گروه نرم افزاری آسمان

ص: 6







8 همان گونه که از جدول بالا بر می آید، حضور آمریکائیها در شرکت نفت کویت بسیار ناچیز است و

حضور «غربیها» که اکثرا انگلیسی هستند (حدود 150 نفر) چندان زیاد نیست. شرکت نفت کویت در حال

حاضر یک شرکت کویتی عربی است، و از نظر فرهنگی نیز از کویت جدا نمی باشد، در صورتی که در

روزهای گذشته اینچنین بود چون در سفری از شهر کویت به احمدی انسان دائما با سینماها و دیگر سر

گرمیهای غربی روبه رو می شد. در حال حاضر پروژه های ساختمانی برای کویتیها تقریبا تا ارتفاع

قرارگاههای شرکت نفت در تپه های احمدی بالا رفته، در حالی که در گذشته این تپه ها بسیار دور افتاده

به حساب می آمد و کیلومترها صحرای خشک و سوزان آن را از شهر کویت جدا می ساخت. احمد جعفر

رئیس شرکت نفت کویت به خاطر شایستگی خود در امور پرسنلی در دهه 50 به سمت کنونی رسیده است.

طبق اطلاع ما او تمام مسائل پرسنلی شرکت حتی تا رده بسیار پایین را در نظر گرفته و بررسی می نماید.

وی که فردی خوش مشرب است با تمام طبقات اجتماعی و ملیتهای موجود در کویت به سهولت کنار

می آید. معاونش یعنی ناخدا فیصل الغانم به خاطر 15 سال کار در کشتیهای تجاری به مقام کنونی دست

یافته است. کارگران نمی توانند هیچیک از آنها را بوروکراتهای غرب زده ای بنامند، که با علائق و یا سبک

زندگی مخصوص به خود بیگانه شده اند.

9 عامل تشیع: طبق بهترین برآورد ما (به مرجع ج نگاه کنید) 20 درصد جمعیت کویت را شیعیان

تشکیل می دهند. از آنجا که 55 درصد کارمندان شرکت نفت کویت را کویتیها تشکیل می دهند می توان

گفت که تنها ده درصد نیروی کار را شیعیان تشکیل می دهند (که تعداد شیعیان خارجی نیز بسیار کم است).

ما هرگز نشنیده ایم که کارگران شیعه شرکت نفت کویت به عنوان یک گروه هماهنگ عملی کرده و یا

تقاضاهای خاصی داشته باشند و یا تحت تأثیر وقایع ایران قرار گیرند و سبب شوند که در روند تولید

وقفه ای ایجاد شود.

به این ترتیب، یکی از تجار مهم شهر به نام عبدالطیف الکاظمی به ما گفته است که شیعیان کویت لزومی

نمی بینند که بر اساس مذهب خود بهانه جویی کنند. کویتیها در کشور خود به صورت یک اقلیت زندگی

می کنند، بنابراین ایجاد تفرقه برای کویتیها صورت خوشی ندارد. علاوه بر این، کاظمی معتقد است که

اصطکاک بین سنی و شیعه در کویت بسیار کم اهمیت و رو به کاهش است چون بالا رفتن سطح سواد باعث

از بین رفتن تعصبات فرقه ای ناشی از جهالت می گردد.

10 کارگران فلسطینی: در سال 1346 کارگران فلسطینی شرکت نفت کویت با تصمیم خود مبنی بر

خروج از کویت و رهسپار الجزایر شدند تا بنا به تقاضای الجزایر در جنگ ماه ژوئن به طور داوطلبانه

شرکت نمایند، سبب قطع تولید نفت شدند. آیا رویداد خاورمیانه ای مهم دیگری می تواند سبب قطع تولید

آن هم به خاطر عدم حضور کارگران فلسطینی گردد ؟

نشریات کامپیوتری این شرکت کارمندانی را که تحت عنوان «دیگر اعراب» آمده به فلسطینی، مصری،

سوری و غیره تقسیم بندی نکرده اند. مدیر پرسنلی شرکت نفت کویت به ما گفته است که «اکثریت»

کارمندان تحت عنوان «دیگر اعراب» فلسطینی هستند و مصریها، سوریها، لبنانیها و عراقیها و دیگران در

مراتب دیگر قرار می گیرند. اگر «اکثریت» به معنای دو سوم دیگر اعراب باشد، می توان گفت که فلسطینیها

20 درصد کارمندان عرب شرکت نفت کویت را تشکیل می دهند. اگر معنای آن سه چهارم باشد می توان

گفت که درصد فلسطینیها به 23 می رسد. گرچه فلسطینیها اکثریت چندانی را تشکیل نمی دهند، ولی اگر

ص: 7

سمتهای مهم تولیدی را داشته باشند می توانند سبب قطع کامل یا موقتی تولید بشوند. طبق گفته یکی از

مقاماتی که مدت بیست سال در وزارت نفت تجربه کسب کرده فلسطینیها بتدریج و به طور منظم از

رده های مهم کنار زده شده اند و به جای آنها کویتیها گمارده شده اند. علاوه بر این، در حدود امکان، تولید به

صورت ماشینی درآمده. بطور مثال در سال 1346، مراکز جمع آوری نفت در سه شیفت شبانه روزی به کار

می پرداختند و کارگران بایست شیرهای نفتی را باز و بسته کنند تا جریان نفت تحت کنترل در آید. ولی

اتوماتیک شدن تولید تنها به درصدی از نیروی کار گذشته نیازمند است، و این کارگران نیز تنها یک شیفت

کار می کنند. برای انجام تمام مراحل تولید تنها به 448 کارمند نیاز است. گرچه تعداد فلسطینیهای

حوزه های نفتی بسیار ناچیز است، ولی آنها در کنار کویتی های آموزش دیده ای کار می کنند که بعدها باید

جایشان را پر کنند. اکثر فلسطینیها از بخش تولیدی شرکت نفت کویت اخراج شده و دارای سمتهای اداری

شده اند. در نهایت فلسطینیها به عنوان افراد غیرکویتی می توانند پس از پنج سال کار عضو اتحادیه شوند،

ولی نمی توانند سمت مهمی را در اتحادیه داشته باشند کارگران فلسطینی شرکت نفت کویت سازمان یافته

نیز نیستند.

11 خرابکاری. گذشته از آنچه گفته شد، امکان خرابکاری همیشه وجود دارد، شرکت نفت کویت

هزینه زیادی در مورد ایجاد امنیت صرف می کند و دستگاهها و تجهیزات پیچیده ای را در سرتاسر

حوزه های نفتی نصب کرده. ولی چند نفر می توانند آشکارا خرابکاریهای مهمی را ایجاد نمایند. ولی طبق

برداشت ما وضع شرکت نفت کویت خوب است و شاید از نقاط دیگر خلیج امن تر باشد، چون کویت از نظر

اقتصادی برای فلسطینیها و نیز خود ساف حائز اهمیت بسیار است.

13 احتمال قطع تولید نفت در منطقه جدا شده بین عربستان سعودی و کویت. گذشته از تولید 2/2

میلیون بشکه در روز توسط شرکت نفت کویت، کویت نیمی از 000/450 بشکه در روز تولیدی در محل

عملیات شرکت نفت عربی را نیز که تأسیسات آن در بخش سعودی ایجاد شده دریافت می کند، و گذشته از

این تمام 000/85 بشکه نفت روزانه تولیدی توسط شرکت نفت مستقل آمریکائی ملی شده را نصیب خود

می سازد (تأسیسات شرکت آمین اویل در بخش کویتی واقع شده است. کویت از تولیدات شرکت نفت گتی،

دیگر صاحب امتیاز این منطقه چیزی به دست نمی آورد. تأسیسات گتی در کویت واقع شده، ولی از

سعودیها امتیاز خود را گرفته است).

88 درصد نیروی کار شرکت گتی را نیز سعودیها تشکیل می دهند. این امر می تواند برای کویت

مشکلاتی را فراهم آورد لیکن تا به حال در مورد فعالیتهای سازمان یافته در شرکت نفت گتی چیزی

نشنیده ایم. و فکر نمی کنیم که مشکلات کارگری بتواند منجر به توقف تولید این شرکت گردد. در مورد

شرکت نفتی عربی نیز که اکثریت کارگران آن را سعودیها تشکیل می دهند، همین موضوع صادق است.

(کنسولگری آمریکا در بحرین می تواند در این مورد اظهارنظر نماید). در سال 1346 از 900 کارمند

شرکت آمین اویل یک سوم کویتی و بقیه از دیگر اعراب (از جمله فلسطینی و مصری) بوده اند که سال

1346 نیز آخرین سال گزارش سالانه شرکت بود از آن زمان به بعد تعداد کارگران کویتی و دستمزدهای

آنها افزایش قابل ملاحظه ای یافته است در مناطق پیشین آمین اویل که اکنون در اختیار شرکت نفت کویت

قرار گرفته مشکلات کارگری وجود نداشته است.

14 اظهارنظر: واضح است که تولید نفت کویت می تواند توسط ناآرامیهای سیاسی ناشی از اوضاع

ص: 8

چون قیام فلسطینیها در نتیجه نارضایتی از عدم تغییر سیاست دولت کویت در قبال آزادی فلسطین متوقف

گردد، ولی این امر نیز بعید به نظر می رسد. ولی با درنظر گرفتن رویدادهای ایران که در آن کارگران نفتی

نقش تعیین کننده ای در تولید دارند، باید گفت که وضع نیروی کار کویت از ثبات بیشتری برخوردار است و

آنها هیچگاه درصدد مبارزه با دولت و انجام اقداماتی جهت قطع تولید نفت که مایه حیات کویت است، بر

نخواهند آمد. مائسترون


روابط ایران و عراق و روابط ایران و کویت

سند شماره (33)

تاریخ: 21 خرداد ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: روابط ایران و عراق و روابط ایران و کویت

1 (طبقه بندی نشده) گزارش مطبوعات کویت در 4 ژوئن حاکی از آن است که سخنگوی دولت کویت

و وزیر مشاور در امور کابینه عبدالعزیزحسین اتهامات استاندار خوزستان را مبنی بر اینکه کویت به

تحریک و آشوب علیه رژیم ایران پرداخته است «بی اساس و نادرست» خواند. بنابر گزارش القبس،

حسین گفته است که دولت کویت در نظر ندارد، در مورد اختلافات بین ایران و عراق میانجیگری نماید.

2 (خیلی محرمانه) در تاریخ 10 ژوئن در گفتگو با مشاور حقوقی وزارت خارجه کویت طارق

رازوقی، مقام سیاسی سفارت در مورد روابط ایران با کشورهای همجوار عربی و اینکه عراق در حال

ایجاد آشوب در خوزستان است، سؤال نمود. با گفتن این مطلب که «حکومت عراق یک حکومت

غیرمذهبی و تحت تسلط اقلیت سنی است رازوقی گفت رهبریت عراق فکر می کند که حکومت شیعی

ایران» ممکن است در میان شیعیان عراق آشوب و اغتشاش به پا سازد. و درگیریهای عراق در خوزستان

را نیز چندان جدی نگرفته است.

3 (خیلی محرمانه) رازوقی گزارش داد که کاردار ایران، گل شریفی هفته گذشته به وزیر امور خارجه

کویت صباح الاحمد و دیگر مقامات وزارت خارجه در مورد حمایت کویت از اعراب خوزستان طبق

گزارش مطبوعات شکایت کرد. گل شریفی به خصوص نگرانی خود را در مورد استفاده از کلمه

«عربستان» در کویت ابراز داشته است، و این کلمه حتی در رادیوی کویت نیز به کار رفته بود. وزیر امور

خارجه و دیگر مقامات گفتند که مداخله در خوزستان را مغایر با سیاست عدم مداخله در امور دیگر

کشورها می دانند. زمانی که سؤال شد که دلیل این شکایتها چه بوده است، رازوقی گفت از گل شریفی

خواسته شده بود که به وزارت خارجه آمده در مورد اتهامات مدنی استاندار خوزستان که گفته بود دولت

کویت به تحریک و اغتشاش در ایران پرداخته است، پاسخ گوید. گل شریفی گفته بود که احتمالاً استفاده از

کلمه «عربستان» در مطبوعات کویت دلیل اصلی بیانیه استاندار بوده است، و طرف صحبت کویتی گفته

بود که مطبوعات منعکس سازنده نظریات دولت نمی باشند.

علاوه بر این، وزیر امور خارجه قول داد که به این داستانهای مشکل برانگیز خاتمه داده و تکرار کلمه

اعتراض آمیز «عربستان» را نیز مانع شود.

4 (خیلی محرمانه) با مطلع شدن از حالت غیرخصمانه کویت در این باره و نیز بیانیه دوستانه ای که

اخیرا توسط شیخ صباح الاحمد درباره ایران منتشر شده بود، مقام سیاسی پرسید که آیا کویت در نظر دارد

ص: 9

از عراق بخواهد که دست از اعمال خود در خوزستان بردارد یا خیر. رازوقی در پاسخ گفت بعید به نظر

می رسد. مائسترون


تمایلات و نفوذ رسانه های گروهی

سند شماره (34)

تاریخ: 27 خرداد ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویتبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: ارزیابی دوباره سیاسی: تمایلات و نفوذ رسانه های گروهی

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 خلاصه. رسانه های گروهی در حال حاضر بجز در زمینه گزارشهای نادرست در زمینه های دیگر

برای ثبات و امنیت کشور و دولت کویت خطری به شمار نمی روند. رسانه های گروهی از قبیل (رادیو و

تلویزیون م) کاملاً تحت کنترل وزارت اطلاعات می باشند. و همه نشریه ها به استثناء نشریات دولتی

تحت تملک شهروندان کویتی وفادار به دولت این کشور بوده، فقط پس از انتشار توسط دولت مورد کنترل

قرار می گیرد. مطبوعات کویت بیش از هر کشور دیگر عربی حاوی نقطه نظرها و انتقادات سیاسی است،

لیکن به جای تمرکز بر مسائل داخلی کویت بر مسائل جهان عرب توجه دارند. به همین دلیل مطبوعات

کویتی مورد مطالعه همه جانبه در منطقه است، لیکن خطر به تعلیق درآمدن نشریات و طبق قوانین وضع

شده اخیر مطبوعاتی، زندانی شدن ناشران مهاجم سبب شده است که مطبوعات نتوانند مطالبی را منتشر

کنند که به روابط بین کویت و کشورهای همسایه آن لطمه وارد می سازد و یا تعقل و اندیشه خانواده حاکمه

را به زیر سؤال بکشند. مردم نیز نسبت به تعلیق بعضی از مطبوعات اعتراض نمی کنند و دولت نیز به نوبه

خود تا حدود زیادی آنها را تحمل می کند. و اجازه می دهد که از مطبوعات به عنوان یک سوپاپ اطمینان

برای کاهش احساسات مردم استفاده شود، همان گونه که از آن برای نشان دادن تنفر جامعه فلسطینی در

رابطه با قرارداد صلح مصر و اسرائیل استفاده گردید.

دولت نیز مسائل بسیاری را در مطبوعات مطرح می کند که دعوت اخیر آن به بحث و مناظره پیرامون

اعاده مجلس شورای ملی از آن جمله است. مطبوعات کویتی هنوز آماده بحث پیرامون ایجاد تغییر در

نحوه حکومت نمی باشند، از آن گذشته صاحبان و یا سردبیران کویتی آنها با سیاستهای کلی دولت

مخالفت ندارند و مانند دیگر اقشار کویت معتقدند که موفقیت نظام کنونی در حفظ صلح و کامیابی

داخلی باید مورد حمایت مستمر قرار گیرد.(پایان خلاصه).

3 رسانه های گروهی: تحت تملک کویتیها و تحت کنترل دولت: رادیو و تلویزیون کویت نهادهای

دولتی هستند که سیاستهای آنها وسیله وزارت اطلاعات که مسئول رسانه های گروهی این کشور است

پی ریزی می شود. بر عملیات رسانه های گروهی چاپی نیز قوانین مطبوعاتی شدیدی حاکم است و اجازه

ندارند به سران دولتهای خارجی حمله کرده و یا با دریافت پول از دولتهای بیگانه مطالبی چاپ و منتشر

نمایند. گذشته از این خطر به تعلیق در آمدن نشریه و یا طبق قوانین مصوبه مطبوعاتی اخیر، زندانی شدن

ناشران مهاجم سبب شده است که از انتشار مطالبی که به امنیت کشور لطمه وارد می سازد خودداری به

عمل آید. دولت نیز در اجرای این قوانین تا حدودی خود را کنترل کرده است، در سالهای 1976 و 1977

تنها چند روزنامه برای مدتهای کوتاهی به حالت تعلیق در آمدند. هیچ یک از سردبیران یا نویسندگان

ص: 10

روزنامه ها زندانی نشده اند، فقط اخیرا یکی از روزنامه نگاران خارجی فلسطینی به نام عونی صادق که در

روزنامه الوطن به کار مشغول بود، اخراج گردید. و مردم کویت نیز علیه تلاش وزارت اطلاعات در اعاده

نظم مطبوعاتی اعتراضی نشان نداده اند.

4 نشریات دولتی نیز وجود دارند که یکی از آنها نشریه متنفذالعربی است که به وسیله یک ناشر

مشهور مصری منتشر می گردد، لیکن نشریات خصوصی همیشه تحت تملک شهروندان کویتی می باشند.

اعراب خارجی از قبیل فلسطینیها، مصریها، سوریها و لبنانیها بخش اعظم کارمندان حرفه ای این نشریات

را تشکیل می دهند و آنها هم همیشه منعکس کننده نظریات و منافع جوامع خود بوده اند. از نظر تئوریک،

این وضع ممکن است سبب بروز دو رخداد شود: بهره برداری از مطبوعات کویتی برای دامن زدن به

اختلاف دو کشور و یا دو جناح در جهان عرب، و یا انتشار شکوائیه های جوامع غیر کویتی علیه دولت

کویت.

5 به امکان اول به طور مؤثر در اوت 1976 پاسخ داده شد و هم زمان با به تعلیق در آمدن مجلس

شورای ملی دولت اعلام کرد که مطبوعاتی که با دریافت پول از دیگر کشورها مطالبی منتشر نمایند، شدیدا

مجازات خواهند گردید. در آن زمان احساسات درون عربی در مورد جنگ لبنان تحریک شده بود و

مطرح شدن آن در بحثهای مجلس شورای ملی و اظهارنظرهای ضد و نقیض مطبوعاتی سبب می شد که

کویت علیرغم میل خود به مداخله در مشاجرات درون عربی کشیده شود. و با وجود اینکه هنوز هم

نمی توان باور کرد که روزنامه نگاران از بیگانگان هدیه دریافت نمی دارند، لیکن آن روحیه جسورانه ای که

در اواسط 1976 بر مطبوعات حاکم بود، از بین رفته است.

6 در رابطه با امکان مطرح شدن افراد غیر کویتی در کشور علیه دولت در مطبوعات می توان چنین

نتیجه گیری کرد که این شکوائیه ها هرچند واقعی باشند، نمی توانند در مورد علاقه و توجه سردبیران و

صاحبان کویتی مطبوعات محلی باشند. فلسطینیهای مقیم این کشور همیشه از قوانین و رفتارهای کویتیها

شکوه دارند، ولی هیچ یک از آنها به مرحله چاپ هم نمی رسد.

7 فشار فلسطینیها و مطبوعات به عنوان یک سوپاپ اطمینان: نظریات فلسطینی و یا به حمایت از

فلسطینیها شاید در تلافی شکایات فلسطینیها در مطبوعات کویتی بسیار منتشر می گردد. علیرغم قانون

منع حمله و انتقاد به سران دولتهای بیگانه، انتقاد بیش از حد از پرزیدنت سادات مجاز شناخته شد تا به این

ترتیب سوپاپ اطمینان باز شده، فلسطینیها بتوانند مقداری از خشونت و خشم خود را بدون وارد آوردن

خساراتی ابراز نمایند (مرجع ب). و با محدودیتهای شدید و مبهم موجود در مورد گزارشات تحقیقی و

انتقادآمیز از رخ دادهای محلی، مطبوعات مجبورند فقط به امور خارجی و مخصوصا امور خاورمیانه ای

بپردازند. در تحقیقی که چند ماه قبل انجام شد 94 تن از 99 سردبیر روزنامه های کویتی به امور خارجی

می پردازند. و از 150 مقاله ویژه ای که در همان زمان انتشار یافت فقط 60 مقاله به مسائل داخلی پرداخته

بود. بخش اعظم «مقالات متفکرانه» (سرمقاله ها، اظهارنظرها و تجزیه و تحلیلها) به وسیله کویتیها نوشته

می شود و اگر هم دارای خطی به حمایت از فلسطینیها باشند نشان دهنده سیاست کلی و رسمی دولتی بوده،

منافع صاحبان و سردبیران کویتی را در حفظ حسن نیت جامعه فلسطینی در خارج و داخل کویت در نظر

می گیرند. و با وجودی که بسیاری از کویتیها از نفوذ بسیار فلسطینیها متنفر هستند، لیکن در مورد تبلیغ

پیرامون انقلاب فلسطین توافق نظر دارند.

ص: 11

8 دیگر مسائل خارجی نیز برای آزمایش سیاست مطبوعاتی دولت ظاهر می شوند. مثال اخیر آن

تظاهرات اعراب ایرانی خوزستان به حمایت از خودمختاری بود. دولت ایران از گزارش و انتقاد مطبوعات

کویت پیرامون این قضیه و استفاده از «عربستان» به جای نام ایرانی مورد تأیید «خوزستان» اظهار

ناراحتی کرد و دولت کویت نیز به مطبوعات محلی دستور داد که لغات به کار برده را تصحیح نمایند (مرجع

پ). و در موارد بسیاری از مشاجرات درون عربی مطبوعات به «دستور» وزارت اطلاعات مطلبی منتشر

نکرده اند تا از این اتهام که مطبوعات کویتی نقش پارتیزانی ایفا می کنند، مبرا بمانند.

9 امور داخلی جامعه شایعات: از نقطه نظر ثبات و امنیت کشور نقش مطبوعات کویتی در رابطه با

سیاستهای داخلی قابل بررسی است. کویتیها اصولاً برای دریافت خبر به مطبوعات متکی نیستند.در

«جامعه شایعات» زندگی می کنند، جامعه ای که اخبار خیلی سریعتر از طرق انتشاراتی به وسیله دهان

منتقل می گردد. در دفاتر و یا «دیوانیه های» خود کویتی ها آزادانه سخن گفته می شود، البته «نه در مورد

مطبوعات» بلکه در مورد خانواده سلطنتی، فساد در مقامات بالا، و یا پیشنهادات مربوط به نهادهای

نمایندگی.

10 با این وصف لازم نیست که مطبوعات به بحث پیرامون امور داخلی ضد و نقیض بپردازند. فقط

اشارات کافی است. در مطبوعات با نقل داستانها و مقالات تمثیلی و بدون ذکر نام در مورد خطاها و

معمولاً با تکیه بر شایعات محلی در رابطه با اختلاسهایی که یکی از وزرا انجام داده بود و پس از چند هفته

منجر به استعفای وی گردید، تذکراتی داده می شود (مرجع ت). و می توان این مطلب را به عنوان قدرت

مطبوعات بیان کرد. ولی با در نظر گرفتن ماهیت بسیار به هم پیوسته جامعه کویت معلوم نیست که این

اعمال مطبوعات نتیجه خصوصیات سیاسی و اخلاقی است و یا ناشی از اختلافات درون خانوادگی است.

