گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد چهارم
کتاب سی و چهارم






استعمار سیاسی آمریکا

ص: 212

ص: 213

استعمار سیاسی

آمریکا

ص: 214

ص: 215 

آمریکا دشمن شماره یک مردم محروم و مستضعف جهان

است.آمریکا برای سیطره سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و

نظامی خویش بر جهان زیر سلطه از هیچ جنایتی خودداری

نمی نماید.

امروز زمانی است که ملتها چراغ راه روشنفکرانشان شوند و

آنان را از خودباختگی و زبونی در مقابل شرق و غرب نجات

دهند که امروز روز حرمت ملتهاست و آنان هادی هدایت

کنندگان تاکنونند.

ای کشورهای بیطرف! شما را به شهادت می طلبیم که آمریکا

قصد نابودی ما را دارد، کمی به خود آیید و ما را در هدفمان

کمک کنید، ما به شرق و غرب و به شوروی و آمریکا پشت

کرده ایم تا خود، کشور خود را اداره کنیم.

امام خمینی

ابعاد جنایات بیشمار شیطان بزرگ در این مملکت و میزان غارتگریهایش در این مرز و بوم بر کسی

پوشیده نیست و این ملت تمام ظلمها را با ذره ذره وجود خویش در طی سالهای حاکمیت شیطان بزرگ در

این مملکت لمس کرده است. از دست رفتن منابع طبیعی، نابودی استعدادها، ویرانی کشاورزی، مسخ

فرهنگ و آیین، بی عفتی و بی بندوباری ثمره سالها وابستگی به این جرثومه فساد بود. لیکن فریاد رهایی و

بیداری وجدان بیدار امت خمینی بت شکن به عصر تبه کاریهای سیاه دلان در پایگاه اسلام و ولایت پایان

داد. باشد که قدردان این نعمت الهی باشیم و شکر گذار رهایی از ظلمت و پیوستن به نور.

مجموعه حاضر شامل یک جزوه گزارشی تحقیقاتی مربوط به سال 1976 از اهداف و خط مشی ها و

منافع آمریکا در ایران قبل از انقلاب اسلامی و همچنین شامل تعدادی سند در مورد شیوه برخورد آمریکا

با انقلاب اسلامی و حرکات و اعمال مسئولان دولت وقت است که بیشتر حاوی ملاقاتهای دیپلماتیک بین

مسئولین دولت موقت و عناصر آمریکایی مرتبط با این امور می باشد. در این مجموعه فقط به کل روابط

ایران و آمریکا اشاره شده و انشاءاللّه در آینده در ابعاد نظامی و اقتصادی و میزان وابستگی به آمریکا

کتابهایی منتشر خواهد شد.

ص: 216

شرح زیر یک جمع بندی مختصر از مجموعه فوق است که با توجه به محتوی اسناد، شامل همه نکات

مطروحه در اسناد و ابعاد گوناگون نمی باشد. ولی در مورد رئوس کلی گویاست.


خط مشی های کلیدی آمریکا در ایران

خط مشی های کلیدی آمریکا در ایران:

«الف: پشتیبانی از ایمنی و ثبات کلی (تأمین تسلیحات و مستشاران و وسائل خدماتی)

ب: کسب دسترسی مداوم به نفت منطقه به قیمتهای منطقی و به مقدار کافی.

ج: تشویق کشورهای منطقه د ر رفع منازعات ارضی از طریق اقدام مسالمت آمیز.

د: توسعه حضور و فعالیتهای مالی، تجارتی، فنی، فرهنگی و سیاسی آمریکا.

ه: کمک به صادرکنندگان نفت در مصرف درآمدهای سریع الرشدشان در راه سازندگی و به حمایت از

سیستم بین المللی.» (سند1)

«... ایالات متحده در تعقیب یک خط مشی درباره ایران درصدد رسیدن به این هدف بوده است که یک

کشور دوست، متعهد و با ثبات داشته باشد تا (الف) تسهیلات نظامی استراتژیکی و نفت و بازارهای خود

را در دسترس آمریکا قرار دهد، و (ب) یک نقش منطقه ای سازنده شامل محدود کردن نفوذ شوروی در

منطقه بازی کند.» (سند 1)

آنچه برای آمریکا در سطح جهان مطرح است، گسترش نفوذ و پایگاهها برای دستیابی هر چه بیشتر به

منابع و حفظ منافعش است. این اصل کلی برای آمریکا ایجاب می کند تا در جهت کسب این منافع

زمینه سازیهایی بنماید. خصلت جهان خوارگی و ماهیت امپریالیستی ابرقدرتهای شرق و غرب زمینه

رقابتی را بین آنها به وجود آورده تا بر سر به غارت بردن منابع جهان به تلاش و مبارزه برخیزند و همین امر

بزرگترین زمینه را جهت ایجاد ترس و غلطیدن به دامن یکی از ترس دیگری به وجود می آورد. در ایران

طرح خطر شوروی همیشه به عنوان یک عامل بالقوه و بالفعل برای سیطره و نفوذ در این کشور از سوی

انگلستان و آمریکا بوده است و به گونه ای با این امر از سوی ابرقدرتها برخورد شده و قدرت مادی و

تسلیحات را به عنوان تنها ملاک و ضابطه قلمداد کرده اند که به صورت یک باور نه تنها در ذهن سران

کشور و عامه مردم بلکه حتی در ذهن انقلابیون درآمده تا آنجا که اکثر انقلابها و حرکات را تنها در کانال

حمایت شرق یا غرب پذیرفته اند. براساس این زمینه است که ایران نقش منطقه ای سازنده ای را برای

محدود کردن نفوذ شوروی در منطقه بازی می کند. در جهت و متعاقب منظور فوق (جلوگیری از نفوذ

شوروی در منطقه) روی کار آوردن رژیمها و هیئت حاکمه های مزدور و خودفروخته و در پی آن فروش

لوازم و تسلیحات تولیدی آمریکا و حضور مستشاران آنها لزوم پیدا می کند. تبادلات فرهنگی و گسترش

تفکرات و فرهنگ غربی لازم می شود و این مستلزم مسخ و بیگانه کردن مردم از فرهنگ و مذهبشان

است. گسیل شدن سیل دانشجویان برای استحکام بخشیدن به این طرز تفکر و خروج سرمایه های ارزی

هنگفت از طریق این دانشجویان، به عنوان یک منبع درآمد برای آمریکا محسوب شده و تحقق بخش یکی

دیگر از اهداف کلیدی آمریکا می باشد. با پذیرش و رسوخ فرهنگ غرب، نیاز به تکنولوژی و محصولات

مصرفی صنعتی غرب که زاییده همین طرز نگرش است، هم بازارهای خارجی آمریکا را رونق می بخشد

و هم صنایع داخلی را در جهت برآورده کردن اینگونه احتیاجات کاذب سوق می دهد.بهای این گونه

صنایع و محصولات و رواج روزافزون کالاهای مصرفی جز از طریق مواد خام و اولیه و بخصوص نفت

ص: 217

کشورهای مزبور تأمین نمی شود. نفت و تأمین آن برای به حرکت درآمدن چرخهای صنایع آمریکا، ژاپن و

کشورهای اروپای غربی حکم حیاتی ترین ماده خام را پیدا می کند. سرازیر شدن سیل مداوم نفت به این

کشورها ایجاد منطقه ای امن و به دور از آشوب را نیاز دارد تا هم این دسترسی مداوم به نفت را تضمین کند

و هم امنیت چاههای نفت را و در اینجا کلمه ثبات منطقه و تشویق کشورهای منطقه (خاورمیانه و خلیج

فارس) به رفع منازعات از طریق اقدام مسالمت آمیز معنی پیدا می کند.


تحقق خط مشی ها جلوگیری از نفوذ شوروی

تحقق خط مشی ها جلوگیری از نفوذ شوروی

ایران به خاطر موقعیت استراتژیک، سیاسی و اقتصادی به صورت بهشت غارتگران و استعمارگران

درمی آید. در بعد استراتژیکی نظامی به صورت منحصر بفردترین پایگاه اطلاعات جاسوسی بر علیه

شوروی می شود، عمده ترین و حساسترین نقش منطقه ای حائل بین شوروی و آبهای خلیج فارس و

اقیانوس هند را پیدا می کند و ... برای درک و توضیح این موارد به ذکر گوشه هایی از اسناد بسنده می شود:

«منافع وسیع آمریکا مستلزم یک ایران صمیمی، متعهد و با ثبات است. همچنین لازمه اش یک

همکاری عملی گسترده است. ایالات متحده نیازمند تسهیلات اطلاعات نظامی خاصی است که برای

توانایی آمریکا در نظارت و تجزیه و تحلیل پیشرفتهای موشکی و تواناییهای شوروی و رعایت

موافقتنامه های کنترل سلاحها از طرف این کشور ضروری می باشد. به بازرسان گفته شد که هیچ مکان

دیگری به جای آنها که اینک آمریکا در ایران داراست وجود ندارد. ایالات متحده همچنین محتاج به

داشتن امتیاز پروازهای فوق العاده است تا هواپیماهای نظامی و غیر نظامی آمریکایی از طریق اروپا و

مدیترانه دسترسی به اقیانوس هند و آسیای جنوبی (از راه ترکیه) داشته باشند. تنها مسیر جایگزین از

طریق مصر یا اسرائیل است که حساستر می باشد.»

«ایران برای آینده غیر قابل پیش بینی بسیار مورد توجه ایالات متحده خواهد بود. موقعیت مکانی این

کشور به تنهایی ضامن این پیش بینی است. ایران کشور عمده منطقه سپر (ترکیه، ایران، پاکستان ) میان

اتحاد شوروی و شبه جزیره سرشار از نفت عربستان می باشد...»

«ایران محل وسائل اطلاعاتی آمریکاست که با فایده بی همتایی که دارد در هیچ مکان دیگری قابل

تقلید نیست و بالاخره ایران و آمریکا علایق مشابه در گسترش صلح و استقلال منطقه خلیج فارس دارند

و این ایران است که این علایق را در تماسهایش با سایر کشورهای خاورمیانه و آسیای جنوبی به پیش

می برد.»

همان گونه که گفته شد رقابت شرق و غرب که صرفا ریشه در ماهیت تجاوزگرانه و جهانخوارانه دو ابر

قدرت شرق و غرب دارد برای هرچه بیشتر به غارت بردن منابع خلقها مبارزه و جنگی را پایه ریزی کرده

که قربانیان آنها تنها ملل محروم و مستضعف جهان می باشند. شوروی با حضور سیاسی، نظامی و

اقتصادی در کشورهای بلوک شرق، رژیمها و سیستمهایی را پی ریزی کرده که تاکتیک عمده و

برنامه ریزیهای نظامی تسلیحاتی و خلاصه قسمت اعظم بودجه و درآمد سالیانه شان در جهت به اصطلاح

مبارزه با نفوذ آمریکا طرح ریزی شده است و این بودجه جز ماحصل تلاش و منابع ملل مظلوم این کشورها

نیست. در جهت دیگر نیز آمریکا با اعمال همین سیاست در کشورهای بلوک غرب، بخش اعظم درآمد و

بودجه این مردم را در جهت به اصطلاح مبارزه با شوروی به کار می گیرد.

ص: 218

اعمال این سیاستها تنها ضامن فروش مداوم تسلیحات، قبضه بازارها و تجارت، تأمین و دستیابی به

مواد خام و اولیه معدنی و ... است. تنها بدین طریق است که رونق اقتصادی و صنعتی خودشان را بیمه

می کنند.


دستیابی به منابع و اهداف تعیین شده در مورد ایران

دستیابی به منابع و اهداف تعیین شده در مورد ایران

«همچنین ایالات متحده، به دلایلی که برای مدتهای مدیدی معتبر خواهد بود، اهمیت قابل توجهی

برای ایران دارد. ایالات متحده تنها قدرت غربی است که قادر است تجاوز احتمالی شوروی را در

خاورمیانه دفع کند. ایالات متحده آمریکا در حال حاضر و نیز به طور بالقوه در آینده، منبع وسائل پیشرفته

و تکنولوژی است که ایران برای تبدیل منابع طبیعی در حال تخلیه اش نفت به صورت سرمایه انسانی با

دوام احتیاج دارد، یعنی کارگر ماهر و نخبگان تحصیلکرده.»

«ایران به ایالات متحده امتیاز پرواز اضافی، تسهیلات اساسی اطلاعات نظامی و دستیابی به بازارهای

نفت خود را می دهد. آمریکا هم برای ایران، مواد غذایی و سیستمهای سلاحهای پیشرفته، اطلاعات و

تکنولوژی می فرستد». (به وسیله آموزش حدود 25000 دانشجو در آمریکا و اعزام پرسنل نظامی و

غیرنظامی آمریکایی به ایران تا به هزینه ایران یک طیف وسیع از مساعدت فنی به عمل آورد).

تنها وظیفه شاه و دولتهای وابسته اش تحکیم نفوذ پایه های غرب و به ویژه آمریکا در ایران بود و

خوش خدمتیها و وطن فروشیهای این مزدوران، آمریکا را به اعتراف به این امر واداشته بود که: «ریزش

کالا و تکنسین های نظامی و غیرنظامی از آمریکا به ایران تقریبا به طور کامل به وسیله دولت ایران تأمین

مالی می شود. این کشور از نظر مالی خیلی بیشتر از دولت آمریکا در رابطه دوجانبه ایران و آمریکا کمک

می کند. آن کس که مزد نوازنده را می دهد اختیار آهنگ را دارد و خوشبختانه این آهنگ برای آمریکا

عموما مطبوع است.»

تداوم این خوش خدمتیها به آمریکا تا آنجا پیش می رود که آنها می گویند: «خط مشی آمریکا نسبت به

ایران در جهت ارتقای منافع آمریکا مؤثر بوده است. بیشتر هدفهای خط مشی حاصل شده و آن هم در

حداقل هزینه از نظر منابع رسمی ایالات متحده.»

شاه معدوم برای ارضای جاه طلبیها و اثبات وفاداریش به آمریکا تحت لوای گسترش و رشد ایران در

جهت صنعتی شدن و خودکفایی و دروازه های تمدن بزرگ با اتلاف اکثر ذخایر و منابع و حیثیت این ملت

مجری طرحهایی بود که جز منافع صددرصد آمریکا چیزی را تأمین نمی کرد:« (شاه ) خواهان آخرین

وسایل نظامی آمریکاست و آنها را به دست می آورد و به مستشاران و تکنیسینها و مربیان نظامی و غیر

نظامی آمریکا پول می پردازد. همچنین دولت ایران جهت خرید تسهیلات و کمکهای فنی و آموزشی در

مورد بسیاری از زمینه های غیر نظامی قرارداد می بندد. ایالات متحده تأمین کننده مرحج در زمینه های

نظامی و غیر نظامی برای ایران می باشد... ایالات متحده باید آماده کمک به دولت ایران برای گرفتن بهترین

کالا و خدمات آمریکایی با بهای کامل باشد. همکاری ایران و آمریکا مبتنی است بر این اعتقاد که ایالات

متحده بهترین طیف کالاهای تولیدی و تکنولوژی را داراست. بهترین هم معمولاً گرانترین است. نفع

آمریکا در عرضه بهترین قرارداد، یعنی تأمین کالاها و تکنولوژی (بر مبنای اخذ قیمت تمام عیار) برای

کشور در حال توسعه پولداری که مشتاق است بالاتر از همسایگانش باشد، جاذبه دارد».

ص: 219

«تخمین زده می شود که اکنون بین 22 تا 25 هزار آمریکایی در ایران است. گمان می رود که این تعداد

ممکن است به حدود 30 هزار تا 811980 افزایش یابد...(از 30 هزار آمریکایی در سال 8180، تعداد32

آنها شرکتهای قرارداد دفاعی و بستگانشان خواهند بود)».

«ایران یک کشور سلطنتی است که به وسیله شاهی اداره می شود با قدرت نامحدود به طور دینامیک

که خودش کلیه تصمیمات مهم را در ایران می گیرد و تمامی جنبه های اقتصادی و حیات سیاسی کشور را

کنترل می کند.هیچ نوع مقابله داخلی مؤثری در مورد رهبری او وجود ندارد... لااقل در حال حاضر تولید

نفت ایران برای آمریکا مهم و برای اروپای غربی و اسرائیل و ژاپن حیاتی است... در 1975 موازنه

دوجانبه تجارت بجز فروش وسائل نظامی، به 1/1 میلیارد دلار به نفع آمریکا بالغ گردید. ایران بدون شک

بازار مهمی برای آمریکا تا آینده قابل پیش بینی خواهد بود... تکامل سیاست آمریکا نسبت به ایران منجر

به یک تأکید بسیار سنگین در مورد عوامل اطلاعاتی و نظامی در رابطه بین دو کشور شده است... واردات

غیر نظامی ایران در 1975 مبلع 3/10 میلیارد دلار بوده است که از این مقدار ایالات متحده 2 میلیارد دلار

عرضه کرده است. تخمین زده می شود که تا 1980 بازار غیر نظامی ایران در حدود 6/20 میلیارد دلار

خواهد بود. نفت ایران برای آمریکا مهم و برای متحدانش ضروری است. این امر برای مدت 10 سال دیگر

صدق می کند.»

«به نظر می آید سیاست آمریکا دایر بر حمایت از تلاشهای منطقه ای برای دستیابی به امنیت جمعی از

طریق معاضدت امنیتی و فروش اسلحه و انواع دیگر پشتیبانی، اینک کمک به ایجاد وضعیتی در منطقه

خلیج نموده است که از نقطه نظر ایالات متحده رضایت بخش تر از سالهای مدیدی بوده است ... ایران و

عراق روابط خود را اصلاح نمودند و ایران اقدام به بهبود روابطش با سایر حکومتهای عربی کرده است. در

نتیجه دخالت مسلحانه ایران در ظفار،شورش آنجا تحت کنترل است. هر چند که اساس آرامش فعلی

شکننده و آینده اش نامطمئن است اما این حقیقتی است که ثبات سیاسی نسبی وجود داشته و توسعه

اقتصادی سریعی در سرتاسر منطقه در حال انجام است و آمریکا در زمینه های تجارتی و سیاسی در این

وضعیت سود می برد.»

نگرشی ساده به مطالب فوق عظمت عظیمترین انقلاب را در صحنه گیتی، اگر بخواهیم تنها از بعد ضد

امپریالیستیش به آن بنگریم، بر ما آشکار می کند. انقلابی که کوبنده ترین ضربه را بر پیکره امپریالیسم در

ایران وارد کرد، دست نشانده ترین مزدور آمریکا را نابود کرد، منحصر به فردترین پایگاههای اطلاعاتی

آمریکا را در منطقه برچید، ارسال نفت به اسرائیل و آمریکا را قطع کرد. انقلابی که شکست ناپذیری آمریکا

را به مسخره گرفت و به خلقهای تحت ستم مفهوم مبارزه و انقلاب آموخت. انقلابی که انسان مسخ شده را

به فطرت الهیش بازگرداند و ایمان چراغ راهش شد و شهادت وسیله قربش. انقلابی که شعارش اللّه اکبر بود

و سلاحش ایمان، نه دربند خاک بود نه در یوغ ملیت. انقلابی که گستره گیتی را فریاد می کرد که تا بانگ

لااله الااللّه و محمد رسول اللّه در تمام جهان طنین نیفکند مبارزه هست و تا مبارزه هست ما هستیم.


دولت موقت و آمریکا

دولت موقت و آمریکا

آنان که انقلاب اسلامی و اهداف آن را درک نکرده بودند و تداوم انقلاب نیز نیاز به افشای ماهیتشان

داشت، با پیروزی آن به تکاپو برخاستند. اینان به خاطر عدم شناخت اسلام در تمامی ابعادش و ماهیت

ص: 220

غرب گرایانه تفکراتشان، قصد آن داشتند تا همان سیاستها را شاید به گونه ای معتدل تر و با شیوه هایی

جدیدتر تداوم بخشند. دیدگاههای کلی و سوابق زندگی عناصر دولت موقت که به کرات ذکر آنها رفته خود

به تنهایی بیانگر این امر است. در ذیل موضع گیریها و نظارت چند تن از عناصر تشکیل دهنده دولت موقت

به عنوان مشت نمونه خروار می آید:

«سلامتیان گفت که سفیر باید با کسانی که مشورت می کند بر موفقیت انقلاب و تمایل ایران به داشتن

روابط نزدیک با آمریکا تأکید نماید. او اضافه کرد که این مطلب را قبلاً با نخست وزیر و وزیر امور خارجه

در میان گذاشته اند لذا این اعلام دوستی موضع مشترک بلندپایه ترین مقامات کشور بود... سلامتیان گفت

که آمریکاییان باید بفهمند که انقلاب ایران از خیلی جهات شبیه انقلاب 1779 آمریکا بوده است. رؤسای

جمهور بزرگ آمریکا، واشنگتن، جفرسون و لینکلن اینجا خیلی مورد احترام هستند. خیلی از جوانب

قانون اساسی ایران از قانون اساسی آمریکا الهام گرفته بود». (سند 5)

«او (یزدی ) گفت گذشته، گذشته است و ایرانیان مردان عمل هستند و زمینه های بسیار برای همکاری

وجود دارد. ایران نیز به مرور زمان نیازمند تکنولوژی و محصولات کشاورزی آمریکا خواهد بود و

مناسبات عادی بر مبنای احترام متقابل خواهد بود.»(سند 8)

«... صدر، وزیر بازرگانی در پاسخ گفت که پس از 20 سال مطالعه و کار و زندگی در ایالات متحده او

اعتقاد دارد که آمریکاییها عملگراترین اشخاص در دنیا هستند و یک نفر آمریکایی می تواند خود را با

اوضاع جدید وفق دهد به همان گونه او می تواند خود را با اوضاع ایران وفق دهد... سرانجام او گفت که

اطلاعات و اولویتهای گذشته دقیق نبوده و بایستی اصلاح شود. مناسبات ایران با ایالات متحده اعم از

فرهنگی و تکنولوژیک و پیوندهای خانوادگی طوری است که از تمایل ایران به حفظ مناسبات با ایالات

متحده پشتیبانی می کند.» (سند14)

«امیر انتظام به خبرنگاران گفت که امیدوار است روابط با آمریکا به زودی به سوی بهبودی رود و در

مورد قراردادهای نظامی او گفت فسخ تمام قراردادهای سابق که ایران قبلاً در آنها میلیاردها دلار

سرمایه گذاری کرده بود غیرعاقلانه است. او حتی به طور غیرمستقیم به لزوم متخصصان نظامی آمریکایی

اشاره کرد.» (سند 38)

«یزدی مطرح نمود که ایران نمی تواند به تنهایی به پیش برود یزدی صریحا به ادامه وابستگی به غرب

اقرار کرد و گفت که فسخ سریع قراردادها توسط ایران بیشتر به ضرر ایران خواهد بود تا فروشندگان

خارجی ...» (سند 38 )

چنین بافت و طرز تفکری نمی تواند مورد مخالفت آمریکا قرار گیرد و در مقابله با خط اصیل انقلاب

اسلامی این افراد می توانند به عنوان پایگاههایی برای اعاده منافع آمریکا در ابعاد نظامی، سیاسی،

اقتصادی و فرهنگی به حساب آیند. آمریکا در ایران سرمایه گذاریهای هنگفتی داشت و نمی توانست به

راحتی از آنها چشم پوشی کند. آمریکا به دنبال ارائه روشهایی بود که بتواند سلطه مجدد خویش را اعمال

کند. در همین رابطه، گذشته از تحلیل شرایط و اوضاع و شناسایی نقاط قوت و ضعف و بافتهای موافق و

مخالف آمریکا به تماسهای به اصطلاح رسمی و دیپلماتیک با سران دولت موقت می پرداخت.


تداوم خط مشی ها و اهداف

ص: 221

تداوم خط مشی ها و اهداف

آمریکا به خاطر منافع بی همتایش در ایران، در پی برآوردن و دستیابی به اهداف کلیدیش با توجه به

زمینه هایی که داشت، برآمد. این زمینه ها به طور اختصار و به طور پراکنده در این مجموعه وجود دارد.

(آنچه در مورد شرکتها، وضع نفت، مسائل اقتصادی و نظامی در این مجموعه وجود دارد بیانگر عمق

وابستگی و سلطه شیطانی آمریکا در ایران نیست و انشاءاللّه در این موارد مجموعه های مستقل دیگری

انتشار خواهد یافت.)

«او (کاردار) گفت که شرکتهای ایالات متحده هنوز هم ایران را یک بازار مهم تلقی خواهند کرد. آنها

تکنولوژی مهمی به ایران آورده اند و آنها همچنین می توانند خود را با محیط جدید وفق دهند تا بتوانند

مناسبات خود را با ایران ادامه دهند.» (سند 14)

«من از شما (یزدی) در مورد موضوع انجمن ایران و آمریکا در اصفهان و دفتر تعلیم و تربیت اصفهان

استمداد می طلبم. همان طور که شما می دانید، انجمن ایران و آمریکا یک مؤسسه فرهنگی خصوصی است

که سعی دارد روابط بین ملت ایران و آمریکا را از طریق برنامه تبادل و وقایع فرهنگی، کتابخانه و جلسات

ملاقات و کلاسهای انگلیسی برای ایرانیان و کلاسهای فارسی برای آمریکاییان نگهدارد و بهتر سازد...

اگرچه انجمن ایران و آمریکا یک سازمان دولتی آمریکا نمی باشد، ولی سفارت آمریکا از اهداف

انجمن پشتیبانی به عمل آورده و معتقد است که این همکاریها باعث تفاهم بیشتر بین دو کشور خواهد

شد». (سند33)

«ساندرز (معاون وزیر امور خارجه آمریکا) علاقه ما را به داشتن ایرانی نیرومند و مستقل و برخوردار

از پشتیبانی خلق که بتواند در مقابل فشارهای شوروی ایستادگی کند و به موقع سرگرم مناسبات سازنده

متقابل با ایالات متحده باشد، به آگاه (کاردار ایران در آمریکا )تأکید کرد. ایالات متحده علاقه ای به وارد

کردن خود و مداخله در امور داخلی ایران ندارد بلکه می خواهد مقامات ایران بدانند که ما حاضریم در

زمینه های منابع و و مصالح مشترک با یکدیگر همکاری کنیم. آگاه متقابلاً این احساسات را تأیید کرد و

احساسات دوستانه و تحسین مردم ایران را نسبت به ایالات متحده، علیرغم پیوندهای ایالات متحده با

رژیم شاه تشریح کرد.» (سند 48)


دولت موقت و علاقه به از سرگیری روابط

دولت موقت و علاقه به از سرگیری روابط

مواردی که دولت موقت بعد از روی کارآمدنش در رابطه با آمریکا با آن روبه رو شد، مسائل متعددی

بود که یک سری مانند قراردادهای نظامی و پولهای پرداخت شده بابت لوازم یدکی و مسئله شرکتها و

قراردادهای اقتصادی بود و دسته دیگر مسائل به وجود آمده بعد از انقلاب بود، مانند رفتن شاه به آمریکا،

دیدارها و ملاقاتها با سران و وزیران آمریکا و اظهارنظر راجع به کل مشکلات و مسائل ایران و آمریکا.

برخورد دولت موقت با تمام این مسائل، در جهت حل آنها و تفاهم و از سرگیری روابطی برمبنای جدید و

آغازی نوین بود:

«من (کاردار) مراتب فوق را صرفا بدان جهت گزارش می دهم؛ برای آنکه طرز فکر وزیر امور خارجه

ایران و عده زیاد دیگری از شخصیتهایی که در حکومت حاضر وجود دارند نشان دهد یزدی به نظر

می رسد اساسا نسبت به ایالات متحده روش دوستانه دارد و مایل است که مناسبات عادی بین ایران و

ص: 222

آمریکا برقرار شود، ولی مخالفت او با شاه در گذشته و در پیچیدگی پیوندهای ایالات متحده با رژیم

پهلوی، در شخص او وزنه سنگینی تشکیل می دهد.» (سند 25)

«در ملاقات اخیر بین یزدی و تامانی نی، سفیر ایتالیا در ایران، یزدی اظهار علاقه به خرید لوازم یدکی

کرده است که در ایتالیا طبق پروانه ایالات متحده برای تجهیزات نظامی که اکنون در ایران وجود دارد تولید

می شود. کارمند مربوطه گفت که ایتالیاییها که اکنون در اندیشه دادن پاسخ به این پیشنهاد هستند، معتقدند

که تقاضای یزدی کوششی برای بهبود تماسها با ایالات متحده از طریق یک کشور ثالث است زیرا از لحاظ

سیاسی در حال حاضر مراجعه به ایالات متحده به طور مستقیم امکان پذیر نیست.»( سند 30)

«من در حال حاضر هیچ دلیلی ندارم که فکر کنم گرایش دولت جدید به طور مؤثری با گرایش دولت

موقت ایران تفاوت خواهد داشت. خود من در اینجا در تمام سطوح به گرمی پذیرفته شده ام. سروصداهای

اخیر دولت درباره ما عموما مثبت بوده اند... ما احساس می کنیم که هم یزدی و هم بازرگان، به طور

فزاینده ای نیاز به حرکت در جهت یک تفاهم بهتر با ما را تشخیص می دهند. این موضوع حتی به میزان

زیادتری در مورد رهبریت نظامی وجود دارد.»(سند 50)

اسناد 51 و 52 در مورد علاقه به از سرگیری روابط بین ایران و آمریکا و ابراز این امر از سوی

دولت موقت نشانگر گسترش این طرز فکر در بین عناصر دولت موقت است تا آنجا که خواستار تبادل

اطلاعات می شوند. (سند 85)


حمایت آمریکا از دولت موقت

حمایت آمریکا از دولت موقت

موضع گیری آمریکا در قبال دولت موقت به عنوان عکس العملی مثبت در برابر گرایشها و امیال قلبی

این افراد بود که سعی داشتند با روشی متعادلتر و نوین و یا به قول خودشان با از سرگیری روابط بر اساس

آغازی جدید، منافع غرب و آمریکا را تأمین کنند. مسلم است که این طرز نگرش نمی تواند مورد مخالفت

آمریکاییها قرار گیرد با توجه به اینکه این عناصر به طور بالقوه نیز قادر بودند در برابر جناح ضد آمریکایی

و ضد کفر امام نیز به مقابله برخیزند:

«آنچه ما باید انجام دهیم این است که تا مدتی با جریان امور هماهنگی داشته باشیم. یزدی و انتظام هر

دو با کاردار درباره آغاز دوره جدید، که با ورود سفیر جدید عملی خواهد شد صحبت کرده اند.»(سند 12)

«تمام این جریان اشاره بر این دارد که بهترین امید ما به دستیابی به یک توافق رضایت بخش با ایران

جدید در دیپلماسی ساکت و آرام نهفته است. علیرغم ناسازگاری خمینی نسبت به ایالات متحده، خیلیها

در اینجا هستند که خالصانه مایل به داشتن روابط دوستانه و همیارانه با ما می باشند و نظرات ما را پذیرا

هستند و در مورد طرز تفکر بین المللی راجع به موضوعاتی از قبیل حقوق بشر حساس می باشند. متأسفانه

خمینی در حال حاضر قدرتمندترین چهره سیاسی در ایران می باشد. و شخصی است که شاید ایرانیان

مترقی جرأت نمی کنند رودررو با او برخورد نمایند.ما نبایستی توانایی خود را در تأثیر گذاردن بر

جریانات در اینجا بیش از حد ارزیابی کنیم، ولی می توانیم امیدوار باشیم با کار سرسختانه با آن ایرانیانی

که مایل هستند دوستی با ایالات متحده را درک نمایند تا حدی تأثیر مهمی داشته باشیم.» (سند 28)

«تا زمانی که دولت موقت قدرت بیشتری نیابد، این نداهای میانه روانه مانند یزدی، امیر انتظام و حتی

بازرگان، بعید است که اثری داشته باشند. با توجه به جو سیاسی نامطلوب اصلاً نمی توان مطمئن بود که

ص: 223

میانه روها در دولت موقت آنقدر زیاد هستند و یا آنقدر نفوذ دارند که بتوانند مانع از حملات شوند و یا

مواضع ضدآمریکایی که مانع از سرگیری فعالیتهای تجار آمریکایی در ایران شده را تغییر دهند.»(سند

36)

«ما خصوصا (منظور از ما وزارت امور خارجه آمریکاست) در هر گونه اقدام عملی که وی (بازرگان)

فکر می کند ایالات متحده می تواند برای کمک به دولت موقت ایران در تلاشهایش برای بالا بردن ثبات و

فراهم آوردن زندگی بهتر برای شهروندان ایرانی انجام دهد، ذیعلاقه هستیم. محدودیتهای آشکاری در

آنچه که ایالات متحده می تواند انجام دهد وجود دارد، ولی در جایی که مقتضی باشد می خواهیم که تا

آنجایی که می توانیم برای بازرگان نخست وزیر و دولتش مفید باشیم.» (سند 51)

«منافع ما در ایران بالاتر از هر گونه رژیم خاصی قرار دارد. موضوعی که ما تلاش کردیم تا برای

حاکمان جدید ایران آن را روشن سازیم، به این منظور که از سوءظنهای آنان در این مورد که ما به تبانی با

شاه سابق ادامه می دهیم، کاسته باشیم. در حال حاضر به نظر می رسد که منافع ما به بهترین نحو با همکاری

با دولت مهدی بازرگان جهت برپایی مجدد روابط دوجانبه بر اساس تشریک مساعی بین ایران و ایالات

متحده برآورده می شود.»(سند 60)

«(سخنان پرشت مدیر میز ایران با یزدی)... علاقه ما به ایران این است که ایران مستقل و از لحاظ

تمامیت ارضی دست نخورده باقی بماند، یک حکومت با ثبات فزاینده داشته باشد و بتواند با مشکلاتی که

بروز می نماید مقابله کند. او گفت ما آرزومندیم که دولت موقت ایران در کوششهای خود موفق باشد زیرا

به همان اندازه که دولت موقت ایران نسبت به ثبات پیشرفت حاصل کند، منافع ما در ایران پیش می رود.

پرشت خاطرنشان ساخت که باید صراحتا گفت که ما راه با دوام دیگری را نسبت به دولت کنونی نمی بینیم

و بنابراین به هیچ وجه هیچ گونه نفعی نداریم که جز کمک به هر ترتیب به موقعیت آن کار دیگری انجام

دهیم...

پاسخ یزدی به همه این مراتب روی هم رفته مثبت بود. او موافقت کرد که در زمینه داد و ستد

پیشرفتهایی حاصل شده است. او گفت از اظهارت پرشت دربراه روش دولت آمریکا نسبت به مناسبات با

ایران قدردانی می کند. دولت موقت ایران نیز به نوبه خود مایل است مناسبات حسنه و سازنده ای با ایالات

متحده داشته باشد ولی ابتدا لازم است مسائل مربوط به مناسبات قدیمی حل و فصل شود تا مناسبات

جدید بر یک شالوده سالمی آغاز شود.» (سند 86)

سیاست آمریکا در قبال جو ضد آمریکایی مردمی و مطبوعاتی ناشی از وقوع انقلاب اسلامی مبتنی بر

سکوت بوده تا با غیر فعال نشان دادن خود در صحنه دیپلماسی ایران و وسایل ارتباط جمعی مانع از

گسترش و شدت یافتن فعالیتهای ضد آمریکایی شود و در جهت دیگر سعی بر گسترش و ایجاد حلقه های

ارتباطی با افراد و کسانی که فکر می کرد می توانند در آینده چه از نظر فرهنگی یا سیاسی مؤثر باشند،

می نمود:

«در هر حال من فکر کردم که ما برای انجام آنچه که در توان داریم جهت آرام کردن احساسات فعلی

باید از دیپلماسی (سکوت) آرام استفاده کنیم». (سند 29)

«... در مراحل اولیه (برای ایجاد حلقه های ارتباطی) روابط شخصی توسعه یافته دوستانه و با تفاهم

شخص با شخص مهم می باشند. از طریق این ارتباطات شخصی حلقه های ارتباطی نهادی دقیقا معینی

ص: 224

می تواند به وجود آید که به نوبه خودش می تواند روابط دوجانبه بیشتری به بار آورد....» (سند 67)

ملاقاتها و دیدارهای همیشگی کاردار با یزدی و یا دیدار و ملاقات یزدی با وزیر امور خارجه آمریکا

و معاون او و همچنین با ژنرال گریوز و مک گیفرت و سمینار وزارت امور خارجه، نشانه گسترش روابط،

هر چند با پوشش دیپلماتیک و رسمی است.

از جمله موضوعات مطروح در اسناد این مجموعه، مسئله آوردن شاه و انعکاس این عمل بر روی

روابط دوجانبه آتی ایران و آمریکاست. از یک سو نپذیرفتن شاه در آمریکا می توانست باعث عدم اعتماد

بقیه سران مزدور کشورهای جهان و منطقه شود که در صورت مواجه شدن با مشکلی مانند آنچه که شاه با

آن رو به رو شد نمی توانستند حداقل آمریکا را به صورت مأمن و پناهگاهی برای گذران بقیه عمرشان در

نظر بگیرند و به ناچار این امید مبدل به یأس می شد و آنها را احتمالاً وادار به تغییر موضع می کرد. از سوی

دیگر پذیرفته شدن شاه در آمریکا روابط تصور شده ایران و آمریکا که آمریکا با وجود دولت موقت به آن

امید بسته بود را تیره می کرد. بر این اساس آمریکا برای اینکه هم شاه را بپذیرد و هم به روابط جدیدش با

دولت موقت لطمه وارد نکند علیرغم جناحهای موافق و مخالف در هیئت حاکمه اش سعی کرد در پوشش

اقدام از سوی شهروندان آمریکایی و به بیانی دیگر اقدام از سوی مقامات غیر رسمی (البته با طرح و

برنامه ریزی مقامات رسمی ) شاه را به آمریکا بیاورد. در هر صورت آمریکا قصد داشت که شاه را به

آمریکا بیاورد چون با توجه به بافت دولت موقت و به گمان خودشان کاسته شدن از حرارت تب آلود

انقلاب در بین مردم فکر می کرد این امر اثر چندان ناخوشایندی بر از سرگیری روابط نخواهد داشت:

«دومین نکته ای که آگاه در میان گذشت درباره این امکان بود که شاه ممکن است به آمریکا بیاید اظهار

نگرانی کرد. بعضی از اشخاص در ایران این احساس را دارند که لااقل تشویق از در عقبی از سوی

عناصری در دستگاه دولتی ایالات متحده برای آمدن شاه به آمریکا وجود دارد. ساندرز (معاون وزیر

خارجه آمریکا) اظهار نظر کرد که مرحله ای از زمان در آینده، هنگامی که از حرارت تب آلود انقلاب کاسته

شود، ما تصور می کنیم که ایران کمتر به آن چه که انقلاب علیه آنها بود توجه خواهد کرد و بیشتر به آنچه که

انقلاب قرار بود تحقق بخشد، توجه خواهد نمود.» (سند 48)

«همچنین ملاحظه برخورد ما با شاه که هم بر برنامه زمان بندی و هم بر جو موجود تأثیر می گذارد

مطرح است. به نظر من قبل از اینکه ما سفیری در اینجا داشته باشیم خیلی مطلوب است که شاه به ایالات

متحده نیاید. استحکام و دوام افزون شده در روابط دوجانبه ما که می تواند به دنبال انتصاب یک سفیر

صورت پذیرد، با عکس العمل ناچارا مغایر با برخوردهای ما نسبت به شاه خصوصا از جانب آیت اللّه

مقابله خواهد نمود.» (سند 50)

«وزیر (وزیر امور خارجه آمریکا ) پاسخ داد که آمریکاییها آزاد هستند تا با شاه ملاقات کنند و دولت

ایالات متحده نمی تواند در این مورد کاری انجام دهد. یزدی سیاست ما را در مورد شاه جویا شد. وزیر

گفت که روشن است ما به او گفته ایم در این زمان ما فکر نمی کنیم که وی به ایالات متحده بیاید، ما قادر

نیستیم آنچه را که در آینده پیش می آید بگوییم». (سند 55)

علیرغم روشن و واضح بودن حرکات آمریکا مبنی بر آوردن شاه به آمریکا برای دولت موقت و ابراز

این نظر هر چند به طور ضمنی برای مقامات دولت موقت، عکس العمل و موضع آنها بیشتر مبتنی بر از

سرگیری روابط و گسترش آن بود و زمینه سازی برای ملاقات با برژینسکی در الجزایر از سوی بازرگان،

ص: 225

یزدی، و ...با توجه به تمام این موارد صورت گرفت و این ناشی از تمایل دوجانبه ای بود که هر دو طرف

نسبت به یکدیگر احساس می کردند.

