه ادعایش را در مورد بحرین دنبال می کند، رهبر عراق صدام

حسین فکر می کرد که امکاناتی در مورد مذاکره با دولت موقت ایران وجود دارد، مخصوصاً بعد از

مذاکره اش با وزیر امور خارجه ایران ابراهیم یزدی در خلال مدت کنفرانس کشورهای غیر متعهد در

هاوانا. دولت عراق به هر حال مشکلات و مسایلی در رابطه با تعیین راه صحیح و مناسب در مورد رفتار

موقت ایران دارد. ابتدا صدام حسین امیدوار بود که مستقیماً با نخست وزیر بازرگان طرف معامله باشد. در

حال حاضر عراقیها درباره دولت موقت ایران نامطمئن هستند. به طوری که به طور روزافزون عقیده پیدا

می کنند که دولت بازرگان نمایندگی و نمایش زیادی ندارد و قدرت حقیقی دست جامعه روحانیت ایران

است که با عراق خصومت دارند. با وجود عدم موفقیت در دنبال کردن پیشنهاداتی که در مذاکرات هاوانا

بین یزدی و صدام حسین مورد بحث قرار گرفته بود. عراق هنوز دوست دارد که اختلافش را با ایران از

طریق مذاکره رفع نماید. ترجیح آنها این است که با دولت بازرگان مذاکره نمایند.

دلواپسی آنها این است که دولت بازرگان امکان دارد کنترل کامل نداشته باشد، و صدام حسین هم

نمی خواهد که وارد مذاکره با رهبران مذهبی ایران بشود.

3 از همکاری استکهلم در مورد مسئله س. د. آهسته رو 1 قدردانی می کنیم.

4 پرونده 962054 201، تا 7 آبان 1378 در بایگانی نگهداری شود.

طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1. تماماً سرّی.

بی تی

شماره 3945(1)

1- این سند مورخ 9 آبان 58 می باشد و سند قبلی 29 مهر 58 . ما بین این دو سند احتمالاً اسنادی بوده که یا پودر شده اند و یا در میان رشته ها به دست خواهند آمد. در هر حال هرگونه سندی که بعداً در این رابطه پیدا شود جداگانه در اختیار مردم مسلمان قرار خواهد گرفت.
ص: 584

سند شماره 17

از: تهران 54636سرّی 9 آبان 1358 اعضاء سیا

به: رئیس

اخطار جاسوسی پخش محدود س. د. آهسته رو س. د. صدای پا(1)

1 س. د. صدای پا 1 در جلسه 7 آبان گفت که ناصر میناچی وزیر ارشاد ملی از او در مورد انتشار

روزنامه پیشنهادی امیرانتظام کمک خواسته است. س. د. آهسته رو 1 در یکی از جلسات طرح ریزی

شرکت کرده است و این طور به نظر می رسد که این طرح هنوز مراحل اولیه را می گذراند. هنوز در مورد

تیراژ، مندرجات، سرمقاله ها، تعداد زبانهایی که روزنامه باید به آن چاپ شود و محل روزنامه (مثلاً تهران

یا محلی در اروپا) تصمیمی گرفته نشده است.

2 س. د. صدای پا 1 اظهار داشت امیدواری کمی موجود است تا این برنامه در خدمت تبلیغ انقلاب

به طرز مؤثری به کار آید، حتی اگر کارش بگیرد.

3 ما پیشرفت این فعالیت را کنترل و دنبال کرده و آن طور که مناسبت دارد شما را از آن مطلع خواهیم

ساخت.

4 پرونده 867764 201 تا 9 آبان 1378 در بایگانی نگهداری شود. طبقه بندی طبق د. 9. ث. 1.