اگر این کارها بر علیه یکی از خانواده های نزدیک یا مورد علاقه امیر انجام گیرد، سریعا سرکوب می گردد.

و ممکن است بسته به این باشد که امیر تشخیص دهد که شخص مورد نظر باید مورد حمله واقع شود و یا

اینکه شخص مذکور ارزشش بیش از آن است که فدای آزادی مطبوعات کویتی بشود. مقامات هیئت

حاکمه نسبت به انتقاد در روزنامه هایی که در شرق جهان عرب مورد مطالعه قرار می گیرد، حساسیت

بسیار نشان می دهند، ولی از مطبوعات کویتی و اعتبار و شهرت آنها به عنوان یکی از آزادترین مطبوعات

جهان عرب نیز احساس غرور می کنند.

11 بحث پیرامون دموکراسی:

مجلس شورای ملی در اوت 1967 به تعلیق درآمد و قول داده شد که حکومت پارلمانی چهار سال بعد

اعاده گردد یکی از مهمترین و داغترین مسائل مورد بحث اخیر بوده است. از مدتها پیش انحلال مجلس

شورای ملی بزرگترین واقعه سیاسی کویت بوده است. عکس العملهای جزئی نشان داده شد و بسیاری نیز

در نتیجه خلاص شدن از عوام فریبی نمایندگان منتخب مردم نفس راحتی کشیدند. و پس از آن انقلاب

آیت اللّه خمینی به اوج خود رسید و مشاورین نخست وزیر و ولیعهد کویت به وی گفتند که درباره وفای به

عهد پیرامون اعاده حکومت پارلمانی تا اوت 1980 چاره ای بیندیشد. یکی از درسهایی که انقلاب خمینی

داد این است که دولتهای باثبات مجامع نمایندگی واقعی دارند. با توجه به تحت فشار قرار گرفتن دولتهای

مستبد و برای نشان دادن اعتبار قولی که داده شده بود، دولت کویت از مطبوعات این کشور خواست که

درباره نوع مجلسین، نحوه انتخابات، و به طور کلی درباره نوع دموکراسی مورد نیاز کویت به بحث و

ص: 12

تبادل نظر بپردازند.

12 نتیجه کار انتشار مطالب بسیار در این باره توسط مطبوعات کویت بود، بسته به نوع نشریه،

روزنامه ها به انعکاس نظریات مردم و انتشار مقالات میهمانان در مورد نوع دموکراسی مورد نیاز کویت

(مرجع ث) پرداختند. برای رژیم فرصت خوبی بود تا حمایت خود از مطبوعات آزاد را نشان دهد، و همه

افراد ذی ربط نیز به آن «تن در دادند». هیچ یک از مقالات حاکی از آن نبود که امیریت منسوخ شده است، و

برعکس مقالات به انتقاد از نظام کنونی که قانون «هر نفر یک رأی» را که مستلزم قدرت رژیم کنونی است

نادیده گرفته اند، پرداختند. بسیاری گفتند که این منتهای زیرکی دولت بوده است که به این ترتیب انتقادها

را آشکار سازد، و نتیجه نیز یک جریان خصمانه و ضد رژیمی نبود، بلکه جریانی از نظریات مختلف به

وجود آمد که معلوم نبود کویتیها خواستار رأی فردی هستند و یا خواستار سلطه قوه مقننه بر دولت.

13 خود سانسورسازی از حیثیت کویت در خارج حفاظت می کند: مطبوعات کلاً می دانند که چه

زمانی باید خبری یا مطلبی خاص را گزارش کنند، و منتقدین کویتی این را دلیل نبودن آزادی مطبوعات

می دانند. بنابراین نمی توان مقالاتی را که مستقیما به اهانت به امیر و وابستگانش می پردازند پیدا کرد و مثلاً

در روزنامه ها درباره تظاهرات اخیر نظامیان در مورد شرایط نامناسب زندگی و عدم مشارکت جوانان

ثروتمند در ارتش چیزی منتشر نشد (مرجع ج)، لیکن این محدودیت یا عدم آزادی از خارج بر کویت

تأثیر می گذارد. شایعه پردازان اخبار مربوط به خانواده سلطنتی را در همه جا منتشر می سازند و تقریبا همه

کویتیها از اخبار مربوط به تلاش ارتش در اجراء خدمت نظام وظیفه آگاه می شوند. و بالاخره مطبوعات

دیگر نیز همین داستانها را گرفته بر علیه کویت در میان بیگانگان منتشر می سازند.

14 خود سانسورسازی می تواند سبب ایجاد گزارشهای نادرست نیز بشود. اگر روزنامه نگاری

داستانی را منتشر کند می تواند قصر در رود، لیکن اگر قبلاً آن را به مقامات دولتی نشان دهد به هیچ وجه

نمی تواند انتظار انتشار آن را داشته باشد به همین دلیل روزنامه نگاران با اتکاء به یک منبع خبری و بدون

اینکه سعی کنند صحت و سقم آن را توسط منابع دوم و سومی تایید نمایند به چاپ و درج آن مبادرت

می ورزند. نتیجه نوعی سردرگمی است. و با چاپ مجدد آنها در خارج میزان خطا و سردرگمی چند برابر

می شود. و اکثر رهبران عربی بر مبنی همین گزارشات عمل می کنند، به طور مثال یک بار مصر روابط خود

را با کویت قطع کرد، قبل از اینکه کویت بتواند بیانیه ای رسمی منتشر نماید و نتیجه آن نیز گزارشات کاذب

و نادرست مطبوعاتی بود (مرجع چ).

15 نتیجه گیری: با رشد کویت، در حالی که جمعیت آن یکی از رشدیابنده ترین جمعیتهای جهان

است، ماهیت وابسته و شایعه پرداز جامعه آن نیز دستخوش تغییر می گردد. ممکن است زمانی برسد که

شایعات جای مطبوعات را نتواند اشغال کند و کویتیها به آزادی مطبوعات بیش از اکنون به عنوان عنصری

مهم در زندگی اجتماعی علاقه بسیار نشان دهند. لیکن آن زمان هنوز فرا نرسیده است. صاحبان و

سردبیران مطبوعات نیز مانند خانواده حاکمه علاقه مندند که کویت را از تبلیغات مضر مصون نگاهدارند.

اگر دولت به تنبیه یک روزنامه مبادرت ورزد مردم اعتراض نمی کنند و به جرأت می توان گفت که گذشته از

اعتراض نمی کنند و به جرأت می توان گفت که گذشته از نتایج منفی حاصله از گزارشات نادرست، اگر

خطری متوجه ثبات و امنیت کویت باشد آن خطر از سوی مطبوعات و رسانه های گروهی و تحت حمایت

آنها نیست. مائسترون


روابط بین اعراب و ایران

ص: 13

سند شماره (35)

تاریخ: 28 خرداد ماه 1358 طبقه بندی: سری

از: سفارت آمریکا در کویتبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: روابط بین اعراب و ایران

1 (خیلی محرمانه) خلاصه: انتقاد خصمانه روزنامه های کویتی علیه ایران آغاز شده است، لیکن

کویت از اتفاق ناگواری که برای بحرین رخ داد عبرت نگرفته و با بی اعتنایی به آن می نگرد. در کویت این

اندیشه که خمینی در حال از دست دادن حمایت توده ها در ایران است، شدت گرفته است. (پایان خلاصه)

2 (طبقه بندی نشده) الانباء، روزنامه کویتی در 14 ژوئن در سرمقاله خود با اشاره به خمینی «باامید»

فراوان گفته است که عملیاتی که در مرز بین ایران و عراق انجام می شود از «حمایت مردی که از قلب عراق

برای آزادسازی کشور خود مبارزه را آغاز کرد، برخوردار نیست.» و همان روز روزنامه القبس اظهار

داشت که از نظر اعراب اوضاع بین تهران و بغداد نگران کننده می باشد و از انقلاب ایران خواست که در

«روش خود تصحیح و تغییری پدید آورد». به دنبال گزارشهای رسیده پیرامون این مطلب که آیت اللّه ایرانی

صادق روحانی، بحرین را «استان چهاردهم» ایران اعلام کرده بود، روزنامه الانباء در 16 آوریل استفاده

از کلمه خصومت برانگیز «عربستان» را آغاز کرد و گفت حتی پس از رفتن شاه هم روحیه «حرص و ایجاد

وحشت نژادی» در خلیج پایان نپذیرفته است، الانباء گفت اگر ایران به ادعاهای خود درباره بحرین ادامه

دهد، کشورهای عربی مجبور خواهند شد قراردادهای قدیمی را که طبق آن ایران ضمیمه «عربستان»

است پیش بکشند.

3 (خیلی محرمانه) زمانی که خواسته شد تا این سرمقاله ها در مورد روابط ایران و عرب به وسیله

دولت کویت تحت کنترل درآیند، مشاور حقوقی وزارت امور خارجه کویت طارق رازوقی گفت که بخش

اعظم این مطالب از روزنامه های عراق اقتباس شده است. وی گفت که کویت از عامل کنترل و نظارت

استفاده می کند، وزارت امور خارجه نیز سرمقاله منتشره الابناء در 16 ژوئن را تأیید کرده بود، و به گفته

رازوقی، حتی از استفاده از کلمه تهاجمی «عربستان» نیز ممانعت به عمل نیاورده بود. لیکن وی از

روزنامه های کویتی خواسته بود که بیش از این ادعای ایران در قبال بحرین را دنبال نکنند.

4 (خیلی محرمانه) رازوقی گفت وزیر امور خارجه کویت صباح الاحمد در 16 ژوئن با امیر بحرین

تلفنی صحبت می کرد و به دنبال بیانات آیت اللّه روحانی، امیر کویت تصمیم گرفته بود از تعطیلات خود

چشم پوشی نموده و به منامه بازگردد. به گفته رازوقی، صباح الاحمد به عموزاده خود گفته بود که خودش

را ناراحت نکند، و از طرف سفیر تازه وارد ایران به کویت دکتر علی شمس اردکانی به وی اطمینانهایی داد.

5 (خیلی محرمانه) اینگونه اطمینانها در همان روز (16 ژوئن) در یک کنفرانس مطبوعاتی از طرف

سفیر ایران اردکانی تحقق یافت. وی گفت روحانی یکی از شهروندان عراق است و هر چه بخواهد می تواند

بگوید، لیکن نظریات وی به هیچ وجه نشانگر عقاید و نقطه نظرهای دولت انقلابی نیست. طبق اظهارات

اردکانی سیاستها و عکس العملهای رسمی ایران فقط توسط وزارت امور خارجه ایران، نخست وزیر این

کشور و شورای انقلاب پی ریزی و طراحی می گردد. رازوقی گفت تا موقعی که این سه عنصر با یکدیگر

توافق داشته باشند که البته همیشه این طور نیست، این گونه بیانات بسیار مثمرثمر خواهد بود. سفیر

اردکانی اعلام داشت که ارتش ایران در مرز ایران و عراق به حال آماده باش در نیامده است. و هنگامی که

ص: 14

از وی درباره سه جزیره عربی که از سال 1971 تحت اشغال ایران بوده است سؤال شده، وی گفت که دولت

متبوع وی بیشتر نگران پایگاههای خارجی مستقر در کشورهای عربی است که حرکات «سربازان عربی»

را زیر نظر دارند. اردکانی در پایان گفت ایران بر آن است تا بر اساس اخوت اسلامی با کشورهای منطقه

رابطه برقرار کند.

6 (سری) رازوقی در مورد روابط ایران و عراق گفت، اگر عراق مطمئن نبود که خمینی در حال از

دست دادن حمایت توده هاست، این طور در مطبوعات خود به حمله علیه ایران ادامه نمی داد. رازوقی

اضافه کرد که در کویت بسیاری معتقدند که خمینی دیگر از حمایت «توده های مردمی» که در زمستان

گذشته به تظاهرات می پرداختند برخوردار نمی باشد. وی گفت که کویت شاهد ازدیاد پناهندگان ایرانی

است و همان طور که در مرجع ب گفته شد، مقامات کویت با کمبود پرسنل گارد ساحلی و سواحل باز

روبه رو هستند. وی گفت «ما صدها نفر را باز پس می فرستیم، لیکن تعداد بیشتری بازمی گردند». وی گفت

چند هفته قبل کاردار ایران به نام گل شریفی از کویت خواسته بود که نام فراریان ایرانی را در اختیار وی

بگذارد، لیکن رازوقی به این بهانه که آنها فهرست اسامی را نگاه نمی دارند از دادن نامها به وی امتناع

ورزید. زمانی که مقام سیاسی از وی سؤال کرد که آیا کویت نگران آن است که ممکن است این پناهندگان

ایرانی از کویت به عنوان پایگاهی علیه رژیم تهران استفاده کرده خطری علیه ثبات کویت به وجود آورند،

وی گفت این امکان نیز وجود دارد، ولی به گفته وی بیشتر پناهندگان به دلایل اقتصادی به اینجا آمده اند،

آنها کار می خواهند، فقط همین.

7 (طبقه بندی نشده) سفیر اردکانی در کنفرانس مطبوعاتی خود به حمله علیه آمریکا پرداخت. وی

گفت که اسنادی در مورد همه افراد ایرانی مقیم در کویت که «به وسیله شاه» به عنوان اعضای شبکه ساواک

از سفارت ایران در کویت عمل می کنند در دست دارد، لیکن تصمیم گرفته اند که نام آنها را فاش نسازند

مگر اینکه زیاده از حد پیش بروند مانند «سناتور جاویتس» که علیه ایران چنگ و دندان نشان

می دهد.مائسترون


وزیر نفت کویت امکان کاهش تولید در سال 1980 را مطرح می نماید

سند شماره (36)

تاریخ: 29 خرداد 1358 خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی با اولویت

موضوع: وزیر نفت کویت امکان کاهش تولید در سال 1980 را مطرح می نماید.

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 در مذاکرات مقدماتی اخیر برای تجدید قرارداد خرید پنج ساله نفت خلیج علی خلیفه الصباح وزیر

نفت کویت اعلام نمود که کویت در نظر دارد سقف تولید شرکت نفت کویت را در سال 1980 از 2 میلیون به

5/1 میلیون بشکه در روز کاهش دهد، وی اعلام کرد که قیمتهای بالای نفت سبب شده است که دولت

کویت نیاز کمتری به این عوارض داشته باشد. وی گفت به دنبال افزایش قیمتها در سالهای 74 و 73 باید

کاری کرد که این افزایش قیمتها سبب به وجود آمدن تورم نشود. در برابر نمایندگان به حرکت مثل نیروی

همین نقطه نظرها را بیان کرد گویا هدف از بیانات وزیر مبنی بر کاهش تولید این است که شرکتهای گلف،

بریتیش پترولیوم و شل در آینده با کاهش برداشت مخالفتی نشان ندهند. مجموع کل تولید که بالغ بر

ص: 15

45/1 میلیون بشکه در روز است سبب خواهد شد که کویت نتواند سقف تولید شرکت نفت کویت را خیلی

کمتر از سطح 2 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. در صورتی که شرکتها در این مورد سؤال کردند آمریکا

باید در مقابل اقدامات کویت در جهت کاهش برداشت شرکتهای مهم نفتی مقاومت نماید تا قراردادها به

قوت خود باقی بمانند.(پایان خلاصه).

3 زمینه قبلی: شرکت نفت گلف و شرکت نفت بریتیش پترولیوم که صاحبان اصلی پیشین تولیدکننده

اصلی نفت کویت یعنی شرکت نفت کویت می باشند، با کویت قراردادهای پنج ساله عظیم تولیدی بسته

بودند (که اساس تولید هر یک به ترتیب 2 میلیون بشکه و 000/450 بشکه در روز بوده است) اکنون به

کویت آمده اند تا به تجدید قراردادهای خود که در 31 مارس 1980 پایان می یابد، بپردازند.

نمایندگان گلف در حال حاضر برای آغاز مذاکرات مقدماتی پیرامون قراردادهای خود در کویت به سر

می برند. نماینده گلف در این منطقه یعنی سیدنی اندرسون (حفاظت شود) در مورد گفتگوهای گلف در 17

ژوئن اطلاعاتی در اختیار سفیر قرار داد.

4 امکان کاهش تولید در سال 1980: شیخ علی خلیفه الصباح در مذاکرات خود با نمایندگان گلف

گفت «بهتر است» که تولید «عادی» نفت به وسیله شرکت نفت کویت که با سقف 2 میلیون بشکه در روز

ادامه داشت (به خاطر اوضاع غیرعادی در سال 1979 به سطح 2/2 میلیون بشکه در روز رسیده بود) به

5/1 میلیون بشکه در روز تقلیل یابد. تولید 2 میلیون بشکه در روز با افزایش قیمتهای اخیر عوارض بیش

از حدی را تولید نموده است. وزیر گفت نتیجه این مقدار عوارض ممکن است تکرار رویداد 74 1973

باشد که در نتیجه آن چنان تورمی در کویت به وجود آمد که بیشتر مردم از این کشور مهاجرت نمودند.

بنابراین راه حل منطقی برای جلوگیری از این پیشامد کاهش تولید و عوارض اضافی است.

5 اندرسون اظهار می دارد که دولت کویت در 31 مارس 1980 یعنی زمانی که قراردادهای دو تولید

کننده بزرگ نفت کویت یعنی گلف و بریتیش پترولیوم پایان می یابد به کاهش تولید مبادرت خواهد ورزید.

با وضع کنونی بازار نفت، گلف مایل است که به جای کاستن تولید به افزایش آن بپردازد. وزارت نفت از

گلف خواسته است که نشان دهد که در چه بخش از نظام خود مایل است عرضه نفت را حفظ نماید. این

وزارتخانه نخواهد توانست با قراردادهای شل، گلف و بریتیش پترولیوم برای عرضه نفت و فروش آن به

طرف ثالث موافقت نماید. گلف، شل و بریتیش پترولیوم احتمالاً پاسخ خواهند داد که مشتریان کنونی به

بیش از نفتی که در حال حاضر تولید می شود، احتیاج دارند. معذالک اندرسون معتقد است که وزارت نفت

در نظر دارد قرارداد جدیدی با گلف منعقد سازد که بر اساس آن پایه تولید از 000/500 بشکه به

000/400 بشکه در روز کاهش یابد. لیکن گلف با این کار کویت مخالفت خواهد کرد چون قراردادهای

کنونی حاکی از آن است که تجدید قرارداد باید با حداقل تولید 000/400 بشکه در روز انجام گردد. و با

این سطح تولید حداقل وی مایل است که مانند شرکت شل که یکی از صاحبان اصلی شرکت نفت کویت

نیست و با یک قرارداد سه ساله در اکتبر 1978 حداکثر 405000 بشکه تولید می کند به طور مساوی

رفتار شود.

6 با یادآور شدن پایه قرارداد گلف شل و بریتیش پترولیوم که بالغ بر 3/1 میلیون بشکه در روز

می گردد سفیر سؤال کرد که کویت چگونه می خواهد تولید را به 5/1 میلیون بشکه در روز کاهش دهد و در

عین حال نفت خام کافی برای برآورد نیاز داخلی و پالایشگاهها تولید نماید و نیز گاز کافی برای

ص: 16

کارخانه های گاز سوز و نیاز برق تأمین نماید. اندرسون پاسخ داد که تمام کارخانه های کنونی طوری

ساخته شده اند که از نفت و گاز به عنوان سوخت استفاده نمایند. وزیر نیز پاسخ داده بود که در صورت لزوم

کویت یک و یا یک و نیمی از کارخانه های خود را مورد بهره برداری قرار خواهد داد تا نیاز به گاز و نفت

تولیدی کمتری باشد. با این وصف برای برآورده ساختن نیاز داخلی حدود 000/400 000/300

بشکه نفت در روز لازم است. و این به معنی این است که شرکت نفت کویت باید حدود 6/1 تا 7/1 میلیون

بشکه در روز تولید نماید.

7 نماینده محلی شل (حفاظت شود) نیز تأیید نمود که وزیر نفت در گفتگو با رئیس بازار شل از 5/1

میلیون بشکه در روز صحبت می کرده است.

8 اظهارنظر: حرکت توأم با قدرت خلیفه و مطرح نمودن کاهش تولید به میزان 5/1 میلیون بشکه در

روز توسط گلف نشان دهنده اولین مانع در راه مذاکرات مقدماتی است. شل تا اکتبر 1981 مجبور است به

حداکثر تولید خود یعنی 000/405 بشکه در روز ادامه دهد. پس از ملی شدن شرکتهای گلف و بریتیش

پترولیوم در سال 1975 به آنها قراردادهای تولیدی پنج ساله قابل تجدید اعطاء شد تا قدری از خسارات

وارده بر آنها جبران گردد. آنها می توانند با مطرح ساختن حداقل تولید برای تداوم قراردادها و دیگر اینکه

به آنها نباید کمتر از شل نفت داده شود در برابر آن مقاومت نمایند. و این به این معنی خواهد بود که این سه

شرکت بزرگ نفتی حدود 2/1 میلیون بشکه در روز تولید خواهند نمود (در صورتی که قراردادهای کنونی

تجدید می گردید سه شرکت در مجموع 45/1 میلیون بشکه در روز تولید می کردند). و در صورتی که نیاز

داخلی و نیاز پالایشگاهها و تولید انرژی را نیز که معادل 000/400 000/300 بشکه در روز است نیز

در نظر بگیریم و فرض کنیم که تنها مشتریان کویت این سه شرکت باشند، حداقل تولید 6/1 میلیون بشکه

در روز خواهد بود. در واقع کویت با 10 شرکت دیگر بجز شل، بریتیش پترولیوم و گلف قراردادهایی منعقد

ساخته است و احتمالاً مایل است انتقال مستقیم نفت به کشورهای کمتر توسعه یافته را ادامه دهد، این

قراردادها و قراردادهای مستقیم آتی باعث خواهد شد که شرکت نفت کویت حدود 2 میلیون بشکه در روز

تولید داشته باشد مگر اینکه سطح تولید سه شرکت بزرگ نفتی به 000/400 بشکه تقلیل یابد.