«... مشاهده کردیم که شاه و برژینسکی و افراد دیگری از طرف آمریکا در این جشنها (جشن بیست و

پنجمین سالگرد انقلاب الجزایر) شرکت خواهند کرد. من فکر می کنم اگر یک نفر یا بیشتر از شما فرصت

گفتگو با اعضای هیئت نمایندگی دولت موقت ایران و مخصوصا بازرگان را پیدا کند، خیلی مفید خواهد

بود. من این تصادف را امروز به بازرگان در یک مجمع اجتماعی پیشنهاد کردم و او به نظر می رسد که با

روی باز با این فکر برخورد کرد.» (سند 88)

«کاردار ایران در الجزایر امروز مرا (سفیر آمریکا در الجزایر ) از ارسال پیام به تهران جهت مشخص

نمودن علاقه احتمالی بازرگان نخست وزیر یا دیگر اعضای هیئت نمایندگی دولت ایران در ملاقات با دکتر

برژینسکی یا دیگر مقامات بازدید کننده مناسب آمریکایی، مطلع نمود.»(سند 89)


خط امام در برابر آمریکا

خط امام در برابر آمریکا

نگرانی آمریکا در مورد آینده روابطش و تردید در مورد از سرگیری مجدد روابط ایران و آمریکا با

وجود پایگاهی چون دولت موقت و روشنفکران و دستجات غرب زده، ناشی از بینش و گرایش حاکم بر

خط مردمی انقلاب بود، ایدئولوژی اسلامی. رهبری قاطع و حضور دائمی مردم در صحنه، آمریکا را در

تمامی ابعاد مورد هجوم قرار می داد. نظرات آمریکاییها بهترین توصیف بر اصالت انقلاب اسلامی و

روشنترین برهان بر شهامت و عظمت بزرگمردی است که سر تسلیم در برابر هیچ قدرتی جز قدرت لایزال

الهی فرود نمی آورد و صریحترین بیان بر وجود نفرتی بنیادین از کفر جهانی و سردمدار آن آمریکا، در سینه

مردم مسلمان ایران است:

«این دشمنان با پشتیبانی آنهایی که چه طرف راست و چه طرف چپ حقیقتا از ما تنفر دارند، جوی را

ایجاد کرده اند که در نتیجه آن هر چیزی که آمریکایی باشد خائنانه و ضداسلامی و شر است. کوششهای

اسلامی برای پاکسازی ایران از نفوذهای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی غرب به یک نوع تعقیب

جادوگران تبدیل شده است که در نتیجه آن هر گونه تقصیری در معاشرت با آمریکاییها برای مظنون

ساختن طرف یا محکوم کردن او کافی است.» (سند 12)

«فرضیاتی که در بالا تشریح شد (گرایشات یزدی و بازرگان برای از سرگیری روابط ) با توجه به

گرایشات عادی دولت می باشند. قم نیز مطرح است. همان طوری که می دانید نظریات سیاسی ابرازشده

آیت اللّه و یارانش در هفته های اخیر معتدل تر بوده است. ولی بایستی تأکید کنم که گرایش و برخوردهای او

متکی به چیزی است که به گمان ما ناخوشایندی و تنفر بنیانی از ایالات متحده می باشد. خیلی از آنهایی که

در اطراف او هستند به نظر می آید که حتی نسبت به مقاصد ما مظنون تر باشند. چون که این محفل دسترسی

سریع به گفته های روزانه آیت اللّه و اثر فوری بر روی آن را دارد، همیشه به عنوان یک خطر مداوم در مورد

حملات از جانب آن به شمار می رود که غیر قابل پیش بینی است.» (سند 50)

«تضاد و دوگانگی بین (الف) مواضع به طور کلی عاقلانه خیلی از مقامات ارشد دولت موقت که متوجه

لزوم برقراری روابط عادی تر دیپلماتیک و تبادلات تجاری با آمریکا شده اند و (ب) مواضع ضد آمریکایی

انقلابی مطبوعات، روحانیون اطراف خمینی و خیلی از ایرانیان که ضد خارجی هستند و در سطوح دوم و

ص: 226

پایین تر دولت موقت می باشند، همچنان تلاشهایمان را برای عادی کردن روابط خنثی می سازند.» (سند

38)

آمریکا در مقابله با این جناح، دست به اقدامات زیادی می زند که عمده این اقدامات گذشته از گسترش

تماسها و برخوردهای سیاسی،ایجاد زمینه های فرهنگی و اجتماعی و اقدام در این زمینه هاست که اسناد

65، 67 و 69 نمونه های جالبی از فعالیتهای آمریکا در این موارد است.

با کلام روح بخش و راهنمای امام و با امید به رهروی از راهش که راه اسلام محمد (ص) و علی (ع)

است به مطلب پایان داده می شود:

«ما با اینها هیچ راه مصالحه ای نداریم، برای اینکه مقصد ما یک مقصدی است و آن اسلام است. همه

ملت ما اسلام را می خواهند و مقصد آنها یک مقصد ضد اسلامی است. اسلام و ضد اسلام نمی شود با هم

تفاهم کنند... اگر ما با آمریکا و با سایر ابرقدرتها و قدرتها کنار آمده بودیم. گرفتار این مصائب نبودیم ولی

مردم ما دیگر به هیچ وجه حاضر نیستند تن به خواری و ذلت دهند و مرگ سرخ را به زندگی ننگین ترجیح

می دهند.»

دانشجویان مسلمان پیرو خط امام



گزارش بازرسی در مورد نحوه ارتباط با ایران

ص: 227

سند شماره (1)

وزارت امور خارجهسریاوت 1976 مرداد و شهریور 1355

دفتر بازرسی کل، سرویس خارجی

گزارش بازرسی در مورد نحوه ارتباط با ایران


تذکار در مورد توزیع نحوه ارتباط با ایران

تذکار در مورد توزیع

این گزارش بازرسی، یک گزارش داخلی وزارت خارجه آمریکا و بخش مستقیمی از جریان مطالعه

دقیق وزارتخانه (خارجه) است. این گزارش درجه تأثیر خط مشی و کارایی مدیریت را ارزیابی می نماید

که به منظور اطلاع وزیر امور خارجه و رؤسای عمده وزارتخانه نگارش یافته و پیشنهاداتی راجع به

تغییرات در خط مشی و مدیریت به عمل می آورد.

به هیچ وجه نباید خارج از وزارت خارجه توزیع گردد، چه تمام و یا قسمتی از آن، بجز به آن

سازمانهایی که مداخله مستقیم در فرمول بندی و مدیریت خط مشی خارجی دارند و در آن صورت هم

باید با اجازه کتبی قبلی مدیر کل بازرسی سرویس خارجی وزارت خارجه باشد. در محله های مأموریت

وزارت خارجه، می توان به اختیار مسئول اصلی، قسمتهای مربوطه گزارش را به عوامل سایر سازمانها و

وزارتخانه های دولت ایالات متحده که رابطه مستقیم با پیشنهادات خط مشی تحت بررسی دارند ارائه داد.

سری

نحوه ارتباط با ایران


پیشگفتار

پیشگفتار

این گزارش بازرسی، گزارشات بررسی جداگانه قبلی را تلفیق می دهد. جنبه های بررسی این بازرسی

شامل آزمونهای مناسب جهت ارزیابی میزان تأثیر کنترلهای داخلی و عملیات مدیریتی می شد ولی

بررسی مفصل کلیه عملیات، انجام نشده بود. این بازرسی در تاریخهای 17 الی 31 ماه می و 15 ماه ژوئیه

الی 13 ماه اوت 1976 در واشنگتن، دوم ماه ژوئن الی 14 ژوئیه 1976 در تهران، سوم الی ششم ماه ژوئن

76 در اصفهان، هشتم الی نهم ماه ژوئن 76 در شیراز و سیزدهم الی چهاردهم ژوئن 76 در تبریز صورت

گرفت.امضاء:

هربرت اف. پراپس (بازرس ارشد سرویس خارجی)

ایوان کوزیمی (عضو وزارت بازرگانی)

دیرک گلیستین (بازرس سرویس خارجی)

رابرت والاس (بازرس سرویس خارجی)

ویلیام مورگان (بازرس سرویس خارجی)

طبقه بندی نشده

نحوه ارتباط با ایران

فهرست مندرجات

مرور کلی (صفحات زرد کمرنگ) ••• 1

اول خط مشی ••• 6

ص: 228

دوم مدیریت ••• 15

جدول 1 لیست کلیه منابع پیشنهادی

جدول 2 خلاصه تغییرات پیشنهادی مربوط به پستها

جدول 3 منابع دولتی آمریکا در ایران............

سوم خلاصه پیشنهادات اصلی............

یادداشتهای بازرسان (جداگانه ارائه می شود)

شماره یادداشت

1 ••• دستورالعمل دفتر (بازرسی)

2 ••• مدیریت سفارتخانه

3 ••• امور سیاسی

4 ••• امور بازرگانی اقتصادی

5 ••• امور کنسولی

6 ••• امور فرهنگی

امور اداری ••• شماره یادداشت

الف عملیات اداری ••• a1 7

ب عملیات پرسنلی ••• b1 7

ج عملیات بودجه و مالی ••• c1 7

د ارتباطات و بایگانی ••• d1 7

ه عملیات خدمات عمومی ••• e1 7

و املاک ••• f1 7

ز امور امنیتی ••• g1 7

سیستم ارزیابی پرسنل ••• 8

کنسولگریهای مربوطه

کنسولگری اصفهان ••• 1 9

کنسولگری شیراز ••• 2 9

کنسولگری تبریز ••• 3 9

سازمانهای دیگر

معاونت نظامی و سایر فعالیتهای وزارت دفاع آمریکا در ایران ••• a1 10

اداره اطلاعات آمریکا ••• b 1 10

برنامه کنترل مواد مخدر سفارت ••• c 1 10

سایر فعالیتها

الف انجمن کارمندان آمریکایی ••• a 1 11

ب مدارس ••• b 1 11

لیست کنترل پیشنهادات (جداگانه در دسترس می باشد.)

ص: 229

طبقه بندی نشده

نحوه روابط با ایران

فهرست مقامات اصلی

سفارت در تهران

سفیر کبیر ریچارد م. هلمز

وزیر مختار جک سی. میکلوس

رؤسای قسمتها

اداری راجر ا. پرونچر

کنسول وارد ل. کرینستنسن

اقتصادی/بازرگانی راجر سی. بروین

دیوید ای. وستلی

سیاسی هاتورن ک. میلز

سیاسی/نظامی هنری پرشت

علمی آلبرت س. چپمن

مؤسسات دیگر:

وزارت دفاع:

نماینده وزارت دفاع ایک فون ماربد

رئیس اداره مستشاری سرلشکر کنث پ. میلز

وابسته نظامی سرهنگ فرانک ب. مک کنزی

(از نیروی هوایی آمریکا)

کشاورزی پل ج. فری

مواد مخدر جک ل. گرین

اداره اطلاعات آمریکا جودن وینکلر

کنسولگریها

اصفهان ژنرال ب. مارشال

شیراز مایکل ر. آریتی

تبریز رونالد آی. نیومان

محرمانه


نحوه مدیریت روابط با ایران

نحوه مدیریت روابط با ایران

مرور کلی

ایران برای یک آینده قابل پیش بینی بسیار مورد توجه ایالات متحده خواهد بود. موقعیت مکانی این

کشور به تنهایی، ضامن این پیش بینی است. ایران کشور عمده منطقه سپر (ترکیه، ایران، پاکستان) میان

اتحاد شوروی و شبه جزیره سرشار از نفت عربستان می باشد. تا زمانی که نفت خاورمیانه برای غرب

اهمیت حیاتی دارد، دوستی ایران واجد اهمیت شدید برای ایالات متحده است. آمریکا منافع بسیار مهم

ص: 230

آمریکا نیز در ایران دارد. ایران محل وسایل اطلاعاتی آمریکاست که با فایده بی همتایی که دارد، در هیچ

مکان دیگری قابل تقلید نیست. بالاخره ایران و آمریکا علائق مشابه در گسترش صلح و استقلال منطقه

خلیج فارس دارند و این ایران است که این علائق را در تماسهایش با سایر کشورهای خاورمیانه و آسیای

جنوبی به پیش می برد.

همچنین ایالات متحده، به دلایلی که برای مدتهای مدید معتبر خواهد بود، اهمیت قابل توجهی برای

ایران دارد. ایالات متحده تنها قدرت غربی است که قادر است تجاوز احتمالی شوروی را در خاورمیانه

دفع کند. ایالات متحده آمریکا در حال حاضر و نیز به طور بالقوه در آینده، منبع وسائل پیشرفته و

تکنولوژی است که ایران برای تبدیل منابع طبیعی در حال تخلیه اش نفت به صورت سرمایه انسانی با

دوام احتیاج دارد: یعنی کارگر ماهر و نخبگان تحصیلکرده.

این خوشوقتی برای ایران و آمریکا وجود دارد که روابط میان دو کشور بسیار حسنه است. ایران به

ایالات متحده امتیاز پرواز اضافی، تسهیلات اساسی اطلاعات نظامی، و دستیابی به بازارها و نفت خود را

می دهد. آمریکا هم برای ایران، مواد غذایی و سیستمهای سلاحهای پیشرفته، اطلاعات و تکنولوژی

می فرستد. (به وسیله آموزش حدود 25000 دانشجو در آمریکا و اعزام پرسنل نظامی و غیر نظامی

آمریکایی به ایران تا به هزینه ایران یک طیف وسیع از مساعدت فنی به عمل آورد).

مواد اصلی این ضیافت متنوع، همانا روابط متقابل در این مبادله است: قیمتهای نفت و مواد نفتی ایران

در یک طرف و هزینه های ایران برای اخذ کالا و خدمات نظامی و غیر نظامی از آمریکا در طرف دیگر.

دولت ایران نفوذ تعیین کننده را در این مبادله دارد. این کشور (در مشورت با دیگر اعضای کشورهای

صادرکننده نفت) قیمت نفت را معین می کند و نقش اصلی در تعیین اینکه درآمد حاصل از فروش نفت

چگونه مصرف شود را داراست. ریزش کالا و تکنیسینهای نظامی و غیر نظامی از آمریکا به ایران تقریبا به

طور کامل به وسیله دولت ایران تأمین مالی می شود. این کشور از نظر مالی خیلی بیشتر از دولت آمریکا در

رابطه دوجانبه ایران و آمریکا کمک می کند. آن کس که مزد نوازنده را می دهد اختیار آهنگ را دارد و

خوشبختانه این آهنگ برای آمریکا عموما مطبوع است.

در مورد مسئله قیمت نفت، منافع مورد نظر ایران و آمریکا در تضاد با یکدیگر است. ایران نسبتا قیمت

بالایی می خواهد تا بتواند حداکثر سود را در یک دوره نسبتا کوتاه (که تقریبا ده سال تخمین زده می شود)

قبل از آنکه صدور نفتش بشدت افت نماید نصیب خود کند.

قیمتهایی که ایران خواهان است، همان قیمتهایی است که در اوپک مورد توافق قرار گرفته است و ایران

مایل است و حتی مشتاق است هر چقدر که می تواند در سطح قیمتهای مورد موافقت بفروشد و

صادرات خود را کاهش نداده است.

احتمال ندارد که آمریکا بتواند ایران را ترغیب به فروش نفت به بهای کمتر از قیمتهای اوپک نماید. نفع

ایران (به عنوان یک تولید کننده نفت با ذخائر نسبتا محدود) ایجاب نمی کند که قیمتهای اوپک را کاهش

دهد بلکه مایل به افزایش آنهاست و در همان حال می خواهد سهم خود را در بازار افزایش داده یا دست کم

حفظ نماید، مذاکرات پایاپایی که دولت ایران با شرکتهای آمریکایی و سایر کشورها به عمل می آورد،

احتمالاً معرف نوعی رقابت دور از قیمت علیه سایر عرضه کنندگان نفت می باشد، دلیلی ندارد که دولت

آمریکا مخالف یا معترض به این نوع رقابت باشد. هر نوع رقابت میان صادرکنندگان برای آمریکا و سایر

ص: 231

واردکنندگان (نفت) مفید بوده و گرایش به تضعیف همبستگی اوپک به عنوان یک کارتل صادراتی دارد.

به علاوه، تمایل ایران به عنوان منبع قابل اعتمادی برای عرضه نفت (ولو به قیمتهای اوپک) باید مورد

درک و تشویق واقع شود. ایران در تحریم نفتی اعراب شرکت نجست و آمریکا باید (مطابق آنچه توسط

دولت اعلام شده است) به ایران و کشورهای عرضه کننده دیگری که در تحریم شرکت نکردند، امتیاز

تعرفه ای را که ایالات متحده به کلیه کشورهای عقب افتاده یا به طور اعم می دهد ارائه نماید.

همان طور که شاه به درستی درک می کند، در طی زمان، منافع ایران و آمریکا در امور انرژی بی شباهت

نیست. این هر دو کشور ناچار به صرفه جویی در مصرف نفت و گاز طبیعی برای سوخت خود بوده و باید

تأسیسات جایگزین دیگری برای تولید انرژی بیابد. ایران و آمریکا در حال حاضر در جریان مذاکره

قراردادی در مورد انرژی اتمی می باشند و ایران درصدد نصب یک نیروگاه هسته ای است. اگر آمریکا

نمی خواهد که در این معامله تقریبا ده میلیارد دلاری به وسیله رقبای خارجی حذف شود، باید اولویت

بسیار بالایی برای این مذاکرات قائل شود و اطمینان حاصل کند که سفارت ما در تهران به قدر کافی

کارمند در این زمینه دارد که این مذاکرات را پشتیبانی و در مورد کلیه علاقه های ایران راجع به انرژی،

علوم و تکنولوژی بحث کند.

توانایی ایران، از طریق اوپک، با تحمیل قیمتهای «مصنوعی» به مصرف کنندگان خارجی نفتش، این

کشور را قادر می سازد که توسعه نظامی و غیرنظامی خود را از نظر مالی تأمین نموده و احتیاجی به کمک

رسمی نداشته باشد. در مورد هزینه مبادلات خارجی، شاه خود شخصا اولویتها را تعیین می کند. او

خواهان آخرین وسایل نظامی آمریکاست و آنها را به دست می آورد و به مستشاران و تکنیسینها و مربیان

نظامی و غیر نظامی آمریکا پول می پردازد. همچنین دولت ایران جهت خرید تسهیلات و کمکهای فنی و

آموزش در مورد بسیاری از زمینه های غیر نظامی قرارداد می بندد. ایالات متحده تأمین کننده مرجح در

زمینه های نظامی و غیر نظامی (برای ایران) می باشد. محافل واشنگتن شدیدا نگرانند که مبادا دولت ایران

خیلی زیاده روی کند و آمریکا را در مظان سرزنش برای همه مشکلات اقتصاد خرد و کلان خود بنماید.

(فی المثل صرف مخارج بیش از اندازه در مورد نیروهای نظامی به قیمت هزینه بخش غیر نظامی، یا

هزینه های اضافی در مورد بعضی از سیستمهای سلاحی خاص).

البته خطراتی از این نوع وجود دارد و قابل احتراز نیست. لکن باید به وسیله بررسی هزینه ها و تأثیرات

برنامه های دولت ایران که مشمول مشارکت با آمریکا می شود آنها را به حداقل رسانید و لذا در اثر مشورت

با دولت ایران باید بتوان درک مناسب این دولت را در مورد عواقب این برنامه ها بهبود بخشید. آمریکا باید

متوجه باشد که تنظیم امور نهادی برای همکاری آمریکا و ایران چنان طرح ریزی و عمل شود که:

الف: تصمیمات مربوط به آنچه که باید در ایران انجام گیرد به وضوح تصمیمات یکجانبه از طرف

دولت ایران باشد (البته آمریکا باید آزاد باشد که در موارد خاص همکاری خود را گسترش دهد یا متوقف

سازد).

ب: تأمین بودجه، هزینه های مستقیم و غیر مستقیم پروژه ها و برنامه های توسعه ایران از مسئولیتهای

انحصاری دولت ایران است. دولت ایالات متحده در مورد به دست آوردن برآوردهای کلی هزینه و اخذ

وسایل و تخصص سطح بالا به دولت ایران کمک خواهد کرد.

کمیسیون مشترک ایران و آمریکا که در 1974 تأسیس گردید، به منظور همکاری بیشتر ایران و

ص: 232

آمریکا در زمینه های غیر نظامی بوده است؛ این کمیسیون هنوز نتوانسته است منجر به اجرای پروژه ها در

سطح مورد انتظار باشد. بخشی از آن به خاطر درآمدهای نفت ایران است که با مقدار هزینه هایش متوازن

نبوده و قسمتی دیگر به دلایل دیگر است( از جمله اعتقاد ایران بر اینکه ایالات متحده باید هزینه های

اضافی را جهت پرداخت بعضی از کمکهای فنی ارائه شده به ایران بپردازد). به نظر نمی آید که منافع آمریکا

در اثر کندی فعالیت کمیسیون لطمه دیده باشد. ایالات متحده باید آماده کمک به دولت ایران برای گرفتن

بهترین کالا و خدمات آمریکایی با بهای کامل باشد. همکاری ایران و آمریکا مبتنی است بر این اعتقاد

ایران که ایالات متحده بهترین طیف کالای تولیدی و تکنولوژی را داراست. بهترین هم معمولاً گرانترین

است. نفع آمریکا در عرضه بهترین قرارداد، یعنی تأمین کالاها و تکنولوژی (بر مبنای اخذ قیمت تمام

عیار) برای کشور در حال توسعه پولداری که مشتاق است بالاتر از همسایگانش باشد، جاذبه دارد.

با نگاهی به آینده به نظر می رسد که ایران مسیری را که در 1973، یعنی زمانی که اوپک قیمت گذاری

نفت جهان را به عهده گرفته، اتخاذ کرده است، ادامه خواهد داد. اتکای ایران بر آمریکا به عنوان منبع عمده

حمایت فوق منطقه ای که این کشور (ایران) برای امنیت و توسعه خود احتیاج دارد تقریبا اجتناب ناپذیر

است. بنابراین حضور آمریکا در ایران تقریبا به طور حتم افزایش خواهد یافت. تخمین زده می شود که

اکنون بین 22 تا 25 هزار آمریکایی در ایران است. گمان می رود که این تعداد ممکن است به حدود 30000

تا 811980 افزایش یابد و بعد سطح ایران تعداد حفظ خواهد شد. (از 30000 نفر آمریکایی در سال

811980، تعداد دو سوم آنها شرکتهای قرارداد دفاعی و بستگانشان خواهند بود). به این دلیل و دلایل

دیگر بازرسان معتقدند که مأموریت آمریکا در ایران بیشتر احتمال دارد که در سالهای آینده، افزایش یابد

نه کاهش.

خط مشی آمریکا نسبت به ایران در جهت ارتقای منافع آمریکا مؤثر بوده است. بیشتر هدفهای

دوجانبه مشی حاصل شده و آن هم در حداقل هزینه از نظر منابع رسمی ایالات متحده. تماسهای سطح

بالای دو با تناوب معقولی صورت گرفته و روابط ایران و آمریکا بسیار خوب است. مأمورین آمریکایی در

تهران دسترسی فوق العاده خوبی به دولت ایران در بالاترین سطحش داشته و از این دسترسی اثرات خوبی

به دست آورده اند. سطح فعلی حمایت کارمندان آمریکایی برای نحوه مدیریت روابط آمریکا با ایران

عموما چه در واشنگتن و چه در منطقه، مناسب نیازهای فعلی است. اما هم اکنون نیز اگر توزیع مجددی از

منابع انجام گیرد، کارایی باز هم بیشتر خواهد شد. این گزارش تعطیل کنسولگری تبریز و چند اقدام

مدیریتی را برای بهبود کارایی عملیات در مأموریت آمریکا در تهران و پستهای وابسته توصیه می کند.

عملیات عمده ای که لازم است انجام شود تا نحوه روابط آمریکا را با ایران بهبود بخشد بستگی دارد به

فراهم آوردن خدماتی برای عموم (چه ایرانی و چه آمریکایی). این گزارش محتوی تعدادی پیشنهاد در

این زمینه است؛ اما بهبود فیزیکی دستگاهی که در اختیار قسمت کنسولی سفارتخانه و بخش تجاری و

اقتصادی آن قرار دارد برای افزایش کارایی در فراهم آوردن خدمات لازم اساسی است.

با نظری به آینده نزدیک، روشن می شود که آمریکا باید وجوهی را (با هزینه بالا و در حال افزایش )

جهت تأمین فضای اداری بیشتر برای مأموریتی که (به ویژه در بخش کنسولگری ) کار اولیه آنها رسیدگی

و ارائه خدمت به عامه مردم است پیش بینی نماید. در بلندمدت، محوطه سفارتخانه باید وسیعتر گردد.

طرحهایی برای این کار وجود دارد. اما بودجه اش هنوز از کنگره درخواست نشده است. حتی بعد از آنکه

ص: 233

کنگره، اجازه ساختمان این کار را بدهد، چند سالی طول خواهد کشید که اضافات مناسب به مکان

سفارتخانه انجام شود. بنابراین وزارتخانه (FBO)باید در صدد تأمین هزینه ساختمان در بودجه بعدی

دولت به کنگره باشد.


تعیین خط مشی، منافع آمریکا، خط مشی های کلیدی

سری

1 خط مشی

الف: تعیین خط مشی، منافع آمریکا، خط مشی های کلیدی

1 مقدمه

ایران برای خط مشی آمریکا در خاورمیانه یک عنصر حیاتی و یک عامل بسیار قابل توجه در موضع

رویارویی با اتحاد شوروی است. این کشور (ایران) واجد یک وضعیت استثنایی از نظر اهمیت استراتژیکی

به واسطه موقعیت مکانی و منابع نفتی و نفوذ سیاسی خود می باشد. ایالات متحده در تعقیب یک خط مشی

درباره ایران درصدد این هدف بوده است که یک کشور دوست و متعهد و با ثبات داشته باشد تا (الف)

تسهیلات نظامی استراتژیکی و نفت و بازارهای خود را در دسترس آمریکا قرار دهد، و (ب) یک نقش

منطقه ای سازنده شامل محدود کردن نفوذ شوروی در منطقه بازی کند. این خط مشی، روی هم رفته بسیار

موفق بوده است.

2 تعیین خط مشی

عوامل چندی در حول و حوش خط مشی وجود دارد که روی فرمول بندی و اجرای خط مشی آمریکا

اثر می گذارد. یکی از این عوامل جنبه روان شناسی دارد. ایران یک کشور سلطنتی است که به وسیله شاهی

اداره می شود با قدرت نامحدود و به طور دینامیک، که خودش کلیه تصمیمات مهم را در ایران می گیرد و

تمامی جنبه های اقتصادی و حیات سیاسی کشور را کنترل می نماید. هیچ نوع مقابله داخلی مؤثری در

مورد رهبری او وجود ندارد. جنبه های مترقی متعددی در مورد خط مشی های شاه وجود دارد و توفیق او

در مدرنیزه کردن ایران و بهبود وضع اکثر ایرانیان به هنگام سلطنتش قابل توجه بوده است. معذالک عده ای

از مقامات رسمی و نمایندگان مجلس و رهبران عقاید عمومی آمریکا از رژیم خودمختار شاه و روشهایش

به ویژه توجه نسبتا اندک او برای حقوق بشر در حوزه سیاسی و نقش شاه در بالا نگهداشتن قیمتها اظهار

تأسف می کنند. ایده یک رابطه ویژه با ایران بر اساس حمایت نظامی آمریکا برای بسیاری ناخوشایند و یا

مورد تنفر است. این نگرانی وجود دارد که سیاست فروش اسلحه توسط آمریکا منجر به این خواهد شد که

در منطقه به جای ثبات، آتش به پا شود.

عنصر متناقض دوم در این وضعیت که نگرانی قابل توجهی میان بعضی از نهادهای آمریکایی ایجاد

کرده است این است که نیروی اقتصادی و نظامی در حال رشد ایران، که بخشی از آن ناشی از فروش

اسلحه ها می باشد، ممکن است این کشور را قادر سازد که نقش مستقلی در منطقه بازی کند که مخالف

منافع ایالات متحده باشد. تلاشهای آمریکا برای ایجاد توازن در فروش اسلحه به ایران با کمک مشابهی به

سایر کشورهای منطقه، نگرانی را رفع نکرده است. این نکته وجود دارد که ایران در حال حاضر و یا بزودی

به موقعیتی خواهد رسید که بتواند روشی را در منطقه تعقیب کند که مغایر هدفهای ایالات متحده باشد.

ص: 234

مانند رویارویی با همسایگان سرشار از نفت در منطقه مثل عربستان سعودی یا اسرائیل.

عامل سوم در این وضعیت این است که لااقل در حال حاضر تولید نفت ایران برای آمریکا مهم و برای

اروپای غربی و اسرائیل و ژاپن حیاتی است. خط مشی سازمانهای آمریکایی باید هنگام معامله با شاه این

امر را در نظر داشته باشند. به علاوه روابط اقتصادی ایران و آمریکا، حتی بخش غیر نظامی آن، وسیع و در

حال توسعه است. در 1975 موازنه دوجانبه تجارت، بجز فروش وسایل نظامی، به 1/1 میلیارد دلار به

نفع آمریکا بالغ گردید. ایران بدون شک بازار مهمی برای آمریکا تا آینده قابل پیش بینی خواهد بود.

و بالاخره، تکامل سیاست آمریکا نسبت به ایران منجر به یک تأکید بسیار سنگین در مورد عوامل

اطلاعاتی و نظامی در رابطه بین دو کشور شده است.

3 منافع آمریکا

منافع وسیع آمریکا مستلزم تداوم یک ایران صمیمی، متعهد و با ثبات است. همچنین لازمه اش یک

همکاری عملی گسترده است. ایالات متحده نیازمند تسهیلات اطلاعات نظامی خاصی است که برای

توانایی آمریکا در نظارت و تجزیه تحلیل پیشرفتهای موشکی و تواناییهای شوروی و رعایت

موافقتنامه های کنترل سلاحها از طرف این کشور ضروری می باشد. به بازرسان گفته شد که هیچ مکان

دیگری به جای آنها که اینک آمریکا در ایران داراست وجود ندارد. ایالات متحده همچنین محتاج به

داشتن امتیاز پروازهای فوق العاده است تا هواپیماهای نظامی و غیر نظامی آمریکایی از طریق اروپا و

مدیترانه دسترسی به اقیانوس هند و آسیای جنوبی (از راه ترکیه) داشته باشند. تنها مسیر جایگزین، از

طریق مصر یا اسرائیل است که حساستر می باشد. ایالات متحده نیاز دارد که به نفت ایران به قیمت معقول و

بازارهای در حال رشدش دستیابی داشته باشد. واردات غیر نظامی ایران در 1975 مبلغ 3/10 میلیارد

دلار بوده است که از این مقدار ایالات متحده 2 میلیارد دلار عرضه کرده است. تخمین زده می شود که تا

1980 بازار (غیر نظامی) ایران در حدود 6/20 میلیارد دلار خواهد بود. نفت ایران برای آمریکا مهم و

برای متحدانش ضروری است. این امر برای مدت ده سال دیگر صدق می کند. همچنین منافع آمریکا

ایجاب می کند که ایران نقش سازنده منطقه ای را بازی کند و نفوذ شوروی در منطقه محدود باقی بماند.


خط مشی های کلیدی

خط مشی های کلیدی

خط مشی های ایالات متحده که ناشی از منافع آن در ایران و منطقه خلیج است تقریبا طی سالهای

گذشته ثابت مانده است. هر چند که سیاست آمریکا در ایران در هیچ سند سیاسی واحدی مدون نشده است

اما تأمین منافع آمریکا در ایران از طریق چهارچوب سیاست منطقه ای انجام می گیرد که البته منشأ

اختلافات در خط مشی های خاصی است که برای رسیدن به هدفهای کلی در هر کشور دنبال می شود.

عناصر اصلی این خط مشی برای چندین بار توسط وزیر خارجه در اوت 1976 مورد تجدیدنظر واقع شد

و چهارچوب خط مشی عبارت است از:

الف: پشتیبانی از ایمنی و ثبات کلی به وسیله تشویق تشریک مساعی و همکاری منطقه ای به طور

بومی و پیشرفت اقتصادی منظم. این امر شامل پاسخگو بودن به درخواستهای کشورهای منطقه

برای مستشاری در مورد وسایل و خدمات نظامی مورد نیازشان می باشد تا بتوانند از عهده نیازمندیهای

ص: 235

دفاعی و امنیت داخلی خود آن طور که می خواهند برآیند و نیز پاسخگویی به درخواستهای خرید وسایل

و خدمات بر اساس مورد به مورد می شود.

در 1972 تصمیمی توسط رئیس جمهوری، مخصوصا این خط مشی را در قبال ایران تأکید کرد: «... به

طور کلی، تصمیم در مورد اخذ وسایل نظامی باید اساسا به دولت ایران واگذار شود. اگر بخواهد وسایل

معینی را بخرد به طور تاکتیکی خریداری وسایل آمریکا در جایی که مناسب تشخیص داده می شود باید

تشویق گردد و راهنمایی فنی در مورد کاربرد و راندمان وسایل مورد بحث باید فراهم شود.»

ب: کسب دسترسی مداوم به نفت منطقه به قیمتهای منطقی و به مقدار کافی جهت برآوردن نیازهای

آمریکا و متحدانش.

ج: تشویق کشورهای منطقه در رفع منازعات ارضی و غیره به وسیله اقدام مسالمت آمیز و گسترش

کانالهای ارتباطی میان آنها.

د: توسعه حضور و فعالیتهای مالی، تجاری، فنی، فرهنگی.

ه: کمک به صادرکنندگان نفت در مصرف درآمدهای سریع الرشدشان در راه سازندگی و به حمایت از

سیستم بین المللی.

ایالات متحده یک موافقتنامه همکاری دفاعی دوجانبه با ایران دارد که در 1959 در یک سند سنتو

قطعی شد و طی آن ایالات متحده متعهد گردید که در «صورت تجاوز علیه ایران » توسط یک کشور

کمونیست، آمریکا باید به ایران عملاً کمک نماید. همچنین «پیمان دوستی»، روابط اقتصادی و حقوق

کنسولی و نیز موافقت نامه تضمینی سرمایه گذاری وجود دارد.


سیستم فرمول بندی خط مشی

قسمت ب: سیستم فرمول بندی خط مشی

1 فرمول بندی خط مشی

همچنان که عموما در مورد جریان خط مشی خارجی ایالات متحده صادق است، تعداد متنوعی از

سیستمهای کم و بیش به هم وابسته و گروههای ذینفع، خط مشی آمریکا را نسبت به ایران معین می کنند.

تصمیمات عمده به وسیله طبقه هفتم و کاخ سفید اتخاذ می شود. این سطح بالای عمل در دولت ایالات

متحده تا اندازه ای نشان دهنده موقعیت شاه در ایران است. البته مدیریت مؤثر مستلزم راهنمایی به موقع به

مقامات رسمی مربوطه آمریکاست که تصمیمات خط مشی در مورد آنها تأثیر دارد. در مورد ایران، معاون

وزیر در امور خاورمیانه، سفیر، و در سطح پایین تر مدیر کل سفارت در کشور معمولاً در جریان مسائل

بوده و می توانند نظارت به خرج دهند تا هماهنگی با تصمیمات سطح بالا بدون اشتباه فاحش با اقدام

خطاآمیز به وجود آید. لکن در یک قضیه اخیر، مقامات وزارت خزانه داری اظهار داشتند که درباره موضع

ایالات متحده، برای یک معامله پایاپای احتمالی اسلحه در مقابل نفت ایران که شامل مقدار معتنابهی پول

باشد اطلاعی ندارند.

سفارتخانه و هیئت مدیره کشور در تهیه ارزیابی خط مشی جاری مشارکت فعال داشته، و با داوری از

روی نتایج حاصله، دارای نفوذی روی تصمیم گیرندگان سطح بالاتری می باشند. سازمانهای دیگری هم

می توانند کمکهایی در جریان تنظیم خط مشی از طریق رویه های تیم کشوری در مأموریت به عمل آورند

و به عمل می آورند. در واشنگتن این کمکها از طریق تماسهای روزمره با هیئت مدیره کشور وصول

ص: 236

می شود. بعضی از بررسیهای قبلی نشان داده است که گروه بین وزارتخانه ای خاور نزدیک، آن نقش فعالی

را که خط مشی منطقه خلیج ایالات متحده انتظار داشته، ایفا نکرده است.

طی تلاشی که برای روشن کردن بعضی از تضادها و سرگردانیهای موجود در کوششهای آمریکا جهت

تعقیب در برقراری یک رابطه دوجانبه فعال با ایران به عمل آمده است تا در عین حال راه استفاده از

اختیارات پر مزیت سیاست منطقه ای سد نشود. گروه بین وزارتخانه ای نظامی سیاسی یک گزارش

بررسی تحت عنوان «خط مشی ایالات متحده درباره خلیج فارس » در پاسخ 238 ××) تهیه نموده است.

این گزارش، خلاصه جامع و مفیدی است از مسائل موجود که اطلاعات زمینه ای بسیاری در اختیار

می گذارد و تداخل عملیات پیچیده ای را که اقدامات و ابتکارات مربوط به خط مشی در یک منطقه با

منطقه دیگر ایجاد می کند نشان می دهد. این گزارش بررسی، به نتایج روشنی درباره مطلوبیت تداخلات

مختلط و متعدد خط مشی نمی رسد و در نتیجه فایده عمده اش به عنوان یک مرجع و مأخذ می باشد.

چیزی که در تکوین خط مشی در خارج از سیستم رسمی مؤثر است، جلسات مقامات چندین

سازمان آمریکایی با مقامات ایرانی است که بعضی اوقات با حضور شاه تشکیل می شود. این جلسات

برای نحوه انجام بسیاری از کارهای دولت لازم است و مطلبوبیتش تا آن اندازه است که نتایجش با خط

مشی ایالات متحده تناسب پیدا کند و برای آنهایی که به طور اصلی مسئول اجرای آن خط مشی باشند

معلوم باشد. دست کم یک مورد بوده است که در آن طی تماس مقامات سطح بالای نظامی آمریکا با شاه

منجر به چیزی شد که می توانست به عنوان تعهد آمریکا در استفاده از بعضی از تسهیلات بندر چاه بهار

ایران در اقیانوس هند تکوین یابد. این امر کم فایده ای نبود، زیرا هیچ نیازی برای ایران به آنها (یعنی

تسهیلاتی مانند لنگرگاه تخلیه و بارگیری ناوهای هواپیما بر و تعمیرگاههای بزرگ زیردریایی) نبوده و به

بازرسان هم گفته شده بود که می توانند صدها میلیون دلار برای هزینه گسترش بندر به بودجه اش بیفزایند

براساس اطلاعاتی که در دسترس بازرسان است، روشن نیست که آیا عدول از این خط مشی توسط

آمریکا در نتیجه سوءتفاهم بوده است، یا غفلت و یا عدم آگاهی از دلالتهای اقدامات ویژه ای که پیشنهاد

شد در هر صورت چنانچه شاه طرح گسترش را، که شامل تسهیلاتی می شد که منطقا فقط می توانست

مورد استفاده نیروی دریایی ایالات متحده قرار گیرد. انجام می داد، ممکن بود که تردیدی در مورد خط

مشی اعلام شده دولت آمریکا درباره اقیانوس هند، که تأکید بر ماهیت محدود طرحهای اعزام نیروی

دریایی آمریکا دارد، ایجاد می کرد.

همچنین صرف نظر از اثر سویی که می توانست در مورد صداقت بخش اجرایی کنگره به وجود آورد،

آن هم در زمانی که توسعه تسهیلات نیروی دریایی آمریکا در دیه گو گارسیا مورد بحث واقع شده بود، این

امر ممکن بود آثار نامطلوبی در تعدادی روابط دوجانبه و منطقه ای ایجاد نماید. به نظر می آید که درباره

این قضیه طوری عمل شد که آثار سوءممکن به حداقل برسد. معهذا، برای آنهایی که در جریان امر بودند به

نظر می آید که یا غفلتی در عملیات رخ داده یا عدم کنترل و تفاهم در مورد سیاست ایالات متحده وجود

داشته است.

عموما مداخله بیشتر کنگره در جریانات امور خارجه، اثری روی تنظیم خط مشی مربوط به ایران

داشته است. اهمیت استراتژیکی این کشور،خریداری عظیم سلاحهای آمریکایی، نقش بالقوه اش در

خاورمیانه، سیاستهای قیمت گذاری نفت و شکل خودکامانه حکومت آن موضوع مورد سؤال بعضی از

ص: 237

اعضای کنگره بوده است. در گذشته توجه ویژه کنگره معطوف به مسئله قیمت نفت بوده است و در حال

حاضر متوجه تعهدات بلند مدت و احتمالاً عواقب خطرناک ناشی از فروش سلاحهای آمریکایی به ایران

و دیگر کشورهای خلیج می باشد. بازرسان معتقدند که شاخه اجرایی در مورد این نگرانیها عنایت به خرج

داده و مشغول مشورتهایی بوده است که تا اندازه ای در جهت تبیین و توجیه خط مشی رسمی می باشد؛

همچنان که در پرونده مذاکرات کمیته فرعی هامیلتون مخصوصا در این اواخر، منعکس شده است. البته

این جریان مشکلات غیر قابل کنترل خط مشی ما را تعدیل نکرده و رضایت کامل اعضای کنگره را از

اینکه برای رفع نگرانیهایشان به قدر کافی توجه شده باشد ایجاد ننموده است. معهذا این امر مفید و به نظر

بازرسان سازنده بود.



تأثیر خط مشی

ج: تأثیر خط مشی

خط مشی آمریکا در مورد ایران در جهت تأمین اکثر منافع ایالات متحده بسیار مؤثر بوده است. تنها

هدف عمده آمریکا که به دست نیامد درباره خط مشی قیمت گذاری نفت بوده است.

برای اینکه این امر چه در مضمون دوجانبه یا چندجانبه خوب عمل شود، کوششهای ایالات متحده

برای نیل به قیمتهای ارزانتر نفت باید جزئی از سیاست انرژی کشور بوده باشد تا در مذاکرات مؤثر

چندجانبه به طور مناسب تلفیق شود. برعکس، فقدان چنین خط مشی، سبب خواهد شد که نمایندگان

ایالات متحده نتوانند با شاه در مورد این موضوع به نتایج مطلوب برسند.

به نظر می آید که سیاست آمریکا دایر بر حمایت از تلاشهای منطقه ای برای دستیابی به امنیت جمعی از

طریق معاضدت امنیتی و فروش اسلحه و انواع دیگر پشتیبانی، اینک کمک به ایجاد وضعیتی در منطقه

خلیج نموده است که از نقطه نظر ایالات متحده رضایت بخش تر از سالهای مدیدی بوده است. منطقه

بالنسبه آرام است. ایران و عراق روابط خود را اصلاح نمودند و ایران اقدام به بهبود روابطش با سایر

حکومتهای عربی کرده است. در نتیجه دخالت مسلحانه ایران در ظفار، شورش آنجا تحت کنترل است. هر

چند که اساس آرامش فعلی شکننده و آینده اش نامطمئن است، اما این حقیقتی است که ثبات سیاسی

نسبی وجود داشته و توسعه اقتصادی سریعی در سرتاسر منطقه در حال انجام است و آمریکا در زمینه های

تجارتی و سیاسی در این وضعیت سود می برد.