تماماً سرّی.(2)

سرّی

1- این فرد که نام اصلی وی سیمون فرزامی بود در رابطه با اسناد لانه جاسوسی و ارتباطش با سازمان سیا دستگیر و به اعدام محکوم شد.
2- شاید این سند در رابطه با سندهای قبلی بی ارتباط به نظر آید ولی درهر حال چون مربوط به س. د. آهسته رو 1 است این سند در این قسمت آورده شده است.
ص: 585

سند شماره 18

1 هیچ مسئله ای آدلسیک....(1)

2 پیشنهاد تمدید اقامت آدلسیک سؤالاتی درباره امنیت او و ترس ابراز شده س. د. آهسته رو 1

درباره اقدامات سیا علیه انقلاب را مطرح می کند. با اطلاعات کمی که ما از پرونده آدلسیک درباره

مسافرتهای قبلی او به اینجا دادیم جواب سؤال امنیت فردی او را با درنظر گرفتن یک سری ملاقاتهای

عملیاتی به عهده خود او و ستاد مرکزی می گذاریم. درباره شکست سیاسی احتمالی ما فکر می کنیم که

آدلسیک زیادی در کار است و کاردار نیز نگرانی خود را ابراز داشت. ما فکر می کنیم که اقامت طولانی

آدلسیک را نمی توان از ایرانیها پوشیده نگه داشت و اینکه هیچ گونه بهانه بی ضرری مانند تروریزم قابل

قبول نخواهد بود. بنابراین حداقل بعضی از ملاقاتهای پیشنهاد شده را محتملاً باید به س. د. آهسته رو 1 و

همکاران اعلام نمود.(2)



کتاب یازدهم

آمریکا حامی اشغالگران قدس

1- این سند از درون دستگاه پودر کننده بیرون کشیده شده است و چون دستگاه در حین کار خراب شده بود قسمتی از سند درون ماشین باقی مانده بود.
2- با توجه به متن این پاره سند مشخص می گردد که تاریخ این سند باید در زمانی باشد که آدلسیک در تهران بوده است و می خواسته اند مدت اقامتش را طولانی تر نمایند. با توجه به اینکه آدلسیک تهران را درصبح جمعه 27 مهرماه ترک کرده است ٬ تاریخ این سند احتمالاً مربوط به حدود 25 مهر می باشد. بنابراین این سند اگر مابین سند شماره ( 3) و ( 4) قرار گیرد بی مناسبت نمی باشد.
ص: 586

ص: 587

آمریکا حامی

اشغالگران قدس


معرفی کتاب

ص: 588

معرفی کتاب

بسم اللّه الرحمن الرحیم

«آمریکا و اسرائیل در رأس دشمنان اسلامند.»

«اسرائیل دشمن بشریت و انسان است.»

امام خمینی

مشخصه بارز و اصلی رژیمی که با نام اسرائیل در قرن اخیر موجودیت یافت، اتکای به غیر و حمایت

خارجی است. رژیمی که به ابتکار امپریالیسم انگلیس و با غصب سرزمین مسلمانان محروم نطفه آن بسته

شده و در دامان امپریالیسم آمریکا رشد نمود. در ابتدا انگلیسیها برای بسط سلطه شیطانی خود، با شعار

"تلاش برای برپایی حکومت ملی یهودیان" به کمک صهیونیستها دست به اشغال بخشی از سرزمینهای

مسلمین زدند و در واقع پایگاهی را بنیاد نهادند که همه قدرتهای شیطانی عالم در قلب سرزمینهای

اسلامی از آن بر علیه اسلام به ستیز برخیزند و هر روز با تهاجم غیرانسانی خود برجان و مال مسلمین

یورش برده و با نیرنگ و تزویر جهان اسلام را به ضعف و نابودی بکشانند.

اساسا انگیزه اصلی ایجاد رژیم نژادپرست صهیونیستی در سرزمین اشغالی، مقابله با اسلام بود، زیرا

اگر مسلمین به اتحاد می رسیدند استکبار جهانی را به نابودی می کشاندند و بی دلیل نیست که امام روز

قدس را روز اسلام می داند.