9 گلف مایل نیست که در حال حاضر در مورد مذاکرات پافشاری چندانی بشود و می خواهد تا بهار

آینده که دید بهتری از نفت جهان به دست می آید، منتظر بماند. ما معتقدیم که وزارت امور خارجه باید

آماده حمایت از شرکت گلف باشد، البته نه تنها به این دلیل که این شرکت آمریکایی است، بلکه به این دلیل

که سطح تولید مطرح شده در قراردادهای پنج ساله این سه شرکت مانع از آن است که کویت بتواند سطح

تولید شرکت نفت کویت را به 5/1 میلیون بشکه کاهش دهد. مائسترون


حکومت کویت محدودیتهایی را تعیین می کند

سند شماره (37)

تاریخ: 30 خرداد ماه 1358 طبقه بندی: سری

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه - واشنگتن دی سی

موضوع: (خیلی محرمانه) جناح مخالف حکومت کویت علنی می شود:

حکومت کویت محدودیتهایی را تعیین می کند

(خیلی محرمانه) خلاصه: «یادداشتی» به امضاء 31 نفر از قانون گذاران اسبق کویت ماه گذشته به

ص: 17

ولیعهد کویت ارائه شده که در آن نتیجه گرفته شده که اعاده زندگی پارلمانی در کویت امری قانونی و

ضروری است در این یادداشت بسیاری از نکات انتقادآمیز مطروحه در رساله منتشره در ماه سپتامبر

1976 که بلافاصله پس از آن امیر کویت آخرین کویت، 4مجلس شورای ملی کویت را در سال 1976 منحل نمود،

دیده می شود. حکومت کویت در مقابل انتشار این دو سند سیاسی عکس العملهای کاملاً متفاوتی نشان

داده است. یادداشت ماه گذشته از سوی ولیعهد به نویسندگان آن، عودت داده شد به این علت که لحن سند

خشونت آمیز بوده و نمی تواند قابل قبول واقع گردد. دو سال قبل با سازمانهایی که بر این سند صحه گذارده

بودند برخورد شدیدی شد. پخش این یادداشت و واکنش ملایم دولت در برابر آن نشان می دهد که زندگی

سیاسی در کویت برای مخالفان قدیمی گشوده می شود هرچند که توقیف هفته نامه های الطلیعه و الهدف

نشان می دهد که حکومت کویت هنوز حاضر نیست اجازه دهد سیاست رفتار آزادانه ای که قبل از منحل

شدن کویت، 4مجلس شورای ملی کویت در اوت 1976 وجود داشت به حالت اول باز گردد. (پایان خلاصه).

(سری) یک یادداشت امضاء شده: یک «یادداشت» مبنی بر تقاضای اعاده مجدد مجمع ملی کویت در

اوائل ماه گذشته به شیخ سعد عبداللّه الصباح ولیعهد و نخست وزیر کویت تسلیم شد. این یادداشت از سوی

31 نفر از اعضای سابق مجلس شورای ملی و مجلس مؤسسان این کشور که بسیاری از آنها اعضاء

مخالفان دست چپی و گروههای ملی گرا در مجمع ملی قبلی بودند، امضاء شده است ولی حداقل نیمی از

آنها نشان داده اند که هنگامی که بر سرکار بودند از نمایندگان هواخواه دولت بشمار می رفتند، مأمور

سیاسی سفارت ما از یکی از امضاءکنندگان این سند نسخه ای از آن را به دست آورد که در گزارش قبلی به

عنوان یک «عریضه» توصیف شده بود (مرجع الف)

با وجود این بررسی متن این سند آشکار می سازد که این سند بیشتر جنبه تأکیدی دارد تا اینکه لحن دعوت

داشته باشد.

(خیلی محرمانه) شباهت با سند مخالفین در 1976: مضمون این «یادداشت» شباهت نزدیکی با

سندی دارد که اندکی پس از آنکه امیر کویت، 4مجلس شورای ملی کویت را در ماه اوت 1976 به حالت تعلیق در

آورد در کویت پخش شده بود. این سند از سوی رهبران چپگرای ملی کنفدراسیون کارگران کویت تنظیم

شده و از سوی اعضاء چندین سازمان حرفه ای کویت بر آن صحه گذارده شده بود.

در هفته های بعد حکومت کویت اقدامات تندی علیه حامیان این سند به عمل آورد و این اقدامات

همراه با توقیف پنج نشریه بود که فعالیتهای مخالفان را تضعیف کرد و بحثهای سیاسی در کویت را متوقف

ساخت. رهبران کارگران برای مدت کوتاهی به اتهام لطمه وارد آوردن به امنیت ملی دستگیر شده و از

ترس درباره مسائل ضد و نقیض داخلی ناگزیر به سکوت شدند.

(گزارش 4713 کویت سال 76) این اوضاع هنوز هم بر کویت حاکم است (گزارش کویت 2980)

حکومت کویت در عین حال هیئت مدیره جمعیت معلمان کویت (گزارش 5056 کویت در سال 76) و

انجمن روزنامه نگاران (گزارش کویت 5198 سال 76) و کانون وکلای دادگستری کویت (گزارش کویت

5347 سال 76) را با استناد به اینکه آنها در پشتیبانی از سند انتقادکننده از تعلیق مجلس شورای ملی از

سوی امیر مشارکت داشته اند، منحل کرد. طبق اظهارنظر حکومت کویت یک چنین پشتیبانی نقض کننده

قانونی است که طبق آن «چنین جمعیتهای حق فعالیتهای سیاسی ندارند» این قانون در سال 1961 به

تصویب رسیده است.

ص: 18

(خیلی محرمانه) نکات حقوقی مندرج در این یادداشت: که به ولیعهد تسلیم شد حاوی همان

ایرادهای قانونی نسبت به تعلیق مجلس شورای ملی است که در سند سال 1976 گنجانده شده بود یعنی:

الف: کویت یک دولت واجد قانون اساسی است که در آن اختیارات «مقامات عمومی» از سوی قانون

اساسی محدود شده است و امیر سوگند خورده است که از قانون اساسی پشتیبانی کند.

ب: قانون اساسی تنها در زمان حکومت نظامی (که در سال 1976 وضع نشده بود) و بر طبق

پیش بینیهای قانونی می تواند به حالت تعلیق در آید.

ج: باید ظرف دو ماه پس از انحلال مجلس شورای ملی انتخاباتی برای تشکیل مجدد آن صورت گیرد.

د: ماده 174 قانون اساسی که هنگام انحلال مجلس شورای ملی به حالت تعلیق در آمده بود پیش بینی

می کند که در صورتی که امیر تمایل به اصلاح قانون اساسی داشته باشد این اصلاحات باید از سوی دو

سوم اعضاء مجلس شورای ملی تصویب شود.

این نکته آخر ظاهرا اشاره انتقادی به مشورتهای اخیر ولیعهد می باشد که از سوی عبدالعزیز حسین

وزیر مشاور در امور کابینه توصیف شده است. عبدالعزیز حسین توضیح داد که برقراری مجدد مجلس

شورای ملی دربرگیرنده اصلاحاتی در بعضی از قسمتهای قانون اساسی خواهد بود که برای آن یک «کمیته

مؤسسان» تشکیل خواهد شد تا توصیه های لازم را بنماید.

(گزارش 2408 کویت). این روند که در فرمان امیر کویت درباره تعلیق مجلس شورای ملی پیش بینی

شده در واقع می تواند منجر به تغییراتی در فرایندهای انتخاباتی و ترکیب نمایندگان مجلس شورای ملی

بشود، بدون اینکه از سوی این مجلس تصویب شود این چنین اوضاعی در قانون اساسی کویت پیش بینی

نشده است.

(خیلی محرمانه) نکات سیاسی در یادداشت: بر طبق پیش بینیهای قانون اساسی نه تنها اعاده مجلس

شورای ملی به نحو قانونی خواسته شده است، بلکه این مجلس یکی از «خواستهای عموم مردم است که

چشم امید توده ها بر آن دوخته شده است.» نویسندگان این یادداشت همچنین استدلال می کنند که

«دموکراسی که به وسیله قانون اساسی کویت برقرار شده است اندیشه ای نیست که از خارج بر محیط

اسلامی عربی کویت تحمیل شده باشد» بلکه یک تحول عربی مطابق با روحیه مناسبات تاریخی بین

فرمانروا و اشخاص تابع او می باشد و همین امر خلیفه های «متعصب» در ایام اولیه ظهور اسلام را

راهنمایی می کرده است.

(خیلی محرمانه) یکی از امضاءکنندگان این یادداشت بنام جاسم القیطانی به ما گفت که این فقط یک

جنبه از کاری بوده که به وسیله او و همکارانش در پیش بینی انتخابات ملی در سال آینده به عمل آمده بود.

قیطانی توضیح داد که گروه او با نهایت فعالیت می کوشند تا اشخاص طرف اعتماد خود را در اعضاء هیئت

مدیره جمعیتهای حرفه ای کویت برای انتخابات مجدد سالیانه قرار دهند. سیاستمداران مخالف دولت

امیدوارند تا بدین وسیله در میان طبقات تحصیل کرده کویت رای مسلطی داشته باشند و قیطانی انتظار

دارد که این مخالفین رهبران افکار توده های بزرگ «دارای در آمد محدود کویت» باشند که برای افزایش

تعداد کرسیهای مخالف در مجلس شورای ملی، آراء آنها باید جلب شود. (آنهایی که بطور منظم علیه

حکومت در مجلس شورای ملی گذشته رأی داده اند حدود 10 کرسی زا 66 کرسی این مجلس را در دست

داشتند) این جمعیتهای حرفه ای همان جمعیتهایی هستند که هیئتهای مدیره آنها در سال 1976 به علت

ص: 19

فعالیت سیاسی منحل شد (پاراگراف 4 در فوق)

(خیلی محرمانه) در اوائل همین سال این گروه فعال سیاسی به دقت و مخفیانه تحت عنوان «گروه

دموکراتیک» به انتشار نظریات خود پرداخت (کویت 692). در ماه می این گروه با امضاء یادداشتی که

مورد قبول ولیعهد قرار نگرفت از پرده برون افتاد. الطلیعه تنها نشریه چپگرای کویت بدون ذکر نام ولیعهد

در 15 ماه می اظهار داشت که امتناع از پذیرش یادداشت نشان می دهد که دولت مایل نیست نظریات

مختلف را در زمینه آغاز زندگی پارلمانی پذیرا شود و معتقد است که مقامات از فرضیه دموکراسی

اطلاعاتی بسیار محدود دارند.

(خیلی محرمانه) تعلیق انتشارات: فعالیتهای سیاسی جناح مخالف بدون عکس العمل دولت ادامه

داشت تا اینکه در اواسط ژوئن الطلیعه به اتهام سرپیچی از قانون انتشاراتی به مدت سه ماه به حالت تعلیق

در آمد و هفته نامه الهدف نیز به مدت یک ماه معلق گردید. دلیل عمده ممنوع شدن الطلیعه دو مقاله ای بود

که در نشریه 12 ژوئن آن به چاپ رسیده و حاکی از آن بود بازدید ملکه الیزابت و انتخاب مارگارت تاچر

نشانگر موج جدید «امپریالیسم» در خلیج می باشد. مقاله دوم که در رابطه با ایجاد یک پل شاهراه بین

عربستان سعودی و بحرین بود ادعا می کرد که سعودیها می خواهند جای نفوذ پیشین کویت در بحرین را پر

کنند. آنچه که در مورد نشریه 12 ژوئن موجبات رنجش خاطر دولت کویت را فراهم آورده بود این است

که طبق گفته دو منبع سفارت، در آن علنا دولت کویت به خاطر اخراج روزنامه نگار فلسطینی عونی صدیق

در ماه گذشته به عنوان مخالف «وطن پرستان ناسیونالیست» محکوم گردیده بود. عونی صدیق که

گزارشگر یک روزنامه کویتی به نام الوطن بود مقاله ای در انتقاد از اتحادیه عربی که در نظر داشت

جمهوری دموکراتیک خلق یمن را تحریم نماید، منتشر ساخته بود. دولت کویت در 16 ژوئن به هفته نامه

الهدف یکی از نشریات وابسته الوطن نیز حمله کرد. در 14 ژوئن عبداللّه نفیسی (که کتابهایش در اینجا

ممنوع الانتشار است) به انتقاد پرداخت. مقالات نفیسی با لحن خصومت بار خواستار سرنگونی ظلم و

ظالمین گردیده است و از بازرگانان کویتی، حرص آنها و روحیه غیر سیاسی و غیر اجتماعی آنها بشدت

انتقاد کرده است. بنا به اظهارات یکی از منابع ما در دیوان امیر، دولت کویت از هفته ها قبل در نظر داشت

اقدامی علیه الطلیعه انجام دهد، و مشاور حقوقی وزارت امور خارجه رازوقی نیز به ما گفته است که در

الطلیعه مقالات بسیاری ظاهر گردید که در «امور داخلی» مداخله می کرد. (خیلی محرمانه) اظهارنظر: با

وجود عکس العمل ملایم دولت در برابر «یادداشت» که نشانگر تحمل دولت در رابطه با فعالیت سیاسی

ممنوع در دو سال گذشته است به تعلیق درآمدن الطلیعه و الهدف ثابت می کند که دولت کویت هنوز آمادگی

آن را ندارد که بتواند بازگشت به زندگی آزاد سیاسی را که در کویت قبل از انحلال مجلس شورای ملی در

اوت 1976 وجود داشت مجاز بداند. مائسترون

سند شماره (38)

تاریخ: 30 خرداد ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: ارزیابی دوباره سیاسی: کارگران عنصر بر هم زننده ثبات در کویت بشمار نمی روند

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

ص: 20

2 خلاصه. آنچه در ذیل آمده نشان می دهد که کارگران خطری جدی علیه ثبات دولت کویت به شمار

نمی روند. دولت کویت فعالیتهای کارگران سازمان یافته را که رهبریشان کاملاً کویتی است زیر نظر دارد و

همیشه توانسته است به سرعت فعالیتهای اتحادیه را که در حال خارج شدن از محدوده کنترل بوده، تحت

کنترل درآورد. این کشور به رهبران کارگری اجازه می دهد که از کلمات چپگرایانه استفاده کنند البته تا

جائی که هدف آنها مسائل موجود در خارج از کویت باشد. کارگران دیگر کویت، که اکثرا غیر کویتی

هستند، آنقدر متفرق و سازمان نیافته هستند که نمی توانند خطری علیه دولت به حساب آیند. کارگران

کویتی که در دولت متمرکز هستند از حقوق و مزایای چشمگیری که دریافت می دارند و کار کمی که باید در

ازاء آن انجام دهند، راضی هستند. کارگران ناراضی خارجی نیز می دانند که حقوق آنها در کویت بیشتر از

هر جای دیگر است و نیز می دانند که اگر مشکلی به وجود بیاورند، خیلی زود اخراج خواهند گردید. با این

مقدار تعادل، صحنه کارگری کویت باید آرام باقی بماند. در صورتی که یکی از اتحادیه ها و یا بخش

عظیمی از کارگران سازمان نیافته خواستهای بیشتر خود را مطرح نمایند، دولت کویت قادر است آنها را با

درآمد بیشتر بخرد، و این عمل یکی از روشهای دیرین کویت در حل مشکلات خود بوده است. (پایان

خلاصه).

3 کارگران به عنوان یک خطر جدی در کویت: حدود کمتر از 30 درصد از نیروی کار 000/300

نفری کویت را کارگران کویتی الاصل تشکیل می دهند. با وجود اینکه غیر کویتیها نیز پس از پنج سال

اقامت مداوم در کویت می توانند به عضویت اتحادیه ها در آیند، لیکن فقط کویتی ها حق رأی دادن در

انتخابات اتحادیه ای را داشته و تنها همانها می توانند دفاتر اتحادیه ای داشته باشند. در ذیل ما به بحث

پیرامون خطر کارگران سازمان یافته (که عمدتا کویتی هستند) و کارگران غیر سازمان یافته که اکثریت آنها

غیر کویتی هستند می پردازیم. گروه دوم مرکب از افرادی است که خود را کارگران موقت و «میهمان»

کویت می دانند و آنهائی که فلسطینی هستند و به عنوان افراد مقیم دائمی در کویت به شمار می روند.

4 کارگران سازمان یافته. به استثناء کلوپهای اجتماعی و در مورد فلسطینیها، بعضی از گروههای

حرفه ای، اجتماعات بیگانگان ممنوع اعلام شده است. اتحادیه های کارگری با وجود اینکه حق ندارند در

احقاق حقوق جمعی شرکت جویند، ولی از جمله سازمانهایی هستند که در کویت می توانند به عنوان یک

نیروی سیاسی عمل نمایند. اتحادیه ها در سه بخش از اقتصاد تشکیل شده اند که عبارتند از: دولت، بانکها

و صنعت نفت. اتحادیه کارمندان دولتی بوسیله وزارتخانه ها، اتحادیه کارگران نفتی به وسیله شرکتها و

اتحادیه کارمندان بانک به وسیله یک اتحادیه در برگیرنده پنج بانک از 7 بانک تجاری کویت سازماندهی

می شوند، عضویت در اتحادیه ها داوطلبانه است، و طبق قوانین کویت اعضاء هرگاه که بخواهند می توانند

از عضویت خود استعفا نمایند.

5 همان طور که در مرجع الف گزارش گردید فعالیت اتحادیه ای در کویت سالها آرام بوده است. دولت

سخنان چپگرایانه رهبریت کنفدراسیون کارگران کویت (هیئت حاکمه اصلی اتحادیه های کارگری) را تا

زمانی تحمل می کند که کلمات آتشین آنها فقط متوجه وقایع بین المللی باشد. ظاهرا دولت و اتحادیه ها

توافق کرده اند. این توافق موجب می شود انتقادهای داخلی از بعضی تلاشها مثل تلاش برای تشکیل مجدد

مجلس شورای ملی و یا توسعه دامنه منافع اجتماعی به نحوی که کارگران غیر کویتی هم برخوردار شوند،

تقلیل یابند.

ص: 21

انتقادهای داخلی نباید از حد خود فراتر رود و وقتی هم که فراتر رفت، دولت وارد معرکه می شود.

6 با وجود این که اتحادیه ها غیر فعال هستند آیا می توانند در آینده به صورت خطری جلوه گر شوند؟

با نگاهی به سه اتحادیه می بینیم که این امکان خیلی ضعیف است.

(الف) کارمندان دولتی: به کارمندان دولتی که اکثریت (75 درصد) نیروی کاری کویت را تشکیل

می دهند،اخیرا اضافه دستمزد و امتیازاتی داده شده است، در حالی که قسمت اعظم این افزایش پرداخت

به کم درآمدترین کار می رسد (مرجع الف).

کار برای دولت کویت چندان سخت و طاقت فرسا نیست. ساعات کار رسما از ساعت 5/7 صبح تا

5/1 بعد از ظهر، است ولی در حقیقت از ساعت 5/8 تا 5/12 می باشد، چون هر کس که بخواهد با

بخشهای دولتی در خارج از این ساعات تماس بگیرد از این واقعیت باخبر می شود. و اکثر کارمندان نیز

حتی همین مقدار ساعت کاری را به مصرف چای و صحبت کردن با همکاران خود می پردازند. حتی در

زمان فعالیت چشمگیر اتحادیه های کارگری در سالهای 76 1974 هم از اتحادیه های کارگری دولتی

خبری نبود. آن طور که از ظواهر امر پیداست این اتحادیه غیر فعالترین اتحادیه هاست و همه کارمندان

دولتی نیز عضو آن نمی باشند.

(ب) کارمندان نفتی: اتحادیه های کارگری نفتی که در مهمترین بخش اقتصادی کویت به کار مشغول

هستند، اولین و فعالترین اتحادیه های تأسیس شده هستند. یکی از تحقیقات اخیر (مرجع ب) نشان

می دهد که دست از کار کشیدن کارگران نفتی غیر ممکن است و افزایشی که در دستمزدها قرار است پدید

آید تا مدتی آنان را آرام نگاه می دارد.

(پ) کارمندان بانک: سومین و کوچکترین اتحادیه (2300 عضو) اتحادیه کارمندان بانک است که

توانست در سال 1976 میزان حقوق اعضاء خود را بالا ببرد. از آن زمان این اتحادیه بسیار آرام بوده است

و یکی از غیر سیاسی ترین اتحادیه های کویتی می باشد (به مرجع الف نگاه کنید).

7 نقطه نظرات بالا در مورد کارگران غیر کویتی این بخشها نیز مصداق دارد. طبق قوانین جدید

خدمات مدنی پایه قدیمی تفاوت حقوق بین کویتی و غیر کویتی از میان برداشته شده و یکی از دلایل عمده

نارضایتی کارگران غیر کویتی نیز که بیش از همتاهای کویتی خود کار می کنند از بین رفت. امتیازات

اجتماعی کویتی ها خیلی بیشتر از امتیازات غیر کویتیهاست و امتیازات جدید دوباره این وجه تمایز و

تفاوت را به وجود آورده است. و چون امتیاز اجتماعی نوعی منافع رفاهی است و با مهارت و اجرای کار

ربطی ندارد، رنجش خاطر روانی دریافت حقوق متفاوت برای کار مشابه در نظر غیر کویتی ها نادرست

است (به مرجع الف نگاه کنید).

8 نیروی کار غیر اتحادیه ای: طبق آمارگیری سال 1975، نیروی کاری کویت به طبقات زیر تقسیم

شده است (ارقام روند گردیده است).

کویتی 90000

غیرکویتی ها 47500

فلسطینی / اردنی

مصری 37500

ایرانی 29000

ص: 22

هندی 18000

سوری 16500

یمنی 11500

پاکستانی 11000

لبنانی 7000

غیره 10500

مجموع غیر کویتی 210000

مجموع کل 300000

اگر لحظه ای از فلسطینیها بگذریم، با نگاهی به کارگران غیر کویتی باید به خاطر داشته باشیم که همه

آنها فقط به این دلیل به کویت آمده اند چون بیش از کشور خودشان می توانند، پول در بیاورند. بسیاری از

آنها که کارگران نیمه متخصص و یا غیر فنی هستند در اینجا مستقر نشده اند گرچه مدت زیادی در اینجا

برای کار می مانند. و در بسیاری از موارد، خانواده این کارگران در وطن خود می مانند و با پولی که توسط

سرپرست آنها از کویت برایشان فرستاده می شود، زندگی می کنند. پس یک چنین کارگر تنها به دلایل

مادی به کویت آمده است و آشوبهای سیاسی به نفع وی نیست. بازار کاری طوری است که کارگر مزاحم

سریعا اخراج شده جای وی را کارگران دیگر پر می کنند. و این مانعی است مهم بر سر راه فعالیتهای

کارگری، اگر نخواهیم اسمی از آشوب سیاسی بیاوریم (مرجع الف را نگاه کنید).

9 کارگران پیمانکار: البته نباید چنین تعبیر کرد که دولت کویت نسبت به عظمت نیروی کار غیر کویتی

خود بی اعتناست. بلکه این دولت پروژه های پیشنهادی جدیدی را در برآورد نیاز خود به نیروی کار

بررسی کرده است و بسیاری از آنها را به این دلیل که سبب وابستگی سنگین آن به نیروی کار بیگانه

می شده رد کرده است. کارگران به وسیله پیمانکاران برای کار کوتاه مدت بر سر پروژه های خاص به این

کشور وارد می شوند. افزایش چند صد نفری کارگران کره جنوبی به 000/10 نفر در کویت مثال خوبی در

این زمینه است. افراد کره جنوبی سبب خوشحالی کویتیها شده اند، چون خیلی منظم بوده و علاوه بر آن

کارگرانی ارزان قیمت هستند و در زندگی محلی دخالتی نمی کنند چون در اردوهای دور افتاده به سر

می برند. دیگر کارگرانی که به صورت پیمانی وارد کویت می شوند، عبارتند از هندی، پاکستانی، و تا حدی

مالزیایی، بنگلادشی، فیلیپینی. پیمانکار هندی مهم اینجا، یعنی پروژه مهندسی هندوستان، در سال قبل

مشکل کارگری کوچکی داشت که خیلی سریع به وسیله پلیس سرکوب گردید (مرجع ث) رهبران این

اغتشاش دستگیر و اخراج گردیدند و از آن زمان به بعد دیگر اتفاقی رخ نداد. حتی اگر آشوب و ناآرامی

جدی هم در میان کارگران پیمانی رخ دهد، نمی تواند خطری جدی علیه ثبات دولت کویت به شمار آید.