اگر بتوان قضاوت کرد که سیاستهای آمریکا در تأمین منافع کلیدی ایالات متحده موفق بوده، همچنین

باید گفت که نتایج متناقضی نیز ایجاد کرده است. یکی از آنها که قبلاً تذکر داده شد، این است که ایران تا

اندازه ای به شکرانه سیاست فروش سلاحهای آمریکایی قدرتی شده است که بتواند هم نقش مخالف و

هم اسباب افزایش منافع آمریکا را در منطقه بازی کند. دیگر اینکه، تمایل ایران برای خریداری سلاحهای

آمریکا و تمایل ایالات متحده برای اجازه دادن هر چه بیشتر این خریدها این نتیجه عملی و انحرافی را

داشته است که عامل نظامی را در روابط دوجانبه، عامل کلیدی ساخته است. در بلند مدت، شاید این امر

بهترین مبنا برای یک رابطه سازنده نباشد. خط مشی آمریکا این نکته را تشخیص می دهد و خواهان تماس

وسیعتری در زمینه های فرهنگی و بازرگانی و غیره می باشد، اما این امر واقعیات را تغییر نداده است.

همچنین، در ایرانی که بیش از پیش به سوی ملی گرایی پیش می رود، ایالات متحده به عنوان حامی اصلی

خارجی حاکمی به حساب آمده است که هر چند آمالش برای مردم خود مترقیانه و پیشرفته است، معهذا

ص: 238

فرمانروای یک رژیم خودکامه و غیر دمکراتیک است. این امر مشکلاتی را در آینده برای آمریکا مطرح

می سازد.

و بالاخره، نقصی که باعث کاهش اثر و حمایت عمومی سیاست فروش اسلحه ها می شود، فقدان

موازین نسبتا جامع و مورد توافق در بیان محدودیتهایش می باشد. ظاهرا کلیه مقامات ایالات متحده

موافقند که باید حدودی وجود داشته باشد اما این حدود کجاست و یا کجا باید باشد مطلب نامعلومی است

که باید روشن شود. وجوه تمایز سنتی میان سلاحهای آفندی و پدافندی (حمله ای و دفاعی)، رهنمودهای

کافی نمی باشد. همچنین این سؤال مطرح است که ایران در جهت منافع خودش چه قدمی را باید برای

مقاصد نظامی خود به بهای توسعه اقتصادی و اجتماعیش بردارد.


اجرای خط مشی

محرمانه

مدیریت

الف: اجرای خط مشی

حکومت ایران شدیدا متمرکز در شخص شاه است و به تبع آن، اجرای مؤثر خط مشی آمریکا در ایران

تا اندازه معتنابهی مربوط می شود به دسترسی سفیر و اعضای عالیرتبه سفارتخانه به شاه و حلقه کوچکی از

مقامات ایرانی که در وی نفوذ دارند. سفیر به راحتی تمام به شاه و مقامات کلیدی ایران دسترسی دارد.

مأموران عالیرتبه دیگری هم در سفارت هستند که این دسترسی را دارند و این امر را با اطلاع و نظارت

کامل سفیر انجام می دهند تا تفاهم مناسب و مؤثر با دولت ایران در سطوح بالا تأمین شود. در غیاب سفیر،

وزیر مختار دسترسی مشابهی به شاه، وزیر دربار و سایر وزرا دارد و به طور مؤثر نقش کاردار را ایفا

می کند.


روابط دوجانبه

ب: روابط دوجانبه

از زمان جنگ جهانی دوم، روابط آمریکا با ایران نزدیک بوده و در سالهای اخیر گسترش یافته و شامل

طیف وسیعی از امور سیاسی و نظامی و اطلاعاتی و اقتصادی و مالی و سرمایه گذاری و فنی شده است.

موقعیت جغرافیایی و منابع نفت ایران و استنباط ژئوپولیتیک شاه در مورد رهبری ایران منجر به همکاری

صمیمانه ایران با ایالات متحده در بسیاری از مسائل کلیدی شده است. ایالات متحده نیز آماده بوده است

که این همکاری را، همچنان که سیاست آمریکا تحت دکترین گوام ایجاب می کند که کشورهایی همچون

ایران را که آماده و مایلند و می توانند مسئولیتهای امنیتی منطقه ای را بعهده بگیرند، تلافی کند.

روابط میان سفارت و دولت ایران، انعکاس روابط عالی میان دو کشور است. نه تنها سفیر و سایر

مقامات عالیرتبه (سفارت) روابط نزدیک و دوستانه با شاه و دیگر مقامات ارشد دولت ایران را دارند، بلکه

سایر مأموران سفارت دسترسی مناسبی به مقامات دولت ایران و رهبران مهم بخش خصوصی دارند. لکن

این تماسها همیشه آن طور که باید و شاید مفید نبوده است و علتش آن است که تمامی تصمیمات عمده در

ایران در سطح بالا اتخاذ می شود. حتی مقامات بالنسبه ارشد، اطلاعات درستی درباره خط مشی ها و

طرحها ندارند و نفوذ اندکی روی آنها دارند، سفارت همچنین در کسب اطلاعات راجع به نارضایتی و

درباره طرز تلقی نظامیان دچار اشکال است و این به علت حساسیتها و عدم موافقت دولت ایران در مورد

ص: 239

تماسهای خارجی با این گروههاست.


منابع

ج: منابع

طبیعت روابط دوجانبه ایران و آمریکا، که در بالا شرح داده شد، چنان است که نمودار منابع رسمی

ایالات متحده ویژه ایران، پاسخگوی تصمیمات ایران درباره نیازمندیهایش برای آنچه که می خواهد و ...

استطاعت دارد می باشد.

برای اجرای هدفهای خط مشی سفارت به استثنای تأسیسات فیزیکی منابع کافی وجود

داشته است. فعلاً این منابع باید کفایت کند مگر اینکه براساس تصمیمات احتمالی ایران بخواهد کمکهای

فنی بیشتری درخواست نماید. سفیر درصدد بوده است که حضور رسمی خود را در ایران به حداقل

نگهدارد، تا هماهنگی با تأثیر عملیاتی به وجود آید. معذالک، حضور غیر رسمی در حال افزایش بوده و با

توجه به افزایش درآمد ایران و تمایل این کشور برای اتکای بیشتر به آمریکا جهت کالاها و خدمات

نظامی، حضور آمریکا در ایران رو به رشد خواهد بود.

همچنین جریان مسافرین ایرانی (به ویژه دانشجویان، مقامات و افراد برای دوره های آموزشی) به

آمریکا افزایش خواهد داشت. این عوامل، به اضافه فشارهای تورمی در ایران، افزایشی را در منابع

سفارت برای آینده اجتناب ناپذیر می نماید.

از آنجایی که حجم کار سفارت افزایش یافته است، محوطه و ساختمان سفارت برای احتیاجات

اداری به طور نامناسبی غیر کافی است. کارایی و ایمنی مقداری از کارهای سفارت (عمدتا مربوط به

بخش کنسولی ) در اثر داشتن دفاتر کار نامناسب و نوبتی دچار مانع می گردد. نیازمندی عمده و فوری

سفارت، دفاتر مناسبی است برای این کارها تا اینکه محوطه سفارت در موقع مناسب توسعه یابد.

طرحهای مربوط به توسعه محوطه تصویب شده و الان احتیاج به تصویب بودجه برای اجرای آن است.


مدیریت سفارت

د: مدیریت سفارت

میزان اقتدار و مسئولیت سفیر کبیر آمریکا برای کلیه مقامات مربوط در ایران روشن است و مورد قبول

همه عوامل زیردست می باشد. کنترل وی بر واحدهای مختلف نظامی در ایران در سال 1975 با ایجاد

پست نماینده ارشد امور دفاعی، که اختیار هماهنگی را در مورد تمامی تأسیسات نظامی دارد، تقویت

گردید. این نماینده مانند سایر نماینده ها مستقیما به سفیر گزارش داده و از او راهنمایی می گیرد. سفیر

روزانه با رؤسای قسمتها، هفتگی با «هیئت مسائل کشوری» و هر زمان که لازم باشد با سایر عوامل و

نماینده های سفارت تماس می گیرد تا تفاهم و هماهنگی ضروری را برقرار سازد. بسیاری از مشکلات

روزانه بر عهده وزیرمختار و رؤسای قسمتها و دیگر عوامل سفارت است.


مدیریت مسائل کشوری

ه: مدیریت مسائل کشوری

به طورکلی، دفتر اجرایی به وسیله هدایت و تفویض اختیار، مدیریت قسمتهای سفارت را بر عهده

دارد. رؤسای قسمتها مشکلات عملیاتی و قضایی خود را برای یافتن راه حل در دفتر اجرایی مطرح

می کنند. این نحوه عمل در اکثر حوزه ها مؤثر بوده است اما مشکلاتی در زمینه مسئولیتهای قسمتها و

ص: 240

ارتباط افقی به وجود می آورد که لازم است بدان توجه بشود. البته بدیهی است که اشکالات مدیریتی در

یک بخش یا بخش دیگر فرق می کند و بعضی از رؤسای قسمتها مدیران بهتری نسبت به قسمتهای دیگر

هستند. بخشهای سیاسی و سیاسی نظامی خوب انجام وظیفه می کنند، لکن هر چند که مأموران سیاسی

می توانند مسافرتهای داخلی بیشتری به عمل آورند ولی گسترش نیازمندیهای فعالیت بخش سیاسی

نظامی ممکن است مستلزم یک مأمور دیگر باشد. بخش بازرگانی اقتصادی نیز خوب فعالیت دارد اما

می تواند منسجم تر و مؤثرتر عمل کند، اگر جا برای ادغام دوایر و وظایف باشد. بخش اداری از رهبری

خوبی برخوردار است و روشهای مدیریت مؤثری برای اخذ نتایج بهتر بکار می برد. بعضی از مشکلات

عمده (مانند مسکن) در حال رفع شدن است. سفارت به وسیله استفاده از پرسنل قراردادی از مزاحمت

زیادی پستها احتراز کرده است ولی وضع ایجاد شده باید تنظیم شود. مدیریت بخش کنسولی احتیاج به

بهبودی دارد اما بهبودی در بعضی زمینه ها منوط به کسب دفتر کار و محل پذیرایی مناسب است.


پستهای جنبی

و: پستهای جنبی

به طورکلی، سفارت برای سه کنسولگری خود پشتیبانی اداری کافی فراهم می کند لکن بعضی از

اقدامات ایمنی باید به عمل آید. کنسولگریها باید دارای تسهیلات مخابراتی اضطراری باشند که آنها را به

سفارت متصل کند. راهنمایی خط مشی و نظارت عمومی به وسیله هماهنگ کننده کنسولی سفارت به

عمل می آید و او در حال حاضر معاون بخش سیاسی است. در بعضی امور این مسئولیت باید به خود

کنسول در امور کنسولگری محول شود و در آن صورت پست وی باید به سر کنسولی ارتقا یابد.

کنسولگریها در این صورت از مزیت نظارت نزدیکتر و هماهنگی بیشتر امور کنسولی و تجارتی برخوردار

خواهند بود. کنسولگری تبریز یک پست حاشیه ای است و باید تعطیل شود. کنسولگری اصفهان نیز که

یک پست حاشیه ای در حال حاضر است باید ابقا شود تا به آمریکاییهای در حال ازدیاد آن منطقه خدمت

ارائه دهد.

دفاتر کار کنسولگری اصفهان و همچنین محل اقامت کنسول ناامن بوده و باید تغییر مکان یابند.


روابط با واشنگتن

ز: روابط با واشنگتن

سفارت و مأموران ارشد آن عموما برخوردار از ارتباط رضایت بخش با واشنگتن در سطوح متعدد

می باشند. دفتر راهنمایی کشوری به خوبی مجهز بوده و نقطه کانونی برای تقویت سفارت و جهت اجرای

خط مشی در واشنگتن است. این دفتر دارای تماسهای نزدیک و مؤثر با وزارت دفاع (آمریکا) و تعداد

زیادی از سازمانهای مستقر در واشنگتن است که در ایران ذینفع می باشند.

در بعضی موضوعات (مانند سیاست بلند مدت انرژی، صادرات آینده تکنولوژی هسته ای و امور

دیگری که در سطوح بالای وزارت خارجه و دولت تحت بررسی است)، دفتر راهنمایی کشوری

«اطلاعات یا راهنماییهای چندانی برای سفارت به دست نمی آورد. هر وقت که سفارت رهنمودهایی در

این موارد به دست بیاورد و یا گزارشاتی در مورد آنها اخذ کند، مکاتبات مربوط غالبا چه در واشنگتن و

چه در سفارت به طور بسیار محدود توزیع می گردد. (از این جهت )نمایندگان سایر سازمانها معتقدند که

آنها به موقع کلیه اطلاعاتی که مورد استفاده شان می باشد دریافت نمی دارند.

ص: 241

یک اشکال عمده در روابط واشنگتن سفارت، مسائل مربوط به فروش اسلحه به طور مؤثر است.

دولت ایران گله مند است از اینکه در کسب اطلاعات صحیح و قطعی راجع به هزینه های سیستمهای

سلاحی از سفارت (مستشاری نظامی) دچار اشکال است. این مشکل تصدیق می شود و بازرسان آن را

درک می کنند و قدمهایی برای رفع آنها در دست اقدام است. به نظر آنها (دولت ایران) سفارت نه تنها باید

در وضعی باشد که بتواند اطلاعات معتبر درباره هزینه سلاحها را ارائه دهد بلکه همچنین برآوردهای

مناسبی از هزینه های مربوط بعدی (آموزش عملیات، تعمیر و نگهداری و غیره) جهت نصب سیستمهای

تسلیحاتی داشته باشد. همچنین سفارت باید بتواند برای دولت ایران تخمینهای مفیدی درباره آثار

اقتصادی خرد و کلان در مورد اقتصاد ایران و برنامه تسلیحاتی حال و آینده دولت ایران ارائه دهد. در

دسترس داشتن چنین اطلاعاتی برای منافع هر دو دولت مفید است. اگر تصمیمات دولت ایران برای

خریداری سیستمهای سلاحی گرانقیمت آمریکایی بر اساس اطلاعات نادرست باشد احتمال دارد که

اثرات نامطلوب روی طرفین داشته و روابط میان آنها را تیره کند. بازرسان پیشنهاد می کنند که سفارت

ابتکار شروع بررسی در مورد هزینه های مستقیم و غیر مستقیم برنامه خریدهای نظامی ایران را به دست

بگیرد و وزارتخانه (NEA/IRN)پشتیبانی بین سازمانی این تحقیق را هماهنگ نماید.


پیشنهادات

ح: پیشنهادات

1 وزارتخانه ((FBO در بودجه تقدیمی آینده خود باید وجوهاتی برای توسعه محوطه سفارت تهران

در نظر بگیرد و قویا از آن دفاع کند.

2 وزارتخانه (N) باید کنسولگری تبریز را تعطیل کند.

3 سفارت ایالات متحده در تهران، باید با پشتیبانی وزارت خارجه (NEA/IRN) اثرات برنامه

خریداری اسلحه دولت ایران را در مورد اقتصاد ایران تجزیه و تحلیل کرده تا بتواند در صورت مقتضی نه

تنها برآوردهای آمریکا را درباره هزینه های مالی مستقیم برنامه اش به دولت ایران بدهد بلکه اثراتش را

در مورد اقتصاد ایران نیز ارائه نماید.


نحوه مدیریت روابط با ایران

نحوه مدیریت روابط با ایران

بخش سوم خلاصه پیشنهادات اصلی

1 وزارتخانه (دایره FBO) باید در بودجه تقدیمی بعدی خود، وجهی برای توسعه محوطه سفارتخانه

در تهران در نظر بگیرد و از این امر قویا دفاع کند. (پیشنهاد شماره 1)

2 سفارت تهران باید تسهیلات کافی برای جا دادن اقلام عمده در یک محل و در بخشی که به خدمت

عمومی درمی آید پیدا نموده و اجازه نماید.

(پیشنهاد شماره 7 فرعی 1)

3 سفارت تهران چنانچه نتواند پیشنهاد شماره 7 فرعی را اجرا نماید، باید تسهیلات موجود و یا

زمین خالی نزدیک به محیط محوطه را برای جا دادن تمامی عملیات کنسولی به کار ببرد. (پیشنهاد شماره

7 فرعی 2)

4 سفارت تهران باید ارجحیت ویژه ای جهت تجدید مدل و نوسازی قسمت کنسولی قائل شود.

ص: 242

(پیشنهاد شماره 15)

5 وزارتخانه (دایره (Mباید کنسولگری تبریز را تعطیل کند. (پیشنهاد شماره 3)

6 مأموران سفارت آمریکا در تهران باید اثرات برنامه خریداری اسلحه دولت ایران را در مورد

اقتصاد ایران تجزیه و تحلیل نمایند تا در صورت مقتضی نه تنها برآوردهای ایالات متحده در خصوص

هزینه های مالی مستقیم برنامه خرید اسلحه به دولت ایران داده شود بلکه اثراتش روی اقتصاد ایران نیز

ارائه شود. (پیشنهاد شماره 1)

7 سفارت تهران با مشورت NEA/EX باید (الف) تعیین نماید که چند تا از چهل شغل کارگری

قراردادی از نیازمندی معتبر و با ارجحیت زیاد برخوردار است، (ب) مشاغل پیشنهادی هیئت بازرسی را

جهت حذف، برنامه ریزی مجدد نمایند، (ج) هریک از مشاغل باقیمانده محلی را مورد تجدیدنظر قرار

داده تا معین شود که آیا مشاغل اضافی باید در تجدید برنامه ریزی منظور شود و یا نیز (د) مشاغل اضافی

را که در تجدید برنامه ریزی منظور نگردیده درخواست نماید و (ه) قرارداد غیرمجاز استخدام کارگران را

متوقف سازند. (پیشنهاد شماره 7 فرعی 2)

مخصوص استفاده مقالات رسمی

جدول 1 فهرست کلیه پیشنهادات منابع

محلحذفاضافهجابجایی یا تغییر و تبدیلهای دیگروزارتخانهدرخواست بودجه (تخمینا 3 میلیوندلار) برای توسعه محوطه سفارتتهرانحذف دو نفر از سه مأمور بودجه وامور مالی مشاغل شماره 438

2115 53، 353 2115 53 یا

(P) 1 530تجویز و تهیه بودجه برای یک دستگاهکامپیوتر ترمینال برای بررسی وترخیص ویزا.برای نوسازی و تجدید مدل بخشکنسولگری اولویت زیادی قائل شوند.پرداخت هزینه های حمل ونقلاستفاده آن قطع شود.استفاده از یک دستگاه تولیداطمینان کاربرد بیشتر نامه های فرم (با

حروف فرم؟) در بخش کنسولی مورد

ملاحظه واقع شود.اطمینان حاصل شود که اکثر مأمورانکنسولی در ایران به زبان فارسی صحبت

می کنند.دو شغل R و Gآمریکایی حذفشود شماره های 104 2412

55 168 2412 55 و 232

2412 55،280 55 یا 311

3410 55).تسهیلات تفریحی بیشتری در محوطهسفارت فراهم شود. مشاغل عمده شعبه خدمات آمریکایی به40 FOتجدید رتبه یابد و یکی از

مشاغل غیر ارشد از 3010 به 3145 و

دیگری به 3025 تجدید طبقه بندی شود.قرارداد برای 40 کارگر ختم شودشغل محل برای واحد بهره برداریغیرمحرمانه منظور گردد.

استفاده نادرست از قراردادهای

خدماتشخصی قطع شود.تقاضای مشاغل محلی برای کارگرانقراردادی شود که در تجدید

برنامه ریزی منظور نشده است.بهبودهایی برای بخش ویزای دانشجوییبا اولویت های لازم فراهم شود.آشپز و راننده از آپارتمانهایمسکونی موقت حذف شود.تسهیلاتی برای اسکان در یک محلجهت جادادن عوامل مهم که به خدمت

عموم در می آیند تهیه و اجاره شود.کفایت منابع سفارت برای نظارت برطرحها و برنامه های ایرانی جهت کسب

وسایل نظامی مورد ارزیابی مجدد قرار

گیرد.

تهرانتسهیلات مخابرات رادیویی مناسب

بین سفارتخانهو پستهای مربوطه نصب شود. تسهیلات

پارکینگ در محوطه جنب کنسولگری

نصب گردد.

یک منشی محلی برای مرکز تجارتی

در نظرگرفته شود.یک منشی و کارمند امور مالی محلی

برای معاونمرکز تجارتی منظور گردد


جناب آقای دکتر ابراهیم یزدی معاون نخست وزیر

ص: 243

سند شماره (2)

تهران ایران8 مارس 1979 17 اسفند 1357

جناب آقای دکتر ابراهیم یزدی

معاون نخست وزیر

تهران ایران

عالیجناب:

سفارت ایالات متحده قدردانی خواهد کرد اگر بتواند در فرودگاه مهرآباد به ترمینال MAAG

دسترسی داشته باشد تا اقلام مختلفی از بار و اثاثیه منزل و پست و اتومبیلهای شخصی که در محوطه بار

قرار گرفته اند بازستاند. علاوه بر این ما محترمانه خواهشمندیم که تصویب کنید تا وارد دفتر فرماندهی

مک ترمینال و دفتر عملیات شده و پرونده ها و سابقه های قراردادی را از آنجا به دست آوریم تا پرداخت

درست تعهدات به ایران و بازستاندن بعضی از لوازم شخصی انجام گیرد.

ما از همراه بودن اعضای کمیته هواپیمایی ایران استقبال خواهیم کرد. ما مایلیم روز یکشنبه یازدهم

مارس برای خارج کردن اقلام مندرج در پاراگراف اول وارد محوطه مک ترمینال بشویم.

ارادتمند ویلیام سولیوان

سفیر


برنامه فروشهای نظامی خارجی به ایران

سند شماره (3)

از: سفارت آمریکا تهرانخیلی محرمانه

به: وزارت خارجه واشنگتنتاریخ: 22 مارس 1979 2 فروردین 58

موضوع: برنامه فروشهای نظامی خارجی به ایران

1 تمام متن خیلی محرمانه است

2 در خلال ضیافت نوروز نخست وزیر، من به طور جداگانه با انتظام و یزدی در مورد ملاقات

برنامه ریزی شده هیأت نمایندگی دولت موقت ایران با دولت ایالات متحده در 26 مارس در واشنگتن

صحبت کردم. هیچ کدام از آنها چیزی راجع به این موضوع نمی دانست.

3 انتظام گفت که وی فکر می کند به این دلیل که دولت موقت ایران هنوز مشکل را بررسی نکرده است،

چنین بحثهایی زودرس و نابهنگام می باشند. او پیشنهاد کرد که ملاقات به تعویق افتد. من گفتم این ابتکار

از جانب ایران شروع شد و اقدام برای به تعویق انداختن آن بایستی از جانب ایران باشد.



سفیر ایران در یوگسلاوی

سند شماره (4)

از: سفارت آمریکا تهرانبه: سفارت آمریکا بلگراد

سریتاریخ: 29 مارس 1979 9 فروردین 58

از سولیوان (سفیر) به ایگل برگر (سفیر)

موضوع: سفیر ایران در یوگسلاوی

1 تمام متن سری است.

2 مشکل می توانم ارزیابی خودم در مورد عواقب احتمالی برگشت دوست شما صالحی به تهران را

ص: 244

ارائه دهم. این مسئله به سوابق شخصی و جو سیاسی آینده ایران بستگی دارد.

3 اگر صالحی روابط نزدیکی با شاه، دربار و یا ساواک داشت، هنگام بازگشت دردسرهای جدی

برایش پیش خواهد آمد. اگر آن طور که در پیامتان گفته اید، او یک متخصص بیطرف است ممکن است

مسئله ای پیش نیاید. ولی با توجه به سوابق کم و سیر غیر منظم و غیر عادی روند قضایی نمی توان

پیش بینی زیادی کرد.

4 معاونت سیاسی سابق وزارت خارجه که علاقه ای به مسائل سیاسی نداشت اجازه یافته بود تا در

منزل خود آزادانه بماند و لیکن هنگامی که برای بدرقه همسر فرانسوی الاصل خود که به پاریس سفر

می کرد رفته بود، دستگیر شده و تاکنون خبری از او دریافت نشده است.

از طرفی یک ژنرال که بعد از انقلاب بازنشسته شده بود اخیرا برای صرف چای به دیدن من آمد و به نظر

می رسد که در آرامش و راحتی باشد.

5 فکر نمی کنم هیچ کدام از سفرای سابق احضار شده بتوانند در این زمینه راهنمایی سودمندی کرده

باشند. اینکه بازنشستگان جدید هم از این مزایا برخوردار باشند یا نه، به سلیقه کمیته وزارت خارجه

بستگی دارد. وزیر خارجه به من گفت که می خواهد متخصصین را نگهدارد ولی خود او ممکن است به

خاطر درگیریها شغلش را از دست بدهد.

6 صالحی باید بداند که اسم او احتمالاً در لیست اسامی مقامات ارشد رژیم پهلوی خواهد بود و اگر او

یک بار به ایران بازگردد، شاید دیگر اجازه نداشته باشد که از ایران خارج شود. لذا اگر او منبع درآمدی در

ایران نداشته باشد، قادر نخواهد بود که منبع درآمدی در آینده ای که قابل پیش بینی است در جای دیگر

جستجو کند.سولیوان


ملاقات با سلامتیان

سند شماره (5)

از: سفارت آمریکا در تهرانخیلی محرمانه

به: وزارت خارجه واشنگتنتاریخ: 6 آوریل 1979 17 فروردین 58

موضوع: ملاقات با سلامتیان

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 آقای سولیوان به همراه ناس در 25 آوریل با معاون وزیر خارجه سلامتیان که اخیرا به عنوان مقام

دوم وزارت خارجه معرفی شده، ملاقات کرد. سفیر گفت که او تصمیم دارد برای مشورت به آمریکا برود و

جویای پیام دولت موقت به مقامات آمریکایی شد. سلامتیان گفت که سفیر باید با کسانی که مشورت

می کند بر موفقیت انقلاب و تمایل ایران به داشتن روابط نزدیک با آمریکا تأکید نماید. او اضافه کرد که این

مطلب را قبلاً با نخست وزیر و وزیر خارجه در میان گذاشته لذا این اعلام دوستی موضع مشترک

بلندپایه ترین مقامات کشور بود. سفیر پاسخ داد که او قبلاً به دولت آمریکا گفته که معتقد است دوستی با

ایران پایدار خواهد ماند و منافع اصلی ما حفظ خواهد شد ولی نوع روابط با آنچه که در زمان شاه بوده

متفاوت خواهد بود. به دلایل مختلف آمریکا می خواهد که ایران کشوری قوی، آزاد و مستقل باشد و

هویت ملی خودش را حفظ کند، ما منتظر روابط عادی با ایران هستیم.

3 سلامتیان به آرامی صحبت می کند ولی گاهی اوقات احساساتی می شود. او گفت که آمریکاییان

ص: 245

باید بفهمند که انقلاب ایران از خیلی جهات شبیه انقلاب 1779 آمریکا بوده است. رؤسای جمهور بزرگ

آمریکا واشنگتن، جفرسون و لینکلن اینجا خیلی مورد احترام هستند، خیلی از جوانب قانون اساسی ایران

از قانون اساسی آمریکا الهام گرفته بود. او از لینکلن نقل کرد که گفته، شما بعضی از اوقات می توانید بعضی

افراد را فریب دهید و اشتباه اصلی شاه این بود که تصور می کرد می تواند تمام ملت را تمام مدت فریب دهد.

او گفت که خوشحال است که ایالات متحده خواهان استقلال و تمامیت ارضی ایران می باشد. او تأکید کرد

که انقلاب ایران تماما ایرانی بوده و هیچ گونه محرک خارجی نداشته است.

4 سفیر پاسخ داد که دولت آمریکا می داند که انقلاب کاملاً داخلی و مستقل بوده ولی یکی از حقایقی

که هر دو باید با آن روبه رو شوند جریان مداوم تبلیغات شوروی است که سعی دارد ایرانیان را نسبت به

نقش آمریکا در ایران فریب دهد. ما از جریان شدید دروغهای مسکو و بعد تکرار آنها توسط دوستان

شوروی در ایران نگران هستیم او مخصوصا اشاره کرد و گفت روزنامه کیهان حامل تبلیغات روسی بوده او

اظهار امیدواری کرد که مقامات ارشد دولت موقت متوجه این دروغها بشوند.

او اضافه کرد که بر اساس صحبتهایی که کرده بودند نخست وزیر بازرگان خطر این تبلیغات را درک

می کرد. در جواب، سلامتیان یک بار دیگر از توجه و نگرانی آمریکا نسبت به استقلال و تمامیت ارضی

ایران اظهار خشنودی کرد. سلامتیان با اشاره به مطبوعات ایرانی گفت طبیعی است که بعد از 25سال

اختناق مطبوعات گاهی اوقات در احساسات تندروی می کند و آزادی مطبوعات برای انقلابیون خیلی

اهمیت دارد.

5 سفیر به گزارش اخیر کیهان مبنی بر اینکه آمریکا با ساواک توطئه کرده بود تا خانه های تعدادی از

شخصیتهای انقلابی مهم مانند آیت اللّه طالقانی را منفجر کند، بازگشت. این گزارش کاملاً ساختگی است و

ما نگران هستیم که این نوع مطالب دیگران را تحریک کند و می تواند باعث بدرفتاری مردم با افراد سفارت

و یا شرکتهای وابسته شود. سفیر بعد مسئله رضا امینی از ICA ، آقای شیبانی از AIU و دولتشاهی از

موتورولا را مطرح ساخت. گزارشات جداگانه.

ناس


تقاضا برای موافقت (با انتصاب کاتلر)

سند شماره (6)

تاریخ: 9 آوریل 1979 20 فروردین 1358خیلی محرمانه

از: وزارت خارجه واشنگتنبه: سفارت آمریکا تهران

موضوع: تقاضا برای موافقت (با انتصاب کاتلر)

1 رئیس جمهوری مایل به انتصاب والتر ال. کاتلر به عنوان سفیر کبیر در ایران می باشد. لطفا تقاضای

موافقت کتبی بنمایید و به مجردی که موافقت حاصل شد وزارت خارجه را مطلع سازید. از مقامات دولت

ایران بخواهید تا انتصاب پیشنهادی را تا زمان اعلان کاخ سفید به صورت کاملاً محرمانه حفظ نمایند.

اطلاعات بیوگرافی درباره وی در سابقه بیوگرافی موجود است.

2 خواهشمند است درباره اعلام بر اساس توافق شفاهی تا دریافت توافق کتبی کسب اجازه کنید و

وزارت خارجه را از زمان احتمالی آن مطلع سازید.

کریستوفر


تقاضا برای موافقت

ص: 246

سند شماره (7)

تاریخ: 11 آوریل 1979 22 فروردین 1358محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت خارجه واشنگتن

موضوع: تقاضا برای موافقت

من صبح روز 11 آوریل یادداشتی را به وزارت خارجه بردم. گودرزنیا، رئیس اداره چهارم فکر

می کرد جواب ایران حدود یک هفته طول می کشد. او همچنین گفت وی به دنبال توافق با اعلام نظر بر

اساس موافقت شفاهی خواهد بود.ناس


ملاقات با یزدی معاون نخست وزیر

سند شماره (8)

تاریخ: 12 آوریل 7923 فروردین 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: ملاقات با یزدی معاون نخست وزیر

1 (تمامی متن خیلی محرمانه است این یک پیام گزارشی است)

2 خلاصه: کاردار میل ایالات متحده را به عادی کردن مناسبات و صحبت صریح درباره مسائل ابراز

داشت. یزدی ضمن تذکر درباره دخالت ایالات متحده در رژیم گذشته تأکید کرد که باید طوری رفتار کرد

که گذشته به عنوان گذشته تلقی شود و همکاری در بعضی زمینه ها فراهم شود و یک سفیر جدید که ایران و

انقلاب آن را درک می کند به ایران بیاید. (پایان خلاصه)

3 کاردار به اتفاق استمپل، کفیل قسمت سیاسی روز 12 آوریل از یزدی معاون نخست وزیر در

دفترش دیدار کرد. این تلگراف شامل شرح کلی این دیدار است و تلگرامهای جداگانه با مسائل ویژه

سروکار خواهد داشت.

4 کاردار در آغاز مطلب گفت که او بتازگی از مشورت با مقامات مافوق بازگشته و تا رسیدن سفیر

جدید متصدی امور خواهد بود. او تمایل حکومت ایالات متحده را به عادی کردن مناسبات تا آن اندازه ای

که شرایط اجازه می دهد، ابراز داشت و خاطرنشان ساخت که چندین فقره منافع مشترک وجود دارد که

فرصتهایی برای ایران و ایالات متحده ایجاد می کند تا با یکدیگر کار کنند. او گفت) ما می خواهیم که ایران

تمامیت ارضی خود را حفظ کند و مستقل از سلطه سیاسی خارجی باقی بماند و رشد اقتصادی داشته

باشد. ضمن اشاره به مسئله پیوندهای گذشته با رژیم سابق کاردار گفت ایالات متحده انگیزه های آجل

ندارد و میل ندارد که حکومت جدید ایران را با تحت فشار قرار دادن برای سازش ناراحت کند و حکومت

ایالات متحده نسبت به تمایلات ایران روش پاسخ گویا نخواهد داشت. او گفت هر گونه پیشنهادی که

یزدی درباره اقداماتی که ممکن است در این جهت به عمل آورد مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت و از

معاون نخست وزیر خواست هر گونه مشکل و یا اتهامی را علیه آمریکا مورد توجه قرار دهد. کاردار تأکید

کرد که بهتر است مسائل صریحا مورد بحث قرار گیرد تا اینکه اجازه داد مشکلات به مرور زمان به فساد و

گندیدگی کشانده شود.

5 یزدی پاسخ داد که یک مانع بزرگ در راه عادی کردن مناسبات ایران و ایالات متحده در واقع،

درگیری عمیق شما در رژیم گذشته» بوده است. او به سرعت به جنبه های مثبت تر بازگشت و خاطرنشان

ص: 247

ساخت که حکومت حاضر است مناسبات خود را با ایالات متحده عادی کند» هر گاه که میزان پاسخگویی

ایالات متحده برای «اصلاح مسائل مربوط به گذشته » (مشخص نشده) روشن شود. او گفت گذشته،

گذشته است و ایرانیان مردان عمل هستند و زمینه های بسیاری برای همکاری وجود دارد. ایران نیز به

مرور زمان نیازمند تکنولوژی و محصولات کشاورزی آمریکا خواهد بود. مناسبات عادی بر مبنای

احترام متقابل خواهد بود. در این ارتباط یزدی گفت انتصاب یک سفیر جدید یک گام مثبت است به ویژه

اگر او (مقصود سفیر جدید آمریکاست) کسی باشد که حکومت جدید و انقلاب ایران را درک می کند.

کاردار اطمینان داد که سفیر جدید منصوب، چنین شخصی خواهد بود. (اظهار نظر: اگر یزدی درباره

تقاضای پذیرش (سفیر جدید م ) اطلاع داشت، هیچ گونه اشاره ای به آن نکرد). یزدی آن گاه افزود که

سفیر جدید باید «حداقل، درگیریهای ضد انقلابی در سایر کشورها را نداشته باشد.»

کابینه و رهبران مذهبی از جمله خمینی حاضرند برای عادی شدن مناسبات هنگامی که اقدامات

اساسی به عمل آمده باشد، راه بگشایند.

6 بحث آن گاه به مسائل دادگاههای انقلاب و سایر اقلام ویژه کشانده شد (که در تلگرافهای جداگانه

گزارش داده شده است).ناس


ملاقات با یزدی: محاکمات انقلابی

سند شماره (9)

از: سفارت آمریکا در تهرانسری

به:وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. فوریتاریخ:12 آوریل 1979 23 فروردین 58

موضوع: ملاقات با یزدی: محاکمات انقلابی

1 تمام متن خیلی محرمانه. این یک پیغام گزارشی است.

2 خلاصه: کاردار به اختصار نگرانی آمریکا را در مورد ماهیت محاکمات و اعدامها توضیح

داد.یزدی انتقادات را پذیرفت و گفت دولت کوشش می کند که سیستم قضایی را اصلاح کند، اما خشم

عمومی به اندازه ای است که دولت جدید مشکلاتی در رابطه با منع انقلابیون از کشتن مقامات سابق، در

خیابانها دارد. او برای تأکید مطالبش، یک سری عکسهای وحشتناکی از «پرونده های قدیمی ساواک» که

افراد را تا سرحد مرگ شکنجه کرده بودند به عنوان مدارکی که مردم را دیوانه کرده است، به کاردار نشان

داد. مسئله دولت در متقاعد کردن انقلابیون برای آشکار کردن مدارک است. یزدی همچنین متذکر شد که

ضد انقلابیون مشغول هستند و گفت دولت قبلاً توافق خمینی را در مورد عطوفت، بشر دوستی و سیاست

محاکمه به دست آورده است. انجام این کار منتظر لحظه مناسب سیاسی است. (پایان خلاصه)

3 کاردار بعد از ارائه نظریات آمریکا در مورد روابط با رژیم جدید (مرجع الف) با روحیه ای صمیمی و

بحثی دوستانه راجع به مشکلات صحبت را به محاکمات انقلابی کشاند. با توجه به راهنمایی مرجع ب

کاردار نگرانیهایی را که توسط خیلی از اشخاص آمریکایی احساس می شد، مخصوصا آنهایی که از

انقلاب ایران حمایت می کردند، نسبت به عملکرد دادگاههای انقلاب بیان کرد. این عکس العمل می تواند

جریان عادی کردن را کند کند. درست به همان ترتیب که انقلابیون ایران در موارد بخصوصی به آمریکا

مظنون هستند، آمریکاییها و دیگر ملل غرب هم از این انحراف آشکار انقلاب دلسرد شده اند و این موضوع

سؤالاتی راجع به هدف واقعی انقلابیون پیش می کشد. کاردار ضمن ابراز امیدواری خود و دولت آمریکا،

ص: 248

در مورد اینکه هر چه زودتر محاکمات و اعدامهای انقلابی متوقف شود، بیان کرد که مقصود آمریکا

بشردوستی است و نه انعکاس نتایج بی گناهی یا گناهکاری افراد خاص. کاردار با بازگو کردن اینکه معاون

نخست وزیر به علت مخالفتش با رژیم شاه از ایران فرار کرده بود و اخیرا به ایران برگشته که به کشورش

خدمت کند، اظهار امیدواری کرد که به افراطیهای انقلابی اجازه داده نشود که یک نسل دیگر را از

مشارکت در زندگی ملی بازدارند. او گفت حالا زمانی است برای بخشندگی و آسایش عمومی.

4 یزدی برای بازگویی مطالب خیلی آماده بود. او گفت مسائل را درک می کند و مردم زیادی همین

عقاید را به دولت ابراز داشته اند. در این لحظه او طرف میز خود رفت و پرونده ای بیرون کشید که شامل 50

تا 60 ورق با عکسهای الصاق شده بود. یزدی گفت که اینها پرونده های ساواک است که در اثر انقلاب به

دست آمده است و نتایج قبل و بعد از شکنجه افراد زیادی را نشان می دهد. او گفت اینها تشریحی است که

چرا دولت در منع انقلابیون از کشتن مقامات رژیم سابق در خیابانها، دچار مشکل است. (نظریه: عکسها،

که به نظر معتبر بودند، یک سری مدارک وحشتناک بودند که نشانگر بدنهای شکنجه شده و تکه تکه شده

بودند. یزدی به طور واضح در اینجا تاکتیک مؤثری دارد). یزدی گفت دادگاههای انقلاب چنین

عکسهایی را دیده اند و مشکل است که به دنبال چنین شواهدی از رژیم گذشته، توصیه ارفاق کرد.

دولت کوشش می کند که محاکمات را، برای جلوگیری از بدتر شدن انتقام گیری افراطی در خیابانها و

خانه ها، تحت ضوابط اداری درآورد. یزدی یک حادثه دیگری را که یک کارمند سابق ساواک توسط

سربازان انقلابی در اصفهان تا سرحد مرگ شکنجه شده بود نقل کرد. هنگامی که یزدی سرباز را برای

توضیحات به نزد خود احضار کرد سرباز بدن شکنجه دیده اش را نشان داد و گفت فقط آنچه که به سرش

آمده نسبت به شکنجه گر خود انجام داده است.

5 در مورد سؤال درباره شواهد، یزدی گفت شواهد فراوانی وجود دارد که مربوط به خیلی از

گذشتگان است، که شامل بعضیها، که فکر می شود پاک و به دور از سرزنش شدن افراطی هستند، می شود.

بازرگان، انتظام و یزدی شخصا با روشی که کمیته خمینی در مورد مسئله قضاوتهای کوتاه مدت به کار

می برد، مخالفت کردند. دولت موقت کوشش می کند که اوضاع را بهبود بخشد. کاردار فهمیدن مشکلات را

بیان کرد، اما گفت کشتن شخصی مثل خلعتبری که صرفا یک تکنیسین بوده نه تنها غیر ضروری بود بلکه

تصویر خارجی ناشایست غیر لازمی به دولت می دهد. یزدی با آمادگی قبول کرد که اعدامهای خلعتبری،

ریاضی، سخنگوی مجلس، و سناتور وحیدی «شاید افراطی باشد». اما پرسید: «شما چگونه این را تعیین

می کنید؟» قائم مقام رئیس قسمت سیاسی اظهار کرد که ارائه مدارک در محاکمات علنی و در مواردی از

این قبیل خصوصا اهمیت دارد. یزدی گفت که این نکته اصلی بحثهای دولت با خود خمینی است.

6 معاون نخست وزیر ادامه داد و متذکر شد که محاکمات در قسمتی سیاسی هستند. خیلی از مقامات

و افراد رژیم گذشته، در حال آشفته کردن اوضاع هستند و به طور فعالی به نیروهای انقلابی حمله می کنند.