با افول سلطه جهانی انگلیس، دوست و متحد قویتری چون امپریالیسم آمریکا به مدد اسرائیل می آید و

سیل کمکهای بی دریغ نظامی و اقتصادی آمریکا این جمعیت قلیل و اندک را جسورتر می کند تا هر روز

فاجعه ای و حادثه ای تازه بیافریند. از کشتارها و جنایات رژیم اشغالگر قدس و اینکه چگونه شبکه

صهیونیستی حاکم بر آن علاوه بر قدرتهای استکباری با تمام رژیمهای فاسد و خائن وابسته به همکاری و

هماهنگی دارد، بسیار شنیده ایم. و به همین خاطر است که یک چنین رژیمی از هیچ خشونت سبعانه ای در

حق مردم محروم و مظلوم فلسطین دریغ نمی ورزد. همان طور که می دانیم تا زمانی که شاه جنایتکار به

عنوان دست نشانده شیطان بزرگ بر مقدرات مردم ایران مسلط بود، می بایستی نفت کشور ما به سوی

اسرائیل جنایتکار جریان می یافت، تا ماشین قتل و جنایت اسرائیل یک لحظه از فعالیت باز نایستد و

زمانی که با خروش ملت قهرمان ما و با یاری خدا و رهبری امام رژیم دست نشانده آمریکا سقوط می کند،

امپریالیسم آمریکا بیکار نمی نشیند و این بار گستاخی را به جایی می رساند که رژیم های وابسته ای که به

ص: 589

ظاهر در مقابل اسرائیل هستند را وادار به ارسال نفت به رژیم خیانتکار اسرائیل می کند. به طور کلی سیر

جریانات در خاورمیانه با ابتکار و هدایت امپریالیسم آمریکا به صورتی است که جماعت نژادپرست

صهیونیستی که هیئت حاکمه جنایتکار اسرائیل را تشکیل می دهند، از هر لحاظ بر اوضاع منطقه مسلط

باشند و هر طرح و برنامه ای که بخواهند را به یاری شیطان بزرگ به اجرا بگذارند و در این راه از مساعی

فراوان سایر رژیم های دست نشانده عربی که به نا حق بر کشورهای اسلامی سلطه یافته اند و سر در آخور

امپریالیسم دارند بهره می برد. در اینجا همواره امت اسلام است که مورد ظلم واقع شد. ظلمی که از کینه و

عداوت عمیق کفر جهانی نسبت به اسلام و مسلمین ناشی می شود. این اتحاد نامقدس اسرائیل غاصب را

آنچنان جسور می کند که در ژوئن 1967 دست به اشغال بیت المقدس، سرزمین پیغمبران و اولیاء خدا

می زند. اکنون سالها است که قدس عزیز، این اولین میعادگاه پیروان دین حنیف و اولین قرارگاه عاشقان

لقاءاللّه در چنگال سدکنندگان سبیل اللّه است و خاک مقدسش جولانگاه تاخت و تاز دشمنان خدا و خلق و

قاتلان پیامبران و مردان بزرگ الهی است. قدس عزیز، هم اکنون از جانب رژیم صهیونیستی، پایتخت رژیم

«جور و ستم و غصب و تجاوز» اعلام شده است. با حمایت قدرتهای استکباری جهان و در رأس آن

آمریکای جنایتکار، رژیم اشغالگر قدس اکنون خاستگاه انبیاء الهی و سرزمین فرزندان هابیل را قرارگاه

وارثان قابیل نموده و بساط حکومت اعقاب نمرود را در پرورشگاه حضرت ابراهیم(ع) گسترده است.

اکنون در همین زمان این حکام خود عملیاتی وحشیانه را علیه صاحبان حقیقی قدس، فلسطینیان مظلوم و

شجاع و علیه مردم قهرمان و شهید داده لبنان و نهایتا علیه تمامی مسلمانان جهان آغاز کرده و خون صدها

انسان بی گناه را بر زمین ریخته است.

اما آنچه که امروز بر تمامی مردم آزاده دنیا روشن شده این است که رژیم اشغالگر قدس در قلب جهان

اسلام هرگز نمی تواند، بدون پشتیبانی آمریکا به حیات خود ادامه دهد. چه رسد به اینکه با این جسارت به

مال و عرض و ناموس مسلمین تجاوز کند و به همین دلیل مبارزه با این سرطان مخوف، لازمه اش نبرد

بی امان با آمریکای جنایتکار است و لذا در صف نبرد جایی برای نوکران آمریکا نیست زیرا رژیمهای

دست نشانده ای از قبیل عربستان و عراق و اردن به سبب وابستگی خود توان نبرد مقدس با رژیم

صهیونیستی را ندارند.