اکثریت عربی کارگران کویت به کارگران آسیایی به دیده تحقیر می نگرند و از شکوه های کارگران آسیایی

حمایت نمی کنند.

10 فلسطینیهای مقیم: فلسطینیها حدود یک چهارم جمعیت 2/1 میلیونی کویت و 15 درصد نیروی

کار این کشور را تشکیل می دهند و در همه بخشهای زندگی کویت موقعیتهای شغلی مهمی دارند. به عنوان

یک گروه ملی فلسطینیها می توانند خطری علیه کویتیها بشمار روند. لیکن بحث ما سبب می شود که نتوانیم

پیرامون خطر فلسطینیها صحبت کنیم چون تعداد زیادی از آنها در بخش خصوصی و دولتی شغلهای

ص: 23

مدیریتی و حرفه ای مهمی دارند. جامعه فلسطینی در سطح کاری پراکنده شده است، بنابراین سازماندهی

آنها کار ساده ای نیست. و به چند دلیل امکان سازمان یافتن و فعالیت کارگران فلسطینی(از قبیل اعتصاب،

تظاهرات، و غیره)، به عنوان یک گروه کاری فلسطینی در مورد مسائل کاری بسیار ضعیف است. جامعه

فلسطینی اصولاً حرکت زیادی در این زمینه نداشته است. علاوه بر ساف، سازمانهای فلسطینی محدود به

جوامع حرفه ای از قبیل پزشک، دندان پزشک، وکیل، نویسنده) می باشند . فعالیتهای این گروهها نیز دقیقا

تحت کنترل دولت قرار داشته و بسیار محدود است. کویت که یکی از وام دهندگان مهم به ساف و دیگر

گروههای فرعی آن است میل دارد از صلح و آرامش داخلی برخوردار باشد، و برخوردار نیز می شود. یکی

دیگر از عواملی که موجودیت نهضت کارگری فلسطین را از بین می برد، این واقعیت است که آنها در هر

یک از بخشهای اقتصادی یک اقلیت را تشکیل می دهند. و اصولاً عملیاتی به وسیله فلسطینیها در زمینه

کاری انجام نگرفته است. و بالاخره با وجود تنفر فلسطینیها نسبت به برخورد توام با اولویت با کویتیها

متوجه شده اند که زندگی در کویت بهتر از زندگی محدود در هر جای دیگر است.

11 خلاصه اینکه، نیروی کار کویتی و غیر کویتی نمی تواند خطری علیه دولت کویت به شمار آید.

دولت کویت فعالیت سازمانهای کارگری را دقیقا زیر نظر دارد و در گذشته نیز فعالیتهائی را که خارج از

محدوده طاقت مقامات رسمی بوده است، سرکوب نموده. دیپلماتهای اروپای شرقی فعالانه بر روی

رهبران کارگری کویت کار می کرده اند، ولی دولت کویت نیز از این واقعیت باخبر است چون استفاده از

سخنان چپگرایانه را تا زمانی که متوجه اهداف خارج از کویت باشند، مجاز می داند. دیگر کارگران

خارجی نیز چون سازمان یافته نیستند خطری جدی علیه دولت به شمار نمی روند. کارگران کویتی که

اکثرشان کارمند دولت هستند، نیز از منافع و امتیازات سخاوتمندانه ای برخوردارند و کار کمی انجام

می دهند، بنابراین راضی هستند. شکوه های خارجی نیز با در نظر گرفتن این واقعیت که بیش از هر جای

دیگر دستمزد دریافت می دارند و اگر دردسری فراهم کند اخراج می شوند، از بین می رود. بنابراین در

کویت صحنه کارگری باید آرام باشد. و در صورتی که یکی از اتحادیه ها و یا بخش عظیمی از نیروی کار

مزاحمت فراهم آورد، دولت قادر است آنها را خریداری نماید، همان طور که در گذشته این کار را انجام

داده است.مائسترون


اصلاح قانون اساسی

سند شماره (39)

تاریخ: 19 تیرماه 1358طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی.

موضوع: اصلاح قانون اساسی

1 (طبقه بندی نشده) علاوه بر گزارش بیانات ولیعهد و نخست وزیر کویت شیخ سعدالعبداللّه الصباح

در رابطه با ضرورت یک استراتژی متحد عربی در مورد صلح خاورمیانه (مرجع الف) و در مورد اهمیت

همکاری کشورهای صنعتی و تولیدکننده نفتی در زمینه کاربرد «قدرت و تصرف» (مرجع ب و ج)،

مطبوعات محلی آخرین بیانات شیخ سعد را در مورد اصلاح قانون اساسی به چاپ رسانیده اند. وی در

پاسخ به سؤال مربوط به امکان اعاده حیات پارلمانی در کویت گفته است «ما با کمال دقت این مسئله

حیاتی را مورد بررسی قرار داده و با توجه بسیار و بحث و تبادل نظر بسیار در مورد شکل آن تصمیم

ص: 24

خواهیم گرفت..... کمیته ای از متخصصین حقوق و قانون اساسی به زودی تشکیل خواهد شد تا تغییرات

احتمالی را پیشنهاد نماید، که به دنبال آن انتخابات جدید و مجلس ملی جدید برگزار خواهد شد.» که البته

این کار تا سال 1359 انجام خواهد شد که در سال 1355 یعنی هنگام انحلال مجلس نیز همین تاریخ

تعیین و اعلام شده بود.

2 (خیلی محرمانه) اقدامات مربوط به تشکیل کمیته تجدیدنظر قانون اساسی که در فرمان امیر در

زمان انحلال مجلس ملی در سال 1355 به آن اشاره شده بود در آن موقع با مخالفت شدید روبه رو گردید و

بار دیگر در ماه می گذشته 31 قانونگذار پیشین کویتی در یادداشتی به شیخ سعد اطلاع دادند که اصلاح

قانون اساسی بدون تصویب مجلس ملی امکان پذیر نیست (مرجع د). به عبارت دیگر قانون اساسی کویت

متوسل شدن به کمیته قانون اساسی را پیش بینی نکرده است. علاوه بر این طبق اظهارات راشدالراشد

معاون وزیر امور خارجه (حفاظت شود) در گفتگو با سفیر مائسترون در 5 مرداد ماه در صورتی که پارلمان

منتخب تصمیم بگیرد، پیشنهادات کمیته قانون اساسی را نپذیرد، کویت دچار آشوب و طغیان خواهد شد.

از نظر الراشد، ابتدا باید مجلس ملی انتخاب گردد تا بتواند با بررسی تجدید نظرهای لازم هر گونه شک و

تردید را در مورد مشروعیت آن از میان بردارد.

الراشد اضافه کرد در رابطه با این روش بر خلاف روش مشخص شده در فرمان حمایت زیادی نشان داده

شده است.

3 (خیلی محرمانه) اظهارنظر: در گفتگو با مطبوعات شیخ سعد این اصل کلی را نیز اعلام کرده است

که «ما به آزادی و حس مسئولیت احترام می گذاریم.» در این بیانیه مختصر مشکلاتی نشان داده شده است

که دولت کویت در احیاء دوباره زندگی پارلمانی در کویت با آن دست به گریبان است. این باور در همه جا

شایع شده که برای آزادی بیان مردم کویت شرط اصلی ایجاد دوباره مجلس ملی است، تا مبادا حکمرانان

کویت نیز مانند شاه متهم به ظلم و جور شوند.

معذالک دولت کویت میل ندارد به روزهایی در گذشته برگردد که در آن جناحهای کوچک کویتی

(حدود 10 درصد نمایندگان پارلمان) از مجلس به عنوان سکوی ابراز انتقاد علیه دولت پیرامون مسائل

داخلی و بحث و گفتگو پیرامون مسائل درون عربی استفاده می کردند و موجب تحریک احساسات سکنه

عظیم اعراب غیر کویتی این کشور به خصوص فلسطینیها می شدند و یا سبب می شدند که کویت با دیگر

کشورهای عربی وارد مشاجره و منازعه گردد. ساترلند


تخلیه اضطراری: تعداد تقریبی تخلیه شوندگان و آمریکاییهای مقیم خارج

سند شماره (40)

تاریخ: 25 تیرماه 1358طبقه بندی: محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: تخلیه اضطراری: تعداد تقریبی تخلیه شوندگان و آمریکاییهای مقیم خارج

آغاز بخش محرمانه

قسمت اول. تعداد تقریبی کسانی که حتما باید تخلیه شوند.

1 کارمندان وزارت دفاع 37

(افراد کارمند دائمی و موقت)

ص: 25

2 وابستگان کارمندان وزارت دفاع 66

3 دیگر کارمندان آمریکایی 40

4 وابستگان دیگر کارمندان دولت آمریکا 59

5 افراد آمریکایی مقیم (الف) 2500

6 توریستهای آمریکایی فصل سوم 100

- " " فصل چهارم 100

- " " فصل اول 150

- " " فصل دوم

و دیگر مسافرین موقت 100

7 دیگر کارمندانی که باید تخلیه شوند (ب)100

8 مجموع 2902

(الف) در این واحد نام 1700 شهروند آمریکایی مقیم اینجا وجود دارد.

(ب) تعداد تقریبی اعضای بیگانه خانواده های شهروندان آمریکایی که در بخش خانواده کارمندان امریکا

گنجانده نشده است، بیست نماینده تجاری کره و وابستگان آنها که در گزارش سال قبل درج گردیده بود

حذف شده اند. نمایندگی کره به صورت سفارت در آمده و در حال حاضر چند هزار کره ای (اکثر آنها

کارمندان ساختمانی) در کویت به سر می برند. در صورت لزوم تماس با کره ایها و دیگر نمایندگان در مورد

نقشه تخلیه اضطراری و نحوه آن سفارت آمریکا در کویت را راهنمایی نمایید. پایان محرمانه بخش

طبقه بندی نشده.

قسمت دوم آمریکاییان غیر دولتی مقیم خارج

الف تاجر 150

ب کارمند (به استثناء معلمین) 300

پ دانش آموزان بالای 17 سال 0

ت میسیونرها و روحانیون 2

ث وابستگان بالا 1048

ج بازنشستگان و اقوام آنها 0

چ افراد دیگر (که عبارتند از معلمین، همسران و فرزندان خارجی آمریکاییها) 1000

ح جمع افراد غیر دولتی 2500 نفر

پایان بخش طبقه بندی نشده ساترلند


گزارش از تهران

سند شماره (41)

تاریخ: 25 تیر 1358طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: سفارت آمریکا در تهران

موضوع: گزارش از تهران

در ده ماه گذشته جریان دائمی اخبار و اطلاعات در مورد اوضاع ایران برای سفارت آمریکا در کویت

ص: 26

از اهمیت بسیار برخوردار بوده است چون رویدادهای ایران بر کویت و خلیج تأثیر بسیار دارد، از سفارت

امریکا در تهران خواهشمندیم که در توزیع گزارشهای سیاسی و مطالب مهم دیگر سفارت آمریکا در

کویت را نیز شامل فهرست گیرندگان بنمایند. ساترلند


سفر وزیر امور خارجه کویت به ایران

سند شماره (42)

تاریخ: 2 مرداد ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: سفر وزیر امور خارجه کویت به ایران

1 (خیلی محرمانه) خلاصه: سفر وزیر امور خارجه کویت به ایران در تاریخ 22 21 ژوئیه، که

کویتیها مدتها در فکر آن بودند به منظور توسعه روابط ایران و کویت و هموار نمودن راه برای ایجاد روابط

بهتر بین دو کشور صورت گرفت. کویتیها قصد نداشتند در این سفر مسائل نفتی را به مباحثه بگذارند، لیکن

آماده بودند مشکلات ایران را در زمینه کمبود مواد پالایشی در زمستان آینده رفع نمایند. مسئله مورد

بحث دیگر تجارت دو جانبه غیر نفتی دوستانه ایران و کویت می باشد. یکی از عبارات بیانیه مشترک،

طبق معمول نیروهای خارج از منطقه را از شرکت در ایجاد «امنیت» خلیج مستثنی می سازد و با لحنی

جدید در مورد آزادی دریانوردی در خلیج سخن می گوید، مشروط بر آنکه این دریانوردی «امنیت و

ثبات منطقه را بر هم نزند.» این اولین بازدید کویت از ایران در سطح وزارت از زمان انقلاب فوریه ایران به

خاطر این انجام شد که نشان داده شود که کویت حامی ایرانی غیر چپگرا و با ثبات است. (پایان خلاصه).

2 (طبقه بندی نشده) ترکیب هیئت نمایندگی کویت نشانه دست کم گرفته شدن روابط است. شیخ

صباح الاحمد معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه در 22 21 ژوئیه از تهران بازدید به عمل آورد. سه

تن از مقامات کابینه که اصلیت آنها مربوط به اعراب پارسی جنوب ایران است، یعنی وزیر مشاور در

وزارت بازرگانی علی الوزان، وزیر مشاور در وزارت نفت عبدالرزاق ملاحسین، معاون مدیر شرکت ملی

نفت کویت عبداللّه القرباسی وی را همراهی می کردند. همچنین شیخ مبارک جابر الاحمد سرپرست دفتر

وزارت امور خارجه و فرزند امیر کویت و چند تن از مقامات دیگر کویت به همراه صباح الاحمد وارد این

کشور شدند.

3 (خیلی محرمانه) بیانیه مشترک (مرجع الف) بر منافع مشترک و همکاری «به خصوص در زمینه

فرهنگی، اقتصادی، و نفتی» بین دو کشور تأکید دارد. همان طور که در ذیل تشریح می شود برای

همکاریهای نفتی و اقتصادی بین دو کشور دلایلی چند وجود دارد. اشاره به همکاری فرهنگی و اظهار

خوشحالی کویت در این بیانیه از موفقیت انقلاب اسلامی نشانگر حمایت کویت از دولت اسلامی کنونی

(هر چه هست) ایران می باشد. با وجود اینکه بسیاری از کویتیها به نظام چند رهبری حکومت ایران

مشکوک بوده و فکر نمی کنند که آیت اللّه ها توان حکومت داشته باشند، ولی مایل نیستند سقوط دولت

کنونی ایران را مشاهده نمایند، چون اکثر کویتیها مطمئن هستند که جانشین این دولت یا چپگرا و یا بدتر

خواهد بود. بقیه بیانیه و نیز عبارت مربوط به فلسطینیها حاوی همان لحنی است که در بیانیه های کویت به

چشم می خورد. عبارت مربوط به «عدم مداخله در امور داخلی دیگران» نیز از منشور سازمان ملل گرفته

شده است، لیکن برای کویت مفید خواهد بود، چون می تواند از آن به عنوان وسیله ای برای اطمینان

ص: 27

بخشیدن به بحرین در مورد مقاصد ایران بهره برداری نماید.

4 (خیلی محرمانه) نفت. هنگامی که کاردار در مورد حضور مقامات بخش نفتی در هیئت نمایندگی

سؤال نمود، وزیر نفت کویت علی خلیفه الصباح گفت که کویت فعلاً در نظر نداشت پیرامون سیاستهای

نفتی و مسائل مربوط به اوپک گفتگو نماید.

با اشاره به مشکلات فنی که بازده محصولات پالایشگاهی ایران را محدود ساخته احتمالاً میزان نفت

حرارتی ایران را نیز پایین خواهد آورد و در صورتی که این مشکلات شدیدتر شود، علی خلیفه گفته است

که کویت حاضر است در صورت لزوم قدری از این مشکلات را حل نماید.

علی خلیفه گفت که کویت چند ماه قبل پس از به قدرت رسیدن خمینی اعلام آمادگی کرد که حاضر

است از نظر فنی به ایران کمک نماید تا تولید نفت آن از سر گرفته شود. و چون می دانست که ایرانیها از کار

کردن با افراد فنی غربی ناراحت هستند، اعلام کرد که حاضر است تعدادی از افراد فنی عربی خود را به

آنجا روانه سازد و در عوض تکنیسینهای غربی را در کویت به جای آنها به کار گیرد.

5 (خیلی محرمانه) تجارت. در گفتگو با معاون نمایندگی پیرامون سفر وزیر امور خارجه در 22

ژوئیه، طارق رازوقی مشاور حقوقی وزارت خارجه گفت که از ماه فوریه روابط بین ایران و کویت محدود

شده بود و وزیر امور خارجه فکر می کرد، که زمان آن رسیده است که به «ایرانیها و دولتشان» فرصتی داده

شود تا به گسترش روابط با کویت بپردازند و الصباح الاحمد در بیانیه ورودی روز قبل خود به تهران به این

مسئله اشاره کرده بود. رازوقی گفت که کمی بعد از انقلاب ایران، گل شریفی کاردار ایران در کویت از

رازوقی خواست که از دولت کویت تقاضا نماید که یکی از کارگران ایرانی را که به جرم توزیع اعلامیه های

ضد شاهی اخراج کرده بود دوباره بپذیرد، وزیر کشور اظهار داشته بود که درست نیست مردی را که سابقه

ایجاد دردسر داشته است بپذیرند، لیکن رازوقی این مطلب را با وزیر امور خارجه مطرح نمود و گفت که

این کارگر مسئله را به گوش خمینی رسانده است و او نیز شخصا خواسته است که وی به کویت بازگردد،

وزیر امور خارجه تصمیم وزیر کشور را نادیده گرفت و اجازه مراجعت کارگر ایرانی به کویت را صادر

نمود. در هفته های بعدی، با ظاهر شدن مسائل دوجانبه رازوقی درباره مهاجرت غیر قانونی ایرانیها به

کویت و بدهیهای بیش از حد ایران در رابطه با صادرات بازرگانی کویت گل شریفی و رازوقی کانالی

برای حل این مسائل گردیدند.

6 (خیلی محرمانه) رازوقی خاطرنشان ساخت که ایران پس از عربستان سعودی مهمترین خریدار

صادرات غیر نفتی (یعنی صادرات دوم) کویت می باشد (بالغ بر 80 میلیون دلار در سال 1976) و

برقراری آرام دوباره و دوجانبه روابط بازرگانی به نفع هر دو کشور است. حدود شش هفته قبل رازوقی

پیشنهاد کرد که به همراه یک هیئت فنی برای حل این مسائل رهسپار ایران شود، لیکن وزیر امور خارجه

گفته بود که مایل است خودش این مأموریت را انجام دهد. و رازوقی گفت کویت مایل است که ثبات ایران

بیشتر شود و این بازدید برای نشان دادن حمایت جدی از این مسئله در سطح وزرا انجام گردید،

رویدادهای 6 هفته گذشته با رفتن الصباح الاحمد به ایران تداخل یافته است. تیره شدن روابط ایران و

عراق (که کویت مایل نیست مستقیما در آن مداخله نماید)، باعث شده است که بیانات انتقادآمیز و تندی از

دو طرف ظاهر گردد و معلوم نیست که آیا امیر کویت نیز به ایران سفر خواهد کرد یا نه (مرجع ب) که این

موضوع نیز در این تأخیر سهیم بوده است.

ص: 28

7 (خیلی محرمانه) امنیت خلیج سر و صدایی که در مورد اخطار اخیر وزارت امور خارجه (امریکا

م) در مورد احتمال خرابکاری در کشتیهای در حال آمد و شد از تنگه هرمز به راه افتاده است، و نیز حضور

نیروی دریایی فرانسه و آمریکا در حوزه خلیج (مرجع پ) عمل می کنند و غیبت یک لحن تند و یا حتی

تذکری درباره این حضور دریایی و یا تشویق گسترش «پایگاههای نظامی آمریکا» بیانیه را در مورد

امنیت خلیج (مرجع الف) چندان مضر و برهم زننده آسایش نشان نمی دهد، البته حتی یک عنصر میمون و

جدید در آن به چشم نمی خورد. از نظر کویتیها فرمولبندی موجود یعنی امنیت خلیج «مسئولیت منحصر به

فرد کشورهای خلیج است» و «مداخله در امور داخلی کشورهای خلیج ممنوع اعلام شده است» تغییری

نیافته است. لیکن عبارت جدید همکاری دوجانبه برای تأمین امنیت آزادی دریانوردی در خلیج تا جایی

که این دریانوردی امنیت و ثبات منطقه را به خطر نیندازد «در بیانیه های پیشین کویت به چشم نمی خورد و

نشان بی گناهی نیز نمی تواند باشد. در این رابطه توجه را به گزارشهایی که دو سال قبل (مرجع های ت و ث)

جلب می کنیم که (الف) کشورهای عربی در نظر داشتند فرضیه دریای بسته را در مورد خلیج فارس مورد

مطالعه قرار دهند، مشروط بر آنکه کشتیهای جنگی قبل از ورود مقامات مربوطه را مطلع سازند و یا این

ورود آنها به دعوت یکی از کشورهای منطقه صورت گرفته باشد (ب) ولی در آن زمان کویت سعی داشت

پای خود را به این موضوع نکشاند. تا جایی که می دانیم به علت مخالفت آمریکا این فرضیه مسکوت مانده

بود، لیکن حالا که نیروی دریایی ایران از هم پیمانان ما در برقراری امنیت خلیج به شمار نمی رود، احتمالاً

با حمایت مشترک اعراب و ایران مسئله دوباره مطرح خواهد گردید.

8 (خیلی محرمانه) اظهار نظر: کویت در وضعی نیست که بتواند تمام اختلافات موجود بین اعراب و

ایران را از میان بردارد، و رازوقی گفته است که کویت تمایلی به میانجیگری در روابط ایران و عراق ندارد

(مرجع ث). معذالک، کاهش تشنج در خلیج به نفع ایران است. از نظر کویتیها، دولت کنونی ایران خیلی بهتر

از بسیاری از دولتهای چپگراست. به همین دلیل است کویت روابط خود با دولت کنونی ایران را گسترش

بخشد. و این کارها حس اعتماد و دلگرمی بحرینیها را نیز در رابطه با کارهای ایرانی ها بالا می برد. در

رابطه با بیانات عمومی صباح الاحمد در تهران که «خطر آمریکا را» در اشغال حوزه های نفتی منطقه

محکوم کرده بود و به عنوان تیتر اول روزنامه ها منتشر گردید باید گفت که هرگاه گزارشگری از وی

بخواهد در مورد «نیروی عکس العمل سریع 000/110 نفری» اظهار نظر نماید وی همچنین جواب را

می دهد و از بیانات دیگر وی که نشانگر خط و سیاست کویت می باشد این بود که دفاع از کویت «بر اساس

تقویت جبهه داخلی انجام می شود نه بر اساس نظام دفاعی عظیمی» که در برگیرنده سلاحهای پیچیده

بسیار باشد و همه این گفته ها احتمالاً در گوش ایرانیها و کویتیها باقی مانده است. ساترلند


وزیر نفت کویت و گفتگو پیرامون برنامه انرژی رئیس جمهور، تولید نفت کویت و...