دولت مطمئن است که چنین نیروهایی در اغتشاشات کردستان و ترکمن صحرا درگیر بوده اند، و باید در

مقابل چنین نیروهایی فشار اعمال کرد. محاکمات یک راه این کار هستند.

7 کاردار پیشنهاد کرد که شاید برنامه عطوفت و مجازاتهای کمتر از مرگ ممکن است جو را اصلاح

کند. یزدی گفت که این مورد بحث بوده و قبلاً توسط کابینه و خمینی تصویب شده است. اجرای حکم به

مرحله عمل درنمی آید تا اینکه موقعیت مناسبی پیش آید و اوضاع امنیتی کمی آرامتر شود. اذهان عمومی

ص: 249

هم بایستی برای این کار آماده شود. آیت اللّه طالقانی این روش را دو روز قبل در سخنرانی برای افراد

پلیس شروع کرد و از بخشندگی و عطوفت صحبت کرد. هیچ شهری حتی شهر کوچکی وجود ندارد که

کشته شدن افراد بی گناهی را در طول و یا قبل از انقلاب ندیده باشد. به هر حال محدودیتهایی به وجود

خواهد آمد. آنهایی که در خشونتها دست داشته اند،بایستی مجازات شوند و با دیگران بهتر رفتار می شود.

سپس بحث به مطالب دیگری کشیده شد.

8 نظریه: یزدی با این موضوع مشکل، با صبوری و توضیحات مؤثر درباره کیفیت اوضاع و نیروها

برخورد کرد. مسئله مورد اطمینان او این بود که دولت از اوضاع بد که می تواند بدتر هم بشود، بهترین را

می سازد. او و دیگر همکاران دولتیش برای معتدل کردن تمایلات روحانیون تلاش می کنند. بدون گفتن و

یا تقاضای مستقیمی، او سعی می کرد که استنباطی از بعضی مفاهیم، راجع به اوضاع که او و دیگر

همکارانش با آن روبرو هستند، به دست آورد. او دلیل و مشکل نگرانی خارجی را درک می کند و بدون

شک از این موضوع برای خود و اقدامات دولت به منظور اصلاح اوضاع استفاده می کند.ناس

سند شماره (10)

تاریخ: 17 آوریل 79 28 فروردین 58خیلی محرمانه

از: بخش خاور نزدیک / ایرانبه: چارلز دبلیو. ناس

توضیحات: این نوشته ای است که ما همراه مدارک درخواست موافقت برای صدر، به کاخ سفید فرستادیم.

شاید برای شما و دیگران جالب باشد.

خیلی محرمانه

رضا صدر وزیر بازرگانی در حکومت کنونی بازرگان می باشد و به سفارت ایران در آمریکا منصوب

شده است. صدر دارای زمینه تحصیلاتی وسیع و سالها تجربه بازرگانی در ایالات متحده و مناسبات

نزدیکی با رهبران سیاسی مذهبی کنونی ایران است.

صدر در کاشان در تاریخ 4 فوریه 1933 به دنیا آمد و دبیرستان را در آن شهر به پایان رساند و آن گاه

وارد دانشگاه تهران شده و درجه لیسانس و دکترای فلسفه و الهیات گرفته است. علاقه او به این موضوعات

تا اکنون هم ادامه داشته است.

صدر که یک بورس تحصیلی از سوی دولت ایران دریافت کرد، در سال 1958 به عنوان دانشجو وارد

ایالات متحده شد و ابتدا در دانشگاه «وین» و سپس در دانشگاه «میامی» در ایالت فلوریدا به تحصیل

پرداخت. وی از این دانشگاه مدرک لیسانس شیمی گرفت.

در سال 1963 صدر تقاضای روادید مهاجرتی به آمریکا کرد که برای این کار ضامن او شرکت

COMPANY OF BROOKLYN MANIFOLD SUPPLY(سازنده ماشینها و تجهیزات محاسبات

بازرگانی) بود. روادید او در سال 1964 تصویب شد و صدر یک ساکن دائمی ایالات متحده در سال

1966 شد. در سال 1967 وی تقاضای روادید مهاجرت برای همسرش «ملوک مهاجان نراقی» کرد که از

قرار معلوم در نیویورک به او پیوست. صدر در سال 1971 اظهارنامه تمایل تبعه آمریکا شدن را امضا کرد

ولی سابقه ای از اینکه او این تقاضا را دنبال کرده باشد وجود ندارد. در سالهای اقامت در نیویورک صدر

یک درجه فوق لیسانس مدیریت از دانشگاه نیویورک گرفت. پس از سال 1968 او محل استخدام خود را

ص: 250

تغییر داد و ظاهرا تا سال 1978 یا اوایل 79 در نیویورک اقامت داشت. صدر در آمریکا سفرهای دور و

درازی انجام داده است.

جستجوی وسیع در منابع حکومت ایالات متحده هیچ گونه زمینه ای برای اینکه انتصاب صدر به

عنوان سفیر ایران در ایالات متحده در معرض ایراد واقع شود ندارد.

منابع این گزارش عبارتند از تلگرام شماره 3910 تهران مورخه 15 آوریل 1979 و همچنین

پرونده های دفتر اطلاعات و پژوهشهای وزارت امور خارجه، اداره مهاجرت و قبول تابعیت و اداره

آگاهی).


یادداشت دولت ایران

سند شماره (11)

شماره: 4/3960 تاریخ: 28/1/58

وزارت امور خارجهیادداشتاداره چهارم سیاسی

وزارت امور خارجه دولت جمهوری اسلامی ایران با اظهار تعارفات خود به سفارت ایالات متحده

آمریکا احتراما موافقت دولت جمهوری اسلامی ایران را با انتصاب جناب آقای WALTER L.

CUTLER به سمت سفیر ایالات متحده آمریکا در ایران اعلام می دارد.

موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه را تجدید می نماید.


نشستن روی تکه چوب شکسته: آمریکا در ایران

سند شماره (12)

خیلی محرمانهتاریخ: 21 آوریل 1979 1 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا در تهرانبه: وزیر امور خارجه واشنگتن

موضوع: نشستن روی تکه چوب شکسته: آمریکا در ایران

1 تمامی متن خیلی محرمانه

2 خلاصه: نظر ایرانیان درباره ایالات متحده دستخوش یک تحول منفی شده است. بسیاری از

دوستان ما سرخورده شده اند و بسیاری از آنها از داشتن تماس علنی با ما هراسناکند. دشمنان ما غرق در

شادی هستند و به طور تعرض آمیزی ضد آمریکایی هستند. هر چند تعیین یک سفیر جدید آمریکا فرصت

فراوانی برای ما فراهم می کند معذالک احتمال نمی رود که پیوندهای آمریکا و ایران به صمیمیت مناسبات

در گذشته برسد. ما باید تطبیق اوضاع خود را با این شرایط جدید آغاز کنیم و تغییر سیاست را به حداقل

کاهش دهیم و کوششها خود را درباره آنچه می توانیم تحت شرایط جدید محدودتر انجام دهیم به حداکثر

برسانیم. (پایان خلاصه)

3 سفارت به مناسبت نگرانی بیان شده از سوی سایروس ونس، وزیر امور خارجه و نیوسام و

سائودرسی، معاونان وزارت خارجه درباره شرایط جاری در ایران فوق العاده سپاسگزار است. در عین

حال شگفتی در سطح عالی بر سر روشهایی که از مدتی قبل در جریان بوده ما را به این مطلب به نحو حادی

آگاه کرده است که برقراری ارتباط صحیح با اشخاصی که در خارج از این محیط غیر عادی و تااندازه ای پر

هرج و مرج که در اینجا حاکم است هستند، تا چه اندازه دشوار است. ما خودمان در تجزیه و تحلیل و درک

کامل از تغییراتی که در اینجا در جریان است با مشکلاتی موجه شده ایم. آن عده از ما که اخیرا از مرخصی

ص: 251

خود از آمریکا بازگشته اند این وضع را شدیدتر از دیگران احساس می کنند.

4 به منظور برداشتن گامی به پیش در راه درک دگرگونیها و گرفتن نتایج لازم از آن، مراتب ذیل به

عنوان یک «تصویر مختصری» از اینکه ما در چه جوی واقع شده ایم ارائه می شود. همه مأموران گزارشگر

ما که با ایرانیان تماس دارد و بعضی از موارد این تماس از 3 یا 4 سال قبل دوام داشته در این نظر با ما سهیم

هستند.

5 در نتیجه حوادث 8 ماه گذشته بسیاری از دوستان ما از حوادث اخیر سرخورده شده اند و بسیاری

از آنها می ترسند با ما تماس داشته باشند. مناسبات دیرینه شخصی همچنان دوستانه است، ولی تقریبا همه

ایرانیان مایل به استفاده از یکی از تئوریهای توطئه گرانه لجام گسیخته هستند (زیرکی ما در برانگیختن

احساسات ضد کمونیستی در انقلاب خمینی). دشمنان ما و آنهایی که نسبت به ما خصومت دارند (یعنی

اکثریت قاطع کشور) غرق در شادیند. این دشمنان با پشتیبانی آنهایی که چه طرف راست و چه طرف چپ

حقیقتا از ما تنفر دارند، جوی را ایجاد کرده اند که در نتیجه آن هر چیزی که آمریکایی باشد خائنانه و ضد

اسلامی و شر است. کوششهای اسلامی « برای پاکسازی» ایران از نفوذهای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و

اجتماعی غرب به یک نوع تعقیب جادوگران تبدیل شده است که در نتیجه آن هر گونه تقصیری در

معاشرت با آمریکاییها برای مظنون ساختن طرف یا محکوم کردن او کافی است.

ما به طورکلی حتی از سوی دوستانمان ضعیف و بی اثر معرفی شده ایم. برای ما موجب دلگرمی است

که هنوز اشخاصی هستند که علیرغم فشارهای محسوس و خصمانه خطر صحبت کردن با دوستان دیرینه

آمریکایی را بر خود هموار می کنند. آنها نمی خواهند که از آمریکاییها در دفاتر خود پذیرایی کنند یا اینکه

اتومبیلهای سفارت در خارج از محوطه خانه آنها متوقف شود، بعضی ها ابتکار ملاقات در رستورانها یا در

محیطهای بی طرف را در پیش گرفته اند. در بسیاری از موارد چنین اشخاصی از مواضع نفوذ آسوده اند و

اطلاعاتی که از طریق پیامهای تلفنی به ما می رسید دیگر در دسترس ما بجز در موارد اقدامات پوشیده و

سری قرار نمی گیرد. چند نفر از همتاهای باقیمانده در بخش خصوصی نیز این تجربه را احساس کرده اند

که تا اندازه ای دلالت بر آن می کند که این پدیده تقریبا همگانی و منظم است.

6 تاریخ احتمالاً نظر لطف بیشتری نسبت به افکار عمومی درباره ما خواهد داشت لیکن این

بیمارگونگی انقلابی که به نحو بی سروصدا و در عین حال با نهایت توانایی در نتیجه تبلیغات خصمانه

تشدید شده است نفوذ تاریخی ما را در اینجا برای مدتی کاهش داده است. ما به خاطر مداخله نداشتن در

سیاست داخلی هرگز کسب اعتبار نخواهیم کرد. هیچ ایرانی حقیقتا باور نمی کند که ما دخالتی نداشته ایم و

اگر آنها می گویند که باور می کنند، آنها آن گاه می گویند که از آنچه که بی اعتنایی ما درباره منافع حیاتی

خودمان (و آنها است) بشدت تحت تأثیر قرار می گیرند. شواهد محسوس به اندازه کافی وجود دارد (دیدار

هایزر، ادای شهادت بعضیها در دادگاهها به خاطر نجات شخصی خود و غیره و غیره) که از این مدعا

پشتیبانی می کند. حتی آنهایی که درباره بردباری ما اطلاع دارند علاقه ندارند که پرونده ها را روشن

کنند.انقلابیون موفق مانند یزدی، انتظام و بازرگان بدون شک در روشن شدن موضوع کاری نمی کنند و

اطرافیان خمینی به نحو متعصبان،ای با چنین کاری مخالف خواهند بود. ما معتقدیم که یکی از دلایل عمده

خصومت انتقام آمیز خمینی این است که او ظرف سه ماه گذشته در ایران کشف کرده است که پیوندهای

آمریکا با ایران تا چه اندازه عمیق است. اتومبیلهای او آمریکایی هستند و کودکان نزدیکترین همکاران او،

ص: 252

در ایالات متحده تحصیل می کنند. حتی عده ای از دوستان نزدیک او مراجعه کرده و تقاضا کرده اند که به

خاطر اخذ روادید نزد سفارت آمریکا اقدام کنند. همه اینها باید بسیار دردناک باشد.

7 آنچه که ما باید انجام بدهیم این است که تا مدتی با جریان امور هماهنگی داشته باشیم. یزدی و

انتظام هر دو با کاردار درباره آغاز جدید که با ورود سفیر جدید عملی خواهد شد، صحبت کرده اند.

اشخاص دیگر طرف تماس در میان جامعه روحانیت نیز به سایر کارمندان سفارت اشاره کرده اند که این

امر (مقصود ورود سفیر جدید است) فرصتهایی فراهم خواهد کرد. همگی اصرار بر آن داشته اند که این امر

هر چه زودتر صورت گیرد. این امر در ایران به عنوان یک دگرگونی از کهنه به نو تلقی خواهد شد هرچند که

تا اندازه ای یک دگرگونی آرایشی خواهد بود این عینا چیزی است که برای آغاز فرایند عادی شدن اوضاع

مورد نیاز خواهد بود.

8 ما در هفته آینده درباره مشکلات اساسی این رژیم یا هر رژیم آینده بحث خواهیم کرد. معذالک

این نکته کاملاً روشن است که مناسبات ایران و آمریکا از ماهیت صمیمی به ماهیت رسمی تغییر

کرده است.این امر مستلزم آن خواهد بود که ابزارها شکل و مفهوم جدیدی پیدا کنند. همچنین تعدیلهای

بوروکراتیک (دیوانسالاری) صورت گیرد تا اثرات ناهنجار سیاست ما در اینجا و در منطقه به حداقل

برسد و آنچه را که ما بتوانیم در اوضاع و احوال محدود کنونی انجام دهیم به حداکثر برسانیم.ناس


ملاقات با مهدی ممکن معاون وزارت اطلاعات

سند شماره (13)

تاریخ : 24 آوریل 1979 4 اردیبهشت 1358محرمانه

از: سفارت آمریکا در تهرانبه: آژانس بین المللی ارتباطات واشنگتن

موضوع: ملاقات با مهدی ممکن معاون وزارت اطلاعات

خلاصه. در یک دیدار تشریفاتی که با مهدی ممکن معاون وزارت اطلاعات، وابسته مطبوعاتی

مقررات جدید مطبوعات را با او در میان گذاشت و وابسته مطبوعاتی چنین تشخیص داد که معاون وزارت

اطلاعات، مهدی ممکن و سایر اشخاصی که در این جمع حضور داشتند، احساسات شدیدی علیه سیاست

اخیر آمریکا در ایران دارند. ممکن است نقش وزارت خود را به عنوان محل تصفیه برای شکایات درباره

پوشش مناسبات ایران و آمریکا در مطبوعات ایران قلمداد کرد. هر چند سیاست آمریکا نسبت به ایران از

نظر ممکن غیر قابل درک است؛ معذالک ضروریات مناسبات دوجانبه ممکن است به صورت پلی نسبت

به مناسبات آینده باشد. (پایان خلاصه)

1 روز 23 آوریل روزن، وابسته مطبوعاتی یک دیدار تشریفاتی از مهدی ممکن، معاون وزارت

اطلاعات به عمل آورد که بعدا ابوالقاسم صادق، سرپرست اخبار داخلی که از رژیم سابق باقی مانده و

محمدرضا شریف، کفیل خبرگزاری پارس و علی ماهانی مشاور وزارت که سالها در ایالات متحده زندگی

کرده است به آن ملحق شدند. این دیدار را ممکن است یک دیدار دوستانه ولی در عین حال صحیح (بر طبق

مقررات صحیح) و ماهیت کاری دانست و ایرانیان (شرکت کننده در این جلسه) به نحو قاطعی در مقابل

مطبوعات و سیاست حکومت کارتر در ایران از یک خط ابراز عقاید و تقاضای خود پیروی می کردند.

2 ملاقات با اظهارات ممکن درباره مقاصد اطلاعات و برای به نظم در آوردن مطبوعات روبه رشد

ایران آغاز شد. ممکن روشن ساخت که دولت موقت ایران نمی تواند و قصد ندارد برای کنترل رسانه های

ص: 253

مطبوعاتی اقدام کند. وی در عین حال اضافه کرد که دورانی که مطبوعات زیر چماق بودند، پایان یافته و ما

اکنون در یک دوران فترت به سر می بریم که روزنامه ها و خبرنگاران در آن در بعضی موارد از حدود

قضاوت صحیح تجاوز می کنند که یکی از شواهد آن انتشار مطالب جنجالی در مطبوعات در مورد

افراط کاریهای خاندان پهلوی بوده است. معاون وزارت اطلاعات گفت او لایحه ای برای نخست وزیر تهیه

کرده است که به موجب آن مطبوعات را تشویق به تشکیل یک کانون مطبوعات خواهد کرد که متشکل از

نمایندگان مطبوعات به عنوان یک هیئت تنظیم کننده باشد به صورتی که این سیستم در وظایف خود

کوتاهی داشته باشد، دولت به دادستانی کل و وزارت دادگستری براساس موارد ویژه مراجعه خواهد کرد.

در این مرحله ممکن قصد ندارد مانع انتشار روزنامه ای شود ولی با پیش آمدن قانون اساسی جدید او

پیش بینی می کند که پروانه های انتشار از سوی دولت محدود خواهد شد.

3 ممکن درباره مبارزات تبلیغاتی ضد آمریکایی در مطبوعات ایرانی بسیار صمیمی و صریح بود و به

وابسته مطبوعاتی اطمینان داد که برای تهیه یک مطبوعات بیطرف، زمان و شکیبایی و فرهنگ لازم است.

با این مقدمه برای آغاز صحبت، وابسته مطبوعاتی مقالات منتشره در کیهان را در جریان نیمه اول ماه

آوریل که بدون ذکر مأخذ بود پیش کشید که به موجب آن ایالات متحده به توطئه چینی برای از میان بردن

رهبران سیاسی و مذهبی ایران متهم شده است. دکتر ممکن طبق پیشنهاد آقای صادق گفت وزارت

اطلاعات و او را شخصا می توانند به عنوان یک مرکز مبادله برای شکایتهای مشروع درباره پوشش

مطبوعات ایران به حساب آورند و از روزن تقاضا کرد تا یک نسخه کپی شده از هرگونه مکاتبه را به

وزارت امور خارجه بفرستد.

4 ممکن ضمن بحث درباره زندگی حرفه ای خویش اعتراف کرد که مدتی به عنوان زندانی سیاسی،

زندانی بوده است و هر چند خاندان پهلوی بود که عملاً او را زندانی کرد، او ایالات متحده را برای مخزنی از

عدم اعتماد بین دو کشور مورد سرزنش قرارداد. او گفت به عنوان یک فرد یا یک عضو ملت ایران نمی تواند

درک کند که چرا سیاست خارجی یک ابر قدرت ظرف دو ماه هم از شاه و هم از بختیار و هم از خمینی

پشتیبانی می کند. ماهانی وارد گفتگو شد و مطبوعات ایالات متحده را به همکاری نزدیک با دولت کارتر

متهم کرد و موضوع حقوق بشر را که هر دو از آن پشتیبانی می کنند به عنوان شاهد زنده ذکر کرد. صادق

احساس کرد که ایالات متحده باید تا مدتی در انتظار یک موضع خصومت از جانب ایرانیان باشد. وی در

عین حال احساس کرد «هم ایالات متحده وهم ایران هر دو به یکدیگر نیاز دارند» و این ضرورت ممکن

است پلی برای مناسبات جدید و بهتر بین دو کشور فراهم کند.شلنبرگر


دیدار از دکتر رضا صدر وزیر بازرگانی

سند شماره (14)

تاریخ: 24 آوریل 1979 4 اردیبهشت 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن

موضوع: دیدار از دکتر رضا صدر وزیر بازرگانی

1 (تمام متن خیلی محرمانه)

2 خلاصه: کاردار در دیدار از دکتر رضا صدر وزیر بازرگانی اظهار نظر کرد که منافع متقابل دو کشور

مافوق حکومتهای ویژه قرار گرفته و از جانب وزیر امور خارجه اطمینان داد که ما در امور داخلی ایران

ص: 254

دخالتی نداریم و قصد مداخله نیز نداریم. او گفت که ایالات متحده مایل است با حکومت جدید ایران و با

سرعتی که در برقراری روابط جدید تعیین شده است کار کند. همچنین شرکتهای آمریکایی هنوز هم ایران

را یک بازار مهم می شمارند و می توانند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند. وزیر گفت او تحت چنین

تأثیری قرار گرفته که آمریکاییها در جهان عملگراترین مردم هستند و می توانند با هر اوضاع و احوالی

خود را تطبیق دهند که با توجه به اینکه حکومت ایالات متحده از شاه بدون قید و شرط پشتیبانی می کرد،

برای ایالات متحده لازم خواهد بود تا گذشتهایی از خود نشان دهد و حوصله به خرج دهد تا بر

خصومتهای قابل درک نسبت به ایالات متحده غلبه کند. او گفت معتقد است که محیط برای مذاکره درباره

مشکلات عقب افتاده بازرگانی رو به بهبود است و اینکه او مانند ما، مایل است از اقدامات حقوقی پرهیز

شود. در یک تلگرام جداگانه اقدامات بازرگانی ایران در ایالات متحده مورد بحث قرار گرفته است. (پایان

خلاصه)

3 کاردار به اتفاق رایزن موقت اقتصادی از دکتر رضا صدر وزیر بازرگانی در تاریخ 23 آوریل دیدن

کرد. همچنین مدیر کل امور آمریکای شمالی و آفریقا، «گلشن بزرگ» در این ملاقات حضور داشت. این

ملاقات چهل و پنج دقیقه ای دوستانه و صریح بود و ما معتقدیم که شالوده خوبی برای مراودات آینده ما با

وزیر و کارمندان تابع او ریخته شده است. همچنان که در مورد دیدارهای دیگر با وزیران مورد بحث قرار

گرفت به ما توصیه شد تا صبر و حوصله را در پیش گیریم و به دیگران در حل و فصل اختلافات عقب مانده

و کوشش در به دست آوردن روشنگریها درباره سیاستهای دولت موقت ایران توصیه کنیم.

4 کاردار اعتقاد حکومت ایالات متحده را درباره اینکه علائق و منافع متقابل دو کشور ما مافوق

حکومتهای ویژه قرار گرفته است به وزیر ابلاغ کرد. او گفت مناسبات ما ممکن است همچنان برای ایران

سودمند باشد و همچنین مناسبات ما ممکن است متقابلاً برای هر دو کشور نافع باشد. او به نام وزیر امور

خارجه اظهار تعهد کرد که ایالات متحده در امور داخلی ایران مداخله نکند و نخواهد کرد. او گفت که ما

آماده ایم تا با ایران و در همان میزان سرعتی که ایران مایل است کار کنیم. او پذیرفت که مناسبات ما اکنون

متفاوت خواهد بود و ما می توانیم آن را بپذیریم. او گفت که شرکتهای ایالات متحده هنوز هم ایران را یک

بازار مهم تلقی خواهند کرد. آنها تکنولوژی مهمی به ایران آورده اند و آنها همچنین می توانند خود را با

محیط جدید وفق دهند تا بتوانند مناسبات خود را با ایران ادامه دهند. کاردار گفت که او امیدوار است که

اختلافات مربوط به امور بازرگانی موجود بتواند بدون توسل به اقدامات حقوقی حل و فصل شود.

5 وزیر صدر در پاسخ گفت که پس از بیست سال مطالعه و کار و زندگی در ایالات متحده او اعتقاد

دارد که آمریکاییها عملگراترین اشخاص در دنیا هستند، و یک نفر آمریکایی می تواند خود را با اوضاع

جدید وفق دهد به همان گونه که او می تواند خود را با اوضاع ایران وفق دهد. او گفت پشتیبانی بدون قید و

شرط ایالات متحده از شاه جراحاتی را باقی گذاشته ولی از آنجایی که خود او در جریان انقلاب در ایالات

متحده بوده است از مشکلاتی که در داخل وزارت امور خارجه آمریکا درباره ایران وجود داشته کاملاً آگاه

است و معتقد می باشد که این انقلاب برای ایالات متحده و کشورهای دیگر نیز نافع خواهد بود. او سپس

دو فقره ترس و نگرانی را که در روابط دوجانبه بین ایران و آمریکا وجود دارد ذکر کرد: 1) موقعیت منحصر

به فرد روابط ایالات متحده با «پهلوی» و 2) اعتقاد ایالات متحده به اینکه سقوط شاه به کمونیسم در ایران

منجر خواهد شد. او گفت که معتقد است که این دو مفاهیم در ایران دیگر فرسوده شده است ولی یک نوع

ص: 255

رفتار خوب و گذشت از جانب ایالات متحده برای برطرف کردن آثار جراحت از گذشته کمک خواهد

کرد. سرانجام او گفت که اطلاعات و اولویتهای گذشته دقیق نبوده و بایستی اصلاح شود. مناسبات ایران با

ایالات متحده اعم از فرهنگی و تکنولوژیک و پیوندهای خانوادگی طوری است که از تمایل ایران به حفظ

مناسبات با ایالات متحده پشتیبانی می کند.

6 کاردار از وزیر پرسید آیا او پیشنهادی درباره آن چیزی که او رفتار و گذشت از جانب ایالات

متحده می نامید دارد یا خیر. وزیر گفت چنین اقداماتی را یکشبه نمی توان انجام داد و افزود که زمانی ما

رابطه انفرادی با شاه برقرار کردیم، جنبه ای که بیش از همه مورد ایراد بود مداخله مستقیم در ایران بود؛ به

طوری که به ویژه شاه برای تصمیم گرفتن درباره ماندن یا رفتن به ایالات متحده اتکا داشت. وزیر آن گاه

افزود که ایالات متحده می تواند بهترین کوششهای خود را برای بهبود مناسبات از طریق مطبوعات

آمریکایی و درک اوضاع ایران و انقلاب آن به کار برد. کاردار خاطرنشان ساخت و آن هم با یک نوع

خوش مشربی و طنز که نگرانیهای وزیر و نگرانیهای شاه در جریان آخرین شرفیابی خود با یکدیگر تقارن

داشته است. شاه از جمله گله کرده بود که مطبوعات ایالات متحده ایران را طور دیگری معرفی می کنند.

سوءظن داشت از اینکه ایالات متحده در سرنوشت ایران از طریق زدوبند با شورویها برای تقسیم ایران

مداخله می کند. کاردار اعتراف کرد که افکار عمومی آمریکا اطلاعات کمی درباره اسلام دارند ولی در این

مورد حکومت ایالات متحده کاری از دستش برنمی آید. وزیر با خوشوقتی به ملاقات خود با سفیر یانگ

اشاره کرد و گفت که موضع او نسبت به ایران باید آموزنده باشد و او امیدوار است که این امر دلالتی بر یک

تغییر داشته باشد.

7 کفیل رایزن اقتصادی توجه وزیر را به فعالیتهای محمد سوری و آقای هاشمی در ایالات متحده

جلب کرد و خاطرنشان ساخت که اقدامات آنان که فاقد اعتبارنامه های اصیل می باشد و کوششهایی را که

برای حل مشکلات عقب افتاده بازرگانی و عادی کردن مناسبات بازرگانی به عمل می آید برهم خواهد زد.

او همچنین به دعاوی شرکت «کانتینانتال گرین» بابت حق انبارداری و دعاوی دیگری که جزئا حل شده

است، اشاره کرد. (تلگرافهای جداگانه ای درباره این موضوعات به دنبال خواهد آمد). او گفت که ما در

انتظار آن هستیم که نمایندگی اقتصادی و بازرگانی ایران در سفارت ایران در واشنگتن برقرار شود و این

نمایندگی هنگامی که شرکتهای آمریکایی در کوششهای خود برای برقراری ارتباط با محافل بازرگانی

ایران سرخورده می باشند، به طور مبرمی مورد نیاز است.

8 وزیر گفت براساس تجربه دوازده ساله او به عنوان بازرگان در ایالات متحده، وی لزوم مذاکرات را

درباره مسائل معوق بازرگانی، کاملاً درک می کند. او گفت که معتقد است که محیط برای مذاکره بهبود

خواهد یافت. او پیشنهاد کرد که ما نباید هنوز درباره بعضی از مسائل آنها را در مضیقه قرار دهیم و با اشاره

ویژه به دعاوی مربوط به حق انباردار گفت که اینها سالهاست در وزارتخانه نشسته و به حیثیت ایران لطمه

زده اند. او گفت که به این مسائل توجه کرده است ولی دقت لازم است و متأسفانه همه آنهایی که در این

مسائل ذیعلاقه و ذینفع هستند باید از خود صبر و حوصله به خرج دهند.

9 بیوگرافی: صدر شخصی است با اعتماد به نفس و خوش بیان. معلومات انگلیسی او چیزی که پس

از 20 سال اقامت در آمریکا موجب تعجب نیست از لحاظ استانداردهای مؤسسه کارمندان خارجه

وزارت امور خارجه 75/4 درصد است (نمره 5 حداکثر می باشد م) و آن را می توان با اقامت در نیویورک

ص: 256

وابسته دانست. او دارای توانایی یک سیاستمدار در تظاهر به لبخند هنگام ادای آخرین کلمه خود است.

لفاظی انقلابی او کاملاً مورد انتظار بود زیرا او به اعتراف خودش عضو کمیته خمینی در ایالات متحده

بوده است ولی این لفاظی برای مناسبت ویژه این ملاقات مقدمه چینی شده بود. او مطابق با استانداردهای

ایران کوتاه قد است و موی سرش رو به طاسی می رود و ریش نسبی دارد و شاید دچار ضعف قوه باصره

است زیرا علیرغم عینک ظاهری اغلب چپ نگاه می کند.ناس


اعلام نامزدی (کاتلر به عنوان سفیر)

سند شماره (15)

تاریخ: 24 آوریل 1979 4 اردیبهشت 1358خیلی محرمانه

از: وزارت خارجه واشنگتنبه: سفارت آمریکا تهران

موضوع: اعلام نامزدی (کاتلر به عنوان سفیر)

کاخ سفید در نظر دارد قصد رئیس جمهور برای نامزدی والتر ال. کاتلر را به عنوان سفیر در ایران در

روز سه شنبه 24 آوریل در جلسه توجیه مطبوعات اعلام نماید. زمانی که اعلان صورت گرفت به وسیله

تلگرام فوری آن را تأیید می نماییم.


ملاقات با یزدی، وزیر امور خارجه

سند شماره (16)

تاریخ: 1 می 7911 اردیبهشت 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: ملاقات با یزدی، وزیر امور خارجه

1 (تمام متن خیلی محرمانه)

2 خلاصه کاردار چندین نکته را درباره حضور ایالات متحده در میان گذاشت. یزدی قول داد که به

این موضوعات رسیدگی کند. (پایان خلاصه)

3 روز اول ماه می کاردار و کفیل امور سیاسی نخستین دیدار را از یزدی از زمانی که وی وزیر امور

خارجه شده بود، به عمل آوردند. این تلگرام شامل نکات اصلی در میان گذشته شده و پاسخهای آن

می باشد. تلگرامهای جداگانه اقلام ویژه را مورد بحث قرار خواهند داد.

4 کاردار مسائل مربوط به دستیابی آمریکا به منطقه خلیج(1) و بیمارستان ارتش و اجازه برای خارج

کردن اسناد آمریکا از محوطه نظامی لویزان در پایگاه هوایی دوشان تپه و ستاد نیروی دریایی را مطرح

ساخت. یزدی شگفت زده به نظر می آمد از این که کوششهای قبلی او برای اجازه دادن مأمورین آمریکا

برای ورود، ثمری نبخشیده است و گفت که او به این مسائل رسیدگی خواهد کرد و به آمریکا بازخواهد

گرداند.

5 کاردار مسئله اجازه فروش مشروبات الکلی اضافی را به خریداران اقلیتهای مذهبی که دارای

اجازه کمیته خمینی برای خرید مشروبات الکلی برای مصرف اقلیتها بودند، مطرح کرد. یزدی پس از یک

سخنرانی کوتاه درباره اینکه چگونه اقلیتها می توانند مشروبات الکلی داشته باشند و آن را نفروشند و پس

از اینکه کسب اطلاع کرد که خریداران دارای جواز کمیته هستند، مشروط بر اینکه حقوق گمرکی را

1- نام پادگانی در تهران که قبلاً مقر مستشاری نظامی آمریکا بوده است.
ص: 257

بپردازند، گفت که همه چیز رو به راه است. مأمور سیاسی این سؤال را بار دیگر پرسید و پاسخ قطعی مثبت

درباره اینکه فروش مجاز است یا خیر، دریافت کرد. مأمورین سفارت به یزدی تأیید کردند که این معامله

فقط یک بار است. یزدی آن گاه گفت که گزارشاتی دریافت شده مبنی بر اینکه دیپلماتها مشروبات الکلی

در بازار سیاه می فروشند. کاردار گفت اگر هر مأمور رسمی آمریکایی هنگام فروش مشروبات الکلی

برخلاف قوانین ایران دستگیر شود، کاردار، تخلف کننده را ظرف 24 ساعت سوار هواپیما کرده و روانه

خواهد کرد. کاردار از وزیر امور خارجه خواست تا هر گونه تخلفی از جانب آمریکا را مورد توجه او قرار

دهد. یزدی از این اطمینان قدردانی کرد.ناس


ملاقات با یزدی، نگرانیهای ایران

سند شماره (17)

تاریخ: اول می 1979 11 اردیبهشت 1358سری

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: ملاقات با یزدی، نگرانیهای ایران

1 (تمام متن سری است) اقدام مورد احتیاج است.

2 خلاصه:یزدی مسئله حضور شهروندان آمریکایی را در نقده یا نزدیک آن در هنگام آشوبهای اخیر

در میان گذاشت. وزیر امور خارجه در مورد به دست آوردن صلاحیت قضایی در مورد جنایتکارانی از

رژیم سابق که تحت نامهای مستعار به ایالات متحده فرار کرده اند، سؤال کرد. همچنین پرسید که برای

مسدود کردن فعالیتهای بنیاد پهلوی در ایالات متحده چه چشم اندازی وجود دارد.کاردار گفت که ما در

این باره مطالعه خواهیم کرد و بار دیگر به حکومت ایران توصیه کرد تا حقوقدان خوبی را استخدام کند

(پایان خلاصه)

3 در پایان بحث یزدی در مورد حضور ایالات متحده (رجوع شود به تلگراف مرجع)، یزدی پرسید

که آیا در شمال غربی ایران افراد پنسیلوانیایی هستند یا خیر؟ او گفت که دولت موقت ایران گزارشهایی

مبنی بر اینکه دو یا سه آمریکایی از ایالت پنسیلوانیا قبل از آشوبها در آنجا بوده اند، در دست دارد. بعدا

کوششهایی برای ردیابی آنها شده ولی نتیجه ای نداده است. یزدی مدعی شد که این آمریکاییها به خوبی

کردی صحبت می کردند و به مردم می گفتند که آنها شرقشناسند و مأموریت دارند که درباره زبان و فرهنگ

کردی مطالعه کنند. کاردار و کفیل اداره سیاسی گفتند که ما اطلاعی درباره شهروندان آمریکایی نداریم و

اظهار تردید کرد از اینکه در چنین زمانی در ایران سرگردان باشند. کاردار خواهش کرد که هرگونه اطلاع

دیگری که می تواند، فراهم کند و گفت که این داستان ممکن است نتیجه اطلاعات دروغین باشد. وی قول

داد که رسیدگی کند. (بعدا، مأمور سیاسی از یک آکادمیسین آمریکایی در محل کسب اطلاع کرد که تا دو

سال قبل باستان شناسانی از دانشگاه پنسیلوانیا در حسنلو در نزدیکی نقده حضور داشته اند. ولی آنها

دیگر در آنجا نیستند. رسیدگی به پرونده های کنسولی ناقص ما نشان می دهد که در آن منطقه شهروندان

آمریکایی نبوده اند، ولی این بدان معنی نیست که دیدارکنندگان آمریکایی در آنجا وجود نداشته اند. این

مطالب به یزدی ابلاغ شد تا به او در آرام شدن مسئله کمک کند.)

اقدام مورد درخواست: خواهشمند است ASAPرا در مورد دانشگاه پنسیلوانیا و سایر جمعیتهای

علمی در میان بگذارید تا معلوم شود که آیا دانشمندانی در آن منطقه وجود دارند یا خیر. دو روز قبل امیر

ص: 258

انتظام به مطبوعات گفت که وی در روز پنجشنبه سوم ماه می اطلاعاتی درباره شبکه جاسوسان به

مطبوعات خواهد داد. ما امیدوار بودیم که این اشاره به یک شوخی ناهنجار شوروی است که ترشرویی

نشان داده بود و «مربوط به محلی دیگر است.» ولی سؤال یزدی این امکان را به وجود می آورد که ما هدف

حملات قرار خواهیم گرفت و یا اینکه «برای ایجاد تعادل» هر دو مسئله منتشر خواهد شد.

4 آن گاه وزیر امور خارجه این مسئله که ایران برای بازداشت «چندین جنایتکار» از رژیم سابق باید

چه رفتاری کند را مطرح کرد. یزدی گفت حکومت ایران ردپای چند نفر از کارکنان ساواک از جمله عامل

آتش سوزی سینما رکس آبادان که باعث قتل 400 نفر در اوت سال 1978 شد، را در ایالات متحده

یافته است. کاردار پاسخ داد که او در این باره کسب تکلیف خواهد کرد زیرا قراردادی بین ایران و ایالات

متحده در مورد استرداد مجرمین وجود ندارد و مسئله به مشکلاتی برخورد خواهد کرد. کاردار تأیید کرد

که این مسئله مربوط به عده کوچکی از مردم است که درباره اتهامات ویژه تحت تعقیب قرار گرفته اند.

یزدی گفت همه آنها گذرنامه هایی با نامهای مستعار که قبل از سقوط حکومت بختیار صادر شده است در

دست دارند. او این مسئله را که چگونه این گروه روادید آمریکایی دریافت کرده اند در میان نگذاشت. (به

عنوان یکی از ذینفع های عمده فقدان قرارداد استرداد مجرمین بین ایالات متحده و ایران، یزدی یقینا در

این مورد خون آشامتر از آن است که انتظار می رفت).

نظریه: خواهشمند است به من اطلاع دهید که آیا می توان در دادگاههای آمریکایی علیه جنایاتی که در

خارج انجام می شود اقامه دعوی کرد یا خیر؟

5 یزدی آن گاه مسئله اینکه چگونه دولت موقت ایران می تواند مانع آن شود که بنیاد پهلوی

داراییهای خود را در نیویورک، از قبیل ساختمان بفروشد مطرح کرد. بانک مرکزی ایران 39 میلیون دلار

به بنیاد پهلوی وام داده بود و دولت موقت ایران می خواهد کوشش سران رژیم سابق را برای تصفیه این

وامها از طریق فروش ساختمانها متوقف کند. یزدی ضمن اینکه دوبار به این واقعیت اشاره کرد که ویلیام

راجرز وزیر امور خارجه سابق آمریکا، عضو هیأت مدیره بنیاد پهلوی است، گفت مردم ایران در درک

ریزه کاریهای قانون دچار دردسر شده اند ولی خوب درک می کنند که آنها را غارت کرده اند. او نتیجه

گرفت که حکومت ایالات متحده مقید است به دولت موقت ایران کمک کند تا این امر متوقف شود. دولت

موقت ایران حاضر است داراییهای بنیاد پهلوی را نشان داده و اعلام بدارد که این داراییها پولهای

خزانه داری ایران بوده اند که به طور غیرقانونی به این بنیاد منتقل شده اند. مأمورین سفارت گفتند اگر نقض

قانون در حیطه صلاحیت ایالات متحده صورت گرفته باشد، احتمالاً بانک مرکزی خواهد توانست از

دادگاههای آمریکا کمک بگیرد. ولی نظر به اینکه مأمورین سفارت کارشناس حقوقی نیستند، کاردار باید

از وزارت امور خارجه آمریکا در این باره نظر بخواهد. یزدی روشن کرد که سؤال او تنها محدود به وام

بانک مرکزی ایران نیست، بلکه شامل همه داراییهای بنیاد پهلوی است. کاردار به یزدی اصرار کرد (همان

طوری که به دیگران نیز اصرار کرده بود) که همکاران خود را قانع کند تا یک مؤسسه حقوقی خوب

استخدام کنند تا بتواند از پرونده هایی که به دادگاه می آید دفاع نمایند. او مواردی را ذکر کرد که ممکن بود

حکومت ایران اگر نماینده خوبی در دادگاه می داشت، حرف خود را می توانست با استدلال صحیح به

کرسی بنشاند. به ویژه او محاکمه اتحادیه کارگری ایالات متحده را علیه کشورهای عضو اوپک ذکر کرد و

خاطرنشان ساخت که مطالب مربوط به این موضوع به زودی به دولت موقت ایران تسلیم خواهد شد.

ص: 259

یزدی متذکر شد که حکومت ایالات متحده می توانست به طور خصوصی بگوید که مایل است پیوندهای

خود را با جمهوری اسلامی ایران بهبود بخشد، ولی اگر واقعا می خواهد که چنین کاری بکند باید در این راه

به نحوی کمک کند.