گوشه هایی از اسناد باقیمانده لانه جاسوسی که حکایت از اتحاد امپریالیسم آمریکا و رژیم

صهیونیستی دارد را بنا بر وظیفه ای که داشتیم و تعهدی که نموده بودیم در این مجموعه گرد آوردیم. باشد

که با آگاهی بیشتر جهان اسلام و مستضعفین عالم از این پیوندهای نامقدس، مسلمین محور واقعی مبارزه

را که تنها اسلام است و نه قومیت که رنگ و بویی از شرک و نژاد پرستی دارد را یافته و همگام با انقلاب

شکوهمند اسلامی ایران پایه های سلطه استکبار جهانی را یکی پس از دیگری در سراسر عالم محو و نابود

سازند.

سند اول جزوه نسبتا مفصلی است پیرامون سرویسهای جاسوسی و امنیتی اسرائیل که توسط

جاسوسان شیطان بزرگ تهیه و تنظیم شده است. در این سند در حقیقت آمریکای جنایتکار تصویر روشنی

از جنایات و عملیات ضدانسانی دستگاه جاسوسی رژیم نژادپرست تحت الحمایه خود را ترسیم نموده

است. رژیمی که موجودیت خود را مرهون قدرتهای استکبار جهانی است، الزاما در منطقه ای با وسعت

ناچیز و جمعیت اندک بایستی دست به تشکیل یک چنین مجموعه عظیم جاسوسی و امنیتی بزند. همچنان

ص: 590

که به تصریح خود سند، حوزه فعالیت دستگاههای جهنمی جاسوسی اسرائیل نه تنها به منطقه و کشورهای

مسلمان بسنده نمی کند، بلکه در برگیرنده کل جهان است و در هر کجای عالم که رژیم فاسد و وابسته ای

وجود دارد از یاری و همکاری دستگاههای اطلاعاتی و جاسوسی اسرائیل بی بهره نیست. عملیات موساد

که تنها بخشی از این مجموعه شیطانی را تشکیل می دهد، آنقدر گسترده است که شوروی، آمریکا و

سازمان ملل متحد و اروپای شرقی را به لحاظ جمع آوری اطلاعات سیاسی و اقتصادی و علمی در

برمی گیرد. در بخشی از این سند آمده است:

"موساد در اکثر پایتختهای اروپایی، ترکیه، ایران و مراکز استراتژیک در آمریکای لاتین، آفریقا و

خاور دور پایگاههایی (اطلاعاتی و جاسوسی دارد و عملیات گوناگونی از "روابط وابسته رسمی" با

سرویسهای میزبان (مثل سیا و ساواک)، برای رد و بدل نمودن اطلاعات، تا انجام عملیات ویژه اجرائی که

مستقیما بر علیه تروریستهای عرب می باشد، به انجام می رساند." (تأکید داخل پرانتز از ما است.)

اینها پا را از هم فراتر گذاشته، حتی از جاسوسی ارباب خود نیز کوتاهی نمی کنند، به طوری که در دفتر

سفیر آمریکا، میکروفن مخفی نصب کرده اند.

این سند همچنین مبین توطئه ها و جنایتهایی است که با پوشش به اصطلاح دیپلماتیک توسط

کارگزاران صهیونیسم در سفارتخانه های اشغالگران قدس در پهنه گیتی صورت می گیرد؛ به طوری که در

قسمتی از آن چنین آمده است: «اداره "جمع آوری"، یکی از ادارات هشتگانه موساد و بزرگترین اداره آن،

تحت پوششهای دیپلماتیک در کشورهای خارجی فعالیت می کند.» اکنون دیگر کاملاً مشخص است که

اشخاصی که به عنوان سفیر و کاردار و غیره در مراکز توطئه خود یعنی سفارتخانه ها، مشغولند، عهده دار

چه نقشی هستند.