سند شماره (43)

تاریخ: 2 مرداد ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی، با اولویت

موضوع: وزیر نفت کویت به گفتگو پیرامون برنامه انرژی رئیس جمهور، تولید نفت کویت، سیاست

فروش نفت و ظرفیت تولیدی کویت می پردازد

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

ص: 29

2 خلاصه: وزیر نفت کویت شیخ علی الصباح در بررسی کلی امور با کاردار و مقام اقتصادی در 22

ژوئیه از بیانات رئیس جمهور در زمینه انرژی استقبال کرد وی اظهار داشت که فکر نمی کند به این ترتیب

بتوان به اهداف دراز مدت مهمی دست یافت. وی پیش بینی می کند که عرضه و تقاضا در سال 1980 به

پایداری و ثبات آن در سال 1979 نخواهد بود و به همین دلیل کویت ممکن است مجبور شود تولید را به

میزان 5/1 تا 6/1 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. لیکن در صورتی که عرضه و تقاضا در سال 1980

هم تناسب کنونی را داشته باشد کویت به کاهش تولید خود مبادرت نخواهد ورزید. وزیر اعتراف کرد که

کویت مقداری از نفت خام خود را در بازار سیاه می فروشد، لیکن به نظر وی به جای بازار سیاه، عدم

موازنه عرضه و تقاضا، مسبب و دلیل بالا رفتن قیمتهاست و اگر این موازنه برقرار شود بازار سیاه نیز به

خودی خود از بین خواهد رفت. کویت با افزایش تولید به سطح 3 میلیون بشکه در روز (برای آزمایش

کارخانه گاز مایع نفتی) منافع چندانی به دست نخواهد آورد، چون حداکثر ظرفیت تولیدی «نفت کویت»

(به استثناء منطقه تولیدی جدا شده) فقط 25/2 میلیون بشکه در روز است. و چون کشور در حال حاضر به

همین میزان تولید می کند، وزیر معتقد است که ظرفیت تولیدی کویت همین است و بس. (پایان خلاصه).

3 کاردار به همراه مقام اقتصادی در حال عزیمت به آمریکا، باک در ساعت 8 بعد از ظهر روز 22

ژوئیه با وزیر نفت کویت شیخ علی خلیفه الصباح برای توجیه وی در مورد بیانیه رئیس جمهور در زمینه

انرژی (مرجع الف) ملاقات نمودند.

کاردار از افزایش قیمت نفت اوپک اظهار تأسف کرد، لیکن اضافه کرد که ما از اینکه حسین سخنگوی

کابینه دولت کویت به سرعت و به طور مثبت به بیانیه رئیس جمهور در زمینه انرژی پاسخ گفته است

خوشحال هستیم (مرجع پ). کاردار به شرح تفصیلی برنامه رئیس جمهور پرداخت چون این برنامه به

وسیله نامه ای به وزیر ابلاغ شده بود و طبق گفته خود وی، علی خلیفه شب تا دیر هنگام بیدار مانده بود تا

به سخنرانی رئیس جمهور آمریکا از رادیو صدای آمریکا گوش فرا دهد.

4 علی خلیفه از برنامه رئیس جمهور استقبال کرد و گفت که او خلاصه ای از سخنرانی وی را در جلسه

عادی کابینه در روز 22 ژوئیه منتشر کرده است. وی امیدوار است که طرحهای رئیس جمهور موفق شود.

لیکن نمی داند که چطور می توان به هدفهای بزرگ دست یافت چون همین سه ماه قبل بود که شاخه اجرائی

به کنگره اطلاع داده بود که تا سال 1980 فقط می توان معادل 000/300 بشکه در روز از نوع سوخت

ترکیبی تولید نمود. ولی رئیس جمهور در بیانیه اخیر خود صحبت از 5/2 میلیون بشکه در روز تا سال

1990 می کند. البته این برنامه جدید حاکی از سرمایه گذاریهای عظیم است، لیکن هنوز نمی تواند چهره

اصلی واقعیت را تغییر دهد. و با صرف فقط پول نمی توان مشکلات را حل نمود. این احتمالاً قضاوت

بانکدارها و متخصصین امور مالی بوده است، چون بعد از سخنرانی رئیس جمهور از ارزش دلار نیز کاسته

شد. ولی ممکن است که آمریکا بتواند در کوتاه مدت به اهداف خود در زمینه کاهش واردات دست یابد. و

چون آمریکا در نیمه اول 1979 کمتر از 2/8 میلیون بشکه در روز وارد می کرد و دچار عقب افتادگی

اقتصادی گردید، نمی توان از آن انتظار داشت که در نیمه دوم 1979 بیش از 2/8 میلیون بشکه در روز نفت

وارد نماید، و در سال 1980 نیز میزان واردات کاهش خواهد یافت. عقب افتادگی اقتصادی باعث کاهش

واردات و افزایش صادرات خواهد گشت، و در نتیجه آن در کسری پرداختهای آمریکا موازنه ایجاد

خواهد شد و سرانجام دلار تقویت خواهد گردید.

ص: 30

5 عرضه و تقاضای جهانی و تولید نفت کویت: طبق پیش بینی شیخ علی، عقب افتادگی اقتصادی

امریکا نه تنها در فصل اول بلکه در فصل دوم 1980 نیز ادامه خواهد داشت. تقاضا برای نفت نه تنها در

امریکا بلکه در تمام جهان پایین خواهد آمد «و ثبات بازار در سال 1980 از بین خواهد رفت.» در واقع

سال 1981 یک «دردسر» خواهد بود چون عرضه بیش از تقاضا خواهد بود. در سال 1980 در آمریکا

تقاضا به نسبت یک میلیون بشکه در روز پایین خواهد آمد، البته اروپا به این سرعت عمل نخواهد کرد، و

در واردات بعضی از کشورهای کمتر توسعه یافته نیز کاهشی پدید خواهد آمد. در جهان عرب در نتیجه

افزایش قیمت در سالهای 74 1973 مصرف حدود 10 درصد کمتر شد، و این اتفاق بار دیگر رخ خواهد

داد. با عمل متقابل این وقایع «مثبت» سیاهه هایی باید تشکیل شود که احتمالاً با 5/1 میلیون بشکه در روز

توأم خواهد بود.

معذالک وضع نفت جهان در سال 1980 چندان هم حاکی از تشنج نخواهد بود و بنابراین کویت

می تواند میزان تولید «نفت کویت» را (به استثناء سهم آن کشور از منطقه جدا شده سعودی کویتی) به سطح

5/1 تا 6/1 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. برخلاف احساس بعضی نباید فکر کرد که این به معنی

700000 بشکه کاهش است، چون امروزه کویت استثنائا 2/2 میلیون بشکه در روز تولید می کند. سقف

عادی تولید نفت کویت 2 میلیون بشکه در روز بوده است، و در سالهای 78 1977 تولید بالغ بر 8/1 تا

6/1 میلیون بشکه در روز بود و کاهش به میزان 000/400 000/300 بشکه در روز خواهد بود.

6 کاردار سؤال کرد که آیا درست است که بعضی از کشورهای اوپک تولید را کاهش می دهند تا قیمت

را بالا ببرند؟ وزیر پاسخ داد که وی باور ندارد که این موضوع صحت داشته باشد. به طور مثال، حتی عراق

تولید خود را افزایش داده است تا بتواند با تولید 5/3 میلیون بشکه در روز به وضع تقاضا رسیدگی نماید.

تولید 2/2 میلیون بشکه در روز کویت در سال 1979 بالاتر از سقف اعلام شده است و بنابراین با در نظر

گرفتن هواداری از صرفه جویی در کویت یک مسئله سیاسی حساس است. (وزیر سریعا از ما خواست که

موضوع تولید نفت کویت در سطح بیش از 2 میلیون بشکه در روز را محرمانه نگاهداریم.) وی گفت، کویت

مجبور است در تولید خود کاهش پدید آورد تا بتواند تنها منبع طبیعی خود را تا حد امکان حفظ نماید. ولی

کویت مایل نیست که تقاضا بالاتر از عرضه بشود و منجر به صعود قیمتها گردد. کاهش تولید با در نظر

گرفتن تخفیف تشنج در بازار انجام خواهد شد. ولی در صورتی که وضع بازاری سال 1979 در سال

1980 هم ادامه داشته باشد، کویت سطح تولید خود را با آن وفق خواهد داد.

7 سیاست فروش و فروش در بازار سیاه: وزیر گفت «اگر نفت اضافه داشته باشیم، آن را گاهی به

مشتریان قدیمی و گاه به مشتریان جدید می فروشیم. از زمانی که من به وزارت رسیدم یکی از اولویتهای

من ایجاد بهبود در کیفیت مشتریهایمان بوده است. در خاتمه قرارداد فروش نفت به بعضی از آنها قطع

می گردد. ما به دنبال مشتریان دراز مدت هستیم و مانند گذشته خواستار مشتریانی نیستیم که نمی توانند در

زمان پایین بودن تقاضا حداقل خرید خود را انجام دهند. ما مشتریانی می خواهیم که در اوقات خوب و

اوقات بد همراه ما باشند، یعنی شرکتهائی که دارای یک میلیارد دلار و یا بیشتر سهام باشند و تعدادی

پالایشگاه در اختیار داشته باشند نه مشتریهای بی اهمیت.»

8 با اشاره به اجلاس توکیو که خواستار از بین رفتن نقش بازار سیاه شده بود، وزیر گفت بازار سیاه

عامل افزایش قیمتها نیست. تا زمانی که تقاضا از عرضه بیشتر باشد، مشتریان حاضر و آماده در بازار سیاه

ص: 31

خواهند بود. تلاش برای از بین بردن آن در رتردام نیز مؤثر نیست. نفتهای بفروش رسیده در بازار سیاه به

قبرس و جاهای دیگر منتقل می گیرند رد واقع بازار سیاه نیازی به یک محل خاص ندارد، تنها نیاز بازار

سیاه یک تلفن و یا یک تلکس است. وزیر گفت «اگر من این نفت را ده دلار گرانتر نفروشم در حالی که

می دانم شخص دیگری حتما این کار را می کند، حتما احمق خواهم بود.» تنها راه حل برای این مسئله

برقراری موازنه بین عرضه و تقاضا است نه از بین بردن بازار سیاه.

9 ظرفیت تولیدی کویت: وزیر با کمال تعجب پرسید که چرا مردم فکر می کنند که کویت کمتر از

ظرفیت خود تولید می کند. رقم 8/3 میلیون بشکه ای را که «شرکتهای نفتی» در مورد تولید کویت اعلام

کرده اند و گاهی ظرفیت تولید کویت را 3 میلیون بشکه در روز هم قلمداد می کرده اند، بسیار نادرست

است. ظرفیت تولیدی نفت کویت شامل منطقه قدیمی شرکت نفت وفرا (اگزامین اویل، که اکنون یکی از

مهمترین تولیدکنندگان کویت یعنی شرکت نفت کویت باشد) تنها 25/2 میلیون بشکه در روز است. اگر

تولید بیش از این رقم ادامه یابد موجب وارد آمدن خسارت به ذخایر و فشار ذخایر می گردد در حقیقت

«در هفته گذشته ما سه جلسه ترتیب دادیم که ببینیم آیا می توانیم تولید را از 25/2 میلیون بشکه موقتا به

سطح 3 میلیون در روز افزایش دهیم (تا بتوانیم کارخانه گاز مایع نفتی را آزمایش کنیم). و به این نتیجه

رسیدیم که برای این کار باید قوانین را زیر پا بگذاریم و من از این کار بسیار متنفرم چون خطر زیادی به

همراه دارد، و این بدین معنی است که نمی توان مراکز تجمع گاز را جمع آوری کرد، چون اگر این کار بشود،

ولی در تعمیر و نگهداری آن ممارست و پیوستگی وجود نداشته باشد، خالی از خطر نخواهد بود، همان

طور که یک مرکز جمع آوری گاز در سال 1978 منفجر گردید. و این گونه اتفاقات نه تنها یک خطر فنی

بلکه سیاسی نیز به حساب می آید.» این بحثها سبب شده بود که وزیر متقاعد گردد که ظرفیت تولیدی نفت

کویت 25/2 میلیون بشکه در روز می باشد.

10 اظهارنظر: رقم 25/2 میلیون که به عنوان حداکثر ظرفیت تولیدی نفت کویت توسط وزیر اعلام

گردید حتی از 25/2 میلیون بشکه ای که قبلاً (مرجع پ) ذکر گردید کمتر است و از رقم 3 میلیون بشکه ای

که درباره آن شایعاتی پراکنده شده بود نیز، خیلی کمتر است. در اظهارنظر پیرامون ظرفیت تولیدی کویت،

یکی از مقامات نفتی آمریکا که سالها مقیم کویت است اعلام کرد که باور نمی کند که ظرفیت تولیدی نفت

کویت خیلی کمتر از 6/2 میلیون بشکه باشد، مگر اینکه در ذخایر نفتی تغییراتی به وجود آمده باشد. وی

گفته است که علاوه بر این دولت کویت مایل نیست به میزان زیاد نفت تولید نماید به همین دلیل در حال

تجدیدنظر در مورد ظرفیت تولیدی خود می باشد، تا بتواند به اهداف خود در تعیین خط مشی دست یابد.

با پیچیدگی های منابع، دولت کویت می تواند این کار را انجام دهد و بدون دسترسی به سوابق کامپیوتری

دقیق نمی توان با برآوردهای آن مخالفت نمود. البته ممکن است این مقام نفتی درست گفته باشد، لیکن

وزیر هم سعی کرد با صداقت اظهار نماید که تولید بیش از 25/2 میلیون بشکه در روز خطرات زیادی را به

همراه دارد. رقم اصلی ظرفیت هر چه باشد، با در نظر گرفتن فرضیات وی نمی توان در آینده وی را وادار

کرد که به تولید نفت کویت در سطح بیش از 25/2 میلیون بشکه بپردازد. ساترلند


نقطه امید در افق تیره: ناظران می گویند قرارداد کمپ دیوید هنوز زنده و...

ص: 32

سند شماره (44)

تاریخ: 2 مرداد 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: نقطه امید در افق تیره:ناظران می گویند قرارداد کمپ دیوید هنوز زنده و به قوت خود باقی است

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 خلاصه: کویت همیشه مرکز شایعات است. در تابستان داغ و سوزان بر شایعات پرداخته خود

متمرکز است، چون گرما، گرد و خاک و برنامه تعطیلات دسترسی به حقایق را ناممکن می سازد. به این

ترتیب کویت مملو از شایعاتی است که نه مورد تأیید مقامات رسمی کویت قرار می گیرد و نه واقعیتی آنها را

حمایت می کند و شایعات حاکی از آن است که در زمینه ایجاد صلح در خاورمیانه پیشرفتهای چشمگیری

در حال به وقوع پیوستن است. دراماتیکهای وین با شرکت یاسر عرفات مورد بحث است و همه آنها به

عنوان پیشرفتهایی در زمینه صلح چه با شرایط فلسطینیها و چه با شرایط آمریکاییها می نگرند. علیرغم

عکس العملهای آمریکا نسبت به افزایش قیمت نفت اوپک و اینکه آمریکا ممکن است به کشورهای نفتی

حمله ور شود، دوایر محلی کمپ دیوید را مفید می دانند (گرچه در آشکار آن را نمی پذیرند)، و سعی دارند

کاری کنند که دیگران اعراب نیز به طور سازنده در قراردادهای کمپ دیوید شرکت نمایند. ولی در حال

حاضر کسی آمریکا را به خاطر سیاستهایش در خاورمیانه محکوم نمی کند. ناظران فکر نمی کنند که کمپ

دیوید «به رکورد کشیده شده است» بلکه معتقدند تغییر موضع بین دولت آمریکا و ساف می تواند به

پیشرفتهای چشمگیر در صلح خاورمیانه منجر شود گرچه ممکن است بعضیها فکر کنند که خاورمیانه

نمی تواند درست به مسائل بنگرد، ولی مسئله اصلی این است که آیا تغییری در مواضع تاریخی ساف و

آمریکا پدید خواهد آمد و یا اینکه عراق مذاکراتی را که ممکن است منجر به صلح بین اعراب و اسرائیل

شود قبول خواهد کرد یا نه. (پایان خلاصه).

3 هوای تابستانی کویت که توأم با بادهای غبارآمیز و بخار آب است، اخیرا «توأم با شایعاتی شده

است که بر اساس آنها معتقدند» در زمینه صلح پیشرفتهای واقعی در حال صورت گرفتن است. اعضاء

گروههای دیپلماتیک که رابط هایشان در دولت کویت به تعطیلات تابستانی رفته اند به علت فقدان شواهد

مستحکم در این باره توافق چندانی ندارند، چون نمی دانند که آیا ملاقات عرفات در وین با کریسکی

وبراند و ورود اشتراوس به روند صلح در اسکندریه و مداخله احتمالی آمریکا برای حفاظت از حوزه های

نفتی، و خشم اعراب در رابطه با منفی گرایی بغداد علیه سادات سبب خواهد شد که ساف، اردن و سوریه در

«روند صلح» شرکت نمایند و به موازات مذاکرات خودمختاری کمپ دیوید تشکیل سکوی جداگانه را

بدهند یا خیر.

4 البته آنها که ملاقات عرفات در وین را به عنوان پیروزی انقلاب تندرو فلسطینیها در جلب حمایت

اروپاییان (و آمریکاییها) می بینند تحت تأثیر کسانی واقع می شوند که معتقدند که گروه میانه رو ساف به

رهبری عرفات در موضعی قرار می گیرد که در نتیجه آن آمریکا بتواند با شرایط آمریکایی با فلسطینیها

معامله نماید. هیچ کس نمی داند که محتوای ملاقات های وین چیست، لیکن همه معتقدند که هدف رسیدن

به صلح است. همه در مورد همکاری آمریکا در برگزاری این ملاقاتها توافق دارند، لیکن نتیجه گرفته اند که

آمریکا با این مذاکرات موافقت کرده است چون (الف) می دانسته است که یا ساف تسلیم شرایط آمریکا

ص: 33

می شود و یا (ب) آمریکا تسلیم شرایط ساف می گردد. به طور کلی جو روانی حاکم این است که مذاکرات

در زمینه صلح امیدوارکننده است و موضع آنهایی که خواستار رویارویی منافع اعراب با منافع امریکا و

اسرائیل هستند تضعیف می گردد. در زمانی که افزایش قیمت نفت اوپک و پاسخ دولت آمریکا باید منجر به

بلند شدن سر و صدا در حمایت از استفاده «از نفت به عنوان یک سلاح» بشود، عجیب این است که بعضی از

مردم اینجا از این روش اجتناب می ورزند.

5 گذشته از پاسخ مثبتی که یکی از مقامات برجسته به ما داد (تلگرام مرجع) از دیگر منابع کویتی در

این باره اطلاعاتی دریافت ننموده ایم. شیخ صباح الاحمد وزیر خارجه کویت اخیرا (از 9 تا 11 ژوئیه) به

سفر به عمان، دمشق و بغداد پرداخت و درباره آن توضیحی نداده است و دیگر منابع ما در وزارت امور

خارجه نیز در این باره چیزی نمی دانند. مطبوعات اظهار می دارند چیزی نمی دانند. مطبوعات اظهار

می دارند که شیخ صباح در این سفر سعی دارد اعراب را به یک مبارزه سیاسی شدیدتر علیه مصر فرا

خواند. لیکن منابع دیگر در امور خارجه معتقدند که شیخ سعی کرده است به سران عراق و سوریه و شاه

حسین بفهماند که کمپ دیوید تنها راه حل منطقی و رضایت بخش می باشد. این ناظران می گویند که شیخ

احمد احتمالاً از اسد، بکر و حسین خواسته است که به مذاکرات موازی اقدام نمایند و لازم نیست که کمپ

دیوید را معتبر بشناسند، بلکه گامی برای ایجاد یک صلح واقعی از طریق این مذاکرات بردارند.

6 هنگامی که یکی از منابع موجود در دیوان امیر (حفاظت شود) به ما در 21 ژوئیه گفت که وزیر امور

خارجه سعی دارد راهی بیابد که بتوان به وسیله آن بین «اعراب» و کمپ دیوید آشتی برقرار سازد. (درست

برعکس گفته مطبوعات مبنی بر اینکه وی سعی داشته اعراب را از آن دور سازد) از وی پرسیدیم که چرا

وزیر امور خارجه این موضوع را با ما درمیان نمی گذارد تا ما هم در این زمینه اقدامات مؤثری انجام دهیم.

این مشاور گفت کویتیها معتقدند که گفتگوی مستقیم با آمریکا سبب با خبر شدن اسرائیل و خنثی شدن

تلاشهای کویت می گردد.

7 مقامات کارمندی وزارت خارجه پیش بینی می کنند که افق تیره عربی امیدوارکننده تر شده است.

سفیر انگلیس (شدیدا حفاظت شود) که هفته گذشته خواستار یک ملاقات عالیرتبه سیاسی در سطح

وزارت خارجه شده بود، موفق به ملاقات با دو تن از سران این وزارتخانه گردید که کاملاً از موضوع

بی خبر بودند، و گفتند که وزیر خارجه در این سفر به دیدار دوستان قدیمی پرداخته است. سفیر انگلیس

معتقد است که هیچ واقعه امیدوارکننده ای در حال رخ دادن نیست، ولی ما فکر می کنیم که جهالت و

بی خبری مقامات وزارت خارجه کویت هیچ موضوعی را ثابت نمی کند.

8 سفیر سوئیس، ده روز قبل از این مسافرت طولانی گفت در نتیجه قدرت اعراب «اروپا» آماده

است تا در روند صلح نقش فعالتری داشته باشد. سفیر گفت اجلاس عرفات در وین نشان داد که ساف مایل

است به شرایط منطقی آمریکا تن در دهد باید در شش ماه آینده منتظر اعلامیه حکومت فلسطینی در تبعید

باشیم. این واقعه سبب تحکیم موضع ساف به عنوان یک سازمان مشروع و تضعیف مقاومت آمریکا

برخورد مستقیم خود با این سازمان می شود. وی در تحلیل خود می گوید، قبول مذاکره با ساف از طرف

امریکا فشار زمانی را از بین می برد: ساف مایل به گفتگو خواهد شد، در حالی که افکار عمومی جهان تغییر

پیدا می کند و فشارهای سیاسی داخلی اسرائیل نیز با اوضاع بعد از بگین مطابقت پیدا می کند.