6 اظهار نظر: ما در این موضوع حیران مانده ایم که چه موقعی دولت موقت ایران به این نتیجه خواهد

رسید که مطالبی از قبیل مسائل فوق را مورد بررسی قرار دهد. یزدی درباره جزئیات مربوط به مسئله

استرداد (جنایتکاران) و اوضاع بنیاد پهلوی بسیار مبهم صحبت کرد، به طوری که ما قادر نیستیم مسائل

حقوقی ویژه ای را در این مورد عنوان کنیم ولی از نظر سیاسی، اثری ضربه ای داشت. برداشت او کاملاً

روشن بود و آن این است که ایالات متحده لااقل باید بکوشد که کمک کند. همان طوری که وزارت امور

خارجه می داند، در جریان انقلاب، فساد بزرگترین مسئله سیاسی بود که از سوی همه طبقات جامعه ایران

در نظر گرفته می شد. من میل دارم که درباره اقداماتی که دولت موقت ایران می تواند در دادگاههای آمریکا

در صورتی که بخواهد داراییهای بنیاد پهلوی را بازستاند، انجام دهد، اظهاراتی بنمایم.ناس


مصاحبه صدای آمریکا

سند شماره (18)

تاریخ: 2 می 1979 19 اردیبهشت 1358سری

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن

از کاردار به معاون وزیر ساندرز

موضوع: مصاحبه صدای آمریکا

1 تمام متن سری (پیام گزارشی)

2 در جریان همه دیدارهای من مقامات دولتی با شکایاتی درباره روش انتقادی رسانه های غربی، به

ویژه رسانه های آمریکا در بحث درباره حکومت انقلابی ایران شدیدا به من حمله کرده اند. مردانی که

اکنون بر خر مراد سوارند، مانند اسلاف خود بسیار حساسند و این تمایل را دارند که شاهد توطئه حکومت

آمریکا یا صهیونیستها یا دیگران باشند. همچنین اعلامیه های روزانه ما مبنی بر پشتیبانی از بختیار در ماه

ژانویه و سکوت رسمی درباره حکومت بازرگان در چند هفته آخر (که من از آن شدیدا پشتیبانی کردم) به

رخ کشیده می شود. البته برای این بیماری روحی ایرانیان درمانی وجود ندارد ولی من معتقدم که ما باید

کوششهایی برای ارائه یک نظر مثبت تری از سوی حکومت آمریکا بنماییم.

3 مأمور روابط عمومی به من گفت که هنگامی که او در ماه مارس گذشته در واشنگتن بود، صدای

آمریکا قرار بود درباره یک مصاحبه درباره ایران با شما تماس بگیرد. این امر به نظر من یک اقدام تبلیغاتی

بسیار عالی است و من امیدوارم شما بتوانید این وظیفه را هر چه زودتر به عهده بگیرید. شما در این امر

کهنه کار هستید و می توانید موضوعاتی نظیر عادی شدن روابط و پیوندهای تاریخی و منافع موازی و

پویایی دگرگونیهای اجتماعی و غیره را پیش بکشید بدون اینکه تماس بسیار نزدیکی با دولت اعم از اینکه

به ضرر آن یا به زبان ما باشد داشته باشید.ناس


ملاقات با کاردار آگاه و روحانی

ص: 260

سند شماره (19)

تاریخ: 4 می 7914 اردیبهشت 58خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سیبه: سفارت آمریکا در تهران فوری

گزارشگر: هنری پرشت

موضوع: ملاقات با کاردار آگاه و روحانی

1 در ملاقاتی که در تاریخ 4 می با روحانی و آگاه بر سر مسائل دیگر داشتیم، روحانی تأکید داشت که

کار صدور ویزا توسط سفارت در تهران از سر گرفته شود. معاون گفت که ازدیاد صدور ویزا عمدتا به دو

عامل زیر بستگی دارد: (1) تجهیزات یک ساختمان جدید برای امور کنسولی. کار در حال شروع است و

ساختمانهای جدید تا چند ماه دیگر آماده خواهند شد. (2) امنیت کافی برای پرسنل سفارت. معاون وضع

امنیت فعلی پرسنل را مطرح کرد و گفت که این مهمترین مشکل ما در از سرگیری فعالیت عادی کنسولگری

می باشد. روحانی این مسئله را یادداشت کرد و خاطرنشان ساخت که مسئله امنیت پرسنل را به گوش

مقامات ذیصلاح خواهد رساند و اقدامات خاصی در رفع این مشکل انجام خواهد داد.

2 روحانی گفت که فعالیت کمیته او در 4 می خاتمه یافته است. وی قصد دارد ظرف مدت 10 روز به

ایران برگشته و حداقل تابستان را در ایران باقی خواهد ماند.

ونس


آقای دکتر ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه، تهران

سند شماره (20)

8 می 1979، تهران 17 اردیبهشت 1358

آقای دکتر ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه، تهران

عالیجناب:

در ملاقات روز اول ماه می 1979 شما از من تقاضا کردید که به مسئله داراییهای بنیاد پهلوی و

استرداد احتمالی اتباع ایرانی متهم به ارتکاب جنایات ویژه ای در ایران از سوی آمریکا رسیدگی کنم.

همان طوری که بدون شک اطلاع یافته اید سفارت شما در واشنگتن مسئله داراییهای بنیاد پهلوی را

در یک یادداشت دیپلماتیک در تاریخ 16 آوریل 1972 رسما به میان آورده است. وزارت امور خارجه

آمریکا روز اول ماه می 1979 در یک یادداشت دیپلماتیک به آن پاسخ داده است.

متنهای هر دو یادداشت در زیر برای اطلاع شما نقل می شود:

یادداشت مورخه 16 آوریل سفارت ایران:

«سفارت جمهوری اسلامی ایران با اظهار تعارفات خود به وزارت امور خارجه آمریکا افتخار دارد

اطلاع دهد که گزارشی درباره امکان انتقال قریب الوقوع مالکیت یک ساختمان اداری در شهر نیویورک

واقع در شماره 650 خیابان پنجم، شهر نیویورک، ایالت نیویورک 10019، که تاکنون در دست بنیاد

پهلوی به عنوان مالک بوده، به تأسیسات دیگر دریافت داشته است.»

«در صورتی که وزارت (امور خارجه آمریکا) درباره جزئیاتی از یک چنین معامله ای طرف مراجعه

قرار گیرد موجب قدردانی خواهد بود اگر وزارت امور خارجه به هر خریدار احتمالی این واقعیت را اطلاع

دهد که مالکیت بنیاد پهلوی و داراییهای چندین گانه و انفرادی آن از سوی حکومت ایران تحت رسیدگی

ص: 261

است و اینکه (وزارت امور خارجه آمریکا) تا انجام تحقیق و ابلاغ از سوی این سفارت به وزارت امور

خارجه درباره نتیجه آن از انجام هر گونه معامله ای خودداری کند.»

«همچنین موجب قدردانی خواهد بود اگر وزارت (امور خارجه آمریکا) به این سفارت نامها و

نشانیهای هرگونه خریدار احتمالی را که در معرض توجه وزارت (امور خارجه) قرار می گیرد، اطلاع دهد

تا اینکه سفارت این پیام را به آنها نیز ابلاغ کند.»

«سفارت جمهوری اسلامی ایران این فرصت را غنیمت شمرده مراتب احترامات فائقه خود را به

وزارت (امور خارجه آمریکا) تقدیم می کند.»

یادداشت وزارت امور خارجه مورخه اول ماه می:

«وزارت امور خارجه دریافت یادداشت شماره 226 مورخه 16 آوریل 1979 را از سفارت جمهوری

اسلامی ایران اعلام می دارد».

«در صورتی که این وزارت از سوی یک خریدار احتمالی داراییهای بنیاد پهلوی یا سایر طرفهای ذینفع

طرف مراجعه قرار گیرد این وزارت این واقعیت را که سفارت به این وزارتخانه اطلاع داده است که مالکیت

بنیاد و داراییهای چندین گانه انفرادی آن از سوی حکومت ایران تحت رسیدگی است در معرض توجه

چنین خریدار یا طرفهایی قرار خواهد داد».

«این وزارت به آژانسهای ذینفع در حکومت ایالات متحده مفاد یادداشت مورد اشاره را ابلاغ

کرده است. سفارت ممکن است میل داشته باشد وسایل دیگری را برای معلوم ساختن نظریات خود درباره

بنیاد پهلوی به مؤسسه های بازرگانی آمریکا در نظر بگیرد. این وزارت تصور می کند که هر گونه اقدامی از

سوی حکومت ایران نسبت به انتقال مالکیت داراییهای بنیاد پهلوی واقع در حیطه صلاحیت ایالات متحده

بر طبق قوانین فدرال و ایالتی و سایر قوانین و مقررات و روندهایی که حکام بر این گونه انتقالها هستند،

انجام خواهد گرفت. »

راجع به مسئله استرداد من در زیر اطلاعاتی که از سوی دفتر مشاور حقوقی وزارت امور خارجه به من

داده شده است، تکرار می کنم:

طبق قوانین بین المللی هیچ گونه تعهدی برای استرداد یک پناهنده در صورت نبودن موافقتنامه ای وجود

ندارد. (از کلمه FACTOR شروع می شود و به Vختم می شود. از کلمه LAUDENHEINERشروع و به

(1933) 287 و 276. U.S 290 ختم می شود).

طبق قوانین ایالات متحده بجز موافقتنامه (78U.S.C. 3787) استردادی انجام نخواهد گرفت. هیچ گونه

صلاحدید اجرائی برای تسلیم یک پناهنده به یک حکومت خارجی وجود ندارد مگر اینکه چنین

صلاحدیدی توسط قانون (با کلمه VALENTINE شروع می شود و به V ختم می شود با

UNITEDSTATESشروع و به (1936) 8 و 5 U.S299 ختم می شود.) کنگره یا براساس شرایط موافقت

نامه داده شده باشد. در حال حاضر هیچ گونه موافقتنامه ای مربوط به استرداد با ایران وجود ندارد.

در حالی که دادگاههای ایالات متحده هیچ گونه صلاحیتی درباره جنایات از نوع توصیف شده به

وسیله یزدی، وزیر امور خارجه که در خارج از آمریکا صورت گرفته ندارد، افرادی که دارای شکایتی

علیه مأمورین سابق ایران هستند می توانند آنها را برای اخذ خسارت در دادگاههای ایالات متحده بابت

لطمات و زیانهایی که در خارجه صورت گرفته تحت تعقیب قانونی قرار دهند. جمهوری اسلامی ایران

ص: 262

خود نیز می تواند به افراد متظلم در فراهم آوردن اقدامات قانونی در اینجا کمک کند. اگر آنهایی که طرف

تظلم قرار گرفته اند ادعای مصونیت کنند جمهوری اسلامی ایران می تواند طی اعلامیه ای به عنوان دادگاه

مصونیت آنها را سلب کند. نتیجه هر مورد ویژه ای براساس شواهد به دست آمده و تعبیر قاضی از چنین

مسائل قانونی از قبیل مصونیت و کفایت شواهد و غیره خواهد بود. برای جمهوری اسلامی ایران ارجح

خواهد بود که این امکانات را خود رأسا با یک حقوقدان واجد شرایط در ایالات متحده آمریکا مورد

بررسی قرار دهد.

امیدواریم که این اطلاعات برای شما حائز ارزش باشد و من حاضرم این مسائل را بیشتر طبق

صلاحدید شما، با شما مورد بحث قرار دهم.ارادتمند

چارلز ناس


ارتباطات دوجانبه

سند شماره (21)

تاریخ: 9 می 1979 19 اردیبهشت 58محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: آژانس بین المللی ارتباطات ایالات متحده واشنگتن

موضوع: ارتباطات دوجانبه

1 اگر چه در حین عملیات حمله به ساختمان آژانس ارتباطات بین المللی، دستورالعملهای CP

مفقود شدند، ولی من یک تخمینی از مکاتبات دوجانبه در 6 ماه گذشته زده ام. این تخمین ممکن است با

راهنماییهای آژانس مطابقت نکند، ولی به عنوان جایگزین مقالات 1979 FY و همچنین به عنوان

پیش نیاز مقالات 1980 FY و 1981 FY پیشنهاد می شود. مقاله توسط مسئول خوانده شده و مشاور

سیاسی نیز آن را دیده است. انتقادات و نظرات شما را خواهانیم.

الف: روابط ارتباطاتی دوجانبه بین ایران و آمریکا را در زمان نوشتن این مقاله (می 1979) می توان به

عنوان اختلال و جنون از جانب ایرانیها مشخص کرد. عدم اطمینان نسبت به دولت آمریکا همه جاگیر

شده است و سوءظن کلی به دولت آمریکا حاکم می باشد. سوءظن به اینکه آمریکا می خواهد اهداف

انقلاب را از طریق زیر پایمال کند: از استخدام اعضای سابق ساواک گرفته به عنوان تروریست تا سوء

استفاده از نارضایتی مردم و ایشان را وادار به قیام نمودن و اقلیتها را شوراندن و ضربه به اقتصاد ایران زدن.

از طرف دیگر آمریکا را هنوز محیط مناسبی برای تحصیلات،کارآموزی، جهانگردی، سرمایه گذاری، و

مبادلات بازرگانی می دانند و زندگی به سبک آمریکائی اگر چه از جانب روحانیت نفی می شود ولی هنوز

طبقه جوان و طبقه متوسط جامعه این سبک زندگی را می پسندد. آمریکا بسیاری از رهبران انقلاب را

پرورش داده است و جایگاه بیش از یکصد هزار دانشجوی ایرانی است و به عنوان یک محیط مهمان نواز و

انسانی بر خلاف سایر کشورهای غربی شناخته شده است. آمریکا و چیزهای آمریکایی برای ایرانیان

جالب هستند. ایرانیانی که معتقدند گذشته شان و سرنوشت آینده شان غیر قابل حل است و وابسته به

آمریکا می باشد. یأس این روزها به امپریالیسم نسبت داده می شود، معمولاً امپریالیسم آمریکا (اگرچه

شوروی و اسرائیل نیز بی نصیب نمی مانند). ارتباطات یک به یک خودانگیز، صادقانه و صمیمی است. ولی

نظریه کلی عمومی مردم که از جو حاکم استنباط می شود دشمنانه و خشن است. اهداف هیئت آمریکا در

ایران در حال حاضر این است که روابط باز، و همکاری را در زمینه هایی که دولت موقت نیاز به خدمات و

ص: 263

محصولات آمریکا دارد نگهدارد. رسیدن به این هدف در جوی که از نظر روانی دولت آمریکا را سرمنشأ

همه مشکلات ایران می داند و دولت و رسانه های گروهی آمریکا را باعث آن می داند چیزی جز حدس و

گمان نمی باشد و ضمنا وجهه بین المللی اخیر ایران این مسئله را پیچیده تر می کند. رسانه های گروهی

آمریکا پس از انقلاب سعی داشته اند که نقاط منفی و اشتباهات را زیر نظر داشته باشند. گزارشاتی از ایران

منتشر و پخش می شوند مبنی بر اینکه ایرانیان معتقدند که آمریکا خوبی برای ایران نمی خواهد و طوری

وانمود می کنند که ایران از هر نظر در یک منجلاب بدبختی فرورفته است. از دیگر مسائلی که روابط

ارتباطاتی ما را سردتر می کند حضور وابستگان به رژیم سابق ایران در آمریکا می باشد. چنانچه شاه به

تقاضای بعضی مقامات آمریکا پاسخ مثبت دهد و پناهنده به آمریکا شود، احتمالش است که روابط به طور

کلی قطع شود. گذشته از حضور این اشخاص، مقادیر بسیار زیادی ادعاهای حقوقی از جانب دو طرف

موجود است، این ادعاهای حقوقی شامل: تعهدات مالی، تحویل کالا، دعواهای قراردادی است که از

سرگیری فعال روابط تجاری بین ایران و آمریکا را مانع می شود. در سال گذشته دانشگاههای ایران تعداد

قابل ملاحظه ای آمریکایی به عنوان استاد، محقق، مشاور داشتند در حالی که امسال تعداد

انگشت شماری باقی مانده اند و دانشگاهها به طور کلی از دعوت سخنرانان و استادان خارجی امتناع

می کنند. خارج از تهران، از طریق انجمنهای ایران و آمریکا در 5 شهر بزرگ امکان رابطه وجود داشت. از

این انجمنها فقط اصفهان سالم مانده است. کاری که آژانس بین المللی ارتباطات باید انجام دهد این است

که مشخص کند در ارتباط با افرادی که سعی دارند آمریکا را تنفرانگیز، حقیر و ترسناک جلوه دهند و

روابط ایران و آمریکا را بی اعتبار نشان دهند چه باید کرد و چگونه باید کرد.

ب: نکات و نگرانیهای اصلی:

1 این طرز فکر که آمریکا مخالف ایران است و می خواهد ایران را مثل سابق «وابسته» به خود

نگهدارد باید خنثی شود.

2 روابط غیر امنیتی با ایران از طریق صحبت و عمل تشویق بشود.

3 مشکلات دانشجویان ایرانی در آمریکا از طریق کلاسهای زبان انگلیسی و کلاسهای آشنایی

برطرف شوند.

4 پرورش و از سرگیری یک سری بحث و برنامه برای آمریکاییهای ایران شناس و همتاهای

ایرانیشان، تا جنبه مثبت آمریکا را از سنتهای ایرانی نشان بدهد.

5 اشاعه این فکر که آمریکا با وجود همه بدیهایش، محل مساعد، جالب، پر تحرک و فعالی است

برای صلح و بهبود جهانی.

6 از طریق صدای آمریکا، زندگی در آمریکا، نظرات مقامات رسمی و غیر رسمی آمریکا و اتفاقات

جهان را به مقدار بیشتر و فیلترنشده تری از برنامه فارسی صدای آمریکا عرضه نمایید.شلنبرگر


ملاقات شما با یزدی وزیر امور خارجه

ص: 264

سند شماره (22)

تاریخ: 14 می 1979 24 اردیبهشت 1358خیلی محرمانه

از: وزیر امور خارجه واشنگتنبه: سفارت آمریکا تهران

موضوع: ملاقات شما با یزدی وزیر امور خارجه

1 تمامی متن خیلی محرمانه است.

2 هنگامی که شما یزدی را ببینید خواهشمند است به او اطلاع دهید که کاتلر سفیر در ساعت 10

بامداد به وقت واشنگتن در تاریخ 15 ماه می جلساتی درباره تأیید سمت خود خواهد داشت. ما از هر

مطلبی که یزدی درباره دو موضوع زیر به ما بدهد قدردانی خواهیم کرد.

شما ممکن است بگویید ما پیش بینی می کنیم که کنگره درباره این دو موضوع علاقه شدیدی خواهد

داشت و ما خوشوقت خواهیم بود که هر گونه مطلب یا توضیحی یا اعلام سیاست دولت موقت ایران را که

یزدی میل داشته باشد به ما بدهد تکرار کنیم.

الف: وضع یهودیان و سایر گروههای اقلیت. در اینجا در این باره نگرانی وجود دارد که اعدام القانیان

ممکن است به فشارهایی علیه جامعه یهود به علت پیوندهای آن با اسرائیل و صهیونیسم منجر شود.

داستانهای زیادی بر سر زبانها جاری است درباره اینکه اخیرا عده زیادی از یهودیان سرشناس دستگیر

شده اند. ما از هر گونه توضیحاتی درباره واقعیات و سیاست قدردانی خواهیم کرد.

ب: وضع حقوقی و قانونی پرسنل مستشاری نظامی آمریکا. در شرایط کنونی فعالیت دادگاههای

انقلابی در ایران، بعضی از آمریکاییها از آن بیم دارند که سلب مصونیت از مستشاران نظامی آمریکایی آنها

را در وضع خطرناکی قرار دهد. خواهشمند است در نظر بگیرید که موافقتنامه های دوجانبه آمریکا و ایران

در این باره همچنان به قوه خود باقی است. اگر ایران خواستار کمکهای مستشاران نظامی آمریکایی در

آینده باشد ما طبیعتا ناگزیر خواهیم بود ترتیبات کافی را برای تأمین امنیت پرسنل آنها بدهیم. ما از هر

گونه توضیحاتی که یزدی در این باره به ما بدهد قدردانی خواهیم کرد.ونس


ملاقات با یزدی وزیر امور خارجه درباره قانون مصونیتهای هیئت مستشاری...

سند شماره (23)

تاریخ: 15 می 1979 25 اردیبهشت 1358خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه:وزارت امور خارجه واشنگتن دی.سی.

موضوع: ملاقات با یزدی وزیر امور خارجه درباره قانون سال 1964 درباره مصونیتهای هیئت

مستشاری نظامی آمریکا

1 (تمام متن خیلی محرمانه این یک پیام گزارشی است)

2 در جریان ملاقات با یزدی وزیر امور خارجه در 15 می من از او تقاضا کردم درباره اقدام دولت

موقت ایران در لغو قانون اعطای مصونیت سیاسی به نظامیان ایالات متحده که در 1964 به تصویب رسیده

توضیح دهد. یزدی در پاسخ گفت که من نباید این اقدام را به عنوان یک اقدام ضد آمریکایی یا نشانه

تغییری در میل دولت موقت ایران برای عادی کردن مناسبات بین دو کشور تلقی کنم. او گفت این یک

مسئله «پاک کردن» بعضی از بقایای گذشته است و آن گاه با یک پوزخند خاطرنشان ساخت که تظاهرات

به دنبال تصویب این «کاپیتولاسیون» منجر به تبعید آیت اللّه خمینی به ترکیه شده بود.ناس


ملاقات با وزیر امور خارجه؛ وضعیت جامعه یهودیان

ص: 265

سند شماره (24)

تاریخ: 15 می 79 25 اردیبهشت 1358خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. فوری

گزارشگر: ناس

موضوع: ملاقات با وزیر امور خارجه؛ وضعیت جامعه یهودیان

1 (تمام متن خیلی محرمانه است. این یک پیام گزارشی است).

2 در خلال ملاقات با وزیر امور خارجه یزدی در 15 می، من متذکر شدم که اعدام آقای القانیان و

شایعه دستگیری گسترده یهودیان در تهران موجی از انزجار در آمریکا و قسمتهایی از اروپای غربی به

وجود آورده است. من گفتم در مورد اذیت کردن اقلیت یهودی نگرانی وجود دارد. یزدی جواب داد

القانیان بخاطر این که یک یهودی بود اعدام نشد. وی قاطعانه انکار کرد که هیچ گونه رابطه ای بین اعدام و

دین القانیان وجود داشته است. وی ادامه داد هیچ یهودی بخاطر مذهبش آزار نشده است و هیچ گونه اذیت

و آزاری بر علیه یک فرد، بخاطر آنکه او عضو یک گروه اقلیت است انجام نخواهد شد. معهذا بعضی از

یهودیها مانند مسلمانان زیادی در زمان رژیم گذشته جرمهایی مرتکب شده اند و آنها مانند مسلمانها،

مسیحیها و دیگران اگر شواهد تأیید شود، مجازات خواهند شد. او اضافه کرد که مطلقا هیچ گونه فشاری از

ناحیه دولت بر روی جامعه یهودیان در ایران وجود ندارد. نمایندگان سازمانهای آبرومند بین المللی برای

اینکه خودشان مشاهده کنند با استقبال پذیرفته خواهند شد.

3 در این قسمت از مذاکرات، یزدی در رابطه با دخالت در امور داخلی ایران و اینکه خطوط حاشیه ای

این دخالت کجاست کمی ناراحت و متعجب بود. من جواب دادم که این سؤال می تواند به طور نامحدودی

مورد بحث قرار گیرد، اما به طور واضح، نگرانی در مورد احتمال آزار اقلیتها بیشتر از جنبه منافع ملی

موردنظر است. من همچنین گفتم که ما قبلاً موافقت کرده بودیم که با یکدیگر صادق باشیم و اجازه ندهیم

که شک و تردید در ما رخنه کند و این درخواست من هم بایستی در این مورد به حساب آید. من با این

صحبت نتیجه گرفتم که در پیشرفت روابط جدیدمان مهم است که ما بر پایه حقایق و سیاستهای دولتهای

مورد احتراممان عمل کنیم و نه بر پایه شایعات و اتهامات.ناس


مناسبات آمریکا و ایران: نظرات یزدی وزیر امور خارجه

سند شماره (25)

تاریخ: 17 می 79 27 اردیبهشت 58

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: مناسبات آمریکا و ایران: نظرات یزدی وزیر امور خارجه

1 (تمامی متن خیلی محرمانه این یک تلگرام گزارشی است)

2 در پایان ملاقات در تاریخ 15 می با وزیر امور خارجه، من توجه او را به یک گزارش خبری

خبرگزاری فرانسه جلب کردم که در آن از او چنین نقل شده بود: «حکومت ایران به این نتیجه رسیده است

که آمریکاییها تقریبا در همه کوششها برای کشتارها و شکنجه و فساد رژیم پهلوی دست داشته اند. البته

آنها سوءقصدی نسبت به آمریکا یا آمریکاییها ندارند معذالک برای آنها دشوار است که این دست داشتنها

را فراموش کنند.»

ص: 266

یزدی بلافاصله صحیح بودن این نقل قول را تکذیب کرد و گفت گزارش خبرگزاری فرانسه از مصاحبه

او با نیویورک تایمز به نحو غلطی اقتباس شده است. او آن گاه گفت که او چنین گفته بود: «ایرانیان» درباره

همدستیهای عمیق ایالات متحده در چنین اموری اعتقاد کامل دارند ولی او این نظریات را با نهایت دقت

به حکومت ایران نسبت نداده بود». صرف نظر از عقاید شخصی خود، به هر صورت من به اندازه کافی

آموخته ام که به عنوان یک مقام ایرانی چه چیزی را باید بگویم.

3 یزدی آنگاه به طرز دوستانه ای درباره لزوم گرفتن ابتکار از سوی آمریکا برای اینکه ایرانیان از

خود رفع سوء تفاهم بکنند و خاطرات گذشته را از مخیله خود بزدایند شروع به سخنرانی مختصری برای

من کرد. او آنگاه شروع به بحث اصول این دعاوی درباره همدستی ما در برانداختن رژیم مصدق و

مناسبات نزدیک بین ساواک و سیا و پشتیبانی عظیم ایالات متحده از هدفهای بین المللی شاه و فروش

اقلام بسیاری که ایران نیاز به آن نداشت و غیره آغاز کرد و آنگاه گفت آن طوری که او اطلاع دارد کارتر

رئیس جمهوری آمریکا شخصا در تاریخ هشتم سپتامبر یعنی همان شبی که کشتار میدان ژاله به وقوع

پیوست و طی آن هزارها نفر بقتل رسیدند به شاه تلفن کرده بود. او گفت که هر ایرانی معتقد است که رئیس

جمهوری برای آن به شاه تلفن کرده بود که پشتیبانی کامل خود را از اقدامات نظامی در آن روز اعلام بدارد

و برای ایرانیان بسیار دشوار است که چنین چیزی را فراموش کنند. شبکه وسیع مناسبات در سطح عالی

سلسله مراتب با شاه و اشخاص مورد حمایت او که با گذشت سالها برقرار شده بود، همچنین در آینده مانع

مناسبات ایران و آمریکا خواهد و مثلاً راجرز وزیر سابق امور خارجه آمریکا یکی از اعضای هیئت مدیره

بنیاد پهلوی است و سایر اشخاصی که در مناسبات آمریکا و ایران نقش برجسته ای داشته اند روابط

درازمدتی دارند که برخلاف منافع حکومت کنونی است.

4 یزدی آنگاه گفت که البته مقصود از چنین ملاقاتهایی نظیر آنچه ما انجام می دهیم آن است که گذشته

را پشت سر بگذاریم و به آینده نگاه کنیم. معذالک بار سنگین بر گردن ایالات متحده است تا ابتکار را به

دست گرفته و اقدامات ویژه ای به عمل آورد و به مردم ایران نشان دهد که گذشته واقعا گذشته است و اینکه

انقلاب ایران از سوی حکومت ایالات متحده و مردم آمریکا پذیرفته شده است.

5 من مراتب فوق را صرفا بدان جهت گزارش می دهم که طرز فکر وزیر امور خارجه ایران و عده زیاد

دیگری از شخصیتهایی که در حکومت حاضر وجود دارند نشان دهد.یزدی به نظر می رسد اساسا نسبت به

ایالات متحده روش دوستانه دارد و مایل است که مناسبات عادی بین ایران و آمریکا برقرار شود. ولی

مخالفت با شاه در گذشته و پیچیدگی پیوندهای ایالات متحده با رژیم پهلوی در شخص او وزنه سنگینی

تشکیل می دهد.ناس


یهودیهای ایرانی و اقلیتهای دیگر

سند شماره (26)

تاریخ: 20 می 79 30 اردیبهشت 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: یهودیهای ایرانی و اقلیتهای دیگر

در طول ملاقات با وزیر امور خارجه یزدی، در بیستم می (گزارش در تلگراف جداگانه)، وی

سرسختانه مواضع دولت موقت ایران را که چه در حال و چه در آینده در ایران انقلابی، رفتاری حاکی از

ص: 267

تبعیض نژادی با جهودها و گروههای اقلیت دیگر انجام نخواهد گرفت، را تکرار کرد. سنای آمریکا که او

ادعا می کند تک تک آنها را می شناسد، تحت سیطره صهیونیستها است و اشتباه است اگر که به نحو دیگری

با آن برخورد شود. یزدی برای تأکید روی این مسئله که اقلیتهای ایرانی از آزادیهای مشابهی با مسلمانان

ایرانی استفاده می کنند، به ملاقات اخیر گروهی از نمایندگان یهودیان در قم با خمینی و اطمینانی که وی به

آنها در مورد حقوق گروههای اقلیت داد، اشاره کرد. یزدی گفت که دولت او اسناد محکمی مبنی بر اینکه

اسرائیل، به ایران مأمورینی فرستاده و به آنها پاسپورت ایرانی داده است که یک مورد بخصوص آن برای

شاه است، دارد. یزدی گفت که ایران هر گونه حقی برای دستگیری این جاسوسان صهیونیست دارد. ولی

چنین دستگیریهایی نباید به عنوان برنامه ای علیه جامعه یهودیان تفسیر شود.ناس


اثرات قطعنامه جاویتس

سند شماره (27)

تاریخ: 22 می 1979 1 خرداد 1358خیلی محرمانه

از: کلاید دی. تایلوربه:کاردار

موضوع: اثرات قطعنامه جاویتس

ما در این بخش متوجه چند فقره آشفتگی یا تحریم تماس با خودمان شده ایم که در چهارچوب

قطعنامه جاویتس کاملاً قابل درک است. روز 21 ماه می دو وعده ملاقات در سطح مدیر عامل شرکت ملی

نفت ایران با ریچارد بش لغو شد. هر دوی این کارمندان جزء اشخاصی بوده اند که مدتها با آنها از زمان

انقلاب تماس داشتیم، حتی یکی از آنها پس از آنکه منشی او وعده ملاقات را لغو کرد تلفنی پوزش

خواست و توضیحی نداد. باربارا شل که وعده ملاقاتی با رئیس یک شرکت بزرگ متعلق به دولت موقت

ایران داشت بدون هیچ گونه توضیحی اطلاع یافت که این وعده ملاقات لغو شده است. روز بیستم ماه می

یک کارمند ارشد بانک مرکزی ایران که قرار بود تاریخ وعده ملاقات خود را تغییر دهد به من گفت که در

آینده قابل پیش بینی مشغول خواهد بود.

ما تعدادی پیامهای تلفنی دریافت کرده ایم و همچنین دیدارکنندگان از ما اظهار نگرانی کرده اند که

روزهای ماندگاری ما در اینجا شمرده شده است. در یک مورد به نایب رئیس یک شرکت بزرگ آمریکایی

از سوی کارمندان ایرانی آن شرکت توصیه شد که تاریخ عزیمت خود را از سه هفته بعد به هر چه زودتر

تغییر دهد.


روابط ایران وایالات متحده: رأی روز 17 می سنا

سند شماره (28)

تاریخ: 22 می 1979 1 خرداد 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: روابط ایران ایالات متحده: رأی روز 17 می سنا

1 تمام متن خیلی محرمانه است، این یک پیام گزارشی است.

2 من از روشی که سخنگوی وزارت خارجه به وسیله آن سیل سؤالات روز 21 می در مورد

عکس العمل ایران نسبت به رأی سنا را کنترل نمود تقدیر می کنم. کار ساده ای نبود. تندی مطبوعات و بالا و

پایین رفتن صدای گویندگان رادیو در اینجا به گونه ای که ما بعدا به طور مجزا گزارش خواهیم کرد، امروز

ص: 268

به صورت مشخصی کاهش پیدا کرد و امیدواریم که بتوانیم از جانب خودمان از تحریک مجدد آن اجتناب

ورزیم.

3 یکی از سؤالاتی که در جلسه توجیه مطبوعات در روز 21 می از سخنگوی وزارتخانه شد، اشاره بر

این داشت که ممکن است یک سوء تفاهم اساسی درباره ماهیت اعتراض دولت موقت ایران به رأی روز

17 می سنا که موضوع آن توسط سناتور جاویتس مطرح گردید و نیز موضع آن نسبت به خود سناتور

وجود داشته باشد. ما معتقدیم که پاسخ سخنگوی وزارت خارجه ممکن است در این رابطه کاملاً زمینه

موضوع را روشن نکرده باشد. اعتراض دولت موقت ایران از لحاظ زمینه و پیشینه موضوع نسبت به رأی

سنا است که آن را دخالت بیجا در امور داخلی ایران می داند. اظهار نظرهای رسمی در مورد سناتور

جاویتس محدود به اظهاراتی بر این مبنی بوده است که وی ارتباطات صهیونیستی دارد. روابط گذشته

همسر او با ایران ایر نیز موضوع انتقادات سمی بوده است. در هر حال هیچ گونه تهدیدی از طرف دولت

موقت ایران بر علیه سناتور جاویتس به عمل نیامده است و نیز تا آنجایی که ما می دانیم هیچ گونه تهدیدی

حتی از جانب فرد یا گروهی که ممکن است به عنوان یک عامل ناشناس دولت موقت ایران تعبیر شود بر

علیه او به عمل نیامده است.

4 من متن بیانیه آماده شده توسط سخنگوی وزارتخانه و نسخه ای از سخنرانی روز اول می وزیر

خارجه را برای یزدی فرستاده ام. من علی الخصوص توجه یزدی را به نظرات وزیر در مورد نزدیک شدن

ایالات متحده به تغییر داخلی معطوف نمودم.

5 ما شبانه شدت عکس العمل دولت موقت ایران نسبت به رأی سنا را منعکس نموده ایم. پاسخ دولت

موقت ایران قطعا تا حدودی به عدم اطمینان خاطر مستمرش مربوط می شود. این دولت که شدیدا نسبت

به ضربه پذیریهایش حساس می باشد متمایل است به اینکه حتی کوچکترین اشاره بر فشار از جانب منابع

خارجی را به مداخله غیر قابل توجیه در امور داخلی ایران تعبیر نماید. در هر صورت ما فکر می کنیم که

برای تصمیم دولت موقت ایران در مورد درخواست از ما نسبت به اینکه ورود سفیر کاتلر به تعویق بیفتد

انگیزه دیگری ممکن است وجود داشته باشد، انگیزه ای که در مورد پیش بینیهایمان برای در معرض توفان

فعلی قرار گرفتن بدون تحمل خسارت عمده و دیرپای به ما خوش بینی محتاطانه ای می دهد. دولت موقت

ایران دفعات زیادی قربانی سیستم دوگانه دولت (دولت موقت ایران در یک طرف و ساخت کمیته انقلابی

که تحت دستورات خمینی عمل می کند از طرف دیگر) شده است که کمترین آن قطع روابط دیپلماتیک با

مصر تحت فشار نظرات خمینی در این زمینه بود. چندین عامل ما را بر آن داشت تا به صورت تجربی

نتیجه گیری کنیم که دولت موقت ایران ممکن است این اقدام را به این لحاظ انجام داده باشد که از اقدام

بی محابای یکجانبه دیگری از طرف امام جلوگیری به عمل آورد. در میان اینها طرز برخوردهای سطح

پائین تعجب آوری هستند که به وسیله 4 وزیر مختلف کابینه در 20 و 21 می با من به عمل آمد( ملاقاتهایی

پس از تصمیم بر تقاضایی که از سفیر کاتلر برای به تعویق انداختن ورودش به عمل آمده بود واقع شد) و نیز

برخورد عمومی که با این حرکت هم به وسیله رسانه های گروهی کنترل شده وسیله دولت و هم به وسیله

یزدی وزیر امور خارجه به عمل آمد. بدنبال حملات تند در برنامه های رادیو تلویزیون ملی ایران در 20

می موضوع مطمئنا در برنامه روز 21 می کم اهمیت تر جلوه داده شد. یزدی در کنفرانس مطبوعاتیش در

21 می و مصاحبه ای که همان روز به وسیله رادیو و تلویزیون پخش شد در لحن معتدل بود و مراقب بود که

ص: 269

بین قسمت های قانون گذاری و اجرایی دولت ایالات متحده تفاوت قائل شود و امیدوار بود که از روابط

خوب بین ایران و ایالات متحده به وسیله رأی سنا جلوگیری به عمل نیاید.

6 تمام این جریان بر این اشاره دارد که بهترین امید ما به دستیابی به یک توافق رضایتبخش با ایران

جدید در دیپلماسی ساکت و آرام نهفته است. علیرغم ناسازگاری خمینی نسبت به ایالات متحده، خیلیها

در اینجا هستند که خالصانه مایل به داشتن روابط دوستانه و همیارانه با ما می باشند و نظرات ما را پذیرا

هستند و در مورد طرز تفکر بین المللی راجع به موضوعاتی از قبیل حقوق بشر حساس هستند. متأسفانه

خمینی در حال حاضر قدرتمندترین چهره سیاسی در تهران می باشد و شخصی است که شاید ایرانیان

مترقی جرأت نمی کنند رودررو با او برخورد نمایند. ما نبایستی توانایی خود را در تأثیر گذاردن بر

جریانات در اینجا بیش از حد ارزیابی کنیم ولی می توانیم امیدوار باشیم با کار سرسختانه با آن ایرانیانی

که مایل هستند اهمیت دوستی با ایالات متحده را درک نمایند تا حدی تأثیر مهمی را داشته باشیم. البته

فرض بر این است که همین افراد در این اختلاط نادر متعصبین و اصلاح گرایان دمکرات، قدرت و نفوذ را

حفظ خواهند کرد.


اظهارات مرتبط با کاتلر در جلسه توجیه مطبوعات 4 ژوئن

سند شماره (29)

تاریخ: 5 ژوئن 1979 15 خرداد 1358خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت خارجه واشنگتن

موضوع: اظهارات مرتبط با کاتلر در جلسه توجیه مطبوعات 4 ژوئن

1 من از توضیح و روشن سازی در مورد گفته های سخنگوی وزارت خارجه در چهارم ژوئن درباره

کاتلر قدردانی می کنم. این گفته ها که ایالات متحده در حال حاضر هیچ گونه برنامه ای برای پس گرفتن

انتصاب او و یا انتصاب وی به پست دیگری ندارد. مسلما این سؤال را مطرح می سازد که چرا اعلام

تقاضای ایران برای انصراف از انتصاب سفیر کاتلر در این زمان صورت گرفت. بنابراین روشی که این

موضوع حساس توسط آن انجام شد فقط می تواند زدن یک تودهنی بدون برگشت به دولت موقت ایران

باشد یا تمایل به تلافی کردن. من می توانم از احساسات و حساسیتهایی که در واشنگتن نسبت به اقدامات

دولت موقت ایران برانگیخته شد قدردانی کنم. از ماها آنهایی که ضربه روزانه اثرات این اقدامات را در

اینجا تحمل می کنند در آن احساسات و حساسیتها شریک هستند.

2 در هر حال من فکر کردم که ما برای انجام آنچه که در توان داریم جهت آرام کردن احساسات فعلی

باید از دیپلماسی آرام (سکوت)استفاده کنیم. این دیپلماسی به نظر آمد که مسئله دشوار دستورات مربوط

به ملاقات من با یزدی بود که به طور کنایه آمیز چند ساعتی قبل از جلسه توجیهی صورت پذیرفت.

چنانچه او امروز کمی متحیر است، من به خوبی می توانم آن را درک کنم. من مطمئن هستم که شما موافقت

دارید که یک بی ثباتی مشخص در روش ما وجود دارد.

3 نهایتا، چون که وزارتخانه می دانست من در حال رساندن پیامها به یزدی بودم خیلی خوب می شد

اگر مطلع می شدم که قرار است نظر وزارتخانه اعلام شود و در نتیجه می توانستم آن را به اطلاع دولت

موقت ایران برسانم. من اول بار امروز صبح در حالی که هزاران تظاهرکننده به طرف سفارت در حرکت

بودند از اقدام خودمان به وسیله رادیو ایران مطلع شدم.


علاقه ایران به لوازم یدکی

ص: 270

سند شماره (30)

تاریخ: 7 ژوئن 1979 17 خرداد 1358خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا رمبه: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی.

موضوع: علاقه ایران به لوازم یدکی

1 (تمامی متن خیلی محرمانه است)

2 در تاریخ 5 ژوئن کارمند وزارت امور خارجه به ما گفت که در ملاقات اخیر بین یزدی وزیر امور

خارجه ایران و تامانی نی سفیر ایتالیا در ایران، یزدی اظهار علاقه به خرید لوازم یدکی کرده است که در

ایتالیا طبق پروانه ایالات متحده برای تجهیزات نظامی که اکنون در ایران وجود دارد تولید می شود. کارمند

مربوط گفت که ایتالیاییها که اکنون در اندیشه دادن پاسخ به این پیشنهاد هستند معتقدند که تقاضای یزدی

کوششی است برای بهبود تماسها با ایالات متحده از طریق یک کشور ثالث زیرا از لحاظ سیاسی در حال

حاضر مراجعه به ایالات متحده به طور مستقیم امکان پذیر نیست.