همان گونه که قبلاً نیز اشاره کردیم، در هر کجای عالم که رژیم فاسد و فاجر مصدر امور است،

دستگاههای اختناق و سرکوب آن، از همکاری صمیمانه موساد و دیگر سرویسهای جاسوسی اسرائیل

برخوردار است. مشخصا خود سند موارد زیر را تصریح می کند:

«موساد مسئولیت آموزش سرویسهای اطلاعاتی ترکیه، غنا و ژاپن را دارد.»

«اسرائیل با سرویسهای اطلاعات و امنیت آفریقای جنوبی همکاری دارد.»

طبیعی است که دستگاه ساواک، عامل سرکوب مبارزین و انقلابیون مخالف رژیم جنایتکار شاه نیز در

این همکاریها از سهمی بسزا و دیرینه برخوردار است:

«در اواخر 1958، یک سازمان وابسته رسمی سه جانبه، شامل موساد، سرویس امنیت ملی ترکیه و

ساواک تشکیل شد، که این سازمان نیزه سه سر نامیده شده بود.»

«علاوه بر تداوم مبادلات اطلاعاتی، جلساتی نیز در هر نیمسال، در سطح رؤسای سرویسها داشته

است.»

البته ظاهرا محصول این همکاری مداوم و مستمر چیزی فراتر از آموزش اعضاء پرسنل خود فروخته

جنایتکار ساواک بوده و موساد از این طریق سیاستهای صهیونیسم بین المللی را بر رژیم آمریکایی شاه

تحمیل می کرده و با تمام توان زمینه های سرکوبی مسلمانان اعم از ایرانی یا عرب را در منطقه فراهم

می کرده اند. این مطلب را خود سند به وضوح به شکل زیر بیان می کند:

«هدف اصلی روابط اسرائیل با ایران، ایجاد و توسعه سیاستهای ضد عربی و موافق اسرائیل در

ص: 591

تصمیمات مقامات ایرانی بود. از اواخر 1950 به بعد، در طی سالها، موساد در عملیات مشترکی با ساواک،

همکاری داشته است. موساد به فعالیتهای ساواک یاری داده است و کردهای عراق را حمایت کرده است.»

آشکارا دیده می شود که چگونه ساواک و موساد از یک سو بر علیه اعراب مسلمان دست به توطئه می زدند

و از سوی دیگر انقلابیون مسلمان را در ایران به خاک و خون می کشیدند و به این ترتیب طبیعی است که این

دستگاه شیطانی، یعنی موساد، وجود جمعیتهای مختلف مسیحی و مسلمان را در لبنان بهترین زمینه برای

عملیات جاسوسی و اطلاعاتی بداند و دست به ایجاد یک تشکیلات مخفی در این مسیر بنماید.

به طور کلی سند اول یک چارت سازمانی دستگاههای جاسوسی اسرائیل را با اجزاء و خصوصیات

کامل آن نشان می دهد و می تواند راهنمای خوبی برای شناخت بیشتر مبارزین مسلمان از این دستگاه

جهنمی باشد، تا به اتکای اللّه و با وحدت کلمه با تمامی قوا هر روز ضربه جدیدی بر پیکره پوسیده و رو به

زوال آن وارد آورند، که عاقبت امر ظالمان در دنیا و عقبی جز خسران چیزی نیست.

در سند دوم که مربوط به 1965 می شود، دیده می شود که چگونه رژیم اسرائیل فعالیتهای خود را در

ایران گسترش می دهد و به رژیم شاه نزدیک می شود و در این راه حتی از طرحهای کشاورزی و صنعتی

استفاده می کند، البته بدون سر و صدا و با پوشش، که در این زمینه مساعی فراوان سفیر آمریکا با نماینده

رژیم اشغالگر قدس که در آخر سند آمده است، قابل توجه است.

در سند سوم، شاهد حمایت بیدریغ و همه جانبه شاه از اسرائیل هستیم، که با فروش نفت نه تنها به ادامه

بقای اسرائیل کمک می کند، بلکه از سوی دیگر به یکپارچگی جهان اسلام ضربات فراوان وارد می کند.