سفیر اردن (حفاظت شود) که مردی است شدیدا «صلح طلب» ولی با همه گرایشات محافظه کارانه و

ص: 34

رادیکال عربی در کویت آشناست، به کاردار گفته است که سفر شیخ صباح الاحمد به امان، دمشق و بغداد

ممکن است به منظور تشکیل یک اجلاس عربی باشد که منجر به انتشار یک بیانیه حاکی از میانه روی

بشود، البته این بیانیه امتیاز آشکاری به کمپ دیوید نخواهد داد، لیکن راه را برای آغاز مذاکرات

صلح طلبانه بین اسرائیل از یک طرف و اردن، سوریه و ساف از طرف دیگر فراهم خواهد ساخت. سفیر

گفت البته هیچ یک از مقامات کویتی به حمایت از این تحلیل بر نخواهند خواست. وی با مطرح کردن این

نظریه که امریکا با زرنگی خاصی در «اعلامیه» خود گفته است که به حوزه های نفتی حمله ور خواهد شد

گفت به این ترتیب اعراب میانه رو توانسته اند در برابر رادیکالها وسیله ای پیدا کنند: وی فکر می کند که

شیخ صباح الاحمد به عراقیها و لیبیاییها توضیحا می گوید که استفاده از نفت به عنوان یک سلاح سبب

می شود که امریکاییهای منفور سرزمینهای ما را اشغال کنند و بنابراین «بهتر است ما هم با آمریکا به بازی

مذاکراتی بپردازیم.»

10 سفیر اردن، که شاید خیلی خوش بین باشد، معتقد است که در جهان اعراب یک جو ضد رادیکال

در حال شکل گرفتن است. از آزاد شدن بن بلا از تبعید در الجزیره به عنوان میانه روتر شدن دولت الجزیره

سخن می گوید، وی گفت شاه حسین خود او نیز (لطفا حفاظت نمایید) «به ناچار» نخواهد توانست دوستی

و حسن نیت خود را با «دروغگویان دمشق و بغداد» ادامه دهد. وی گفت بغداد اخیرا منطقی تر شده است

(ولی اظهار نداشت که ممکن است صدام حسین جانشین البکر بشود) دیگر دیپلماتها نیز از همین روند و

گرایش صحبت می کنند. کاردار آلمان غربی ملاقات کرایسکی عرفات را با نقش میانجیگرانه

سوسیالیستهای اروپایی در بحران پرتغال در چند ماه گذشته مقایسه می کند. کاردار شوروی از عراق به

عنوان مهمترین دولت ارتدادی که دوباره از دیگر اعراب جدا و منزوی شده است سخن می گوید، چون

نتوانسته است قطعنامه های ضد مصری را در اجلاس وزرای خارجه تونس به تصویب رساند و دیگر اینکه

نتوانسته به اتحاد سیاسی با سوریه نائل آید.

11 آخر خط: ما دیگر به منفی بافی دیپلماتهای اینجا در مورد سیاست آمریکا در خاورمیانه عادت

کرده ایم. ولی در حال حاضر این منفی بافی کم شده و یا محدود به مفسرین حرفه ای منفی باف شده است،

گویا تصمیم آمریکا برای ثمر دادن کمپ دیوید همزمان با بهبود (عظیم یا هر طور دیگر) اوضاع در وین و

پایتختهای عربی تأثیر خود را گذارده است. خیلیها جرأت ندارند فریاد بزنند، «حق با شما

آمریکاییهاست»، ولی بسیاری معتقدند که نام این بازی از کمپ دیوید باید نابود شود به کمپ دیوید باید

ساخته شود تغییر کرده است. تا زمانی که ساف حاضر به تندروی باشد همه از آن حمایت خواهند کرد، ولی

اگر یک روش ملایمتری را نیز اتخاذ کند هیچ کس مخالفتی نشان نخواهد داد. آنها خوشحال می شوند اگر

امریکا بتواند در موقع مناسب اتخاذ چنین روش ملایمتری را سبب شود. بسیاری نمی دانند که چطور

ممکن است با حمایت اروپاییها «صلحی منصفانه» با آغاز مذاکرات سوریه، اردن و ساف به وجود آید،

لیکن بسیاری معتقدند که با همکاری آمریکا این ناممکن، ممکن می شود. کویت باز هم مانند گذشته مایل

نیست در خط مقدم قرار گیرد، شاید تحلیلگران درست گفته باشند که شیخ صباح در نظر دارد با جدا کردن

اجلاس بغداد از موضع ارتدادی در قبال کمپ دیوید، موضع میانه روتری را به وجود آورد لیکن دو سؤال

بسیار مهم وجود دارد (الف) آیا عرفات فکر می کند در موقعیتی قرار دارد که بتواند با موضع آمریکا

سازش نماید تا بتواند سازمان خود را در کمپ دیوید و یا مذاکرات موازی دیگر درگیر نماید، و (ب) آیا

ص: 35

عراق با به قدرت رسیدن صدام حسین به مشورتهای میانه روها حالت دوستانه نشان خواهد داد. در

صورتی که جهان عرب به استثناء عراق از اسرائیل تقاضای صلح نماید بین کویتیها و همسایگان

مشاورتهای طولانی آغاز خواهد شد و قبل از آن دولت کویت موضع خاصی را اتخاذ نخواهد کرد. آنچه

گفته شده ممکن است نتیجه نوزده روز مداوم اصابت شن به چشمها و ریه ها باشد، و با این وصف هیچ کس

از مقامات کویتی درباره محتوای آن چیزی نمی داند، لیکن ما با بعضی از رابطهای خود تماس گرفته ایم و

معتقد شده ایم که خوش بینی رابطهایمان در اینجا چندان هم بی اساس و بی پایه نیست.

ساترلند


اظهارنظر مثبت مقامات کویتی درباره نقش آمریکا در روند صلح

سند شماره (45)

تاریخ: 2 مرداد 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: (خیلی محرمانه) اظهارنظر مثبت مقامات کویتی درباره نقش آمریکا در روند صلح

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 خلاصه: گفتگوی 22 ژوئیه بین کاردار و یک مقام مهم وزارت امور خارجه کویت نشانگر نظریات

مثبت این کشور پیرامون نقش آمریکا در روند صلح است. (پایان خلاصه).

3 پس از گفتگو پیرامون مسائل دیگر با مشاور حقوقی وزارت خارجه کویت طارق رازوقی

(حفاظت شود)، کاردار از پیشرفتی که توسط سفیر اشتراوس در ایجاد روابط شخصی بین سادات و بگین و

ایجاد برنامه کار برای مذاکرات خودمختاری به وجود آمده اظهار خشنودی کرد (مراجع الف و ب) کاردار

گفت که مایل است نظر دکتر رازوقی را پیرامون سفر سفیر اشتراوس و ملاقات عرفات در وین بداند. دکتر

رازوقی که به وزیر امور خارجه بسیار نزدیک است، گفت به نظر وزارت امور خارجه اجلاس وین

تصویری بسیار مثبت از عرفات و ساف به وجود آورد، لیکن وی معتقد است که حتی مهمترین و

محترم ترین سیاستمداران اروپایی نیز نمی توانند بیش از این برای روند صلح در خاورمیانه کاری انجام

دهند. به نظر وی آمریکا عامل تعیین کننده است: «شما باید با ساف گفتگو نمایید.» وی انتظار دارد که ما

این کار را انجام بدهیم.

4 در این رابطه، وی به گفتگوی اخیر خود با یکی از «سفیران کشورهای سوسیالیست» اشاره کرد که

در آن از کویت خواسته شده بود که به اقدامات مشابه خود در کنفرانس بغداد علیه مصر ادامه داده،

عربستان سعودی و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت شبه جزیره را متقاعد سازد که با استفاده از قیمت

نفت، تولید نفت، و اهرم سرمایه گذاریهای خود در آمریکا به این کشور فشار وارد سازند تا اسرائیل به زانو

درآید رازوقی که از این پیشنهاد خشمگین شده بود، گفت وی چگونه می تواند چنین پیشنهادی را مطرح

نماید در حالی که مهمترین کشور عربی همجوار ما یک دولت مارکسیستی است. رازوقی گفته است، که

اصولاً به نفع عربستان سعودی نیست که با اعمال تاکتیکهای این گونه ای آمریکا را از خود دور سازد در

حالی که یمن جنوبی را در همسایگی خود و یک دست نشانده روسی دیگر نیز در ورای دریای سرخ دارد.

علاوه بر این رازوقی به عنوان یکی از مقامات کویتی در رتبه سفارت از همتای خود می خواست که توجه

کند که آمریکا حداقل سعی دارد که در خاورمیانه راه حلی به وجود آورد، در حالی که شوروی اصلاً به این

ص: 36

اندازه تلاش نمی کند. رازوقی گفت آمریکا در اسرائیل نفوذ دارد و سرانجام با ساف گفتگو خواهد کرد.

علاوه بر این، آمریکا در موقعیتی است که می تواند مسائل اساسی را حل نماید. بالاخره رازوقی به همتای

سوسیالیست خود گفت که بر هم زدن وضع اقتصادی آمریکا با این تاکتیک ها اصلاً به نفع مواضع مالی و

اقتصادی دراز مدت و یا کوتاه مدت کویت نمی باشد.

5 کاردار از دریافت این گزارش اظهار تشکر کرد و گفت که ما قصد داریم در روند صلح به طور کامل

شرکت نماییم، لیکن این صلح به آسانی و به سرعت به دست نمی آید.

6 اظهارنظر: بیانات رازوقی...مهمترین نقطه نظر مقامات کویتی که تا کنون شنیده شده

است...همزمان با این احساس که در افق ابری صلح خاورمیانه آفتاب در حال ظاهر شدن است، انجام

می گیرد. ساترلند


خرید دوجانبه نفت توسط فرانسه

سند شماره (46)

تاریخ: 3 مرداد 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: (خیلی محرمانه) خرید دوجانبه نفت توسط فرانسه

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 در پاسخ به سؤال ما، مقام اقتصادی سفارت فرانسه (حفاظت شود) گفت که به نظر او بین فرانسه و

کویت قراردادهای خرید دوجانبه نفت منعقد نشده و نخواهد گردید. و تا آنجا که می داند بین سفیر فرانسه

و وزیر نفت کویت در ملاقات خود در اوائل این سال در این مورد گفتگویی انجام نشده بود. منبع فکر

نمی کند که کویت مایل باشد وارد یک قرارداد دوجانبه خرید با فرانسه بشود، چون معمولاً این نوع

قراردادها با خرید تجهیزات و خدمات فرانسوی توأم است (مانند عراق) و دولت کویت نیز معمولاً به این

نوع قراردادها تمایلی نشان نمی دهد. چنین رویدادی در «زمینه نفت» بین دو کشور تنها ممکن است

زمانی صورت گیرد که شرکت فرانسوی بتواند کار گسترش و مدرنیزه سازی پالایشگاه شرکت نفت کویت

را انجام دهد البته اگر این پروژه یک میلیارد دلاری مورد تصویب قرار گیرد.

3 اظهارنظر: فروش نفت کویت تحت قراردادهای دراز مدت و کوتاه مدت صورت می پذیرد، در

حالی که سه شرکت بزرگ یعنی گلف، شل بریتیش پترولیوم تقریبا بیش از حد معمول تولید می کنند و گاهی

مقداری نفت در بازار سیاه بفروش می رسد. و فکر می کنیم حدود 000/100 بشکه در فصل چهارم

1979 باقی بماند، ولی یک شرکت آمریکایی مذاکرات مقدماتی خود را پیرامون این مقدار نفت با کویت

آغاز کرده است. البته موفقیت این مذاکرات هم بستگی به این دارد که قراردادهای کنونی تمدید نشود.

حتی اگر فرانسه بخواهد نفت کویتی را بخرد باید منتظر 30 مارس 1980 باشد که در آن قراردادهای پنج

ساله گلف و بریتیش پترولیوم برای تمدید آماده می گردد ولی اگر کویت بخواهد در سال 1980 تولید خود

را کاهش دهد که احتمال آن نیز زیاد است، (مرجع پ) دیگر چیزی برای خریدن باقی ماند.

ساترلند


وزیر نفت می گوید کارگران نفتی قابل کنترل هستند

ص: 37

سند شماره (47)

تاریخ: 3 مرداد 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: وزیر نفت می گوید کارگران نفتی قابل کنترل هستند

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 در یک بررسی کلی با وزیر نفت کویت شیخ علی خلیفه الصباح در 22 ژوئیه (مرجع ت) با اشاره به

مشکلاتی که کارگران نفتی ایران برای ایران به وجود می آورند، این سؤال مطرح شد که آیا کویت نیز با

چنین مسئله و مشکلی درگیر و روبه رو می باشد. شیخ علی گفت «برای توقف تولید نفت در کویت فقط

چهل کارگر کافی است» و تنها کاری که آنها می توانند انجام دهند این است که مطابق قوانین کار کنند و

فراتر از حوزه کاری خود کاری انجام ندهند. با این وصف، وزیر به سرعت گفت «من در این زمینه مشکلی

ندارم»، فقط یک یا دو درصد کارگران نفتی قابل اعتماد هستند و بقیه هم به آسانی راضی نگاهداشته

می شوند. «آنها تمایلات شدید سیاسی ندارند و منهم همیشه با آنها در تماس بوده، سعی می کنم راضی

بشوند.» و در مورد کارگرانی که تمایلات سیاسی دارند نیز کنترل شدیدی اعمال می گردد.

3 وزیر خاطر نشان ساخت که روز قبل در کمیسیون خدمات مدنی شرکت کرده و خواستار افزایش

دستمزد کارگران نفتی شده بود. قبل از ملی شدن، اتحادیه کارگران نفتی در زمینه دستمزدها به طور جمعی

به معامله و چک و چانه زدن می پرداخت. ولی حالا که شرکتهای نفتی در اختیار دولت قرار گرفته اند،

مسئله دستمزد و مسائل مشابه دیگر نیز تحت اختیار کمیسیون خدمات مدنی قرار گرفته از حوزه و حدود

اختیارات اتحادیه ها خارج گشته است. و کارگران هم هنوز در این باره شکایتی نکرده اند. وزیر گفت «از

اتحادیه نامه ای دریافت کردم که باعث شگفتی من گردید، چون فکر می کردم که اتحادیه خیلی خشمگین

است به این علت که ما حق مذاکره را از آنها گرفته ایم، ولی آنها اصلاً در این مورد اعتراضی ننموده اند.»

4 وزیر گفت که کارگران اضافه دستمزد و بیشتر چیزهایی را که خواسته اند دریافت می کنند، و به طور

کامل نه، چون اگر دولت به تمام خواسته های کارگران پاسخ مثبت بدهد کارگران باز هم تقاضاهای بیشتر و

بیشتری را مطرح خواهند کرد.

5 اظهارنظر: گفتگوی وزیر با ما مؤید گزارش مرجع پ می باشد، یعنی کارگران نفتی خطری علیه

ثبات کویت و یا تولید نفت این کشور به حساب نمی آیند. ساترلند


تأثیر مدرن سازی بر کویت

سند (48)

تاریخ: 6 مرداد 1358طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه

موضوع: (خیلی محرمانه) ارزیابی مجدد سیاسی: تأثیر مدرن سازی بر کویت.

(تمام متن خیلی محرمانه است).

خلاصه: با صدور اولین محموله نفتی از ماههای نفت کویت یعنی سی و پنج سال پیش روند مدرن

سازی کویت آغاز گردید. افزایش شدید ثروت ملی سبب رونق یافتن وضع جمعیت شده و سناریوی

اجتماعی قدیمی، ساده و مرتبط با یکدیگر را که در پشت دیوارهایی آجری ایفای نقش می کرد از بین برده

ص: 38

است. خارجیها به تعداد بی شماری وارد کویت شده و کویتیها را به صورت اقلیت در آورده اند و در نتیجه

پراکندگی خانواده های سنتی و ورود خانواده های جدید بدوی به مجتمعهای شهری جانشین روستاهای

قدیمی تحول جدیدی در میان جامعه کویتی پدید آمده است.

اکثر خارجیهایی که در نتیجه ثروت نفتی کویت جذب شدند به سیاستهای حکومت کویت چندان

توجهی ندارند، ولی کارگران ایرانی به خصوص پس از به قدرت رسیدن خمینی در ایران نوعی خطر به

حساب آمده، و جامعه فلسطینی کویت که بزرگترین و متحدترین عنصر خارجی به حساب می آید نیز

مشکل بسیار غامضی را برای دولت به وجود آورده است.با این وصف میزان ثروت نفتی به حد کافی بوده و

رهبریت کویت نیز دارای درایت بسیار است، و ثروت به صورتی در جامعه کویتی توزیع شده که

نارساییهای اقتصادی موجود در میان خارجیهای مقیم کشور و کویتیهای نسبتا فاقد امتیاز، محرک

خطرات ناشی از نهضتهای سیاسی نمی شود. آخرین طرز تفکر سیاست مداران کویتی تأکید بر حفظ کویت

برای «کویتیها» دارد و با وجود به رسمیت شناختن لزوم همیشگی استعداد و نیروی کار خارجی،

تلاشهایی در جهت ممانعت از افزایش جامعه خارجیهای مقیم کویت صورت می گیرد. کویتیها به صورت

گروهی هنوز هم با یکدیگر متحد هستند، لیکن گسترش پایگاههای فیزیکی آنها و ورود عناصر اجتماعی

جدید سبب بروز نارضایتی در قبال روشهای سنتی در جلب آراء عمومی شده، و تلاشی در جهت تشکیل

یک مجلس شورای ملی صورت گرفته است. پایان خلاصه.

تأثیرات مدرن سازی

در سی و پنج سال گذشته کویت از یک جامعه بندری راکد و متکی بر ماهیگیری و تجارت محدود

تغییر و به صورت یک قدرت نفتی و مالی حائز اهمیت جهانی در آمده است. طی روند این تغییر کویت

قدیمی کاملاً از بین رفته و کویتیها در کشور خود به صورت یک اقلیت در آمده اند.

در ذیل به بررسی تغییرات، تأثیر آنها بر جامعه محلی، ترکیب در حال تغییر جمعیت، تشنجهای حاصله

در داخل جامعه کویت و بین کویتیها و غیر کویتیها، و تأثیر اوضاع کنونی و سیاستهای دولت کویت برای

مبارزه با آن، در رابطه با ثبات اجتماعی و سیاسی آتی می پردازیم.

سابقه: کویت «قبل از نفت»

کویت قبل از سال 1325 یعنی زمانی که برای اولین بار نفت کویت صادر گردید، بیش از جنبه تاریخی

آن حائز اهمیت است. اگر سؤال شود که چه کسی «واقعا اهل کویت» است، کویتیهای متنفذ می گویند

اشخاص و یا بازماندگان اشخاصی که قبل از «دوران نفتی» در کویت زندگی و کار می کرده اند کویتی

هستند، و معنای آن این است که کسانی که پس از این دوران به کویت آمده اند تا در نتیجه ذخایر نفت به

ثروت دست یابند، کویتی به حساب نمی آیند. کل درآمد کویت در سال 1325 کمتر از 5 میلیون دلار و

جمعیت آن حدود 000/90 نفر بود که اکثرا اعراب بومی کشور بوده و در شهر محصور با دیوار گلی کویت

می زیستند که هنگام غروب نیز دروازه های شهر بسته می شد. علاوه بر خانواده حاکمه صباح، جامعه به

سه گروه بزرگ دیگر تقسیم شده بود:

1) 20 خانواده مهم تجارت پیشه ای که کشتیهای ماهیگیری، تجاری و صید مروارید را در تصاحب

ص: 39

خود داشتند.

2) نیروی انسانی قایقها و صنعتگران، و 3) گروه کوچکی از اعراب بدوی که در در خارج از شهر

زندگی می کردند، لیکن به واسطه ازدواج به خویشاوندی خانواده های تاجر در آمده بودند. این جامعه از

طریق ازدواج و گسترش نظام خانوادگی بسیار به هم پیوسته بود. سه یا چهار نسل در زیر یک سقف و یا در

خانه های مرتبط با یکدیگر زندگی می کردند و افراد یک محله نیز با یکدیگر خویشاوند بودند. هر خانواده

از خانواده صباح گرفته تا فقیرترین خانواده ها دارای یک اتاق یا دیوانیه بودند که همیشه بروی مسافرین

عالیرتبه یا فقیر باز بود. از طریق سیستم دیوانیه ارتباط تمام سطوح جامعه بسیار سریع، مستقیم و به

طرزی مؤثر صورت می گرفت. زندگی چندان سهل نبود. هیچ گونه سیستم خنک کننده هوا وجود نداشت

تا تحمل گرمای 120 درجه (فارنهایت) را آسان نماید، و امراض سل و آبله بسیار شایع بود، و مرگ و میر

اطفال بسیار زیاد و منابع آبی بسیار نادر بود، لیکن تمام سطوح جامعه در این سختیها سهیم بودند.

ثروت نفتی و تخریب

خانواده صباح با در اختیار داشتن ثروت نفتی که در عرض چند سال 200 برابر شده بود در اوائل دهه

1330 برنامه وسیعی را آغاز کرد تا کویت را تبدیل به یک جامعه کاملاً مدرن و رفاهی بنماید. در انجام این

کار آنها به خرید خانه ها و مساکن قدیمی شهر اولیه آن هم با قیمتهای گزاف پرداختند تا پس از تخریب

آنها، ساختمانهای جدیدی را در داخل و خارج از شهر آن هم با شرایط بسیار آزاد بنا نمایند. در همان حال

نیز به احداث راههای وسیع، بیمارستان، مدارس و غیره پرداختند. نتیجه آن نیز انتقال عظیم پول از جیب

دولت به جیب بخش خصوصی بود. بین سالهای 1325 و 1350 دولت کویت بیش از 3 میلیارد دلار یعنی

یک چهارم درآمد نفتی را از طریق برنامه اکتساب زمین (که احیانا یک برنامه عمرانی بوده) توزیع کرد. این

برنامه علاوه بر ثروت، نابودی و پراکندگی را نیز به همراه داشت. کسی که امروزه به کویت سفر کند

نمی تواند هیچ یک از اماکن مسکونی قدیمی را بیابد. چند ساختمان قدیمی باقیمانده نیز میان محلهای

گردآوری زباله ها واقع شده و منتظر تخریب توسط بولدوزر هستند تا جای آنها را نیز یک ساختمان چند

طبقه اداری بگیرد. بولدوزر نیز با تخریب اماکن مسکونی پیوستگی فیزیکی نظام گسترش یافته

خانواده ای را از بین برده است.

فرزندان پس از ازدواج در ویلاها و یا آپارتمانهایی دور از پدران خود به سر می برند و محله ها آن

چنان پراکنده و وسیع است که گویی کویت را مطابق شهر لوس آنجلس طرح ریزی کرده اند.