3 اظهار نظر: در حالی که ما در موقعیتی قرار نگرفته ایم که درباره معتبر بدون این نوع تعبیر از تقاضای

یزدی قضاوت کنیم، ما متوجه شده ایم که ایتالیاییها شاید علاقه مند به فروش لوازم یدکی به ایران به هر

صورت باشند. ما احتمالاً انتظار داریم درباره این موضوع اطلاعات بیشتری به دست بیاوریم، در صورتی

که ایرانیان فهرست ویژه لوازم یدکی مطلوب خود را ارائه دهند.گاردنر


وضع آمریکا در ماههای آتی

سند شماره (31)

تاریخ: 8 ژوئن 1979 18 خرداد 1358سری

از: سفارت آمریکا در تهرانبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: وضع آمریکا در ماههای آتی

1 (تمام متن سری است)

2 در پیامی جداگانه دورنمای بسیار غم انگیزی را در مورد اینجا برایتان ارسال داشتم. آنچه در ذیل

می آید نظر اینجانب در مورد موضعی است که باید در تابستان آتی اتخاذ نماییم. بیش از این نمی توان

انتظار داشت.

3 برخورد کلی با دولت کنونی ایران:

از ابتدای بازگشت به سفارت من نقش بسیار فعالی ایفا کرده ام به این ترتیب که با بسیاری از وزیران

ملاقات کرده اعلام کرده ام که ما این انقلاب و غیره را پذیرفته ایم. از من به گرمی استقبال می شد، لیکن

تمرکزگرایی خمینی و عکس العمل پر جار و جنجال ایرانیها در رابطه با قطعنامه سنا تأثیر کارهای مثبت را

از بین برده اند.

به نظر من کاردار جدید نباید فعالیت بسیاری از خود نشان دهد. بگذارید ایرانیها خودشان ابتکار

عمل را زمانی به دست گیرند که متوجه شوند برقراری روابط با آمریکا برایشان خالی از فایده نیست.

احتمالاً آنها که با خمینی در ارتباط نزدیک هستند و بسیاری از آنها با وی مخالف نیز هستند، چنین باور

کرده اند که ما مایل به آشتی با وی هستیم و بنابراین هر گونه ناسزا را تحمل خواهیم کرد.

در رابطه با ارزیابی پیشین من (تلگرام سپتامبر) باید بگویم که ما نمی توانیم در دراز مدت تأثیر

ص: 271

مثبتی بر اوضاع اینجا داشته باشیم. ما نباید از دولت و سیاستهای ابتکاری خمینی پشتیبانی نماییم چون

در دراز مدت قابل تحمل نخواهد بود.

به نظر من درست نیست که سفیری نزد خمینی فرستاده شود مگر اینکه دولت کنونی ایران قدرت

ابتکار را در دست گیرد. سفیر مزبور نخواهد توانست بر نحوه تفکر وی تأثیر بگذارد و او را به عنوان عاملی

به عنوان عاملی که سرنگون کننده افراط گرایی وی می باشد تلقی خواهند کرد.

کارمندان سفارت تا حد امکان باید تماسهای همه جانبه پیشین خود را ادامه دهند.

با سران و رهبران نظامی باید مذاکره آغاز گردد و در صورتی که سفارش دریافت لوازم یدکی به ما

ارائه شد باید به گرمی تقاضاهای آنها را برآورده سازیم( البته تا حدی که کنگره اجازه دهد)

وزارت امور خارجه تا حد امکان نباید پیرامون ایران اظهارنظرهای آشکار نماید و در صورت لزوم

باید از جملاتی نظیر «ما امیدواریم که بهبودی در روابط پدید آید» استفاده نماید.

در حال حاضر باید سیاست عدم مداخله را شدیدا رعایت نماییم. هیئت سیاسی آنچنان دستخوش

تفرقه شده است که نمی توانیم کار دیگری برای آن انجام دهیم.

4 در مورد کارمندان. تصمیم مبنی بر به تعویق افتادن ارسال سفیر جدید بسیار درست است. ورود

ایشان در اواخر سپتامبر و اکتبر بسیار مناسب خواهد بود.

در تعداد کارمندان سفارت نباید افزایش به وجود آید و شاید لازم باشد که تعداد آنها کمتر نیز بشود

و جانشینهای کارمندان کنونی نیز باید در تابستان کنونی ارسال گردند. دیگر تکالیف سفارت باید به تعویق

بیفتند تا ببینیم اوضاع چگونه خواهد شد.

به همسران و فرزندان کارمندان نباید اجازه مسافرت به اینجا را داد تا سفیر جدید در این مورد

ارزیابی خود را ارسال نماید.

ساختمان بخشهای کنسولی جدید باید پایان پذیرد ولی خدمات کنسولی نباید قبل از ورود سفیر

جدید از سرگرفته شود.خدمات مربوط به روادید تنها کاری است که ما می توانیم برای ایرانیها انجام دهیم.

تداوم وظایف محدود کنونی برای ما مقدار کمی نارضایتی و ناراحتی پدید آورده است.ناس


وقایع ایران و تأثیر آنها بر منافع آمریکا

سند شماره (32)

تاریخ: 8 ژوئن 1979 18 خرداد 1358سری

از: سفارت آمریکا در تهرانبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: وقایع ایران و تأثیر آنها بر منافع آمریکا

1 (تمام متن سری است)

2 در حالی که آماده هستم جانشین کاردار در این مأموریت بشوم در نظر دارم افکار و نظریات خود

را با شما در میان بگذارم و در ابتدا باید به شما هشدار دهم که شاید این تجارب یک سال گذشته باشد که

موجب تندی نظریات من شده است. با این وصف، بسیاری از همکاران دیپلماتیک (بجز ژاپنیها) و

همکاران در سفارت اکثر با عقاید من در این زمینه ها موافق هستند.

3 وقایع سیاسی داخلی

انقلاب ایران هنوز به پایان خط نرسیده است. بیش از 50 درصد احتمال دارد که درگیریهای

ص: 272

خشونت بار دیگری نیز به وقوع بپیوندد. اوضاع بسیار بحرانی است.

هیئت سیاسی به صورت گروههای سیاسی بسیار آشفته ای در آمده است و احتمالاً همکاری معنی

داری در بین آنها پدید نخواهد آمد (که از شاخصهای ایران بشمار می رود).

گروههای متعددی در مورد قانون اساسی و ماهیت دولت به خمینی حمله ور شده اند. وقایع

خشونت بار حتما رخ خواهد داد. لیکن به نظر من او در آینده نیز نیرومندترین قدرت سیاسی خواهد بود.

هنوز معلوم نیست که چه کسی جانشین وی خواهد شد تا بتواند با قدرت کافی به کنترل ملت بپردازد.

قدرت مطلقه در اختیار وی و گاردهای انقلابی و اجتماعات مسلح قرار دارد. در پلیس و واحدهای نظامی

بهبود بسیار کمی به وجود آمده است.

ضد آمریکاگرایی در اینجا جنبه واقعی زندگی است و با جوششهای سیاسی احتمالاً افزایش

خواهد یافت. به علت روابط ما با شاه ما هدف اصلی واقع شده ایم. چون این از خصوصیات اخلاقی

پارسیهاست که همیشه گناه بدبختیهای خود را به گردن دیگران بیندازند.

«دولت» متشکل از افراد پاکی است که قدرتی در دست ندارند. آنها منتظر دستورات خمینی هستند

که سیستم کمیته های انقلابی را دیکته می کند. بنابراین این دوگانگی قدرت و اختیارات بر همه سطوح

دولتی، تجاری و فعالیتهای خصوصی تأثیر گذارده و موجب انحراف وزیران می گردد.

اقتصاد کاملاً آشفته و درهم و برهم است بخش اعظم مدیران خارجی و ایرانی فراری شده اند؛

تعدادی از آنها زندانی شده اند و بسیاری دیگر به علت مداخله کمیته های کارگری و انقلابی و کمبود مواد

خام وارداتی قادر به انجام وظیفه نیستند. نظام بانکداری موقعیت خود را به طرز عمده ای بهبود

بخشیده است. بیکاری همه گیر شده است. لیکن دلارهایی که از طریق نفت عاید می گردد برای پرداخت

حقوق کارگران بیکار و تأمین مواد غذایی و از بین بردن کمبودهای غیر خوراکی که خودی نشان می دهند،

وارد اقتصاد می گردند.

فشار تفرقه انگیز این کشور چند زبانه و دارای اقلیتهای گوناگون در حال حاضر در ترکستان،

خوزستان و کردستان مشاهده می گردد. اوضاع در این نقاط وخیم تر خواهد شد و آذربایجان نیز نقطه

بعدی خواهد بود.

4 دورنمای آینده ای که خمینی در آن باشد:

خمینی 79 ساله، خسته و از نظر سلامت در وضع چندان خوبی نیست. ولی سیاست کوتاه مدت ما

باید بر این اساس باشد که فکر کنیم او تا مدتی بر سرکار خواهد بود. در واقع، فوت وی کشور را دستخوش

آشوب بیشتری خواهد کرد. او تنها کسی است که می تواند اجتماع را از آشفتگی کامل برهاند.

او مردی است که می خواهد یک دولت کاملاً اسلامی استوار بر اصول قرآن و سنت اسلامی را در

جهان پیاده کند. گاهی هم طوری صحبت می کند که گویی وی پیامبر منتخب خدا می باشد.

او متقاعد شده است که تنها او و «توده های »مردم این انقلاب را به وجود آورده اند و همانها

می خواهند که یک کشور اسلامی به وجود آید. بنابراین او دست اندرکاران مدرنیزه کردن و دموکراسی را

حقیر شمرده و مایل نیست مخالفین دموکرات را نیز در قدرت سهیم بداند.

او در میان افراطیون (اسلامی، چپگرا، ساف و غیره) محصور بود و حتی کابینه نیز توانسته است

توجه وی را به خود جلب نماید. خلاصه اینکه امکان ندارد بتوان مستقیما وی را تحت نفوذ قرارداد.

ص: 273

خمینی در امور جهانی و نیازهای یک کشور مدرن، احساسات و اموری که موجبات نارضایتی

جدی داخلی و بین المللی را فراهم می آورد سررشته ای ندارد.

نارضایتی (تنفر؟) وی از آمریکا بسیار واقعی است. او واقعا معتقد است که ما سعی داریم مداخله

نموده و انقلاب را از بین ببریم.

5 آینده نزدیک:

اگر پیش بینی من درست باشد که وی چهره مسلط جامعه در چند ماه آینده خواهد بود، باید گفت که

آمریکا نمی تواند امید چندانی به ایران داشته باشد:

یک نظام دیکتاتوری واقعی پدید خواهد آمد که رهبران محافظه کار مذهبی با استفاده از ارعاب و

توسل به دادگاههای انقلابی سعی خواهند کرد جناحهای مخالف را بترسانند. تمام اینها نیز به وسیله عدم

کارایی دولتی، فردگرایی ایرانیها، فساد و مخالفت مستمر دیگر نیروهای سیاسی از قبیل چپها که به

فعالیتهای سیاسی عادت کرده اند تشدید خواهد شد. این موضوع نیز سبب خواهد شد که گروههای

ناراضی به تروریسم متوسل شوند.

روابط دیپلماتیک ما نیز بسته به خواست خمینی است و هر زمان امکان قطع آن وجود دارد.

احساسات ضدآمریکایی در همه جا رایج است و گاهی جان کارمندان ما را نیز به مخاطره می افکند. ما

نخواهیم توانست به منابع مفید و مؤثر دسترسی داشته باشیم.

اقتصاد نیز به آرامی بهبود خواهد یافت. آینده فعالیتهای تجاری آمریکا، بجز در مورد صدور مواد

مورد نیاز از قبیل مواد غذایی، بسیار محدود خواهد بود. تاجرانی که سعی دارند با استفاده از قراردادهای

قدیمی به کار بپردازند، سعی دارند ادعاهای معتبر خود را جمع آوری نمایند و سرمایه گذاریهای مشترک

نیز با مقامات متضادی روبه رو می شوند که برای شرکت و خودشان خطراتی به بار می آورد.

در صحنه بین المللی، ایران از نظر ما سازش ناپذیر است و حمایت خود را از نهضتهای انقلابی تندرو

اعلام می دارد و سر منشأ عدم ثبات در منطقه به حساب می آید.

در این محیطی که بی ثباتی حادی در آن وجود دارد صنعت نفت نیز علیرغم تمایلات اقتصادی

داخلی دچار وقفه خواهد گردید.

6 من در پیامی جداگانه در مورد وضع خودمان در ماههای آتی اظهار نظر خواهم نمود. اگر چند دقیقه

وقت صرف کرده تحلیل مشاور سیاسی تامست تحت عنوان « در انتظار گودو به سبک ایران » را بخوانید

(تهران 5932) خواهید توانست بیش از این پیام از آن استفاده کرده و نظریه درازمدتی را کسب نمایید.ناس


عالیجناب: دکتر ابراهیم یزدی، وزیر خارجه ایران

سند شماره (33)

13 ژوئن 1979 23 خرداد 58تهران ایران

دکتر ابراهیم یزدی، وزیر خارجه ایران، تهران

عالیجناب:

من از شما در مورد موضوع انجمن ایران و آمریکا در اصفهان و دفتر تعلیم و تربیت اصفهان استمداد

می طلبم.

همانطور که می دانید، انجمن ایران و آمریکا یک مؤسسه فرهنگی خصوصی است که سعی دارد روابط

ص: 274

بین ملت ایران و آمریکا را از طریق برنامه تبادل و وقایع فرهنگی، کتابخانه و جلسات ملاقات، و کلاسهای

انگلیسی برای ایرانیان و کلاسهای فارسی برای آمریکاییان حفظ کند و بهتر سازد. دفاتر انجمن در تهران و

سایر شهرستانها اجازه نامه شان را از طریق وزیر فرهنگ دریافت داشته اند. در اصفهان دفتر انجمن پ

مدتی قبل از انقلاب معلق بود و هم اکنون نیز معلق می باشد.

امروز مورخ 13 ژوئن 1979 رئیس انجمن ایران و آمریکا در اصفهان، آقای دنیس ویلسون، نامه ای از

آقای حسن نیلفروشان رئیس کل دفتر تعلیم و تربیت اصفهان دریافت داشت مبنی بر اینکه انجمن ایران و

آمریکا یک مدرسه زبان خارجه است نه یک مؤسسه فرهنگی و دستور داده است که انجمن تا زمانی که

اجازه نامه رسمی مدرسه را دریافت نداشته، بسته باشد و باید تابع مقررات مدارس باشد.

اگرچه انجمن ایران و آمریکا یک سازمان دولتی آمریکا نمی باشد ولی سفارت آمریکا از اهداف

انجمن پشتیبانی به عمل آورده و معتقد است که این همکاریها باعث تفاهم بیشتر بین دو کشور خواهند

شد. اگر انجمن در اصفهان بسته شود، در حالی که ترمش در حال شروع شدن می باشد و درخواستنامه از

طرف متقاضیان قبول کرده است، احتمالش زیاد است که هرگز باز نشود زیرا مخارج فعلیش از درآمدش

بیشتر است. این باعث تأسف شهروندان اصفهانی که از خدمات انجمن استفاده می کنند خواهد شد و تفاهم

بهتر بین دو ملت ما را کمتر خواهد کرد.

دستور صادره ظاهرا ناشی از اشتباه است، زیرا انجمن ایران و آمریکا هرگز زیر نظر وزارت آموزش و

پرورش نبوده، بلکه زیر نظر وزارت فرهنگ بوده است. من امیدوارم که شما بتوانید مداخله نمائید و این

دستور را لغو نمائید و به دفتر امور فرهنگی اصفهان بگویید که مسئولیت انجمن با ایشان می باشد نه دفتر

تعلیم و تربیت.

با تقدیم احترام و عرض تشکر از کمک شما در این باره.

کاردار سفارت چارلز دبلیو. ناس


تصمیماتی پیرامون ایران

سند شماره (34)

تاریخ: 16 ژوئن 1979 26 خرداد 1358خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه:وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: تصمیماتی پیرامون ایران

1 (تمام متن خیلی محرمانه؛ فورا به اطلاع رسانده شود)

2 اعتصام مسئول امور اروپا و کشورهای آمریکایی وزارت امور خارجه از من خواسته است که

امروز صبح پیرامون یک مورد مهم با وی تماس بگیرم. پس از ورود من، وی گفت که وزیر امور خارجه،

یزدی، اطلاعاتی مبنی بر اینکه سناتور بارنز و هالن بک درصدد هستند تا در دنباله تصمیمات اتخاذ شده

توسط مجلس سنا، تصمیمات دیگری نیز گرفته شود، به دست آورده است. (در حال حاضر نمی دانم آن

برنامه یا تصمیم بخصوص کنگره چه بوده است ولی مأمور بخش ایران و اداره امور خاور نزدیک، به من

اطلاع داد که نماینده ای به نام هالن بک روی چنین موضوعی کار می کند). اعتصام اظهار داشت که دولت

کنونی ایران بسیار نگران این موضوع است، زیرا اتخاذ چنین تصمیمی موج عظیم ضد آمریکایی را در این

کشور بیشتر به راه خواهد انداخت. این دولت همچنین معتقد است که این عمل، عکس العمل بسیار

ص: 275

شدیدتری را به همراه خواهد داشت. وی از ما خواسته است تا هر چه در توان داریم برای جلوگیری از این

کار انجام دهیم.

3 اعتصام بنا به دستور وزیر امور خارجه گفت که از ابراز احساسات ونس در نامه ای که به وزیر امور

خارجه نوشته است بسیار خوشحال است و این دولت یک چنین احساساتی را جبران خواهد کرد و منتظر

است تا روابط به تدریج بهبود یابد. ولی باید آگاه بود که اتخاذ تصمیمی دیگر توسط کنگره این وضع را

وخیم تر از اکنون خواهد نمود.

4 بسیار سپاسگزار خواهم بود اگر نوشته جاتی در دسترس من پیرامون این موضوع قرار دهید تا وزیر

امور خارجه را در جریان قرار دهم. با وجود اینکه می دانم امروز شنبه است ولی اگر بتوانید یک گزارش

مقدماتی نیز امروز در اختیار من قرار دهید، من خواهم توانست آنرا فردا صبح ساعت ده و سی دقیقه در

اختیار دقیقه در اختیار وزیر امور خارجه قرار دهم.با تشکر

ناس


تصمیمات اتخاذ شده پیرامون ایران

سند شماره (35)

تاریخ: 16 ژوئن 1979 26 خرداد 1358خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه واشنگتن دی.سیبه: سفارت آمریکا تهران فوری

موضوع: تصمیمات اتخاذ شده پیرامون ایران

1 نمایندگان کنگره آقایان هالن بک، سولارز و احتمالاً دیگران، چند هفته پیش تصمیمات خود را در

رابطه با ایران، بخصوص جامعه یهودیان اعلام نمودند. گویا این تصمیمات به HRCE ارجاع گردیده است.

2 نماینده کنگره، آقای بارنز مقامات وزارت امور خارجه را دعوت کرده است تا در 18 ژوئن با چند

تن از شهروندان حومه مربوط به خود پیرامون موقعیت ایران به بحث و تبادل نظر بنشینند. ظاهرا حدود 30

نفر در این جلسه شرکت کرده و نیز به طور محرمانه برگزار خواهد گردید.

3 نماینده کنگره، آقای هالن بک قبلاً نیز برنامه یک جلسه محرمانه را در 19 ژوئن ترتیب داده بود تا

پیرامون وضع جامعه یهودیها در ایران مذاکره به عمل آید. البته این جلسه لغو گردید و در عوض قرار بر آن

شده است که مقامات وزارت امور خارجه با او و چند تن دیگر از نمایندگان به طور محرمانه ملاقاتی داشته

باشند. نماینده سازمان سیا نیز احتمالاً دعوت شده است.

4 کاردار سفارت آگاه، از وجود چنین جلسه ای و تصمیمات اتخاذ شده اطلاع داشت و از ما در این

مورد در تاریخ 15 ژوئن سؤالاتی نموده است. در جواب ما نیز همین مطالب یاد شده بالا را در اختیار وی

قرار دادیم.کریستوفر


روابط ایران و ایالات متحده

سند شماره (36)

تاریخ: 17 ژوئن 1979 27 خرداد 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت خارجه واشنگتن

موضوع: روابط ایران و ایالات متحده

1 تمام متن خیلی محرمانه است تلگرام گزارشی.

ص: 276

2 خلاصه: در خلال مراسم خداحافظی یزدی وزیر خارجه در 17 ژوئن، وی مجددا تمایل دولت

موقت ایران (و خمینی) را برای روابط مستمر با ایالات متحده تکرار کرد. یزدی درخواست همکاری برای

جلوگیری از وقایعی از قبیل رأی 17 می سنا و خنثی سازی جریان عادی کردن روابط را نمود. او همچنین

به صورت مؤکدی اظهار داشت که شرکای آمریکایی در بانکهای ایرانی که اخیرا ملی شده اند نبایستی

درباره بازیافت سرمایه شان نگران باشند.

3 یزدی با من و کنسول سیاسی در 16 ژوئن برای ملاقات خداحافظی دیدار کرد. او پاسخ داد که وی

از رسانیدن درودها و تهنیتهایش به ونس به وسیله من قدردانی می نماید. او در این رابطه گفت که قصد

داشته مجددا تصریح نماید که موضع دولت موقت ایران و آیت اللّه خمینی همچنان این است که روابط ایران

را با ایالات متحده قطع نکند بلکه ایران می خواهد که این روابط را بهبود بخشد و گذشته را فراموش نماید.

او گفت ما می دانیم که این کار آسان نخواهد بود. او اضافه کرد که خیلی مایه تأسف است که رأی 17 می

سنا باعث موجی از RECIMINATION دوجانبه گردیده است. او گفت که دولت موقت ایران از شنیدن

اینکه اخیرا بارنز، عضو کنگره قطعنامه ای شبیه به قطعنامه ای که به وسیله سنا تصویب شد پیشنهاد کرده

ناراحت بوده است.

4 من با استفاده از اطلاعاتی که در تلکس مرجع بوده تلاشهایی را که انجام شده و نیز در حال انجام

شدن بوده اند تا از اقداماتی از آن قبیل که دولت موقت ایران و وی را ناراحت نموده جلوگیری نمایند برای

وی تشریح کردم. او پاسخ داد وی از اینکه ما مسئله را درک می کنیم خوشحال است. او گفت این چیزی

است که من می خواستم به شما بگویم و مایلم شما آنرا به واشنگتن برسانید.

این نوع قطعنامه ها کمکی نخواهند کرد. آنها با اظهارات مبنی بر حسن نیت دولت (آمریکا )مغایر

هستند. یزدی سپس درک خودش از تفاوت بین هیئت حاکمه و کنگره و عدم تشخیص مردم کوچه و بازار

از این دو را که اکنون موضوع آشنایی است تکرار کرد.

5 یزدی سپس به مسئله فروشهای نظامی پرداخت. او گفت که اخیرا به وسیله ایمانیان، فرمانده

نیروی هوایی مطلع شده است که ما ارسال لوازم یدکی خاصی را که ایران پول آنرا پرداخت کرده است، به

تعویق انداخته ایم. او خواست که ما راه را برای ارسال این اقلام باز کنیم. من از او خواستم که جزئیات دقیق

بیشتری برای ما فراهم نماید و قول دادم آنچه را بتوانیم انجام خواهیم داد. یزدی گفت روشی که بیشتر

قراردادهای نظامی بین رژیم سابق و ایالات متحده بدان وسیله نوشته شده اند از نظر دولت موقت ایران

غیر قابل قبول است. این قراردادها مثل یک چک سفید به نام گروه مشاورین نظامی شما می باشند. اگر ما

آنها را فسخ نمائیم متحمل میلیونها دلار زیان می شویم. ما ترجیح می دهیم این قراردادها را به طریقی فسخ

کنیم که از نظر مالی ما را دچار خسارت ننماید. اینکار می تواند تقریبا یک میلیارد دلار بضرر ما تمام شود.

اگر شما در اینکار به ما کمک نمایید چیزی خواهد بود که من می توانم با آن پیش مردم بروم و به آنها بگویم

شما چه کاری برای ما انجام داده اید.

6 من اقدامات جدید را با توجه به کارهای تکمیلی وزارت دفاع تشریح نمودم. یزدی درخواست

کمک در موضوعات قراردادی غیر دفاعی (نظامی) را نمود. او اشاره کرد که قراردادی برای 600 میلیون

دلار با GTE منعقد شده و حدود 450 میلیون دلار تاکنون پرداخت شده ولی GTEتمام کاری را که لازم

بوده انجام نداده است. او گفت من می دانم که این موضوع هیچ ارتباطی به دولت ایالات متحده ندارد، ولی

ص: 277

مردم GTE را به عنوان یک کمپانی آمریکایی می بینند. ما برای اینکه آنها را وادار کنیم که کار را تمام کنند

به کمک شما نیاز داریم. من تلاشهایی را که برای وادار کردن بازرگانان به بازگشت جهت حل مسائلشان

انجام داده ام، متذکر شدم و گفتم که خود GTE حدود 6 هفته قبل یک هیئت نمایندگی برای بحث درباره

قراردادش با مقامات دولتی ایرانی مرتبط به ایران فرستاده بود. من سپس از او درخواست نمودم تا ما را

مطلع سازد که در هر مورد چه زمانی نهادهای ایرانی آماده هستند که قراردادهای بخصوصی را مورد بحث

قرار دهند و قول دادم که ما هر کاری بتوانیم برای اینکه ببینیم کمپانیهای ایالات متحده کسی را به اینجا

می فرستند انجام خواهیم داد.

7 یزدی به عنوان آخرین پیامش گفت وی می خواهد که این موضوع کاملاً روشن باشد که سیاست

دولت موقت ایران در ملی کردن بانکها در ایران می باشد. او گفت که دولت کنترل بانکها را به منظور

مدیریت در دست گرفته است. بانکهای آمریکایی که در بعضی از این بانکهای ایرانی سهام دارند نبایستی

در مورد از بین رفتن سرمایه خود هراسان باشند. او گفت ما تا آخرین سنت آنرا خواهیم پرداخت.ما اکنون

مشغول بررسی حسابها می باشیم و هر چه را که سررسید شده باشد، مثل سهامداران ایرانی به سهامداران

خارجی پرداخت خواهیم کرد. ما قصد نداریم سرمایه کسی را مصادره کنیم. این تصمیم کابینه است که هر

چه را سررسید شده باشد پرداخت کند و شرکای آمریکایی بانکهای ایرانی نبایستی نگران یا هراسان

باشند.


احتمال مصاحبه رادیو صدای آمریکا با ساندرز

سند شماره (37)

تاریخ: 21 ژوئن 1979 31 خرداد1358خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه:وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی

موضوع: احتمال مصاحبه رادیو صدای آمریکا با ساندرز

1 تمام متن خیلی محرمانه.

2 از موقع ورودم به تهران با ناس و دیگران ملاقاتهایی داشته ام و درباره لزوم مصاحبه صدای آمریکا

با هال ساندرز جهت روشن شدن روابط ما با ایران در جهت سازندگی صحبت کرده ام. امیدوارم بتوانیم این

مصاحبه را انجام دهیم و از فرصتی که دست یافته برای اجرای خواسته هایمان در زمینه بهبود روابط

استفاده کنیم.

3 چیزی شبیه آن طرح پرسشها و پاسخهایی که به من دادید، کاملاً مناسب است. ما دو پیشنهاد درباره

آن طرحها داریم.

اول اینکه لحنی که برای زمینه سازی ارسال سفیر جدید به کار رفته زیاده از حد انتقادی است و بهتر

است لحنی به کار رود که مبنی بر خوش بینی ما در راه برقراری روابط نوین با ایران باشد.

دوم اینکه پرسش و پاسخ مربوط به حفظ منافع آمریکا در ایران می تواند موضوع منافع بازرگانی ما را

نیز مطرح کند؛ از جمله صدور غلات به ایران و علاقه و اشتغال آمریکاییان جهت مطالعه در امور ایران و

شناخت بیشتر مردم و تحولات درونی آن.

لینگن


آینده عادی شدن روابط تجاری آمریکا و ایران

ص: 278

سند شماره (38)

تاریخ: 24 ژوئن 1979 3 تیر1358

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: آینده عادی شدن روابط تجاری آمریکا و ایران

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 تضاد و دوگانگی بین (الف) مواضع به طور کلی عاقلانه خیلی از مقامات ارشد دولت موقت که

متوجه لزوم برقراری روابط عادی تر دیپلماتیک و تبادلات تجاری با آمریکا شده اند و (ب) مواضع ضد

آمریکایی انقلابی مطبوعات، روحانیون اطراف خمینی و خیلی از ایرانیان که ضد خارجی هستند و در

سطوح دوم و پایین تر دولت موقت می باشند، همچنان تلاشهایمان را برای عادی کردن روابط خنثی

می سازند.

3 در 21 ژوئن وزیر خارجه یزدی و سخنگوی دولت امیر انتظام، هر دو به طور علنی به حمایت از

ادامه قراردادها و روابط با غرب اظهاراتی نمودند. اظهارات امیر انتظام به مطبوعات مسائل گسترده ای را

در برداشت از جمله تغییرات پرسنلی در دولت موقت، نفوذ بیش از حد کمیته ها و مسائل اقتصادی

مختلف. او به خبرنگاران گفت که امیدوار است روابط با آمریکا بزودی به سوی بهبودی رود. در مورد

قراردادهای نظامی امیر انتظام گفت که فسخ تمام قراردادهای سابقی که ایران قبلاً در آنها میلیاردها دلار

سرمایه گذاری کرده بود غیرعاقلانه است. او حتی به طور غیر مستقیم به لزوم متخصصان نظامی آمریکایی

اشاره کرد. سخنگوی دولت موقت همچنین گفت که امام و دولت موقت هیچگاه در صدد مصادره اموال

نبوده اند، چون مالکیت فردی در اسلام مقدس است ولی این حرف کاملاً قابل قبول نبود. یزدی آنطور که

در تهران تایمز 25 ژوئن منعکس شده، مشخصا این مسئله را مطرح نموده که ایران نمی تواند به تنهایی به

پیش برود.یزدی صریحا به ادامه وابستگی به غرب اقرار کرد و گفت که فسخ سریع قراردادها توسط ایران

بیشتر به ضرر ایران خواهد بود تا فروشندگان خارجی و آن را به سطح یک جامعه کشاورزی پایین خواهد

آورد.

4 در حالیکه ما از اظهارات مثبت مانند گفته های یزدی و امیر انتظام در پنجشنبه گذشته استقبال

می کنیم، ولی از خبر اخیر (الف) فسخ قرارداد آناکاندا با شرکت مس و (ب) حملات شدید و غیر مترقبه به

GTEدلگیریم. نمونه دیگر گزارش روزنامه بامداد در مورد ادامه ارسال غذا به ایران بود. بامداد از اطلاعیه

آژانس ارتباطات بین المللی استقبال کرده بود ولی در مقدمه آن گفته بود که آمریکا تحریم خود را از ایران

برداشته است.

5 تا زمانی که دولت موقت قدرت بیشتری نیابد، این نداهای میانه روانه مانند یزدی، امیرانتظام و

حتی بازرگان بعید است که اثری داشته باشند. وقایع هفته گذشته،این فرضیه را که برقراری روابط تجاری

بین ایران و آمریکا می تواند راهگشای بهبود روابط سیاسی گردد مورد سؤال قرار می دهد. با توجه به جو

سیاسی نامطلوب اصلاً نمی توان مطمئن بود که میانه روها در دولت موقت آنقدر زیاد هستند و یا آنقدر نفوذ

دارند که بتوانند مانع حملات شوند و یا مواضع ضد آمریکایی که مانع از سرگیری فعالیتهای تجار

آمریکایی در ایران شده را تغییر دهند.

گذشته از این ممکن است روابط ما مانعی برای عادی کردن روابط سیاسیمان گردد و این در صورتی

ص: 279

است که بررسی، تجدید نظر و یا فسخ قراردادهای سابق، حملات شدید علیه آمریکا و امپریالیسم آمریکا

باشد. نمی توان تجار آمریکایی را به دلیل کمک نکردن به بهبود وضع اقتصادی مقصر شناخت چون آنها به

طور فردی و جمعی مورد خصومت و سوءظن قرار می گیرند و طبیعتا نگران امنیت شخصی خود هستند.

کارمندان ایرانی حاکمیت آنان را نمی پذیرند و شکایتهای بحق مالی آنان در میزهای مقامات بی اسم و

رسم دفن شده است.

لینگن


اظهارات امیر انتظام

سند شماره (39)

تاریخ: 24 ژوئن 1979 3 تیر1358خیلی محرمانه

از:وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سیبه: سفارت آمریکا تهران برای کاردار

موضوع: اظهارات امیر انتظام

1 (تمام متن محرمانه است).

2 هنگامی که شما یزدی یا امیر انتظام را ببینید، خواهشمند است قدردانی ما را از اظهارات اشخاص

اخیر در تلویزیون درباره روابط ایالات متحده و ایران ابراز دارید. ما امیدواریم که بتوانیم همچنان از

حرارت لفاظیها بکاهیم و درباره مشکلات پردردسر در روابط بین خودمان به پیشرفتهای واقعی نائل

شویم.

3 اگر تعیین یک نفر سفیر در میان گذارده شود، خواهشمند است از حدسیات در مدت مناسب برای

هرگونه اعلامیه ای در اینباره صرف نظر کنید. چنان که می دانید هنوز در اینجا درباره رد نامزدی سفارت

کاتلر احساسات شدیدی حکمفرماست و مدتی وقت لازم خواهد بود تا مجلس سنا درباره انتصاب

دیگری تن در دهد.

کریستوفر


اظهار نظر یزدی درباره کاتلر

سند شماره (40)

تاریخ: 25 ژوئن 79 4 تیر 58محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن

موضوع: اظهار نظر یزدی درباره کاتلر

1 (طبقه بندی نشده) از یزدی وزیر خارجه ایران در جریان یک مصاحبه تلویزیونی در تاریخ 23

ژوئن که به طور جداگانه در جرائد محلی در تاریخ 24 ژوئن منعکس شد پرسیده شده که سفیر جدید

آمریکا کی به ایران خواهد آمد. در پاسخ او گفت حق هر کشور مستقل این است که خود تصمیم

بگیرد.همان طوری که ما دریافتیم آقای کاتلر از یک کشوری که در آن هدفهای امپریالیستی انجام می داده

به تهران می آید و حضور او در اینجا به بهبود مناسبات بین دو کشور ما کمک نخواهد کرد. بنابراین ما

پذیرش او را پس گرفتیم. کاردار آمریکا یک روز به وزارت امور خارجه آمد و گفت که رد پذیرش ما از

سوی حکومت آمریکا پذیرفته شده است و افزود که نام سفیر جدید بعدا، شاید پس از چند هفته معلوم

خواهد شد.

ص: 280

2 (محرمانه) اظهارنظر: موضوع سفیر جدید در جریان مکالمه اخیر ناس با یزدی (تلگرام مرجع الف)

به هیچ وجه درمیان نیامد؛ هرچند در جریان مکالمه با امیر انتظام در روز بعد (تلگرام مرجع ب ) این

موضوع مطرح شد.شلنبرگر


مهیا نمودن وسایل یدکی

سند شماره (41)

تاریخ: 3 ژوئیه 1979 13 خرداد 1358سری

از: سفارت آمریکا تهرانبه:وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: مهیا نمودن وسایل یدکی

1 (تمام متن سری )

2 به وسیله تلگراف، موضوع گفتگوهای دیروزم را با یزدی که مربوط به مسئله وضع اعتبار مالی

می شد، گزارش کرده ام. ما دلایلی داریم که بر مبنای آن می توان فکر کرد که در نتیجه این تغییرات و

تلاشهای مستمر ژنرال گست و جدیتهای خودش در رابطه با تماسهای نظامی، امکان دارد که ما در به

وجود آوردن مراحل بهتری برای بهتر درک کردن و میانه روی و صبر نسبت به آن مسئله که به دولت موقت

ایران مربوط می شود، موفق شده باشیم.

3 در رابطه با کمک به بهره برداری از این فرصت، ما باید در جهت ایجاد 5/5 میلیون دلار بودجه

مخصوص، مسئله فروشهای نظامی خارجی برای وسایل یدکی فوری و درخواستهای تکنیکی برای

نیروی هوایی ایران فورا اقدام نماییم. صحبتهای دیروز یزدی کاملاً روشن بود که او و سایرین در دولت

موقت ایران از تأخیر این مسئله نگران هستند، و درک این مسئله برایشان مشکل است که چرا ما در این

مورد تأخیر می کنیم، هم اکنون نیز مظنون شده اند که دلیل تأخیر ما داشتن محرکهای (انگیزه های) سیاسی

می باشد و من می ترسم که این نگرانیها در صورت تأخیر بیشتر ما، افزایش یابد.

4 براساس تلگراف، دیروز به یزدی گفتم که ما جدا در فکر اجرای این مسئله هستیم (5/5 میلیون

دلار وسایل یدکی مترجم) و موقعی که اصرار شود، امیدوارم، به طور قطع وسائلی بین یک الی دو هفته

داشته باشیم. من معتقدم که اگر ما بتوانیم در این جهت حرکت کنیم، می توانیم موضع خودمان را به طور کلی

در بین افراد دولت موقت و نیروی نظامی در اینجا که خواستار حفظ روابط شناور آمریکا ایران می باشند،

مستحکم کنیم.

5 به طور کلی راجع به اعتبار مالی، من پیشنهادمان را در مورد قبول گروه ایرانی در واشنگتن راجع به

توضیح جزئیات تکرار کردم، اما هم من و هم ژنرال گست خیلی مطمئن هستیم که آنها پیشنهاد مذکور را از

نظر سیاسی غیر قابل عملی خواهند شناخت. تنها راه چاره این است که هر چه زودتر گزارشی از وضع

اعتبار مالی تهیه نماییم و سپس پیشنهاد خواهیم داد که توسط شخصی از واشنگتن به اینجا آورده شود؛

مثلاً توسط کلنل پتی، که قادر خواهد بود در پاره ای از مسائل ویژه با مسئولین در ارتش ایران وارد

جزئیات شود.

لینگن


تنخواه گردان ایران و سایر مسائل نظامی

ص: 281

سند شماره (42)

تاریخ: 3 ژوئیه 1979 13 خرداد 58سری

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: تنخواه گردان ایران و سایر مسائل نظامی

1 (تمامی متن سری)

2 خلاصه: در جریان ملاقات روز دوم ژوئیه با یزدی وزیر امور خارجه، کاردار ما وضع تنخواه گردان

ایران و سایر مسائل نظامی مورد علاقه متقابل را بررسی کرد. او نیاز به همکاری نزدیک را در مورد تأکید

قرار داد، مبادا مسائل نظامی در مناسبات دوجانبه ما اسباب تحریک شده و مانعی در راه فرایند عادی

شدن مناسبات گردد. پایان خلاصه.

3 کاردار به یزدی گفت که ما نگرانی ایران را درباره کالاهای نظامی تحمیلی درک می کنیم و اظهارات

مورخه 27 ژوئن او را درباره ماهیت پیچیده مجموع مناسبات نظامی دوجانبه ما مورد تقدیر قرار داد. این

اظهارات کمک کرد به آنکه یک مسئله بسیار پیچیده ای در یک چشم انداز بهتری قرار گیرد. او افزود که ما

در برداشت خود از این مسئله از تمایل به احتراز از پیچیدگیهای حقوقی که ممکن است از ناتوانی در

پرداخت تنخواه گردان ایران ناشی شود، برانگیخته شده ایم و اینکه این پیچیدگیها به نحو اجتناب ناپذیری

عواقب وسیعتری در مناسبات ما خواهد داشت. او آن گاه کوششهای ما را نسبت به مازادهای وزارت

دفاع آمریکا تشریح کرد و توضیح داد که چگونه تصویب لایحه اختصاص، تنخواه گردان را برای مدت

چند ماه بیشتر از آنکه قبلاً فرض می شد قادر به پرداخت سازد. او خاطرنشان ساخت که این دوام اضافی

مدت بیشتری را فراهم خواهد کرد که می توان در آن مدت مسائل قراردادی پیچیده متعددی را جدا کرده،

حل و فصل نمود.

4 کاردار همچنین تمایل ایران را به اقدام در مورد پرونده دیگری دروزارت امور خارجه ایران جهت

تحویل لوازم یدکی مورد نیاز مبرم نیروی هوایی ایران به ارزش پنج میلیون دلار مور توجه قرار داد. او

گفت که با بحثهای انجام گرفته بین ژنرال گست و سرهنگ کامکار در این باره آشناست و اظهار عقیده کرد

که درک می کند که این مبلغ باید به 5/5میلیون دلار افزایش یابد تا اقلام اضافه دیگری را شامل شود. در

حالی که ما هنوز درباره ترتیب اثر دادن به این پیشنهاد آمادگی نداریم، این امر به هیچ وجه انگیزه سیاسی

ندارد مگر تا آن میزان که برداشتهای کلی کنگره نسبت به حل موفقیت آمیز همه مسائل نظامی بین دو

کشور ما، ماهیت انتقادی دارد.

5 کاردار کوششهایی را که ما تاکنون به عمل آورده ایم تا در زمینه قراردادهای نظامی کمک کنیم

مورد بحث قرارداد و اظهار داشت که سرهنگ پتی از N.C.U اخیرا به ایران سفر کرده و ژنرال گست به

کوششهای خود ادامه می دهد و غیره و غیره...

او همچنین پیشنهاد کرد که برای دولت موقت ایران سودمند خواهد بود که یک گروهی بدون سروصدا

به واشنگتن بفرستد تا این موضوعها را دنبال کند یا اینکه اگر این امر ممکن نباشد ما شاید بتوانیم یک گروه

بدون سر و صدا به ایران بفرستیم. او آن گاه یک سند تهیه شده از سوی کارمندان ژنرال گست را که شامل

سابقه تنخواه گردان بود به یزدی تسلیم کرد.