طبیعی است که شاه عامل شماره یک امپریالیسم آمریکا در منطقه و یار وفادار اشغالگران قدس شکست

اسرائیل را محال بپندارد. چنان که به زعم او خودش نیز شکست ناپذیر بود. غافل از اینکه همان گونه که

توده های مسلمان با اتکای به خدای تعالی و احکام اسلام شر او را از سر مسلمین کم نمودند. بار دیگر

تمامی مسلمین در سر تا سر منطقه با مسلسلهای متکی بر ایمان، و توکل بر خدا اسرائیل غاصب را به سزای

جنایاتش خواهند رساند، هر چند که رژیمهای وابسته ای همچون عربستان جانشین شاه در تأمین نفت

اسرائیل و آمریکا شده باشند.

در سند شماره یک گفته شد که چگونه در پوشش سفارت و مورد دیپلماتیک مأمورین اطلاعاتی

درجه اول صهیونیسم مشغول به کار هستند. اسناد چهارم و پنجم مصادیق جزئی این مطلب در ایران

هستند.

آقای بن یوحنان که زمانی از مشاوران نزدیک نخست وزیر و وزیر امور خارجه رژیم اشغالگر قدس،

بوده بعنوان کاردار در هیئت نمایندگی جاسوسان اسرائیل مشغول است و آنقدر این جناب ناظر به امور

مختلفه است که جاسوسان شیطان بزرگ نیز دست به دامن او می شوند تا دانسته های خود را در اختیار

آنان قرار دهند. جاسوس آمریکایی نیز مشفقانه خبر گرایش رژیم دست نشانده شاه به اسرائیل را در

اختیار عامل صهیونیسم در ایران قرار می دهد.

سند شماره 6 پرده از حمایت بیشمار شاه از اسرائیل در زیر چتر حمایتی اربابشان، آمریکا، برمی دارد.

عوامل اسرائیل از ترس خشم توده های مسلمان در ایران، بدون نمود خارجی در سطح وسیعی مانند به

اصطلاح سفارتخانه های سایر دول امپریالیستی مشغول چپاول بیت المال مردم محروم این دیار بوده اند.

نزدیکی رژیمهای اسرائیل و شاه که حیات سیاسی، اقتصادی و نظامی خود را مدیون حمایتهای مستقیم

ص: 592

آمریکا هستند، امر غریبی نیست. بلکه اطلاع سفارتخانه های عرب از این همکاریها و سکوت و رضایت

آنها سؤال برانگیز است. همان رژیمهایی که پس از سرنگونی رژیم آمریکایی شاه بر اثر انقلاب خونبار

اسلامی و قطع تمام روابط با اسرائیل و در مقابل ایجاد روابط با مردم فلسطین، به فغان آمدند و کار به جایی

رسید که آنها همگام با اسرائیل غاصب دست به توطئه های مشترک برای براندازی جمهوری اسلامی

می زنند.

در سند هفتم حضور جاسوس دیگری از وابستگان رژیم اشغالگر قدس را در تهران می بینیم، که البته

این بار جاسوسان شیطان بزرگ به صراحت قید می کنند که وی فعالیتهای جاسوسی در ایران دارد.

در سند هشتم نیز شاهد تبادل نظر جاسوسان دوست و متحد(!) در مورد مسایل ایران هستیم که هماهنگی

لازم را در چپاول مردم و سرکوبی مبارزین با یکدیگر به عمل می آورند. همان طور که در سند شماره یک

از همکاری مستقیم ساواک و موساد و تشکیل سازمان «نیزه سه سر» یاد شده بود، در سند هشتم نیز

کارمند رژیم صهیونیستی، دوست آمریکایی خود را در جریان دقیق ماوقع یکی از عملیات ساواک و

خشونت وحشیانه ساواک (به تعبیر خود جاسوس صهیونیست) قرار می دهد. همین همکاری خائنانه را

در سند نهم به وضوح می بینیم و به این ترتیب عجیب نیست که اسرائیل غاصب از پیامدهای انقلاب

اسلامی این چنین هراسناک است و دوستان قدیمی خود را در ساواک، امروزه در کردستان و سایر مناطقی

که نیروهای ضدانقلابی بر علیه جمهوری اسلامی ایران مشغول توطئه هستند، یاری می رساند. نکته قابل

توجه دیگر در سند نهم، نگرانی اسرائیل جنایتکار، از عدم توافقی احتمالی بین ایران و آمریکا در تمامی

زمینه ها است! این نکته وابستگی حیات نامیمون اسرائیل را به سلطه جهانی آمریکا نشان می دهد.