تغییر جمعیت

به منظور تبدیل کویت به یک کشور رفاهی مدرن، دولت مجبور بود به نیروی کار ماهر و غیر ماهر

خارجیها متکی باشد. کارگران فلسطینی که بسیاری از آنها به دنبال جنگ اعراب و اسرائیل آواره شده

بودند به این کشور وارد شدند تا این نیاز را بر آورده سازند. طی سالها، دهها هزار مصری، ایرانی، هندی،

پاکستانی و اتباع کشورهای دیگر به عنوان مهاجرین موقت وارد کویت شدند. همزمان با آن بسیاری از

اعراب بدوی نیز به خاطر عمران سریع به کویت هجوم آوردند. در نتیجه میزان جمعیت به سرعت افزایش

یافت و در دهه 1330 میزان آن به 16 درصد در سال بالغ گردید. از سال 1325 تا سال 1354 یعنی زمان

ص: 40

آخرین آمارگیری، جمعیت کویت بیش از 1100 درصد افزایش یافته و از 000/90 نفر به بیش از یک

میلیون نفر رسیده بود. ترکیب آن نیز از یک گروه متجانس شهری تغییر فاحشی پیدا کرد و کویتیها را

(5/47 درصد) در کشور خود به صورت اقلیت در آورد. مهمتر از همه اینکه، تعریف قانونی کویتی بودن

نیز تغییر فاحشی یافت. دولت کویت به منظور متوازن ساختن هجوم فلسطینیها، مصریها، ایرانیها، هندیها،

و دیگران و نیز به منظور تنظیم وضع آنها، به بسیاری از بدویهای تازه از راه رسیده عنوان ملیت کویتی را

تفویض نمود. آماری در دست نیست که نشان دهد چه مقدار از جمعیت کنونی کویت (حدود 000/500

نفر) دارای اصل و نسب بدوی هستند. با این وصف از آنجا که درصد خالص افزایش سالانه جمعیت کویت

صد در صد یعنی دو برابر رشد جمعیت دیگر کشورهای منطقه بوده است. می توان گفت که نیمی از رشد

جمعیت حاصل این گونه تابعیت می باشد. این نشان می دهد که احتمالاً بخش مهمی از کویتیها یا حدود 50

درصد آنها دارای اصل و نسب بدوی هستند. بدین ترتیب کویتیها از صورت یک گروه متجانس تغییر

کرده اند. تشنج محسوس میان کویتیهای «قدیمی» و «جدید» «قبل از دوران نفتی» وجود نداشت.

توزیع درآمد ثروتهای جدید عدم مساوات بیشتر را به همراه دارد

الف: کویتیها. واضح است که ثروت نفتی برای تمام کویتیها رو به افزایش بوده است. تقریبا، در سال

1331 میانگین واردات سرانه معادل 280 دلار بود. در سال 1339 این رقم سه برابر و به 780 دلار سرانه

رسید و رد اواسط دهه 1350 این رقم به بیش از4000 دلار سرانه بالغ گردید. افزایش سریع درآمد سرانه،

(که در سال 1355 حدود 480/15 دلار برآورد شده بود)، با پیشرفت توزیع درآمد هماهنگ نبوده است .

طبق آخرین تجزیه و تحلیل آماری توسط دانشمندان کویتی و انگلیسی، در حقیقت با گذشت زمان عدم

تساوی درآمدها نه تنها بین کویتیها و غیر کویتیها بلکه میان خود کویتیها نیز وسیع و گسترده تر شده است.

بنا به نتایج حاصله از درآمد خانوادگی در سال 52 / 1351، قبل از افزایش عظیم قیمت نفت، در گروه غیر

کویتیها حدود 10 درصد از خانواده های غیرکویتی 29 درصد کل درآمد گروه را به خود اختصاص

می دادند، در حالی که در گروه کویتیها، 10 درصد رده های بالا 40 درصد کل درآمد کویتیها را به خود

اختصاص داده بودند. از آن زمان به بعد، در نتیجه تورم، درصد کل درآمدی که نصیب ثروتمندترین

خانواده های کویتی می شد، افزایش یافت، که مطالعات مذکور نیز نشانگر این واقعیت است. (به ضمیمه 2

رجوع شود).

ب: غیر کویتیها. جای تعجب نیست اگر گفته شود که میانگین درآمد غیر کویتیها کمتر از درآمد

کویتی هاست. در سالهای 52 / 1351 یعنی آخرین سالهایی که آمارهای مربوط به آن موجود است،

میانگین درآمد کویتیها 750 دلار در ماه بود، ولی در رابطه با غیر کویتیها این درآمد معادل 500 دلار بود.

غیر کویتیها قدرت خرید چندانی نداشتند، چون اکثر آنها به عنوان نیروی کار با دستمزد کم استخدام

می شدند و علاوه بر این باید اجاره پرداخت می کردند، در حالی که کویتیها از مسکن سوبسید شده دولتی

(و درآمد جهت پرداخت اجاره) برخوردار بودند، و دولت نیز در رابطه با استخدام و پرداخت حقوق به

اولویت می داد. گرچه آمار دقیقی از زمان افزایش قیمت نفت در سالهای 53 / 1352 در دست نیست، ولی

گمان می رود که شکاف درآمد موجود میان کویتی و غیر کویتیها وسیعتر شده است، و علت نیز افزایش نرخ

اجاره است که بر غیر کویتیها بیش از کویتیها تأثیر بخشیده، و دیگر اینکه بخش اعظم درآمد ناشی از

ص: 41

قراردادها، پیمانها و غیره نصیب کویتیها گشته است.

ج: لیکن برای همه ثروت کافی وجود دارد. از نظر مقایسه با دیگر کشورهای موجود، ثروت

فوق العاده ای که همراه با روند مدرن سازی وارد کویت شده توسط یک طبقه و یا گروه خانوادگی خاص

گردآوری نشده است. افزایش توزیع درآمد نامساوی بوده ولی این عمل چندان فاحش نبوده است. آنها که

به ثروت جدید دسترسی بیشتری داشته اند سعی کرده اند از افراد تهیدست و ناراضی هیچ کس را از قلم

نیندازند و تقریبا همه از خارجیها گرفته تا تازه واردین می بایست بپذیرند که فوائد بسیاری نصیب آنها شده

است. این ثروت نفتی آنقدر زیاد بوده است که به عبارت دیگر سهم هر کس کافی است. همیشه شکوه از

عدم مساوات وجود داشته و وجود خواهد داشت، لیکن این شکوه ها ناشی از رنج و مشقت نیست.

غیر کویتیها یک نیروی بر هم زننده ثبات ؟

مطالب بسیاری اخیرا در مورد جوامع بی ثباتی که متکی به بسیاری از تکنسینها و کارگران دیگر

کشورها بوده، و به خصوص در مورد کشورهای حوزه خلیج که معدودی از آنها دارای جمعیت بومی

کوچکتری در مقایسه با نیروی کار وارداتی جهت تأمین نیازهای قرن بیستم هستند، نگاشته شده است

لیکن این ترس از بی ثباتی زمانی اعتبار می یابد که جوامع خارجی مقیم این کشورها نقش مهمی را در

سیاستهای کشور میزبان خود ایفا نمایند. واقعیت این است که بخش اعظم اینگونه جوامع موجود در کویت

نسبت به سیاست های کویتی بی تفاوت هستند. توزیع ثروت نیز مسئله ای حاد نیست چون «کارگران

مهمان» بیش از نقاط دیگر پول درمی آورند، و قصد ندارند این مرغ تخم طلائی خود را بشکند در عربستان

سعودی نیروی کار یمنی بسیار عظیمی مستقر شده است، که در رابطه با سیاستهای عربستان سعودی در

قبال یمن شمالی و جنوبی نگرانیهای عمیقی را پدید می آورد، لیکن در کویت نیروی کار خارجی آنقدر

نیست که نمایانگر خطری مشابه با خطر یمنی ها در عربستان سعودی باشد. هندیهای بسیاری در کویت

هستند (که تعداد آنها از 35000 نفر در سال 1344 به 70000 نفر در حال حاضر رسیده است)، لیکن آنها

از تمام بخشهای هند و هر یک دارای مذاهب، زبان و طبقه اجتماعی خاصی می باشند. آنها به جای نگران

بودن در مورد سهم مناسب هندیها در کویت، نگران اولویت یافتن در میان هندیها هستند.

اگر انقلاب خمینی که اساس ایده آل گرایی مناسب با خطوط مذهبی ایرانی های کویت را تشکیل می دهد

نبود، ایرانیها برای این کشور خطری به حساب نمی آمدند. حداقل می توان گفت که آنها حرکتی در جهت

پیدایش هزاره اسلامی در کویت نداشته اند.دولت بیش از هر چیز نگران این جامعه عظیم مسلمان غیر

کویتی است، که بسیاری از آنها از موفقیت خمینی به خود می بالند، ولی راضی از این امر است که کارگران

ایرانی اینجا امتیازی ندارند، و به محض پیدایش اولین علائم ناآرامی می توان در جهت اخراج آنها از این

کشور اقدام به عمل آورد.

سیاستهای عربی در میان خارجیها

مهمترین نگرانی مقامات کویت را ابتدا فلسطینیها تشکیل می دهند (که حدود 300000 نفر هستند)، و

مصریها، عراقیها، و سوریها در مرحله بعدی بوده، و یمنی ها که کارگران قابل اخراج هستند آخرین عامل

نگرانی می باشند. اعراب مقیم این کشور بر خلاف اهالی آسیای جنوبی وارث سنت ناسیونالیستی عربی

ص: 42

هستند، و می توانند با به راه انداختن تبلیغات مدعی مشارکت در موطن عربی باشند که کویت نیز بخش

عظیمی از آن را در اختیار دارد. آنها که هوادار شعارهای بعثی هستند می گویند که جهان عرب فاقد حدود

و ثغور است، و به همین دلیل ثروت عظیم کویت متعلق به همه اعراب است. فلسطینیها می گویند که آرمان

آنها مهمترین آرمان عربی بوده، و به همین جهت ثروت کویت نیز باید در اختیار کسانی قرار گیرد که با

نظامی گری در تلاش برای تحقق بخشیدن به آرمان فلسطین هستند. مصریها که بیش از دیگر اعراب به

جهانی بودن خود معتقدند، علیرغم تغییرات موجود در جامعه 000/120 نفری خود که دارای حدود نیمی

از کارگران و نیمه روشنفکران و تکنوکراتهای معتقد به ایدئولوژی های گوناگون است، معتقدند که کویتیها

افرادی بدوی بوده و نباید برای مصر به عنوان منبع نگرانی و حسادت به حساب آیند. در میان جوامع عربی

کویت نوعی احساس سرزنش دوجانبه وجود دارد. کویتیها تمام جوامع عربی را مانند آسیاییهای غیر

عرب حقیر می شمارند، فلسطینیها معتقدند که خود آنها رنج کشیده تر، تحصیلکرده تر و با تقوی تر از

اعراب بدوی و عقب افتاده ای هستند که در تاریخچه نظامیگری و آوارگی آنها سهیم نیستند، عراقیها

نسبت به قدرت مخرب خودشان اطمینان دارند، می دانند کویتیها آنان را افرادی فاقد ژرف نگری و کوته

فکر به حساب می آورند، و مصریها که به نظر دیگران پست می آیند، خود را برتر می شمارند، چون فراعنه و

ناصر افرادی بزرگ بودند و در جهان عرب ملتی به عظمت ملت مصر پدید نیامده است. و به همین دلیل

دولت کویت در زمینه مهاجرت اعراب کاهش پدید آورده و جهت تأمین نیروی کار مورد نیاز خود به

آسیای جنوبی و خاور دور روی آورده است تا گسترش بیشتر زیربنای ملی را فراهم آورد. اتباع کره

جنوبی بسیار منظم بوده و در مطبوعات چپگرا «ارتشی» بسیار خطرناک به حساب می آیند، لیکن در

انجام کار خود بسیار با کفایت بوده و پروژه ها را به موقع به پایان می رسانند، و مطلقا علاقه ای به امور

درون جهان عرب که بخش اعظم انرژی کار مقامات امنیتی کویت را به خود جذب می کند، نشان نمی دهند

و پس از پایان کار به موطن خود باز می گردند.

باید در مورد این جبهه از مطالب بیشتری مطلع شویم، لیکن نتیجه گیری ما در حال حاضر این است که،

کویت، 4ایرانیهای مقیم کویت که از حمایت مفروض شیعیان کویتی ایرانی الاصل برخوردارند، در صورت مطرح

شدن اهمیت جهانی انقلاب اسلامی و درخواست خمینی و یا دیگر رهبران برجسته ایرانی از ایرانیهای

مقیم این کشور جهت تغییر دادن نظام حکومت، کویت می توانند به صورت خطری عظیم علیه دولت کویت

درآیند. ولی این مسئله قابل حل است و بهترین رابطهای ما می گویند که اکثر کویتیها و منجمله شیعیان و

افراد ایرانی الاصل (شیعی و سنی) خواستار ثبات بوده و از نیروی مخرب اسلامی در جهت از بین بردن

استبداد کویتی حمایت نخواهند کرد (1357 کویت 6604).

مسئله جامعه فلسطینی، که سیاست پیشه گان کویت توجه خود را به آن معطوف داشته اند، مسئله ای

کاملاً متفاوت است، و کاملاً مدعی تصاحب کامل درآمدهای عمرانی کویت بوده و تا زمانی که تضاد

اعراب و اسرائیل ادامه داشته باشد آنها فاقد «ملیتی» اصیل برای بازگشت و یا توسل به آن خواهند بود

(1357 کویت 5021). خلاصه اینکه، فلسطینیها می توانند کویت را به عنوان کشور خودشان تلقی کرده، و

نمی خواهند از منابع آن بی نصیب بمانند. تا به حال فلسطینیها هیچ علاقه ای در جهت اداره کردن کویت

نشان نداده اند. برای آنها فرق نمی کند که چه کسی وارد مجلس شورای ملی شود، و تا زمانی که حقوقشان

پرداخت شود و مزایا رضایتبخش باشد، آنها به شکوه کردن در مورد بی کشوری خود قناعت کرده، و سعی

ص: 43

می کنند پس از پایان کارهای خود به جای اخراج شدن از کویت در همان کشور بمانند و در مورد

بیانیه های رهبران کویت نسبت به آینده خاورمیانه اظهارنظرهای مختصری بنمایند، ناسیونالیزم

فلسطینی و میانه روی کویتیها به گونه ای است، که فلسطینیها هرگز حتی خواب در اختیار گرفتن تمام

ثروتهای کویت را نیز نمی بینند. و همین موضوع توجه بسیاری از رهبران ملی کویت را به خود معطوف

داشته آن هم از زمان جنگ داخلی اردن در پاییز سال 1349 یعنی زمانی که فکر تصرف قلمرو حسین

توسط فلسطینیها منجر به پیدایش خونریزیهای عظیم گردید.

آینده فلسطینی. معمای میزبان و میهمان

آینده فلسطینیها در کویت بسیار ابهام آمیز است. فلسطینیها بیش از هر گروه خارجی دیگر در این

کشور ریشه دوانیده اند. برعکس 15 10 سال پیش که مردان فلسطینی در اینجا کار می کردند و حقوق و

مزایای خود را نزد خانواده هایشان می فرستاد، در حال حاضر خانواده هایشان نیز در کویت به سر می برند

و فرزندانشان در مدارس خصوصی این کشور تحصیل کرده، و نسل جدیدی از «کویتی فلسطینیها» در

حال به دست گرفتن رهبریت جامعه فلسطینی می باشد.

یاسر عرفات و بسیاری دیگر از رهبران ساف بخش قابل ملاحظه ای از عمر خود را در اینجا صرف

کرده، و خویشاوندانشان در اینجا به سر می برند، لیکن تحت عنوان «بیگانه» آن هم به نوعی که نسل آتی به

هیچ وجه متوجه آن نخواهد شد. همان گونه که در جاهای دیگر گزارش شده اکثر فلسطینیهای اینجا

مردمی صلح طلب هستند و سعی دارند آینده اقتصادی و اجتماعی خود را تضمین کنند، ولی در میدان

جنگ به مرگ مبتلا نشوند. آنها به حمایت لفظی و مالی از سازمانهای مقاومت فلسطینی ادامه می دهند،

لیکن بیش از آنکه بخواهند «حقوق ملی» از دست رفته را باز گردانند خواستار امنیت هستند. ولی این امر

به معنی آن نیست که هویت خود را به عنوان یک جامعه ملی از دست داده اند. اگر دولت کویت از آرمان

فلسطین حمایت نکند، دچار دردسر عظیمی خواهد شد. در این صورت نه تنها فلسطینیهای مستقر در

سمتهای کلیدی وزارتخانه ها، و آن دسته از افراد مشغول به کار در کارخانه های نمک زدایی و دیگر

سمتهای حیاتی ملی انزجار خود را نشان خواهند داد، بلکه محرومیت های جامعه فلسطینی به اشکالی

مختلف بروز کرده و موجب دلتنگی رژیم صباح خواهد شد.

اگر فلسطینیها حق انتخاب داشته باشند، این موضوع ثابت خواهد شد. در صورتی که تلاش صلح در

خاورمیانه منجر به پیدایش یک دولت و یا کشور فلسطینی شود، کویتیها مجبور نخواهند بود از «قربانیان

تهاجم صهیونیستی» پذیرایی کنند. در همان حال، فلسطینیهایی که در پیشرفت کویت به سوی مدرن شدن

نقشهای مهمی ایفا کرده اند سمت اقتصادی خود را در خلیج رها کرده و به هموطن خود باز خواهند گشت

تا پست هایی را در اختیار گیرند که منافع اقتصادی چندانی برای آنها ندارد. کویتیها به هیچ وجه مایل

نیستند فلسطینیها را جذب جامعه واقعی کویتی کنند، لیکن بر مهارتهای جامعه فلسطینی نیازمند خواهند

بود. قابل پیش بینی است که کویتیها در تلاشند تا مسئله اشتغال به کار فلسطینیها در کویت از جذابیت

کمتری برخوردار شود، و البته فرض بر این است که موجودیت موطنی فلسطینی از نظر سیاسی این کار را

امکان پذیر خواهد نمود، لیکن می توان پیش بینی کرد که هزاران فلسطینی که سراسر عمر خود را در کویت

گذرانده، ولی در متن اجتماعی سیاسی آن فعالیت نداشته اند ممکن است مجبور شوند بین وفاداری به

ص: 44

فلسطین یا وفاداری به کویت یکی را انتخاب کنند، و بسیاری انتخاب دوم را پیشه خواهند کرد، و بدین

ترتیب دولت کویت مجبور خواهد شد اقداماتی را به عمل آورد که بافت ظریف و شکننده اجتماعی اش را

به خطر خواهد افکند. تا زمانی که جهان طرفدار فلسطین، فلسطینیهای مقیم کویت را گروهی به حساب

آورد که در انتظار نقل مکان به موطن خود هستند، محروم نگاهداشتن فلسطینیهای مقیم از منافع کویتی نه

تنها قابل درک نیست، بلکه «وظیفه ملی عربی» حکم می کند که انجام این عمل از جهت دیگر کمک به

تضعیف آرمان فلسطین بوده که به عنوان یک نیرو در جهت باز پس گرفتن موطن خود به حرکت در

آمده اند. ایجاد یک کشور فلسطینی کویتی ها را وادار خواهد ساخت که نسبت به مفهوم حضور فلسطینیها

در کویت تجدیدنظر نمایند.

آینده جوامع خارجی

مدرن سازی و شهرسازی هر چقدر ادامه یابد کویتیها بیش از پیش در کشور خودشان به صورت

اقلیت در خواهند آمد، چون آنها انگیزه ای برای انجام کارهای پست و یا کارهای بسیار فنی ندارند چون

می توانند جهت انجام آن کارها دیگران را به استخدام خود درآورند. و در صورتی که کویت بخواهد

اقتصاد نفتی خود را به یک اقتصاد صنعتی تبدیل نماید، باید شهروندان خود را از اقلیت خارج سازد، و با

وارد کردن مهارتهای لازم در جهت ایجاد یک صنعت مدرن، و وارد کردن نیروی کار لازم جهت حفظ و

تداوم این صنعت آن را تشدید نماید.

به سوی یک سیاست مبتنی بر نیروی انسانی

در اواسط سالهای 1350 که کویت مملو از طرحهای صنعتی ایجاد کار از پتروشیمی تا ذوب آهن بود،

به نظر می رسید که کویتیها به عنوان درصدی از کل جمعیت کاهش خواهند یافت. بررسی نیروی انسانی

سال 1354 با پیش بینی نیاز به نیروی انسانی در سالهای 59 1354 بر اساس طرحهای صنعتی سازی

سریع چنین نتیجه گرفت که تا سال 1359 بخش کویتی جمعیت از 5/47 درصد به 46 درصد تقلیل

خواهد یافت که علت آن هجوم نیروی کار مورد نیاز خارجی می باشد. ولی از آن زمان پروژه ذوب آهن و

بسیاری پروژه های جاه طلبانه دیگر یا صریحا رد و یا بایگانی شده اند. مقامات کویت، به سرپرستی شیخ

علی خلیفه الصباح، وزیر جدید نفت علنا مخالفت خود را با پروژه های «فیل سفید» اعلام داشته اند، و این

مخالفت حتی در موقعی علنی شد که با منافع محلی قدرتمند که خواستار تکمیل و احداث آنها بودند در

تضاد بود. مهمتر اینکه خسارات وارده به تولید محلی در نتیجه رقابتهای خارجی، سبب حمایت از ایجاد

تعرفه حراست گمرکی شد، و بازرگانانی که خواستار صنعتی شدن در دوران رونق بعد از 1352 بودند نیز

اکنون آن را خالی از خطا نمی بینند، و هواداری آنها از این مسئله هم تقلیل یافته است. کویتی ها بیش از

پیش از تأثیر منفی پروژه های صنعتی بر کشور کوچک خود آگاهی می یابند، و در نهایت با پیشرفته تر شدن

آنها و انجام مسافرتهای متعدد متوجه می شوند که بهتر است در خارج از کشور سرمایه گذاری کنند و نه در

کویت.

گرچه مفهوم سیاست نیروی انسانی دولت کویت علنا فاش نشده متخصصین حاضر در یک سمینار

منطقه ای مربوط به جمعیت و نیروی انسانی در کویت در اوائل سال جاری و دیگر ناظران مطلع کویتی و

ص: 45

غیر کویتی اظهار داشتند که دولت این کشور در نظر دارد در زمینه صنعتی گرایی و مهاجرت سیاست بسیار

محدودی را پیشه خود سازد. کویت در زمینه مسکن، راهسازی، برق، آب و غیره منابع مالی بسیاری را

خرج خواهد کرد، لیکن در انجام آن از یک سیاست آگاهانه در زمینه وارد کردن کارگران مورد نیاز

بهره برداری خواهد کرد و به جای اعراب به آسیاییها اجازه ورود خواهد داد تا پس از پایان یک پروژه

بدون ایجاد مزاحمت به کشور خود باز گردند. بنابراین رشد اقتصادی به تنهایی به افزایش جمعیت غیر

کویتی منجر نخواهد شد.