6 یزدی بلافاصله سؤال کرد که آیا این سند شامل محاسبات کامل است یا خیر و کاردار پاسخ داد که

ص: 282

چنین نیست ولی ما آگاهیم که در ارقامی که سرهنگ کامکار اعلام کرده است نارساییها و کسریهایی وجود

دارد و ما می کوشیم تا این نارساییها را حل کنیم ولی همه اطلاعات لازم در ایران وجود ندارد. در این

ارتباط او بار دیگر عنوان کرد که دولت موقت ایران گروهی را به واشنگتن بفرستد. یزدی پرسید که

تنخواه گردان، کی تمام خواهد شد. کاردار گفت که به طوری که ما برآورد کرده ایم پولها تا پایان ماه ژوئیه

تمام خواهد شد؛ البته در صورتی که لایحه مربوط به مازاد تصویب نشود و اگر این لایحه تصویب شود پول

برای محموله فقط دو کشتی کافی خواهد بود و آن گاه این پولها تا پایان ماه سپتامبر کفایت خواهد کرد. او

گفت که در چنین صورتی وزارت دفاع احتمالاً تقاضا خواهند کرد که پولهای مربوط به محموله دو کشتی

در تقاضای بودجه منظم سال 1980 گنجانده شود.

7 کاردار به یزدی گفت که ژنرال گست درباره تعداد اعضای گروه مستشاران نظامی پس از انقضای

مدت مربوطه در تاریخ اول اکتبر نامه ای به سرهنگ کامکار نوشته است. او خاطرنشان ساخت که توصیه

او برای 6 سمت خواهد بود که از سوی ایالات متحده تأمین مالی شود و 4 اضافی دیگر که تأمین مالی آنها

را ایران به عهده بگیرد.یزدی گفت که ارسال چنین نامه ای ایراد ندارد.

8 یزدی آن گاه به پرونده لوازم یدکی نیروی هوایی ایران پرداخت و گفت ایران مایل نیست که این

موضوع با وضع تنخواه گردان ایران آمیخته شود. او گفت به نظر دولت موقت ایران این پرونده مربوط به

«آغاز جدید» است (این اشاره را یزدی چندین بار قبلاً نیز تکرار کرده و اعلام داشته است که در روابط

دوجانبه ما چنین آغاز جدیدی ضروری است).یزدی پرسید که آیا تأخیر انگیزه سیاسی دارد یا خیر.

کاردار تأکید کرد که ما تقاضای دولت موقت ایران را به طور جدی مورد بررسی قرار می دهیم و اینکه ما

اساسا حاضریم به آن ترتیب اثر بدهیم، ولی نمی تواند بگوید که این موضوع چه وقت عملی خواهد شد.

معذالک امید می رود که تا چند هفته آینده عملی شود. کاردار اضافه کرد که این موضوع شاید لازم باشد که

در چهارچوب اقدامات حقوقی درباره لایحه بودجه که هنوز تکمیل نشده است مورد بررسی قرار گیرد که

مقصود او این بود که تاریخ 10 ژوئیه قرار است به این موضوع اختصاص داده شود. یزدی گفت او ارتباط

بین این دو موضوع را درک نمی کند و کاردار در پاسخ لزوم درک حساسیتها و برداشتهای کنگره را مورد

تأکید قرارداد. کاردار تأکید کرد که ما میل نداریم که درباره این موضوع یا جنبه های دیگری مربوط به

کالاهای نظامی، ایران را مجازات کنیم.

9 در دو مرحله در جریان بحث کاردار مسئله دستیابی به منطقه خلیج و تعیین تکلیف موجودی

کالاهای سررشته داری و بازگشت دادن تجهیزات ارتباطاتی حکومت ایالات متحده که از ماه فوریه در

دست ایرانیان بوده را در میان گذاشت. او کوششهایی را که یزدی تاکنون به عمل آورده مورد تقدیر قرارداد

ولی در عین حال تمایل ما را به رفع این مسئله به نحوی منظم و مرتب بدون اینکه حتی جزئی سوءتفاهم

باقی بماند ابراز داشت. او گفت که ما دشواریهای ناشی از صلاحیتهای ضد و نقیض را درک می کنیم ولی ما

امیدواریم که گروههای تصمیم گیرنده در این مسئله با یکدیگر به توافق برسند. یزدی گفت که او از

مشکلاتی که آدمهای ما در هفته گذشته برای دستیابی به منطقه خلیج با آنها مواجه شده اند آگاه است و

افزود که او با «یک نفر» که هویت او را ذکر نکرد شب گذشته در این باره صحبت کرده است. او در عین حال

از لحاظ های دیگر هیچ گونه تعهدی را نپذیرفت ولی به نظر می رسید که مطلوب بودن متقابل تعیین تکلیف

این مسائل را در اسرع وقت ممکن،پذیرفته است.

ص: 283

10 اظهارنظر: این جلسه نشان دهنده اندک پیشرفتی بود مبنی بر اینکه یزدی ظاهرا پیچیدگیهای

روابط نظامی آمریکا و ایران را بهتر از فرصتهای قبلی درک می کند. او هنوز هم درباره «آغاز جدید» فکر

می کند ولی به نظر می آید که بهتر درک کرده است که دولت موقت ایران برای کسب امتیاز در این راه

نمی تواند تنها به ایالات متحده نظر داشته باشد. کاردار با زحمت زیاد لزوم همکاری و نرمش را از هر دو

جانب تأکید کرد. در حالی که یزدی در این مورد ایرادی نداشت. در این ارتباط ما تصور می کنیم که یزدی

درک بهتری از اهمیت نقش کنگره آمریکا در فرایند عادی شدن مناسبات دو کشور به ویژه با ارتباط با

جنبه های مساعدت نظامی مناسبات به دست آورده است.

لینگن


مناسبات آمریکا و ایران

سند شماره (43)

تاریخ: 3 ژوئیه 79 13 خرداد 58خیلی محرمانه توزیع محدود

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: مناسبات آمریکا و ایران

1 (تمامی متن خیلی محرمانه)

2 خلاصه: در دیدار اولیه من با یزدی در تاریخ 2 ژوئیه من تمایل ایالات متحده را در عادی کردن

مناسبات با ایران بار دیگر تأکید کردم و تأکید کردم که فرایند بازسازی مناسبات ما باید یک فرایند متقابل

باشد. یزدی در پاسخ، تمایل شخص خود و حکومتش را در شناسایی اوضاع و احوال تغییر یافته در ایران

ابراز داشت و در ضمن هشدار داد که شناسایی انقلاب و پذیرفتن آن دو موضوع جداگانه است. من متن

اظهارات سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا را در تاریخ 25 ژوئن درباره انتصاب یک سفیر (برای

ایران) به یزدی تسلیم کردم و این امر یزدی را بر آن داشت تا بپرسد که ما چه موقعی یک نفر را خواهیم

فرستاد. او همچنین می خواست بداند که منظور از اظهارت ژنرال راجرز « درباره نیروهای ویژه در منطقه

خلیج (فارس) چه بوده است. (پایان خلاصه)

3 من اظهارات خود را با تقدیر حکومت متبوع خود از کمک یزدی و همکاران او د ر وزارت امور

خارجه آغاز کردم من به او گفتم که ما به ویژه از مداخله شخصی او در لحظات خطر و فشار و گماشتن

پرسنل برای حفاظت از هیئت نمایندگی سیاسی ما در ایران قدردانی می کنیم. من گفتم که من به عنوان یک

دوست، خواه از نظر شخصی خواه به عنوان کارمند حکومت آمریکا به ایران آمده ام. من به او گفتم که من

دستور دارم که بگویم که حکومت متبوع من حاضر است در کوششهای مشترک با دولت موقت ایران برای

بنای مناسبات متقابلاً سودمند و مناسباتی که اوضاع تغییر یافته را در ایران کاملاً با احساسات مساعد

درنظر می گیرد همکاری کند. من گفتم که استقلال و تمامیت ارضی ایران همچنان مورد علاقه ماست و ما

می خواهیم یک ایران نیرومند و پرقدرت وجود داشته باشد و آماده ایم بری نیل به این هدف همکاری کنیم

و همچنین همکاری با یکدیگر در تعیین تکلیف مشکلات قدیمی ما از قبیل کالاهای نظامی و حصول

تفاهم در زمینه های همکاری در آینده جز این تمایلات است.

4 من گفتم که ما نسبت به ایران در کوششهای آن برای تنظیم یک قانون اساسی جدید و بنا کردن

نهادهای جدید دولتی حسن نیت داریم هر چند ما هیچ گونه قصد و تمایلی در اینکه خود را به هر نحوی که

ص: 284

باشد در این فرایند درگیر کنیم، نداریم. من تأکید کردم که بازسازی مناسبات ما باید یک فرایند متقابل و

مشترک باشد و اینکه هر دو طرف باید خویشتن داری و تفاهم از خود نشان دهند. من به او گفتم که در این

ارتباط به من دستور داده شده است قدردانی ما را از اظهارت اخیر سخنگویان دولت از جمله امیر انتظام

معاون نخست وزیر درباره مناسبات آمریکا و ایران ابراز دارم. من به ویژه اظهارنظرهای یزدی را درباره

مسائل مربوطه نظامی در تاریخ 27 ژوئن ذکر کردم. من در پایان گفتم که حکومت متبوع من خواهان

مناسبات حسنه با ایران است و اینکه از نقطه نظر ما انتصاب من به ایران هر چند جنبه موقتی دارد گامی در

بازسازی این فرایند به شمار می آید.

5 یزدی به خاطر اظهارات من از من تشکر کرد و گفت همانطوری که من می دانم حکومت متبوع او

نیز اغلب اعلام داشته است که خواهان مناسبات سودآور متقابل به نفع هر دو کشور می باشد. او گفت برای

نیل به این هدف مشکلاتی وجود دارد، مشکلاتی که با «ناس» کاردار سابق مورد بحث قرار گرفته است. او

گفت که شناسایی تاریخ مناسبات ما با رژیم سابق ایران از سوی ناس به عنوان مانع اصلی عادی شدن

مناسبات یک نشانه تشویق کننده بوده است او گفت درک واقعیت ایران نوین ما را قادر خواهد ساخت تا

مناسبات معنی داری را با ایران پرورش دهیم. او اضافه کرد که «تنها چیزی که ما از آمریکاییها می خواهیم

این است که واقعیت جدید را در این جا بشناسند و بپذیرند.» در پاسخ من مبنی بر اینکه «این واقعیت

شناخت و پذیرفته شده است» یزدی گفت که بین شناسایی واقعیت و پذیرفتن آن وجه امتیاز بسیار است. او

گفت حکومت متبوع او و مردم ایران هنوز درباره پذیرفته شدن انقلاب آنها از سوی آمریکاییها اطمینان

ندارند. او ادامه داد: «ما نیازمند اقدام شما هستیم و این اقدام است که نشان خواهد داد که شما آنچه را که در

این جا روی داده است پذیرفته اید.»

6 سپس چند مسئله ویژه مورد بحث قرار گرفت (تلگرامهای جداگانه )ولی در نزدیکیهای پایان

ملاقات ما بار دیگر مسئله کلی مناسبات آمریکا و ایران را در میان گذاردیم و من متن اظهارات سخنگوی

امور خارجه آمریکا در تاریخ 25 ژوئن درباره وضع مبادلات بین ما و دولت موقت ایران در مورد انتصاب

یک سفیر برای ایران را به او تسلیم کردم. یزدی اندکی برآشفت آنچه که او در این باره گفته بود مبتنی بر «آن

بود که ظرف 24 ساعت پس از آنکه ما به کاردار شما گفتیم که کاتلر را به عنوان سفیر نمی پذیریم به ما گفته

شده بود.» من در پاسخ گفتم که آنچه که سخنگوی امور خارجه آمریکا گفته است در حال حاضر منعکس

کننده موضع اصلی ماست ولی ما نمی خواهیم که این موضوع در مناسبات دوجانبه ما اثر داشته باشد زیرا

نظر ما این است که بحث علنی به نفع هیچ کدام ما نیست، و هر اندازه که از سوی طرفین کمتر گفته شود، بهتر

است. یزدی به سرعت سؤال کرد که آیا ما قصد داریم شخص جدید را منصوب کنیم یا خیر من به او گفتم به

سابقه مراجعه کند. ولی در ضمن افزودم که ما درباره این مسئله کار می کنیم و پیشنهاد کردم که فعلاً بهترین

راه این است که «خونسرد باشند».یزدی بار دیگر پاسخ داد که دولت موقت ایران می کوشد «خونسرد»

باشد و افزود که به دولت موقت ایران اطمینانهایی داده شده است که ما هرچه زودتر شخص دیگری را

منصوب خواهیم کرد که به جای کاتلر سفیر آمریکا در ایران شود و این که دولت موقت می خواهد با ما

چنین رفتار کند.

7 در حالی که به این ملاقات پایان می دادیم یزدی گفت که او میل دارد که در یک جلسه بعدی درباره

اوضاع و احوال پیامدهای اظهارات ژنرال راجرز درباره نیروهای ویژه در منطقه خلیج فارس صحبت

ص: 285

کند. من پاسخ دادم که هر لحظه می توانم وقت خود را در اختیار او بگذارم ولی اینکه به طور خلاصه

اظهارات ژنرال راجرز منعکس کننده نگرانیهای جهانی ما و برداشت از لزوم دفاع از منافع جهانی ما است.

من تأکید کردم ژنرال راجرز تنها به برنامه ریزیهای احتمالی و پیش بینی شده اشاره کرده است و آن گاه او را

به گزارشهای مطبوعاتی اخیر در آمریکا توجه دادم مبنی بر اینکه ایالات متحده به نحوی از انحاء

می کوشد خوزستان را از بقیه ایران جدا سازد و آن گاه گفتم که چنین اتهاماتی با هر گونه منطقی تضاد دارد.

من گفتم منابع عمده ما در این قسمت از جهان با نیاز جریان بدون وقفه نفت از این منطقه وابسته است و ما

ثبات و عدم تشنج را در میان کشورهای این منطقه بهترین ضامن این منافع سیاسی می دانیم و اینکه هیأت

نمایندگی ما در عراق همین موضوع را درباره مناسبات ایران و عراق مطرح کرده است. یزدی پاسخ داد

گزارشهای مطبوعات درباره گرفتاریهای ایالات متحده در خوزستان باید در چهارچوب اظهارات ژنرال

راجرز مورد توجه قرار گیرد من بار دیگر تأکید کردم ژنرال راجرز به برنامه ریزیهای مربوط به وقایع

احتمالی اشاره کرده است و اینکه ما به هیچ وجه در پی آن نیستیم که اوضاع اینجا را به بی ثباتی بکشانیم.

یزدی گفت:«آری ولی نیروهای ویژه چگونه می توانند در این ارتباط کمک کنند؟»

(این سؤالی که ما به دفعات آن را می شنویم و همراه با ناباوریهایی است که با چنین برنامه ریزیهایی به هر

صورت مچ ما باز خواهد شد).

لینگن


توسعه نیروی دریایی آمریکا در اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس

سند شماره (44)

تاریخ: 12 ژوئیه 1979 21 تیر 58

از : سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی.

موضوع: تقاضای راهنمایی جهت توسعه نیروی دریایی آمریکا در اقیانوس هند، دریای عمان

و خلیج فارس

1 (تمامی متن سری).

2 طی مذاکرات اخیر با وزارت امور خارجه از ما در مورد نقل و انتقالات نیروی دریایی آمریکا در

منطقه سؤال شده است. خصوصا اینکه اخیرا فرماندهی نیروی خاورمیانه (گروه LASALLE) فزونی

یافته اند. تلگراف مرجع حاکی از آن است که تعداد مجموع به چهار واحد رسیده است. تقاضای اطلاعات

و راهنمایی درباره آن داریم که این مطلب را چگونه ارائه دهیم.

3 وزارت امور خارجه ظاهرا بر سر شایعات و حدسیات نگران است و شبح یک نیروی ویژه آنها را

دچار اضطراب کرده است.لینگن


فروش تجهیزات نظامی به ایران

سند شماره (45)

تاریخ: 17 ژوئیه 1979 27 خرداد 1358سری

از: سفارت آمریکا تهرانبه:وزارت خارجه واشنگتن

موضوع: فروش تجهیزات نظامی به ایران

1 تمام متن سری.

ص: 286

2 خلاصه: من با یزدی وزیر امور خارجه در 16 ژوئیه به تقاضای خود او برای بحث درباره فروش

اقلام نظامی به ایران از جمله موضوعهای دیگر ملاقات کردم. یزدی سه مطلب را در میان گذاشت که

عبارتند از لوازم یدکی که ایران پول آن را پرداخت کرده است و لوازمی که ایران می خواهد براساس

جداگانه ای سفارش دهد و لوازم قابل تعمیر 747 که به ایالات متحده فرستاده شده ولی هنوز بازگشت

داده نشده است. من نیاز مبرم حفظ تنخواه گردان ایران را به یزدی خاطرنشان ساختم و اقداماتی که ما برای

تأمین این امر نموده بودیم به اطلاع وی رساندم. من اظهار امیدواری کردم که تصویب لوازم تکمیلی از

سوی وزارت دفاع به ما اجازه خواهد داد که درباره مسائل ویژه مورد علاقه دولت ایران اقدام کنیم. ولی در

ضمن به او هشدار دادم که این تصویب تنها مجال خواهد داد که در آن فرصت، همه قراردادهای معوقه حل

و فصل شود. من همچنین به او هشدار دادم که انتظار نداشته باشد همه لوازم یدکی و حتی بعضی از آنهایی

که ایران وجه آن را پرداخت کرده کاملاً در دسترس باشد. (پایان خلاصه)

3 یزدی در 16 ژوئیه برای مقصود اولیه بحث درباره سه مقوله لوازم یدکی که آگاه، کاردار ایران در

آمریکا در تاریخ 11 ژوئیه (تلگراف مرجع) با پرشت در میان گذارده بود، از من دعوت به ملاقات کرد. من

به یزدی گفتم که درباره این مسئله کلی بیش از هر جنبه دیگری از مناسبات دوجانبه دیگرمان وقت صرف

می کنم و خاطرنشان ساختم که هدف اولیه ما در این مورد این است که مانع از به وجود آوردن اوضاعی

شویم که در آن فرس ماژور مانع فراهم آمدن امکانات و راه حلهایی گردد که هم ما و هم ایرانیها میل داریم

در جریان تجدید بنای مناسباتمان در قبال همدیگر در پیش بگیریم. من اظهار امیدواری کردم که با پایان

موافقت آمیز کنفرانس مجلس سنا و مجلس نمایندگان درباره نیازهای تکمیلی وزارت دفاع ما و

چشم انداز قریب الوقوع تصویب لایحه به شکل قانون، ممکن خواهد بود که درباره موضوعهای ویژه مورد

علاقه ایران حرکت سریعتری به عمل آید. من همچنین به یزدی خاطرنشان ساختم که در بعضی موارد از

قبیل دعاوی عقب افتاده حق العمل کار باری نیروی هوایی شاهنشاهی ایران، حکومت ایالات متحده به

طور مستقیم در حیف و میل مصالح ایران دست نداشته است، ولی معذالک ما کوشیده ایم از طریق به کار

بردن هواپیماهای نیروی هوایی شاهنشاهی ایران در حمل کالا به مک گویر کمک کنیم و این به نوبه خود

پرداخت به حق العمل کار باری را که محموله لوازم یدکی را در اختیار داشت تسهیل کرد. من به او گفتم که

حالا که ما اطلاعات دقیقی درباره مسئله لوازم قابل تعمیر 747 نداریم، ظن ما این است که این مسئله

مستقیما به نیروی هوایی شاهنشاهی ایران و پان امریکن یا بوئینگ یا هر دو مربوط است. با توجه به چنین

اوضاع و احوالی حکومت ایالات متحده ممکن است بتواند یک نقش تسهیل کننده ای در نزدیک کردن

طرفهای ذینفع به یکدیگر برای حل اختلاف بین آنها داشته باشد ولی دولت موقت ایران باید این موضوع را

درک کند که حکومت ایالات متحده بموجب قانون نمی تواند نقش داور را ایفا کند. (یزدی گفت او می تواند

جزئیات مربوط به لوازم قابل تعمیر 747 را فراهم کند و چنین کاری را خواهد کرد.)

4 بحث مفصلی درباره دو مسئله اساسی درگرفت: الف نظر دولت موقت ایران درباره اینکه

تنخواه گردان و برنامه هایی که ایران دیگر نیازی به آنها ندارد و یا میل ندارد با نیازهای جاری و مشروع

ایران آمیخته شود. ب سوءظن مداوم ایرانی که ما تا اندازه ای مصمم هستیم که وجه تمایز بین این دو

مسئله را مشاهده کنیم. من با زحمات زیاد توضیح دادم که ما وجه تمایز بین شرایط صرفا فنی را درک

می کنیم و اینکه ما بین این دو هیچ گونه ارتباط آشکار سیاسی قائل نیستیم، ولی اینکه ما به چنین نتیجه ای

ص: 287

رسیده ایم که هیچ کدام از آنها را نمی توان از چهارچوب مناسبات کلی سه جانبه ما جدا کرد و به همین

جهت من به او گفتم که ما کوشیده ایم که چشم انداز هدف نهایی خود را که عبارت است از عادی کردن

مناسبات بین دو کشور از نظر دور نداریم و اجازه ندهیم که هیچ کدام از مسائل انفرادی مانع تحقق این

هدف از طریق عدم درک این واقعیت باشد که در آخرین تحلیل، همه جنبه های مناسبات ما بر روی

یکدیگر اثر می گذارد. من این قسمت از بحثهایمان را با تذکر دادن این نکته پایان داده ام که در حالی که

دولت موقت ایران باید تشخیص نحوه فروش لوازم نظامی به ایران را بر طبق نیازهای سیاسی داخلی

آمریکا به خود آمریکا واگذار کند، ما به هیچ وجه تمایلی برای ایجاد مانع در این گونه فروشها در حدود

امکانات مالی تنخواه گردان نداریم. من از او تقاضا کردم که در این موضوع صبر و شکیبایی داشته باشد و

یزدی در پاسخ گفت که دولت موقت ایران نیز ملاحظات سیاسی داخلی خود را دارد، که باید در نظر گرفته

شود. در عین حال او گفت که اگر ظرف ده روز آینده درباره مسائلی که او در میان گذارده است، اقدامی

صورت گیرد، او قادر خواهد بود که با آن مقابله کند.

5 قبل از خاتمه دادن به این موضوع من توجه یزدی را به این موضوع معطوف کردم که تصویب برنامه

تکمیلی وزارت دفاع آمریکا تنها مجالی خواهد بود که مسائل مربوط به قراردادها حل و فصل گردد. من به

او اخطار کردم که این موضوع بدان معنا نخواهد بود که همه لوازم یدکی که در ابتدا برای ایران تهیه شده بود

و به احتمال قوی شامل اقلامی خواهد بود که ایران پول آن را قبلاً پرداخته است تماما و بلافاصله در

دسترس خواهد بود. من تذکر دادم که به منظور جاری نگهداشتن تنخواه گردان بعضی از اقلام از سوی

نیروهای مسلح ما خریداری شده یا به طرفهای سوم فروخته شده است. من گفتم که هنگامی که ما گزارشی

از وزارت دفاع بعدا دریافت کنیم بهتر خواهیم توانست درباره آنچه که قابل عمل است بحث کنیم. من

همچنین تکرار کردم که اگر دولت موقت ایران هیئتی برای گفتگوی مستقیم با آنهایی که جزئیات اقدامات

به عمل آمده حکومت ما را در اختیار دارند به واشنگتن بفرستد این امر کمک بزرگی خواهد بود.

6 واکنش یزدی ساکت تر از آن بود که من انتظار داشتم. شاید از آن جهت که اطلاعاتی درباره آنچه که

ایرانیان خریداری کرده و پول آن را پرداخته بوده اند، همان طوری که او گفت «بسته بندی و منتظر حمل»

نبود این امر برای او یک حالت غیر مترقبه بود. من بار دیگر به توجیه و تشریح رفتار گذشته خود پرداختم

و خاطرنشان ساختم که اگر ما آن طوری که رفتار کرده ایم رفتار نمی کردیم تنخواه گردان چند هفته قبل از

حیّز انتفاع ساقط می شد. یزدی اندکی گله کرد از اینکه چرا درباره طرز مصرف پول ایران از سال 1966

ببعد توضیحاتی به ایران داده نشده است و مدعی شد که در ماه ژانویه به ایران اطمینان داده شده بود که تتمه

800 میلیون دلاری ایران در تنخواه گردان «برای پوشش همه چیز کافی خواهد بود» ولی به این نتیجه

رسید که اوضاع به طور کلی «درهم و برهم »است و من گفتم که به «ظرفی پر از کرم» شباهت دارد.

7 بعد از آن بحث ما درباره این بود که چگونه ما می توانیم به اتفاق یکدیگر کار کنیم تا همه کس

حداکثر ممکن اطلاعات را درباره تحولات ویژه مربوط به همه جنبه های تنخواه گردان و فروش مصالح

نظامی و اقلام در دسترس داشته باشد (من پیشنهاد کردم که به عنوان اولین گام، ملاقاتی بین ژنرال گست و

سرهنگ کامکار از وزارت دفاع ایران و بایندر از اداره سیاسی وزارت امور خارجه تشکیل شود). یزدی

این قسمت از بحث ما را با گفتن این موضوع پایان داد که دولت موقت ایران باید درباره این موضوع به مردم

ایران توضیح دهد و اظهار امیدواری کرد که ما بتوانیم در این مورد کاری انجام دهیم.

ص: 288

8 تأثیری که من از این ملاقات داشتم این است که عملکردها در این زمینه ممکن است بحق محک

آزمایشی در نظر مقامات رسمی ایران درباره صمیمت ما از لحاظ «آغاز جدیدی» در مناسبات ما با ایران

باشد. یزدی داوطلبانه اظهار داشت که او سرگرم کسب آموزش برای متعادل کردن ایده الیسم انقلابی خود

با واقعگرایی ناشی از مقتضیات سمت خود است. من تصور می کنم که او به احتمال چنین کاری را انجام

می دهد و من تصور می کنم ما می توانیم تا اندازه ای به نحو موجهی افتخار کنیم از اینکه در این روش به او

کمک کرده ایم. معذالک من اعتقاد دارم که ما باید کوششهای بیشتری از آنکه تاکنون انجام داده ایم، برای

آموزش دستگاه رهبری ایران درباره پیچیدگیهای روابط مربوط به فروش لوازم نظامی خارجی با ایالات

متحده انجام دهیم. ما باید آماده باشیم تا جزئیات بیشتری تا آن اندازه ای که آنها بتوانند جذب کنند در

اختیار آنها بگذاریم و ما بایست آماده باشیم که این جزئیات را به موقع خود در اختیار آنها بگذاریم. من

یقین دارم در گزارشی که برای این ماه به ما وعده داده شده است تأخیری حاصل نخواهد شد. علاوه بر این

اقدام سریع درباره مسئله فروشهای نظامی خارجی 5/5 میلیون دلاری نیروی هوایی شاهنشاهی ایران و

از سرگرفته شدن جریان آنچه که در خطوط لوله باقی بماند به نحو محسوسی ثابت خواهد کرد که ما

نمی کوشیم در راه حل و فصل مشکلات مربوط به فروش مصالح نظامی به ایران موانعی ایجاد کنیم.

لینگن


نگرانیهای ایران درباره فعالیتهای نظامی آمریکا در خلیج فارس و آبهای مجاور

سند شماره (46)

تاریخ: 19 ژوئیه 79 28 تیر 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه:وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: نگرانیهای ایران درباره فعالیتهای نظامی آمریکا در خلیج فارس و آبهای مجاور

1 (تمامی متن خیلی محرمانه)

2 طرحهای ایالات متحده برای مقابله با اوضاع پیش بینی نشده و فعالیتهای آن در مورد خلیج فارس

و آبهای مجاور، یکی از نگرانیهای دوگانه دولت موقت ایران است که مناسبات دوجانبه ایران با ایالات

متحده آمریکا محسوب می شود. (نگرانی دیگر مربوط به امور مساعدتهای نظامی است.) در ملاقات

کاردار با وزیر امور خارجه در تاریخ 16 ژوئیه، وزیر امور خارجه رسما درباره موضوع طرح پیشنهادی

تشکیل یک نیروی ضربتی 110000 نفری پرس و جو کرد. همچنین گزارشهایی که دولت موقت ایران

درباره نقشهای مربوط به افزودن تعداد کشتیهای نیروهای ویژه فرماندهی خاورمیانه و حضور دریایی

آمریکا در اقیانوس هند دارد را نقل کرد.

3 کاردار خاطرنشان ساخت که همه اینها صرفا شامل پیش بینیهای مربوط به احتمالات و طرح ریزی

در مقابل حوادث احتمالی از سوی دولت آمریکاست و باید در چهارچوب نگرانیهای ما برای صلح و

علاقه ما به صلح و ثبات در این منطقه تلقی شود، ولی چنین طرح ریزیهایی را نباید به عنوان اینکه

خاورمیانه آماج طرح ریزیهای آمریکاست به حساب آورد. علاوه بر این ما امیدواریم که حوادث هرگز

ایجاب نکند که چنین طرح ریزیهایی به مورد اجرا گذاشته شود.

4 درباره افزایش تعداد ناوها، کاردار اظهار شگفتی کرد از اینکه دولت موقت ایران ممکن است ورود

اخیر یک نیروی ویژه به اقیانوس هند با فرماندهی نیروی خاورمیانه که به طور دائم در منطقه وجود دارد

ص: 289

را با یکدیگر مخلوط کرده باشد. کاردار گفت که اعزام یک نیروی ویژه به اقیانوس هند چیزی است که ما به

طور منظم انجام می دهیم و اینکه این مورد هیچ گونه ارتباطی با تحولات اخیر ندارد و از سوی دیگر از

لحاظ ظرفیت کشتیها به اندازه نیروهای ویژه قبلی چندان اهمیت ندارد.

5 یزدی دیگر درباره این موضوع پافشاری نکرد، بلکه گفت او می خواهد نگرانی دولت ایران را

درباره فعالیتهای نظامی آمریکا که مستقیما به ایران مربوط می شود مورد تأکید قرار دهد. روز 17 ژوئیه

یزدی در یک مصاحبه با خبرگزاری نیمه رسمی پارس (تلگراف مرجع) بار دیگر به این موضع اشاره کرد و

گفت که تنها تهدیدی که ممکن است نسبت به امنیت خلیج فارس وجود داشته باشد از جانب ایالات

متحده آمریکا خواهد بود. به ویژه آنچه مربوط به طرح آمریکا برای ایجاد یک نیروی ویژه 110000

نفری است. او اظهار امیدواری کرد که این نقشه تنها یک ماهیت فرضی داشته باشد و صورت واقعیت پیدا

نکند.

لینگن


از سر گرفته شدن خدمات روادیدی و امنیت محوطه سفارت

سند شماره (47)

تاریخ: 27 ژوئیه 1979 6 تیر 1358خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن. دی. سی

موضوع: از سر گرفته شدن خدمات روادیدی و امنیت محوطه سفارت

1 (تمامی متن خیلی محرمانه است)

2 خلاصه: کاردار پس از بحث درباره مسائل به طور کلی، با یزدی وزیر امور خارجه در تاریخ 25

ژوئیه، مسئله از سرگرفتن خدمات روادیدی و نیازهای مربوط به امنیت کافی محوطه را با بایندر، رئیس

اداره چهارم سیاسی در تاریخ 26 ژوئیه مطرح کرد. این ملاقاتها به دنبال نگرانی بیان شده در چند روز قبل

به کاردار از طرف بایندر بر سر اشکال در دسترسی روادیدی در مورد هزاران دانشجوی ایرانی بود که در

پی رفتن به آمریکا یا بازگشت به آمریکا قبل از فصل پاییز، با آن مواجه شده بودند. بایندر گفت دولت

موقت ایران حاضر است محوطه اداری امن و به اندازه کافی را در خارج از محوطه سفارت فراهم کند تا

صدور روادید در کوتاهترین مدت تسهیل شود. کاردار این پیشنهاد را رد کرد و کوششهایی را توصیف کرد

که ما برای خدمات محدود روادیدی از ماه فوریه به بعد انجام داده ایم تا کار ایرانیانی را که برای روادید به

خارج تقاضا می کنند، تسهیل کنیم و عملیات کنسولی کامل را در نزدیکترین تاریخ از سرگیریم. کاردار

خاطرنشان ساخت که از سرگرفتن خدمات روادیدی نه تنها متکی به وسایل کافی و کارمندان است، بلکه

همچنین وابسته به ترتیبات امنیتی منظم می باشد. بایندر شدیدا عکس العملی نشان داد و اظهار داشت که

این ارتباط را یک نوع «تهدید» تلقی می کند. کاردار در پاسخ خاطرنشان ساخت که واقعیتهای اوضاع یک

چنین ارتباطی را اجتناب ناپذیر می سازد. (پایان خلاصه)

3 کاردار ابتدا بحث را درباره دو موضوع آغاز کرد؛ اول بررسی آنچه ما از فوریه گذشته برای تسهیل

کار ایرانیانی که تقاضای روادید می کنند، انجام داده ایم. او خاطرنشان ساخت که علیرغم موانع ناشی از

نقصان کارمندان به اندازه کافی و فضای لازم برای کار در شرایط امن، ما روزانه پنجاه روادید دانشجویی و

همچنین تعداد قابل ملاحظه ای به اصطلاح موارد «اضطراری » صادر می کنیم. علاوه بر این ما اکنون

ص: 290

حاضریم کار روادید روزانه 100 دانشجویی که بازمی گردند را به محض اینکه وزارت علوم و آموزش

عالی، آزمون شناسی خود را افتتاح کند، انجام دهیم. در مورد ایرانیانی که تقاضای روادید خارجی را

کرده اند، ما از تقاضای سابقه این افراد صرف نظر کرده و دو مأمور تکلم کننده به زبان فارسی را به رم

فرستاده ایم تا با تعداد زیادی از تقاضاکننده های ایرانی که در آنجا هستند، سروکار داشته باشند. از سوی

دیگر در پستهای دیگر اروپایی نیز تعداد زیادی روادید برای ایرانیان صادر می کنند. در پاسخ به اتهام

یزدی در تاریخ 25 ژوئیه مبنی بر اینکه ایرانیان هنگامی که در خارجه مراجعه می کنند روادید به آنها داده

نمی شود، کاردار گفت که ما باید این تصور را داشته باشیم که این موضوع مربوط به قابلیت فهم طبق

موازین قانون است نه اینکه ناشی از این واقعیت باشد که تقاضا کننده ایرانی بوده است. مشاور سیاسی نیز

که حضور داشت خاطرنشان ساخت که تا آن اندازه ای که از پستهای خارج از ایران کسب اطلاع شده،

چنین به نظر می رسد که ایرانیانی که به آنها روادید داده نشده، تقاضا کنندگانی بودند که اسناد دانشجویی

آنها مرتب نبوده است.

4 کاردار گفت ما نمی توانیم پیشنهاد دولت موقع ایران را درباره ساختمان جداگانه بپذیریم زیرا لازم

است که عملیات کنسولی همگی در یکجا حفظ شود و بهر صورت ما احتیاجی به چنین ساختمانی

نمی بینیم زیرا کوششهای ما در این زمینه همچنان در جریان است. کاردار بار دیگر آنچه را که ما برای به

دست آوردن تسهیلات جدید انجام می دهیم (از قبیل کار در دو شیفت ) و اینکه کارمندان کافی جدید در

محل داشته باشیم، تکرار کرد. وی معذالک تأکید کرد که به او از سوی وزارت امور خارجه دستور داده

شده است که اگر امنیت کافی برای سفارت تأمین نشود، این تسهیلات جدید را باز نخواهد کرد و این امنیت

کافی شامل کنار گذاشتن نیروهای نامنظم از محوطه سفارت است.

5 بایندر پاسخ داد و گفت که آنچه که کاردار به او گفته است به منزله یک «تهدید» می ماند. کاردار به

سرعت جواب داد که این یک تهدید نیست و اظهار تأسف کرد که بایندر چنین کلمه ای را به کار برده است.

او گفت اینکه ما می گوییم که نمی توانیم عملیات روادیدی خود را بدون امنیت کافی توسعه دهیم، بیان

واقعیات است و بدین مفهوم آمادگی ما برای از سرگرفتن عملیات کامل روادیدی با توانایی دولت موقت

ایران برای ترتیبات امنیتی لازم ارتباط مستقیم دارد. بایندر گله کرد از اینکه دولت موقت ایران برای حل

مشکل امنیت محوطه سفارت، سخت می کوشد و در حالی که دولت موقت ایران می تواند اظهار نگرانی

سفارت را در این باره بپذیرد. آلودگیهای همدستیهای واشنگتن در این مورد، موضوع دیگری است.

بایندر گفت که به او دستور داده شده است که اعلام کند که دولت موقت ایران ناگزیر خواهد بود به اطلاع

افکار عمومی ایران برساند که اگر خدمات روادیدی کامل از طرف آمریکا از سر گرفته نشود، این تصمیم از

سوی ایالات متحده گرفته شده است. او اضافه کرد که امیدوار بوده است که چنین چیزی را اعلام ندارد.

ولی اظهارات کاردار راه دیگری را برای او باقی نگذاشتند. او گفت که او و وزیر امور خارجه حاضرند

اطمینان دهند که هر عمل ممکن است انجام می گیرد تا امنیت لازم برقرار شود. ولی افزود که کاردار باید

فشارهایی که آنها تحمیل می کنند را درک کند.

6 کاردار گفت که او کاملاً اهمیت کار روادیدی را در مناسبات دوجانبه درک می کند و اظهارات قبلی

خود را به یزدی یادآوری کرد مبنی بر اینکه ایرانیانی که در ایالات متحده تحصیل می کنند، بخشی از منابع

انسانی را تشکیل می دهند که هر دو کشور می توانند برای تجدید بنای مناسبات خود از آنها استمداد کنند.

ص: 291

کاردار افزود که در عین حال نمی توان واقعیتهای اوضاع را برای همیشه نادیده گرفت. وی همچنین گفت

که ترتیبات امنیتی کنونی برای محوطه سفارت را در واشنگتن به خوبی می دانند و آن از طریق گزارشهای

مطبوعات درباره این موضوع است و این گزارشها نگرانی فوق العاده ای را ایجاد کرده است. او تأکید کرد که

این اوضاع آسیبهای فراوانی به چهره و شهرت ایران می رساند و اینکه به نحو اجتناب ناپذیری

عکس العملهایی را باعث می شود و چنین اوضاعی نمی تواند به طور نامحدودی بدون اینکه پاسخی را از

جانب ایالات متحده باعث شود ادامه یابد. او تکرار کرد که آنچه که می گوید تهدید نیست بلکه بیان

واقعیات است.

7 به دنبال این اظهارات بایندر عقب نشینی کرد و تکرار کرد که او و دیگران تمام آنچه را که در توانایی

دارند برای حل مسئله امنیت انجام می دهند. او تقاضا کرد که درک شود که ایران هنوز به وضع عادی

بازنگشته است؛ هر چند او پذیرفت که او اگر به جای کاردار می بود و با همان شرایط امنیتی موجود در

محوطه سفارت مواجه می شد، هر روز به وزارت امور خارجه مراجعه می کرد و به اعتراض می پرداخت.

کاردار گفت که او درک می کند که ایران دارای مشکلات بزرگی است ولی در عین حال به بایندر یادآوری

کرد که این ما نیستیم که این مشکلات را ایجاد کرده ایم.

لینگن


دیدار آگاه با ساندرز و کنستابل

سند شماره (48)

تاریخ: 1 اوت 1979 10 مرداد 1358خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سیبه: سفارت آمریکا تهران

موضوع: دیدار آگاه با ساندرز و کنستابل

1 (تمامی متن خیلی محرمانه)

2 روز 31 ژوئیه آگاه، کاردار ایران با ساندرز، معاون وزیر امور خارجه و معاون او، کنستابل ملاقات

کرد. دیدار آگاه نخستین ملاقات و مذاکره بود که موضوع اصلی آن تمایل دوجانبه به داشتن روابط قویتر و

عادیتر بود. ساندرز علاقه ما را به داشتن ایرانی نیرومند و مستقل و برخوردار از پشتیبانی خلق که بتواند

در مقابل فشارهای شوروی ایستادگی کند و به موقع سرگرم مناسبات سازنده متقابل با ایالات متحده

باشد تأکید کرد. ایالات متحده علاقه ای به وارد کردن خود در مداخله در امور داخلی ایران ندارد بلکه

می خواهد مقامات ایرانی بدانند که ما حاضریم در زمینه های منابع و مصالح مشترک با یکدیگر همکاری

کنیم.

3 آگاه متقابلاً احساسات را تأکید کرد و احساسات دوستانه و تحسین مردم ایران را نسبت به ایالات

متحده علیرغم تاریخ پیوندهای ایالات متحده با رژیم شاه تشریح کرد.

4 قسمت اعظم گفتگو در اطراف توصیف «منفی» حوادث بعد از انقلاب ایران از سوی مطبوعات

آمریکا بود. هنگامی که کنستابل پرسید که برای تقویت مناسبات چه کاری از دست ایالات متحده

برمی آید، اولین اشاره آگاه این بود که در درجه اول کاری باید با مطبوعات آمریکایی انجام گیرد. او به

سرعت افزود که به خوبی می داند که برای مقامات حکومت ایالات متحده چنین کاری ممکن نیست.

دومین نکته ای که آگاه در میان گذاشت این بود که درباره این امکان که شاه ممکن است به آمریکا بیاید

ص: 292

اظهار نگرانی کرد. بعضی از اشخاص در ایران این احساس را دارند که لااقل «تشویق از در عقبی» از سوی

عناصری در دستگاه دولتی ایالات متحده برای آمدن شاه به آمریکا وجود دارد.

ساندرز اظهار نظر کرد که مرحله ای از زمان در آینده هنگامی که از حرارت تب آلود انقلاب کاسته

شود، ما تصور می کنیم که ایرانیان کمتر به آنچه که انقلاب علیه آنها بود توجه خواهند کرد و بیشتر به آنچه

که انقلاب قرار بود تحقق بخشد، توجه خواهند نمود. آگاه این استدلال را درباره کنار گذاشتن گذشته

چندان مورد توجه قرار نداد.