سند دهم نیز گزارشی است از سیا که سوابق جاسوسان مرکز توطئه رژیم اشغالگر قدس را که عموما در

دستگاههای جاسوسی و نظامی اسرائیل سالیان متمادی به کشتار و قتل عام اعراب مسلمان اشتغال

داشته اند و سپس برای ادامه سلطه شیطانی صهیونیسم به جنایات خود در ایران ادامه می دهند را نشان

می دهد؛ البته با نظارت شیطان بزرگ!

سند یازدهم نیز مانند سایر اسنادی که ذکر آن رفت، هدایت و هماهنگی آمریکا در ارتباط با فعالیتهای

رژیم صهیونیستی و شاه معدوم را نشان می دهد و علاوه بر آن اتحاد و یگانگی آمریکا و اسرائیل را در

مقابله با نهضتها و حرکتهای انقلابی مردم مسلمان فلسطین و سایر رژیمهای انقلابی عرب مسلمان به

وضوح آشکار می کند. این مطلب با وضوح و جزئیات بیشتر در اسناد دوازدهم، سیزدهم، چهاردهم و

پانزدهم نیز مشاهده می شود. سند شانزدهم نیز اطلاعات دقیق جاسوسان شیطان بزرگ از سلاحی است

که به دست رژیم صهیونیستی برای سرکوبی مسلمین ساخته شده، که امیدواریم افشای آن برای رژیم

صهیونیستی نتایج زیانباری همراه داشته باشد.

.... و نهایتا سند هفدهم یعنی آخرین سند، گزارش زندگینامه یکی از سران رژیم صهیونیستی، یعنی

اسحق رابین جنایتکار است که توسط جاسوسان سیا تهیه و تنظیم شد؛ مردی که با کشتار مردم قهرمان

فلسطین پله های ترقی را تا نخست وزیری رژیم صهیونیستی طی کرد و عکس العمل او در قبال حمله

اعراب در 1967 چیزی جز ترس و غش نبود.


ویژگی بارز اسنادی که شرح مختصری از آن را آوردیم، وحدت عمل و هماهنگی کامل رژیم

صهیونیستی با آمریکای جنایتکار در عملیات خائنانه خود در سراسر جهان و خصوصا منطقه است و به

ص: 593

وضوح دیده می شود، که اگر یک آن حمایت مستقیم شیطان بزرگ از این غاصبان حقوق مسلمین قطع

شود، دیگر ادامه حیات بر آنان مقدور نیست.

به همین دلیل باز بر این نکته تأکید می کنیم که این جهاد مقدس بر علیه اشغالگران قدس، نبرد بی امان بر

علیه شیطان بزرگ را طلب می کند و در این صف، نوکران آمریکا، آنان که هماهنگ با رژیم شاه با

صهیونیسم همراهی می کردند و امروز جانشین شاه در تأمین نفت اسرائیل هستند، هرگز نمی توانند ایفای

وظیفه تاریخی خود را بنمایند.(1) به این امید که همه مسلمین حول مکتب حیات آفرین اسلام با مسلسلهای

متکی بر ایمان با اتحاد و یگانگی این پایگاه استکبار جهانی در قلب امت اسلام را محو و نابود سازند و

برای این پیکار مقدس، انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران که ادامه نهضت انبیاء است،

بهترین الگوست و اطمینان داریم که نابودی این پایگاه کفر، که مطابق سنن الهی دوام چندانی هم ندارد،

زمینه ساز حکومت حضرت ولی عصر(ع) و نوید بخش رهایی مستضعفان از چنگال مستکبران است.

والسلام

دانشجویان مسلمان پیرو خط امام

توضیح: در اسناد شماره 12، 13، 14، 15 به علت طولانی بودن متن فقط به ترجمه مطالب مهم اکتفا

شده و اصل سند به طور کامل به چاپ رسیده است