5 سومین نکته مورد بحث آگاه درباره اینکه ایالات متحده چه کار باید انجام دهد تا مناسبات بهبود

یابد، عبارت بود از کمک به حل دعاوی در دادگاهها که پولهای دولت موقت ایران را در این کشور مسدود

کرده است. آگاه به ویژه از اقدامات حقوقی انجام گرفته از سوی شرکت الکترونیک دنیا که ظاهرا در ماه

نوامبر به مرحله محاکمه خواهد رسید،نگران بود. ما تأکید کردیم که برای کمک می کوشیم ولی هنگامی که

مسائل به دادگاهها ارجاع می شود دامنه امکانات کمک ما محدود است.

6 هنگامی که آگاه پرسید ایران چه کاری باید بکند تا مناسبات بهتر شود، ما درباره لزوم امنیت بهتر

جهت محوطه سفارت پافشاری کردیم. پرشت که او نیز حضور داشت توضیح داد که ما نباید اجازه

دهیم هزاران ایرانی در صفوف روادید بایستند در حالی که از یک نیروی محافظ با انضباط برخوردار

نیستیم.

7 آگاه عکس العمل مساعد خود را درباره اظهارات اخیر ساندرز خطاب به EJRC مورد توجه قرار

دارد. او گفت که به دقت «بین سطور را خوانده است» و فکر می کند که موضع ایالات متحده نسبت به

مقامات ایران از روزهایی که مقامات ایالات متحده از پیوندهای خود با شاه دم می زدند و تمجید

می کردند، به میزان قابل ملاحظه ای بهبود یافته است. آگاه گفت او یک نسخه از متن را همراه با اظهار نظر

خود را برای یزدی خواهد فرستاد. او همچنین گفت که کارمندان سفارت برای بحث در اطراف این متن به

طور غیر رسمی اجتماع خواهند کرد. ساندرز پیشنهاد کرد با نمایندگان سفارت در صورت تمایل آنها

تبادل نظر کنند.

ونس


برنامه های احتمالی آمریکا

سند شماره (49)

تاریخ: 2 اوت 1979 11 مرداد 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهران

به: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی

گزارشگر: ویکتور. ال. تامست

موضوع: برنامه های احتمالی آمریکا

1 (طبقه بندی نشده) آنچه در ذیل می آید ترجمه غیر رسمی یک یادداشت وزارت امور خارجه ایران،

مورخ 22 ژوئیه به شماره 4/4660 می باشد.

«وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، سلام و تأییدات خود را به سفارت ایالات متحده آمریکا

تقدیم داشته و افتخار دارد که به مذاکرات جناب آقای ابراهیم یزدی و جناب آقای «بروس لینگن» کاردار

ص: 293

سفارت در تاریخ 16 ژوئیه 1979 رجوع کرده و توجه سفارت را به نکات زیر جلب می نماید.

الف: در تاریخ 21 ژوئن 1979، ژنرال راجرز، رئیس ستاد ارتش آمریکا که اخیرا به عنوان فرمانده

قوای «ناتو» تعیین شد، گفت که وزارت دفاع آمریکا برنامه ای دارد که یک نیروی ضربتی 000/110

نفری جهت قادر ساختن آمریکا برای مبادرت ورزیدن به انجام عملیات توسط نیروی هوایی آمریکا، در

هر نقطه ای خارج از حوزه فعالیت ناتو، تشکیل دهد و خلیج فارس و حوزه های نفتی این منطقه به طرز

مؤکدی به عنوان یکی از اهداف عملیات آمریکا در زمانهای اضطراری ذکر شده اند.

ب: اخیرا گفته شده است که ملاقاتهایی در کاخ سفید توسط کمیته مطالعات سیاسی آمریکا به وسیله

چند تن از اعضای کابینه در روزهای 21 و 22 ژوئن برگزار شده که در آن تصمیم گرفته شده بود که

واحدهای نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس باید تقویت شده و حضور نظامی و نیروی دریایی ارتش

آمریکا در اقیانوس هند نیز باید گسترش یابد.

ج: تعدادی از مقامات عالیرتبه آمریکا، که در میان آنها وزیر دفاع «براون»، «سناتور جرج» و «گاری

هارت» دیده می شدند، به طور خیلی واضح و آزادانه، امکان مداخله نظامی آمریکا در حوزه خلیج فارس

را یادآور شدند.

دولت موقت جمهوری اسلامی ایران نمی تواند نسبت به این تحولات که خطر و تهدیدی برای حاکمیت

و تمامیت ارضی ایران به شمار می آیند بی تفاوت باشد و مایل است که مراتب نگرانی خود را در رابطه با این

گونه طرحها ابراز دارد. بدون شک چنین طرحهایی اثرات نامطلوبی در روابط بین دو کشور خواهند

داشت.»

2 (خیلی محرمانه) کاردار در ملاقاتش با وزیر امور خارجه، یزدی، در تاریخ 25 ژوئیه و بار دیگر در

ملاقاتی با رئیس اداره چهارم سیاسی، بایندر، در همان تاریخ گفته است که وی به بیانات شفاهی یزدی، در

تاریخ 16 ژوئیه پاسخ گفته است و وی چیزی دیگری ندارد که بگوید. از آن تاریخ وی یک نسخه از

مصاحبه وزیر دفاع براون را که راجع به این موضوع صحبت کرده بود برای یزدی فرستاده است.لینگن


تعیین سفیر کبیر

سند شماره (50)

تاریخ: 2 اوت 1979 11 مرداد 58سری

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت خارجه واشنگتن

از کاردار برای نیوسام

موضوع: تعیین سفیر کبیر

1 از شما به خاطر پیام محبت آمیزتان و نیز از پیام وزیر تشکر می کنم.

2 پیام شما نظرات مرا در مورد مسئله تعیین یک سفیر جدید با توجه به زمان و جو موجود پرسیده

بود. جواب کوتاه من این است که من معتقدم منافع ما در ایران با امکان تعیین هرچه سریعتر یک سفیر

جدید که ترجیحا حتی از برنامه زمانی که شما پیشنهاد می کنید زودتر باشد، برآورده می شود. جواب دیگر

من این نگرانی قابل درک شما را به حساب می آورد که جوی که ما در آن دست به چنین اقدامی می زنیم،

بایستی حامی جهات سیاسی باشد که در جستجوی آن هستیم. این جو برای ما به میزان معتنابهی راجع به

چیزی صحبت می کند که دولت موقت ایران آماده انجام آن در کاری است که بایستی جریان دوجانبه

ص: 294

تجدید بنای یک رابطه باشد.

3 با گفتن این موضوع بایستی توجه داشت که دولت موقت ایران در جستجوی علائمی از جانب ما

می باشد. ما تنها قدرت بزرگ یا همسایه مهم ایران هستیم که در اینجا سفیری نداریم. از سؤالاتی که ما

واقعا از هر گوشه ای با آن روبرو هستیم آشکار است که زمان و شخص سفیر جدید آمریکا، در گرایشات

رهبران دولت موقت ایران نسبت به ما مهم است. هر آنچه که ما در مورد مسئولیتهای دولت موقت ایران در

باب کاتلر و وضعیت فعلی روابطمان ممکن است بیندیشیم، بیشتر این ایرانیان غیبت مداوم یک سفیر را به

عنوان مدرکی که ما هنوز بایستی خودمان را با واقعیتهای جدید ایران تطبیق دهیم، می بینند. بنابراین عمل

واقعی انتصاب یک سفیر به عنوان رأی اعتمادی از جانب ما دیده می شود.

4 علاقه خاصی در میان دو بخش دیگر درباره مقاصد ما وجود دارد. اولی شامل تعدادی از دول دیگر

خصوصا متفقین ما در اروپای غربی می باشد که از اقدام ما استنباطات فراوانی در مورد این موضوع

خواهند نمود و انتظار و امید دارند که ما خیلی زود عمل نماییم. دومین گروه را بازرگانان آمریکایی با

منافع و مشکلاتی در ایران تشکیل می دهند. این گروه به طور ویژه ای نسبت به مقاصد ما در باب یک سفیر

حساسیت دارند. عملاً تمام تماسهای ما در این بخش، این حقیقت که ما هنوز اقدام نکرده ایم را به عنوان

یک عامل که در طرف منفی تعادل نکات مثبت و منفی آنان می باشد گوشزد می نماید و درباره عملیات آتی

در ایران بر تصمیمات تأثیر می گذارد.

5 به لحاظ این دلایل من همچنان به اهمیت این موضوع اعتقاد دارم که اقدام به انتصاب یک سفیر

نبایستی به درازا بینجامد. هر چند فکر می کنم برنامه زمان بندی پیشنهاد شده در پیام شما خیلی طولانی

است، لیکن به لحاظ جو موجود احتمالاً واقع بینانه می باشد. ادامه این تلگرام به آن جنبه توجه می کند.

6 چند ماه آینده در اینجا با یک جریان انتخاباتی خواهد گذشت که برای مستقر نمودن یک دولت

مطابق با قانون اساسی برای اواخر پاییز طرح ریزی شده. چنین به نظر می آید که جریان انتخابات آشفته و

نتایج چیزی کمتر از حد انتظار باشد، ولی هم آیت اللّه و هم دولت موقت ایران به مقدار زیادی متعهد به

انجام جریان انتخاباتی هستند و در صورت عدم وقوع شکستی غیر منتظر، یک دولت جدی و آن طور که

امید می رود قویتر در دنبال آن بر سر کار خواهد آمد.

7 من در حال حاضر هیچ دلیلی ندارم که فکر کنم گرایش دولت جدید به طور مؤثری با گرایش دولت

موقت ایران تفاوت خواهد داشت. خود من در اینجا در تمام سطوح به گرمی پذیرفته شده ام. سر و

صداهای سیاسی اخیر دولت درباره ما عموما مثبت بوده اند. ما احساس می کنیم که هم یزدی و هم

بازرگان به طور فزاینده ای نیاز به حرکت در جهت یک تفاهم بهتر با ما را تشخیص می دهند. این موضوع

حتی به میزان زیادتری در مورد رهبریت نظامی وجود دارد.

8 فرضیاتی که در بالا تشریح شد با توجه به گرایشات تشکیلات عادی دولت می باشند.قم نیز مطرح

است. همان طور که می دانید نظریات سیاسی ابراز شده آیت اللّه و یارانش در هفته های اخیر معتدل تر بوده

است. ولی بایستی تأکید کنم که گرایش و برخوردهای او متکی به چیزی است که به گمان ما ناخوشایندی

و تنفر بنیانی از ایالات متحده می باشد. خیلی از آنهایی که در اطراف او هستند به نظر می آید که حتی نسبت

به مقاصد ما مظنون تر باشند. اطرافیان او به احساساتی بودن و سطحی بودن در برخورد با امور سیاسی

گرایش دارند. چونکه این محفل دسترسی سریع به گفته های روزانه آیت اللّه و اثر فوری بر روی آن دارد،

ص: 295

همیشه یک خطر مداوم در مورد حملات از جانب آن وجود دارد که غیر قابل پیش بینی است و می تواند

پیشرفت ما را در جهت برنامه زمانبندی پیشنهادی شما محدود کند. ما بایستی همانطور که زمان به پیش

می رود با دقت مراقب این جریان باشیم.

9 همچنین ملاحظه برخورد ما با شاه که هم بر برنامه زمان بندی و هم بر جو موجود تأثیر می گذارد،

مطرح است. به نظر من قبل از اینکه ما سفیری در اینجا داشته باشیم، خیلی مطلوب است که شاه به ایالات

متحده نیاید. استحکام و دوام افزون شده در روابط دوجانبه ما که می تواند به دنبال انتصاب یک سفیر

صورت پذیرد با عکس العمل ناچارا مغایر با برخوردهای ما نسبت به شاه، خصوصا از جانب آیت اللّه،

مقابله خواهد نمود.

10 سرانجام مسئله معامله به مثل مطرح است: برای مثال، سطح مربوطه نمایندگی ایران در واشنگتن.

ما نیازی به اینکه اهمیت ویژه ای برای این موضوع قائل شویم نداریم. ما به جای آنکه منصوب نمودن یک

سفیر را مستقیما به اقداماتی که دولت موقت ایران انجام می دهد مرتبط سازیم بایستی زمانی که نتیجه

گرفتیم منافع ما ایجاب می نماید سفیری در اینجا منصوب کنیم. در عین حال ما می توانیم و بایستی به

روشن نمودن این موضوع برای دولت موقت ایران که کار تجدید بنای یک رابطه، یک جریان دوجانبه

است که مستلزم مصرف مداوم نیرو از هر دو طرف می باشد، ادامه دهیم.

11 پیام در زیر پیشنهاد مذاکرات در اواخر اوت یا اوایل سپتامبر را می نمود. من نسبت به تاریخ دوم

تمایل دارم.

12 با درودهای صمیمانه. لینگن


ملاقات شما با نخست وزیر

سند شماره (51)

تاریخ: 10 اوت 1979 19 مرداد 1358خیلی محرمانه

از :وزارت امور خارجه واشنگتنبه: سفارت آمریکا تهران

موضوع: ملاقات شما با نخست وزیر

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 ما معتقدیم زمانی که شما در 11 اوت با بازرگان نخست وزیر ملاقات می کنید، با ارزش خواهد بود

که قدمهایی را که ما برای بهبود بخشیدن و عادی کردن روابط با ایران برداشته ایم، به همان گونه ای که با

دیگر مقامات ارشد دولت موقت ایران مطرح کرده اید، با وی در میان بگذارید. شما می توانید بدون فشار

آوردن به او در این اولین ملاقات و با تشخیص مشکلات خاصی که دولت موقت ایران با آنها رو به روست

بنا به صلاحدید خود به بازرگان بگویید که ما مایل هستیم، ببینیم که پیشرفتی از طرف ایران در برطرف

نمودن مسائل زیانبار از قبیل موارد تاس چک، شری و شیبانی و پاسداران انقلاب در محوطه سفارت،

حاصل می شود. ما عمیقا از همکاری شخصی وی در یاری به حل این مشکلات پر زحمت دوجانبه ممنون

خواهیم بود. اگر جریان صحبتهای شما فرصت مطرح نمودن این مسائل را به دست نمی دهد، لطفا بحث را

به موقع دیگری محول کنید.

3 شما می توانید برنامه هایتان برای مشاوره در پایان ماه جاری را برای بازرگان بگویید و پیشنهاد

کنید که وی هر گونه پیامی را که مایل است شما در بازگشت به واشنگتن ببرید، منعکس نماید. شما

ص: 296

می توانید پیشنهاد کنید که وی مدتی روی این موضوع فکر کند و اگر مایل است قبل از عزیمت به شما پاسخ

دهد. ما خصوصا در هر گونه اقدام عملی که وی فکر می کند ایالات متحده می تواند برای کمک به دولت

موقت ایران در تلاشهایش برای بالا بردن ثبات و فراهم آوردن زندگی بهتر برای شهروندان ایرانی انجام

دهد ذیعلاقه هستیم. محدودیتهای آشکاری در آنچه که ایالات متحده می تواند انجام دهد وجود دارد ولی

در جایی که مقتضی باشد می خواهیم تا آنجایی که می توانیم برای بازرگان نخست وزیر و دولتش مفید

باشیم.لینگن


ملاقات 14 اوت در مورد لوازم یدکی نظامی

سند شماره (52)

تاریخ: 13 اوت 79 22 مرداد 58سری

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت خارجه واشنگتن

موضوع: ملاقات 14 اوت در مورد لوازم یدکی نظامی

1 تمام متن سری است، تقاضا می شود اقدام به عمل آید.

2 همان گونه که وزارتخانه از گزارش گفتگوی من با بازرگان و یزدی در 11 اوت آگاه است، ملاقاتی

که ما در ابتدا به عنوان یک بحث در سطح اجرایی در مورد لوازم یدکی نظامی به وزارت امور خارجه

پیشنهاد کردیم اکنون به سطح وزیران ترقی داده شده است. هم یزدی و هم ژنرال ریاحی حضور خواهند

داشت. زمان ملاقات ساعت 11 روز سه شنبه 14 اوت است.

3 یک سؤال سیاسی که ما تقریبا مطمئن هستیم با آن مواجه می شویم این است که منظور ما در حال

حاضر از آزاد کردن اقلام غیرحساس در جریان تحویل لوازم ( و تحت شرایط جدید) چیست؟

وزیر دفاع / معاون وزیر دفاع:

پیام 27 ژوئیه 1979 امور امنیت بین المللی (ISA) نیز درباره مقصد ما برای مورد توجه قرار دادن

تقاضاهای مربوطه به مطالب طبقه بندی شده بر یک اساس مورد به مورد صحبت می کند.

4 من احساس می کنم که ما احتمالاً بخواهیم درجه ای از ابهام سیاسی را در مورد این موضوع حفظ

نماییم. با این وجود هر گونه راهنمایی دیگری که وزارتخانه بتواند قبل از این ملاقات به من بنماید، مفید

خواهد بود.لینگن


دیدار رمزی کلارک از ایران

سند شماره (53)

تاریخ: 20 اوت 1979 29 مرداد 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه:وزارت امور خارجه واشنگتن

موضوع: دیدار رمزی کلارک از ایران

1 از خبری که در مورد مسافرت رمزی کلارک به من دادید متشکرم. من دو گفتگوی طولانی و خوب

با او و دستیارش، دان لوس داشتم. آنها ملاقاتهایی با یزدی وزیر امور خارجه و نخست وزیر انجام دادند که

در ضمن آن کلاً راجع به دورنمای روابط ما و نیز در مورد چندین موضوع قضایی ویژه در اینجا که کلارک

در زمینه مسائل مرتبط با حقوق بشر نسبت بدانها علاقه مند است، گفتگو شد.

2 مطمئن هستم زمانی که او را ملاقات نمودید، برداشتهایش را برای شما مطرح خواهد کرد. من فکر

ص: 297

می کنم که آنها از گفتگوهایشان این برداشت کلی را داشتند که رهبریت دولت موقت ایران در جستجوی

روابط بهتر با ایالات متحده است. ولی برخی مشکلات اساسی همچنان وجود دارند، خصوصا در زمینه ای

که من آن را زمینه روانی احساسی می خوانم.

3 کلارک در مورد مشکلات امنیتی محوطه سفارتخانه ذیعلاقه بود و ما محوطه را به او نشان دادیم،

منجمله محدوده تجهیزات جدید کنسولی که به طور مختصر از حمله به وسیله نارنجک در روز 17 اوت

آسیب دید. او گفت که وی زمانی که یزدی وزیر خارجه را ملاقات کند راجع به این موضوع با وی صحبت

خواهد کرد. امروز صبح به دنبال این جریان یزدی به من تلفن کرد و راجع به اینکه اوضاع بر چه منوالی

است سؤال می کرد و گفت که به پلیس دستور داده است تا راجع به یک نیروی امنیتی منظم که در محل

مستقر شود، با ما در تماس باشند. من فکر می کنم در نتیجه این موضوع و اقدامات دیگری که انجام

می دهیم وضعیت امنیتی ما در اینجا ممکن است بهتر شود.


کمیته با 24 رأی در مورد پورتوریکو

سند شماره (54)

تاریخ: 23 اوت 1979 1 شهریور 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی

موضوع: کمیته با 24 رأی در مورد پورتوریکو

1 (تمام متن خیلی محرمانه)

2 در طی ملاقاتی با وزیر خارجه ایران، یزدی، مورخ 22 اوت، کاردار گفت که ما از رأی ایران به نفع

قطعنامه کوبا عراق در مورد پورتوریکو متأسف می باشیم. یزدی ابتدا سعی کرد که وانمود کند که ایران به

آن رأی نداده است، ولی وقتی کاردار گفت که ایران رأی داده است، یزدی حرفش را پس گرفت و ادعا کرد

که در این مورد به او گزارشی داده نشده است.

3 ما شکی نداریم که یزدی اصلاً اطلاعی نداشت که نمایندگانش در نیویورک چه می کنند. همان طور

که در گزارشات قبلی خاطرنشان ساخته ایم، وزارت خارجه ایران در یک شرائط بی نظمی و اغتشاش به

سر می برد، تا بدانجا که موضعی که ایران در سمینارهای چندجانبه ای مثل کمیته 24 عضوی در مورد

پورتوریکو، می گیرد، نظرات هیئت نمایندگی شرکت کننده در جلسه می باشد، نه نظرات دولت موقت ایران.

نتیجتا وقتی فرد شرکت کننده از افراد سطح بالا مانند خود یزدی باشد، تصمیمات متخذه بیشتر مبنی بر

ارزیابی واقع بینانه منافع ملی ایران خواهد بود، در حالی که اگر فرد شرکت کننده از مسئولین سطح

پایین تری باشد (احتمالاً بدون دستورالعمل از تهران ) احتمال افراط گویی عقیدتی بیشتر خواهد شد.

4 بیانیه های مطبوعاتی که در جوف پیام بود، تحت عنوان نامه ای از کاردار در حال ارسال برای یزدی

می باشند. ما هیچ دلیلی نمی بینیم که از ایران علت رأی موافق دادن به قطعنامه را بپرسیم. اگر موضوع به

طور عقلایی بررسی شده بود، ایران از رأی دادن امتناع می ورزید.

لینگن


روابط ایران و آمریکا و موضوع حقوق بشر

ص: 298

سند شماره (55)

تاریخ: 23 اوت 1979 1 شهریور 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت خارجه واشنگتن

موضوع: روابط ایران و آمریکا و موضوع حقوق بشر

1 (تمامی متن خیلی محرمانه).

2 در طی ملاقات با وزیر خارجه یزدی، در تاریخ 22 اوت، کاردار مسئله حقوق بشر در ایران را در

ارتباط با روابط ایران و آمریکا پیش کشید. کاردار گفت که وی مسلما وقتی به واشنگتن برگردد در این باره

از او سؤال خواهد شد. به عنوان موارد خاص، کاردار نبودن قطعنامه ای در مورد پرونده شری، زندانی

کردن شیبانی، گزارشاتی در مورد مصادره اموال سه فقره بیمارستان مسیحی و چپاول و غارت منزل

کشیش مسیحی در اصفهان را ذکر کرد.

3 یزدی گفت که شری آزاد شده است و این حقیقت ندارد که مسیحیان مورد تجاوز و تعدی قرار

گرفته اند. وی ادعا کرد که خودش از نزدیک با سفیر پاپ و نمایندگان کلیمیان بر سر رفع چند موضوع

کوچک کار کرده است، ولی به طورکلی این پیشنهاد که اقلیتها در ایران مورد ستم قرار گرفته اند را رد کرد.

وی گفت که مسیحیان، زرتشتیان و کلیمیان همگی در انتخابات مجلس خبرگان شرکت نموده اند و کاملاً از

جمهوری اسلامی حمایت می کنند. بعضیهایشان خواسته اند که هم برای نامزدهای مسلمان و هم برای

نامزدهای خودشان رأی دهند و یزدی شخصا از این موضع حمایت می کند. وی گفت: «ما هرگز از هیچ

یک از اقلیتها شکایتی راجع به مسئله ای نشنیده ایم».

4 کاردار گفت که درک ما از مسئله طور دیگری است و از جمله رفتار با بهاییان را مطرح نمود. یزدی

بی درنگ تصدیق کرد که در مورد کمیته های انقلاب مشکلاتی هست که از عهده ما خارج شده است. وی

گفت: «شما این را می دانید، در رابطه با اتفاقی که در سفارت خودتان افتاد.» بعضی از افرادی که در ارتباط

با این کمیته ها هستند مسلمانان خوبی نمی باشند. بعضیهایشان درگیریهایی در رابطه با فروش غیر قانونی

مشروبات الکلی داشته اند و ممکن است مزاحم یهودیان و مسیحیان شده باشند که به آنها جهت فروش

مشروب عرضه کنند، چنان که می دانید این اقلیتها آزاداند که مشروب داشته باشند و استفاده کنند؛

همچنین هنوز تعداد زیادی از عناصر سابق ساواک هستند که در ایران مشغول کارند و سعی دارند که

احساسات ضد انقلابی را برانگیزند و انقلاب اسلامی را بی اعتبار جلوه دهند. وی گفت چنین افرادی از

حمله به اقلیتهای مذهبی هیچ گونه ابایی نخواهند داشت.

5 وی افزود که معذالک این گونه اعمال هیچ ارتباطی با دولت موقت ایران یا حرکات انقلابی ندارد.

در رابطه با حرکات انقلابی باید گفت که اقلیتهای مذهبی آزادند که در ایران زندگی کنند و کار کنند تا زمانی

که پیرو مقررات و قوانین جمهوری اسلامی باشند. کاردار مجددا مسئله بهائی ها را پیش کشید. یزدی

جواب داد که بهائی ها یک گروه سیاسی هستند که توسط شاه به آنها امتیازاتی داده شده بود. با وجود این تا

زمانی که بهائیان ایران درگیر مسائل سیاسی به عنوان یک گروه سیاسی نشوند، با آنها نیز مانند سایر

ایرانیان رفتار خواهد شد. کاردار گفت که بهائیان آمریکا نگران این گروه در ایران می باشند. یزدی گفت

بعضی از ایرانیان نیز نگران وضع سرخپوستان آمریکا می باشند.

6 نظریه: یزدی موضع رسمی رهبریت دولت موقت ایران و حتی حرکت اسلامی را که به طور

ص: 299

استادانه ای به او داده شده است بیان نمود. حقیقت این است که متعصبین مذهبی و فرصت طلبهای کودن که

در بین اکثریت مسلمان می باشند، اقلیتهای مذهبی را مورد حمله، مصادره اموال، تجاوز و تعدی قرار

داده اند که مغایر با خط مشی رسمی دولت می باشد. اشتیاق شدید به اسلام که به دنبال انقلاب اسلامی پدید

آمد، نگرانی اقلیتها را شدیدتر کرده است. نگرانی از اینکه آنها در قبال تعصبهای مذهبی آسیب پذیر

خواهند بود. یزدی افزود که باعث تأسف است که در همین حال بسیاری از همین رهبران قبول نمی کنند که

اعمال تعصب آمیز در بین همدینانشان حتی وجود داشته باشد.لینگن


سیاست ویزای دانشجویی

سند شماره (56)

تاریخ: 26 اوت 1979 4 شهریور 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت خارجه واشنگتن

موضوع: سیاست ویزای دانشجویی

1 تمام متن خیلی محرمانه

2 خلاصه: یزدی وزیر امور خارجه در خلال ملاقات 22 اوت موضوع ایرانیانی که در مؤسسات

آموزشی غیر معتبر ایالات متحده ثبت نام کرده اند را مطرح کرد. در ضمن اینکه شاید به طور کامل

چندگونگی چیزی را که می گفت متوجه نمی شد، مفهوم نظراتش یک نوع تشخیص ایرانی از این بود که

داشتن تعداد زیاد دانشجویان فاقد شرایط لازم در کارخانه دیپلم سازی آمریکا، منافع ملی ایران را

برآورده نمی نماید. این موضوع، منافع ما را نیز برآورده نمی کند. بنابر این ما معتقدیم که بازگشایی قسمت

کنسولی ما موقعیتی بی مانند به وجود می آورد که به شرایط مقرر در قانون مهاجرت و ملیت بازگردیم. اول

اینکه فرض بر این می شود که تمام متقاضیان ویزا قصد دارند مهاجر باشند مگر اینکه بتوانند خلاف این را

ثابت کنند و دوم، اینکه دانشجویان توانایی خود را در به پایان رساندن یک دوره تحصیل تمام وقت ثابت

کنند. هر دو شرط در ارزیابی شرایط متقاضیان ایرانی ویزای دانشجویی به حالت بدون کنترلی در سالهای

اخیر اجرا می شده است.

3 در ملاقات 22 اوت یزدی وزیر خارجه به لینگن، کاردار، گفت که ایران می خواهد رقم دانشجویان

ایرانی در ایالات متحده را تغییر دهد. او گفت تعداد زیادی از این دانشجویان به کالجهایی می روند که او

آنها را کالجهای مستعمراتی خواند؛ مدارسی که تقریبا به طور انحصاری به دانشجویان خارجی اختصاص

دارد. یزدی به طور ضمنی اشاره کرد که آموزشهایی که در این مؤسسات ارائه می شود پست تر از مدارسی

است که اغلب خود آمریکاییها می روند. او گفت دولت موقت ایران لیستی از دانشگاههایی که آنان را قابل

قبول می داند جمع آوری می نماید. دانشجویان ایرانی که به این مدارس می روند ملزم هستند معدلهای

بالایی بیاورند تا برای کمک هزینه تحصیلی واجد شرایط شوند. یزدی اشاره کرد که خیلی از دانشگاههای

ایالات متحده استانداردهای ایران را ندارند. او همچنین اشاره کرد که ایران رفتن به خارج را برای

دانشجویان ایرانی از گذشته مشکل تر خواهد کرد.

4 برخی از نظرات یزدی (در این مورد که دولت ایالات متحده مسئولیت دارد تا در زمینه رفتار

تبعیض آمیز با دانشجویان ایرانی در ایالات متحده کاری انجام دهد و یک تهدید ظاهری که چنانچه ما در

اداره دانشجویان ایرانی همکاری نکنیم، ایران ممکن است مجبور شود دانشجویانش را به اتحاد شوروی

ص: 300

بفرستد) و نیز فشاری که دولت موقت ایران در تلاش بوده است که بر ما وارد کند تا بخش کنسولیمان را

بازگشایی کنیم بر این اشاره داشت که یزدی جنبه های مختلف چیزی را که به کاردار پیشنهاد می کرد کاملاً

تشخیص نمی داد. برای مثال خیلی روشن و واضح بود که وی متوجه شد که تمرکز شدید دانشجویان ایرانی

در کارخانه های دیپلم سازی مشکوک، انعکاسی از شرایط ضعیف دانشگاهی بیشتر ایرانیانی است که

اقدام به گرفتن ویزای دانشجویی می کنند تا سیاستی از جانب ما که این دانشجویان را به مؤسسات نیمه

معتبر محدود نماییم. با این حال نگرانی او در مورد این پدیده مشابه استدلالی است که این هیئت

(دیپلماتیک) در تحلیلهای قبلی از دانشجویان ایرانی که به ایالات متحده می روند ارائه کرده است. برای

مثال: این به نفع هیچ کس نیست (نه ما، نه ایران و نه خود دانشجویان) که دانشجویانی را قبول کنیم که آینده

آنها برای موفقیت در دانشگاه و بازگشت نهایی به ایران کم است.

5 مفهوم نظرات یزدی تشخیصی از این بود که ایرانیانی که برای رقابت روشنفکری محیط دانشگاهی

آمریکا آماده نیستند و آنهایی که به زبان انگلیسی تسلط ندارند تا به طور کامل در فراگیری شرکت جویند

یا آنهایی که بیشتر به خاطر فرار از شرایط ایران که از آن خوششان نمی آید به ایالات متحده می روند تا

تمایل به تحصیل، احتمالاً یک مشکل سیاسی خواهند داشت تا یک منبع مالی. این بدان معنا نیست که

وقتی دولت ایران با فوریت چیزهایی از قبیل تحصنهای دانشجویان متقاضی ویزا که تقاضا دارند بخش

کنسولی ما مجددا باز شود روبرو می گردد متمایل نخواهد بود که به ما کمک کند تا مشکل را حل کرده و یا

ما را قربانی نماید. در هر حال تا آنجایی که ما می توانیم به منافع ملی خودمان خدمت کنیم و نیز به توسعه

سیاسی دراز مدت تر از طریق یک سیاست معقولانه در مورد صدور ویزاهای تحصیلی کمک نماییم،

نبایستی از رودررو شدن با استانداردهای سخت تر از آنچه که در گذشته اخیر اعمال می شده است مضایقه

نماییم.

6 این موضوع مقررات قانون مهاجرت و ملیت را به انحراف نخواهد کشانید، بلکه نمایانگر بازگشتی

به اصول اساسی قانون در این مورد که فرض بر این شده تمام متقاضیان ویزا قصد دارند مهاجر شوند مگر

اینکه آنها خلاف آن را ثابت نمایند. در چند سال گذشته مسائل زیادی در رابطه با شرایط تحصیلی

متقاضیان ویزای دانشجویی به وجود آمده است. این شرایط فقط یک جنبه از عواملی را که مأموران

کنسولی در مشخص کردن اینکه آیا یک متقاضی بخصوص با معیارهای وضعیت غیر مهاجر مطابقت دارد

یا خیر بایستی مورد توجه قرار دهند، تشکیل می دهد. انگیزه جنبه دیگری است که مکررا از آن

چشم پوشی شده است. شرایط متقاضی که در پی فرار از مسائل موجود در ایران است که آن را ارضاءکننده

نمی یابد، به عنوان مثال اجتناب از خدمت نظام بایستی با تردید دیده شود، به صورتی مشابه سن متقاضی

به میزان قابل ملاحظه ای اهمیت پیدا کرده است.

خردسالان بدون در نظر گرفتن اینکه خود آنها از لحاظ تحصیلی تا چه حد واجد شرایط هستند یا از

لحاظ انگیزه های نهایی بی گناه می باشند، چنانچه آشکار است که والدین آنها در تلاش هستند آنان را به

خاطر ناراحتیهای خودشان از شرایط موجود به خارج از ایران بفرستند، نمی توانند به عنوان غیر مهاجرین

واقعی در نظر گرفته شوند.

7 هیچ زمانی بهتر از حالا وجود نخواهد داشت که استانداردهای سخت را که ما می بایستی از اول

تاکنون در مورد متقاضیان ویزای دانشجویی انجام می داده ایم برقرار نماییم. چون که بخش کنسولی در

ص: 301

فوریه بسته بود تقریبا تمام کارمندان آمریکایی جایگزین شده اند. چند نفری در اینجا باقی مانده اند که

می توانند به استانداردهای بدون کنترل گذشته علاقه داشته باشند. آینده باز کردن یک تسهیلات جدید

خط جداسازی سمبولیکی فراهم می آورد که ما بایستی از آن بهره کامل ببریم. بدون تردید فریادهای

نگرانی در اینجا و همچنین در ایالات متحده بلند خواهد شد. علاوه بر این ما می توانیم تقاضاهایی را از

جانب گروههای گوناگون ذینفع دیگری انتظار داشته باشیم تا به منظور فراهم نمودن راهی برای خروج از

ایران برای اشخاص یا گروههایی از اشخاص که ممکن است تحت فشارهایی از جانب انقلاب اسلامی

باشند، INAرا در تنگنا قرار دهند. ما فکر می کنیم ضرورتهای فوری برای تعدیل استانداردهایمان، هر

چه که می خواهد باشد، بایستی در مورد مواد و مقررات قانون ثابت قدم باشیم. انجام این کار با تمایل

اظهار شده ما برای تجدید بنای رابطه ما با ایران براساس منافع دوجانبه و واقعیتهای جدید بدون اظهار

شرایط و نیازهای خود INAهمراه است.


تمایل ایران به باز فروش هواپیماهای جنگنده اف 14

سند شماره (57)

تاریخ: 27 اوت 1979 5 شهریور 58سری

از: سفارت آمریکا تهرانبه: وزارت امور خارجه واشنگتن دی. سی

موضوع: تمایل ایران به باز فروش هواپیماهای جنگنده اف 14

1 (تمام متن سری است)

2 در طی مباحثاتی که کاردار با وزیر امور خارجه ایران، یزدی در تاریخ 22 اوت در مورد اف 14ها

داشت، یزدی گفت که موضوع پیگیری خواهد شد و کابینه در این مورد بحث خواهد کرد.

3 سرهنگ غنی پور، از نیروی هوایی ایران، به متخصص امور اف 14 ما در تاریخ 25 اوت گفت که

وی قرار است چهارشنبه آینده به آیت اللّه خمینی در مورد منابع مورد نیاز جهت نگهداری اف 14ها

گزارشی بدهد. بنا به گفته غنی پور این موضوع توسط شورای انقلاب بررسی خواهد شد.

4 مدارک زیادی وجود دارد که روحانیون و دولت موقت ایران، پیشنهاد دیگری برای فروش دارند.

بعضی از روحانیون و عناصر زیادی از نیروی هوایی می خواهند که اف 14 ها را نگهدارند.

5 در صورت اطلاعات بیشتر به شما اطلاع خواهیم داد.


مسائل حقوق بشر

سند شماره (58)

تاریخ: 2 اوت 79 7 شهریور 58

از: وزارت امور خارجه واشنگتنبه: سفارت آمریکا تهران، فوری

موضوع: مسائل حقوق بشر

1 (تمام متن خیلی محرمانه)

2 مأمور وزارتی به آگاه، کاردار ایران، روز 29 اوت اطلاع داد تا در رابطه با مسائل مطروحه در مورد

زمینه حقوق بشر که در میان دوستان ایرانی موجود در کشور بروز کرده اظهار نظر نماید.

3 اولین مطلب در رابطه با حرکت اخیر گروههای ناشناس جهت تصرف ضوابط یا ثروت کلیساهای

مسیحی در اصفهان و تهران و نیز بیمارستانهای وابسته به کلیساهاست. به ما درخواستهای متعددی از

ص: 302

گروههای کلیسایی رسیده و فکر کردیم دولت موقت بایستی سریعا با این مشکل برخورد نماید. آگاه گفت

که او نیز نامه ای دریافت داشته (امکانا از شورای ملی کلیسایی) که بلافاصله به تهران گزارش داده و به نظر

او دولت قویا حرکتی با موضع روشن برای حفاظت اقلیتها دارد و اگر سریعا جوابی از وزارت امور خارجه

دریافت نکند به دکتر یزدی تلفن خواهد کرد و مواضع جدیدمان را برای جلب توجه آقای یزدی بیان

خواهد داشت.

4 دومین مسئله اطلاع از دستگیری متین دفتری است. به قول مأمور وزارتی او دوستان با نفوذی در

آمریکا دارد بخصوص در میان گروههای لیبرال خواستار انقلاب و افزود که به تجربه شخصی خود می داند

که متین دفتری سخنگوی مؤثر مخالفین در سالهای قبل از موفقیت انقلاب بوده است. دوستان وی در

آمریکا، برای مثال رمزی کلارک، نگران سلامتی او بودند. عکس العمل رفتار دولت موقت به نظر ایشان

باعث صدمه دیدن حسن شهرت ایران و مخالفت با منافع آن خواهد شد. آگاه گفت که این موضوع مشکلی

است و فقط می تواند بگوید که جاه طلبی های دفتری، شخصی یا اجتماعی است. و به نظر می رسد تطابق با

آرمانهای توده مردم ایران ندارد و اشاره کرد که بیانات و احساس ما را به تهران گزارش خواهد کرد.

5 نهایتا مأمور وزارت نظر او را به عکس صفحه اول در رابطه با اعدام اکراد جلب نمود و اشاره کرد

که اینچنین داستانی برای ایران در این کشور مشکلات جدی ایجاد خواهد کرد. موضوع خود واضح بود و

آگاه هیچ نظری ابراز نکرد.ونس


روابط ایران ایالات متحده

سند شماره (59)

تاریخ: 31 اوت 1979 8 شهریور 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا پکنبه: وزارت خارجه واشنگتن

موضوع: روابط ایران ایالات متحده

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 کاردار ایران در 31 اوت به کنسول سیاسی سفارت گفت که از طرف سفیر ایران در ژاپن که

سرپرست (مدیر) منطقه ای وی می باشد، به او دستور داده شد تا تمایل دولتش را برای روابط بهتر با ایالات

متحده به اطلاع ما برساند. طبق گفته کاردار، وزارت خارجه ایران به سفرای ایران در تمام دنیا دستور داده

است تا به اطلاع همتاهای آمریکایی خود برسانند که ایران آرزوی روابط بهتر را دارد و در پاسخ به این

مقصود از برخورد متقابل از جانب ایالات متحده قدردانی می نماید. او نمی دانست که چگونه از ما انتظار

می رود که عمل متقابل انجام دهیم.

3 کاردار گفت صالح خو سفیر ایران در توکیو به زودی با این پیام با سفیر منفیلد تماس خواهد گرفت.


آزادی مطبوعات و طبیعت جمهوری اسلامی ایران

ص: 303

سند شماره (60)

تاریخ: 5 سپتامبر 1979 14 شهریور 58خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا تهرانبه:وزارت خارجه واشنگتن

موضوع: آزادی مطبوعات و طبیعت جمهوری اسلامی ایران

1 تمام متن خیلی محرمانه

2 اخراج تمام کارمندان آمریکایی دفتر آسوشیتدپرس در 4 سپتامبر یک وجهه مهم از جمهوری

اسلامی ایران را روشن می سازد که ما نبایستی آن را نادیده بگیریم: علیرغم عدم کاراییهای سیستم دولتی

که خمینی در حال به وجود آوردن آن در ایران می باشد، هر جزء آن وعده سرکوبگرانه و استبدادی بودن

مثل سیستم شاه را می دهد.

علیرغم مشغولیت حرفی به آزادی، به طور فزاینده ای آشکار گردیده است که کلمه آزادی برای

خمینی معنای کاملاً مغایر با تعریف غربی آن دارد. به عنوان مثال: چنانچه صحیح گزارش کردن اخبار

مغایر با منافع اسلام پنداشته شود، این لغت، آزادی گزارشگری به طور صحیح را در بر نمی گیرد.

3 منافع ما در ایران بالاتر از هر گونه رژیم خاصی قرار دارد موضوعی که ما تلاش کردیم تا برای

حاکمان جدید ایران آن را روشن سازیم، به این منظور که از سوءظنهای آنان در این مورد که ما به تبانی با

شاه سابق ادامه می دهیم کاسته باشیم. در حال حاضر به نظر می رسد که منافع ما به بهترین نحو با همکاری

با دولت موقت مهدی بازرگان جهت برپایی مجدد روابط دوجانبه براساس تشریک مساعی بین ایران و

ایالات متحده برآورده می شود. ما پیش بینی می کنیم زمانی که دولت منتخب مردم بر سر کار بیاید موضعی

مشابه خواهیم گرفت؛ احتمالاً اواخر امسال. در هر صورت خطرناک خواهد بود که نتیجه بگیریم

همکاری با این دولت یا جانشینی آن تنها سیاست پیش روی ما می باشد. اگر گرایش فعلی در جهت

دیکتاتوری خشن، کنترل و تغییر جهت داده نشود ما نمی خواهیم که نزدیک به رژیمی که مسئول آن است

معرفی شویم