دولت کویت به هر نحوی از انحاء سعی دارد مانع از افزایش جمعیت غیر کویتی مقیم اینجا شود. به ما

گفته شده است که فلسطینیهایی که در کویت مستقر نشده اند حتی اگر اقوام نزدیک آنها در اینجا مقیم باشند

نیز نخواهند توانست اجازه اقامت دریافت دارند. قانون جدید خدمات مدنی می گوید هیچ گونه منافع و

امتیازی به کودکان غیر کویتی متولد پس از 10 تیرماه 1358 تعلق نخواهد گرفت، طی روند موجود

کویتیها به اشغال سمتهای غیر کویتیها پرداخته اند که این گونه پستها از شغلهای بسیار فنی تحت نظارت

اروپائیان گرفته تا شغلهای متوسط را در بر می گیرد که در حال حاضر این روند کم اهمیت است. قبلاً هم

متصدیان بانک و فروشنده ها هندی بودند، ولی تعداد بیشتری از کویتیها اینگونه کارها را نیز عهده دار

می شوند. زنان کویتی بیش از گذشته به انجام کارهای منشی گری، تدریس و عهده دار شدن سمتهای فنی

که قبلاً تحت اشغال غیر کویتیها بود پرداخته اند. در سال 1344 تعداد کارمندان زن کویتی بالغ بر 092/1

تن از کل تعداد زنان یعنی 297/184 تن بود که معادل 6% نیروی کار می باشد. در سال 1354 تعداد آنها

هفت برابر و به 500/7 تن رسید، در حالی که نیروی کار حدود دو برابر (000/305) شده بود، و مشارکت

آنها در کل نیروی کاری کویت که 8% بود به 5/2 درصد رسید با افزایش تعداد دانشجویان زن کویتی در

دانشگاه کویت، میزان مشارکت زنان کشور در نیروی کار افزایش خواهد یافت، و از میزان کارگران غیر

کویتی خواهد کاست.

«کویتی سازی» شغلها یکی از سیاستهای ضمنی دولت بوده است، اما ناظران در مورد امکان موفقیت

آن نظریات مختلفی دارند. کسانی نیز هستند که معتقدند سمتهای جذاب بخش دولتی و خصوصی

هم اکنون توسط کویتیها اشغال شده است، و سمتهای غیر جذابتر خواهان چندانی در میان کویتیها ندارد و

باید توسط غیر کویتیها اشغال گردد، ولی دیگران هنوز هم معتقدند که هنوز هم سمتهای زیادی برای

کویتیهای جوان تحصیلکرده در بخشهای مدیریت و فنی وجود دارد که تحت اشغال خارجیها می باشد.

همه معتقدند که کویتیها هیچ گاه جای کارمندان مصری و پاکستانی را در بخش زباله روبی شهرداری

نخواهند گرفت و گفته شده که امیر به طور خصوصی اظهار داشته است که کشور همیشه نیازمند مهندسین

و مدیران عالیرتبه غربی خواهد بود تا مانع از توقف کار ماشین آلات و سیستم پیچیده صنعتی و اداری

شود.

همه جوانان کویتی تحصیلکرده مایل نیستند پس از بازگشت با دریافت حقوقی در سلسله مراتب

اداری کار کنند در حالی که می توانند با اقدام به تجارت ثروتمند شوند، ولی به طور کلی معتقدیم که درصد

کویتی در نیروی کار دائمی کویت در آینده قابل پیش بینی به تدریج افزایش خواهد یافت، تا از تعداد

خارجیها به نسبتی کاسته شود. برنامه ریزی اقتصادی و تغییر نظریات کویتیها در مورد ماهیت رشد آتی

سبب تشدید غرایز سیاسی اجتماعی شده و کویتیها را وادار ساخته که از غرق شدن در میان جامعه

ص: 46

خارجیها ممانعت نمایند.

تشنج میان گروههای کویتی

همان گونه که فلسطینیها و یا دیگر خارجیهای مقیم این کشور خود را کویتی نمی دانند و یا سعی ندارند

تابع کویت شوند (مگر به منظور کسب منافع موجود در کویت)، کویتیها نیز فلسطینیها و دیگر خارجیها را

بخشی از هیئت سیاسی کشور به حساب نمی آورند. نکته جالب توجهی که در نتیجه چندین ساعت گوش

دادن به مطالب دیوانیه و یا دیگر مباحث دستگیرمان شد، این است که هنگام مباحث سیاسی محلی فقط

موضوعات و مسائل کویتی مطرح می شود، به نحوی که گمان می رود اکثریت غیر کویتی اصلاً در این کشور

وجود ندارد.

اظهار نظرهای افراد کویتی و مقالات مندرج در روزنامه ها توسط پروفسورهای کویتی در مورد تأثیر

مدرن سازی بر گروههای مختلف کویت و تداخل رابطه این گروهها، ما را به نکات زیر رهنمون می سازد:

الف: صباح سابقه صباح در توزیع ثروت که نمونه آن واریز کردن یک چهارم درآمد کشور به جیب

کویتیها از طریق برنامه خرید زمین می باشد، بسیار جالب توجه است. از سال 1352 بازرگانان کویتی از

شرکت جوانان صباح در امور تجارتی نارضایتی خود را نشان دادند. ولی بسیاری از صباحها، چون شیخ

ناصر، فرزند وزیر خارجه در زمینه سرمایه گذاری در خارج از کشور فعالیت بسیاری نشان داده و

نمی توان گفت که سهمیه کویتیها را ربوده است. علاوه بر این، این پدیده نتیجه عادی تحصیلات جوانان

صباح است که می خواهند تحصیلات خود را در زندگی به کار گیرند. گذشته از تجارت، تعدادی از آنها به

خصوص زنها در چند وزارتخانه در بخشهای فنی به کار پرداخته اند. خلاصه اینکه صباحهای جوانتر به

کار خود سرگرم شده اند. اینکه ورود جوانان خانواده صباح مورد انتقاد است نشانگر این واقعیت است که

در کویت تجارت تحت کنترل خانواده حاکمه نیست. بر خلاف عربستان سعودی اولین سؤال تاجران

بازدید کننده از این کشور این نیست که کدام یک از اعضای خانواده را حاکمه را به عنوان دلال انتخاب

کنند تعدادی از اعضای خانواده صباح در شرکتهای تجاری یا ساکت هستند و یا پرسر و صدا و تجار

بازدادکننده می توانند شرکتی را انتخاب کنند که در فهرست شرکاء آن یکی از شیوخ الصباح باشد ولی

سرعت مدرن سازی کویت سبب نشده که تجارت در انحصار خانواده صباح قرار گیرد (به منظور اطلاع

بیشتر در مورد خانواده صباح و موقعیت آنها در کویت به کویت الف 23 مراجعه کنید). با این وصف

بازرگانان کویتی از مشارکت خانواده صباح در زمینه تجارت ناراضی می باشند.

ب: شیعیان. کویت، 4اقلیت شیعی کویت که حداقل 20% (به کویت 6604 مراجعه شود) کل جمعیت کشور را

تشکیل می دهند، با یکدیگر وابسته بوده و در نتیجه ثروت ناشی از مدرن سازی بسیار کامیاب شده اند. به

دنبال حمایت خانواده صباح و صنایع خود، بسیاری از خانواده های برجسته شیعه ثروت کافی گرد

آورده اند. تعصبهای دیرین به سهولت از میان نمی رود و قطعا سنیهای کویت به خصوص افراد بدوی و

تحصیل نکرده از رسیدن «آن ایرانیها» به سمتهای مهم ناراضی هستند. افزایش ثروت و تحصیلات همراه

با ظهور خمینی سبب مغرور شدن بیش از حد شیعیان شده است. طبق گزارش قبلی (کویت الف 15)

شیعیان احتمالاً در مجلس شورای ملی آینده نمایندگان بیشتری خواهند داشت (به پایین رجوع شود). از

آنجا که به رسمیت شناختن این جامعه متمول تأثیری بر بقیه هیئت سیاسی کشور نخواهد داشت، گمان

ص: 47

نمی کنیم که ابراز عقیده بیشتر جامعه شیعی سبب بروز اصطکاک با جامعه سنی کشور گردد. در حقیقت

یکی از افراد برجسته سنی که دو دخترش را به ازدواج فرزندان یکی از شیعیان ثروتمند درآورده می گوید

که این اختلافات در حال از بین رفتن است، ولی پدیده خمینی گرایی نه تنها به شیعیان احساس غرور

تازه ای بخشیده بلکه تعصبهای دیرینه سنی ها را نیز برانگیخته است. از دی ماه سال 1358 شعار «همه

کویتیها یکسان هستند» کمتر شنیده شده و بالعکس شعار «یک شیعه همیشه شیعه است» بیشتر به گوش

می رسد. کویتیها ترس از آن دارند که مبادا شیعیان کویت توسط آرمانهای مذهبی غیر مسئولانه تحریک

شوند. معروف ترین رابط های ما پیش بینی می کنند که در صورت وقوع این امر وفاداری آنها نسبت به

کویت و الصباح ثابت می شود که هنوز این مرحله به آزمایش گذاشته نشده است.

ج: خانواده های تجار قدیمی در مقابل دیگر «شهرنشینان» کویتی. طبق مطالب آمده در پاراگراف 6

«بالا» مدرن سازی کویت سبب ثروتمندتر شدن بعضی از خانواده های ثروتمند شده است. آیا این موضوع

بین خانواده های تجار قدیمی و دیگر شهرنشینان کویتی که به ثروت چندانی دست نیافته اند ایجاد تضاد

کرده است؟ کویتیها از پاسخ دادن به این سؤال طفره می روند. آنها خاطرنشان می سازند که وزارتخانه های

کویت در سطوح دستیار معاون وزیر، معاون وزیر و حتی وزیر القاب نسبتا ناشناخته ای به خود گرفته اند.

تعدادی از کویتیهائی که از خانواده های مهم نیستند در بازار سهام و بازرگانی به خوبی پیشرفت کرده اند،

چون بر خلاف خانواده های تجار قدیمی خود را به خطر می افکند. نهایتا باید گفت که در اقتصاد رو به رشد

کویت، نظام قدیمی که در آن چند خانواده تجارت را در اختیار داشته و بر بازار تسلط داشتند، مصداق

ندارد.

اقتصاد کشور به مقدار کافی گسترش یافته و نیاز به تخصص را محسوس نموده است. در این گونه

اوضاع، جوانان جسورتر به رقابت با نهادهای قدیمی تر مبادرت ورزیده اند. در حقیقت، یکی از اعضاء

خانواده های قدیمی به ما گفت امیر در نظر دارد بخش تجاری را در اختیار خانواده های جدیدتر قرار دهد،

تا از امتیازات خانواده های قدیمی تر بکاهد «همان گونه که شما اقلیتها و تجارتهای کوچک را رشد

می دهید.» بانکداران مطلع کویتی به ما می گویند که اگر یکی از کویتیها بتواند به عنوان عامل چند شرکت

موفقیتی کسب کند به اعتبارهای بانکی دست خواهد یافت و ثروت عظیمی را خواهد انباشت. ورود به

بخش تجارتی در کویت آزاد بوده و از جذابیت خاصی برخوردار است. الگوی ثروتمندتر شدن ثروتمندان

تداوم پیدا می کند. ولی، دولت سعی کرده است اقداماتی به عمل آورد تا همه کویتیها ثروتمند بشوند. به

همین دلیل است دولت به احداث یک پروژه مسکن پنج میلیارد دلاری مبادرت ورزید تا کویتیها از مسکن

پاکیزه ای برخوردار شده و مجبور نباشند اجاره های سنگینی را بپردازند و به همین ترتیب در مورد غذا،

تحصیل رایگان و بهداشت نیز سوبسیدهایی قائل گردید. از نظر کویتیها که پدرانشان صیاد مروارید و یا

دروازه بان بودند و دوران کودکی را بدون داشتن آب و برق گذرانیده اند، این پیشرفتها چشمگیر است. تا

زمانی که دولت کویت این منافع را تضمین کند، و فضای بازرگانی برای ورود کویتیهای کم سرمایه باز

باشد، اختلاف در آمدها تضادی را به وجود نخواهد آورد، ولی موجب پیدایش غرولندها خواهد شد.

د: کویتیهای «شهرنشین و بدویها» اجداد قدیمترین خانواده های کویت بدوی بودند و آنها از

موروثات خود مغرور هستند. با این وصف،هنگامی که امروزه کویتیهای «شهرنشین» از بدویها سخن

می گویند، از اجداد نجیب زاده خود حرف به میان نمی آورند، بلکه منظورشان کسانی است که به خاطر

ص: 48

ثروتهای نفتی از صحراها به آنجا آمده اند و به تعداد زیاد تابعیت این کشور را پذیرفته اند. در واقع همانگونه

که در فوق اشاره شد حدود 40% کویتیها اصل و نسبشان به بدویهای تابع این کشور و یا فرزندان آنها

می رسد، تقریبا تمام کویتیهای تحصیلکرده از «بدویها» به عنوان یک عامل مزاحمت یاد می کنند. با وجود

اینکه بسیاری از آنها در دهه 30 و 40 تابع این کشور شدند تا در مجلس شورای ملی بلوکی را تشکیل داده

و از خانواده حاکمه در برابر جناح ناسیونالیستی عربی حمایت نمایند، ولی بسیاری از آنها عملکرد خوبی

نداشتند. آنها اغلب بیش از جناح مخالف ایجاد ممانعت می کردند و از هر کسی که به آنها وعده می داد،

حمایت می کردند. اکنون بسیاری آنها را عامل مزاحمت تلقی می کنند، چون بخش عظیمی از مخارج

دولتی را به خاطر کاری که بیش از چای نوشی نبوده به خود اختصاص می دادند.همیشه متقاضی خدمات

اجتماعی بوده و با پاسخ بوروکراسی راضی نمی شوند و اغلب شکوائیه های خود را نزد امیر یا ولیعهد

می برند، وزارت دفاع که نیروهای آن نیز متشکل از افراد بدوی است، به منظور مبارزه با این روشها دو

معبر ورودی در دیوار محوطه وزارتخانه تعبیه کرده تا بدویها بدون هیچ گونه مانعی وارد دیوانیه های وزیر

دفاع و رئیس ستاد شوند که آنها نیز بدویها را در روز چهارشنبه می پذیرند.

در دی ماه 1358، امیر در سفر به محله های متعدد شکوائیه هایی از بدویها دریافت نمود که طی آن از

کندی پیشرفت در زمینه احداث مسکن و ارائه خدمات عمومی برای این گروه اظهار ناراحتی شده بود. در

واقع فهرست انتظار بسیار طولانی است. آنهایی که از سال 1347 تقاضای مسکن ارزان قیمت کرده بودند،

هم اکنون آن را دریافت کرده اند. دولت کویت در نیمه راه تکمیل یک پروژه مسکن پنج میلیارد دلاری است

و احداث یک نیروگاه 1 / 1 میلیارد دلاری نیز آغاز خواهد شد، و قرار است یک نیروگاه 2 میلیارد دلاری

دیگر نیز احداث شود. با وجود این فعالیتهای گسترده به ما گفته شد که شکوائیه های بدویها موجب

پیدایش مخارج بیشتر دولتی در زمینه مسکن، آپارتمان سازی، فاضلاب، سیستم های آب رسانی و

برق رسانی خواهد شد. اما ثروت کویت آنقدر عظیم است که هیچ یک از افراد «نهادها» از مصرف زیاد

منابع پولی در این گونه موارد شکایتی نمی کنند.

با این وصف، کویتیها اساسا متحد هستند: پس از طبقه بندی اختلافات درونی کویت، نباید پیرامون

آنها جنجال زیادی به راه انداخت، همین واقعیت که بدویها امکان می یابند و مانند «شهرنشینان» کویتی

اتومبیل رانی می کنند و به خرج دولت به خارج سفر می کنند، سبب شده که آنها وارد هیئت سیاسی کشور

بشوند. درست است که پس از اسکان در شهر خواهند ماند، که نمونه این گونه بدویها جهاره است که در

ظاهر بدوی باقیمانده اند، لیکن در هنگام کار و زندگی روزمره با دیگر کویتیها معاشرت دارند. کویتیها

دارای هر اصل و نسبی باشند در خارج لباس غربی بتن می کنند، ولی به محض مراجعت به کویت لباسهای

کویتی خود را می پوشند. چرا ؟ یکی از علل آن عادت و سنن است اما علت دیگر آن این است که آنها را از

اعراب غیر کویتی متمایز می سازد. مسئله در اقلیت واقع شدن برای کویتیها چندان اهمیت ندارد، چون آنها

از روحیه ای حاکی از «ما و آنها» برخوردارند. اختلافات بین اشراف زادگان تاجر و دیگر «شهرنشینان»

کویتی و بین «شهرنشینان» کویت و بدویها هر چه باشد، یک موضوع خانوادگی است، به نحوی که همه آنها

معتقدند که کویتی بودن با تمام امتیازات و منافع آن خوب است، و دیگر افراد مقیم کویت خوب نیستند.

افرادی بدوی می گویند که وطن پرستی ناشی از 500 هزار دلار منافع حاصل از کویتی بودن در سر تا سر

زندگی است. مفهوم آن هر چه باشد باید گفت که یک عامل نیرومند متحد کننده است و بر خلاف تشنجات

ص: 49

ناشی از مدرن سازی، هیچ گونه تضادی میان گروههای کویتی پدیدار نخواهد شد.

گر چه بنا به بیانیه های رسمی کویتیها «یک خانواده» را تشکیل می دهند، ولی کویتیها گویا پذیرفته اند

که جامعه آنها از نظر کمی و کیفی رشد کرده و نظام بسته و مشورتی دیوانیه که از طریق آن اخبار به طرز

مؤثری به مقامات می رسد تغییر کرده است. کیفیت مذاکره در نتیجه گسترش شهر کویت و پراکندگی

خانواده ها در حومه های مختلف و ورود هزاران خانواده جدید بدون رابطه های سنتی، جو شایعه پراکنی

کویت قدیمی را تغییر داده است. بنابر این یکی از تأثیرات جالب توجه مدرن سازی کویت افزایش ایمان

در قوه مقننه ملی به عنوان وسیله ای جهت ابراز عقیده عناصر متعدد جامعه شده، و نیز سبب شده است که

بتوان قوه مجریه را تا حدودی در برابر سیاست و یا نگرشهای آن مسئول دانست. با فرا رسیدن زمان تعیین

شده یعنی مرداد 1359 جهت انتخابات مجدد مجلس که در مرداد 1355 منحل شده بود این روحیه بیشتر

تقویت شده است. تبدیل منافع عناصر متعدد کویت به صورت یک فرمول قابل قبول توجه مقامات

عالیرتبه را در ماههای آتی به خود جلب خواهد کرد. (به کویت 3302) رجوع کنید.

نتیجه گیری

فشارهای ناشی از مدرن سازی بافت قدیمی جامعه کویتی را تغییر نداده است. در کویت هیچ گاه

روستایی وجود نداشته، بنابراین مشکل جلب روستاییان به شهرها وجود ندارد، که جهت یافتن کار به

کارخانه ها بیایند و یا به شعارهای ناسیونالیستی متوسل شوند تا از روستایی بودن خود رها شوند. کویت

مرکب از ملیتها و قلمروهای مختلف نیست که هر یک منتظر به قدرت رسیدن خود در دولت باشند تا

بتوانند عقاید جدایی طلبانه خود را ابراز دارند. عمران ثروت باد آورده ای را به همراه آورده است، لیکن

این ثروت به خوبی در میان جمعیت توزیع شده، چون حکام این ملت سعی کرده اند با توزیع صحیح ثروت

از بروز نارضایتیها جلوگیری به عمل آورند. مدرن سازی سبب مهاجرت هزاران کارگر و تکنیسین و

سرمایه گذار مختلف به این کشور شده و بعضی از آنها از قبیل فلسطینیها و ایرانیها آن چنان مستعد ذی نفوذ

واقع شدن از خارج هستند که دولت باید در مورد آنها چاره ای بیندیشد، آن هم با استفاده از روشهای

امنیتی و یا اتخاذ سیاست ملی. آنها امیدوارند که بتوانند آینده ای توأم با حداقل این تشنجها و بحرانها

داشته باشند، آن هم از طریق محدود ساختن مهاجرت و برقراری رابطه ای دقیق با دولتهای جوامع

خارجی مقیم کویت، ماهیت قدیمی و متجانس کویت «قبل از نفت» تغییر یافته، اما یک نوع «کویتی بودن»

خاص وجود دارد که علاوه بر قدیمی ترین خانواده های تاجر با تاریخچه 200 ساله اقامتشان

خانواده های بدوی را که تازه معنی زندگی در یک مکان و داشتن شغل دولتی را فهمیده اند در بر می گیرد.

صمیمیت ساده زندگی چهل سال پیش کویتیها در پس دیوارهای گلی تغییر کرده و جای آن را فرهنگ

ماشین بیوک گرفته است، که به وسیله آن مردم از یک محله به محله دیگر می روند تا با خانواده هایشان

ملاقات نمایند. این تغییر سبب شده است که به منظور حفظ توافق همگانی هر چند یک بار نمایندگان

منتخب گرد هم جمع شده و در مورد نظم و شادی آتی جامعه کویتی تصمیم اتخاذ کنند.

ساترلند

ص: 50

طبقه بندی نشده

25 ترکیب جامعه خارجی از نظر ملیت

1354 ٬1349 ٬1354 ضمیمه 1

% 1354 % 1349 % ملیت 1343

39 204178 37/7 147690 31/ اردنی و فلسطینی 4 77712

8/6 45070 10 39066 10/ عراق 5 25897

2/4 12527 2/8 10897 1/ عربستان سعودی 9 4632

4/7 -24776- 6/5- 25387 8/ لبنانی 4 20877

7/8 40962 6/9 27217 6/ سوری 8 16849

11/6 60534 7/8 30421 4/ مصری 4 11021

0/3 1553 0/2 773 0/ سودانی 2 4196

2/4 12332 2/2 8604 1/ جمهوری دمکراتیک یمن 1 2635

0/9 4831 0/ جمهوری عربی یمن 144 6 2363

0/8 4056 1/4 5518 0/ ملیت های عربی خلیج 8 2011

1/4 7313 3/7 14670 7/ مسقطی عمانی 9 19584

0/2 1055 0/1 237 2/ غیره 5 6143

80/1 419187 79/9 312849 75/ اتباع عربی غیر کویتی 9 187923

7/8 40842 10 39129 12/ ایرانی 4 30790

6/1 32105 4/4 17336 4/ هندی 7 11699

4/4 23016 3/8 14712 4/ پاکستانی 7 11735

1/4 7599 1/8 7240 2/ غیره 1 5133

19/8 103562 20 78417 24/ کل ملیتهای غیر عربی 1 59357

100 جمع 522749 100 39126 100 247280

ضمیمه ب

عدم تساوی درآمد کویتیها بنا به بررسیهای دانشمندان کویتی به علل زیر رشد یافته است:

آنها که قبل از دوران نفتی کنترل امور را به دست داشتند، صاحبان کشتیها و تجار، بیشتر به وارد کردن کالا

با استفاده از درآمدهای نفتی مبادرت می ورزیدند، در حالی که دیگر کویتیها چون بدویها، صنعت گران،

ماهیگیران و غیره از سمتهای جدید خود در بخش نفتی و یا دولتی راضی بودند. از آنجا که واردات توسط

شرکتهایی صورت می گیرد که 51 % سهام آنها کویتی است تجار در نتیجه گسترش سریع درآمد کویت

منافع بسیاری را به جیب زدند. علاوه بر این از آنجا که 8/4 % عمال کویتی 38 % کل کالاها را وارد

می کنند، می توان گفت که گروه کوچکی منافع ناشی از رشد سریع درآمدهای کویت را نصیب خود

ساخته اند. علاوه بر این، از آنجا که افراد عالیرتبه دولتی از میان تجار انتخاب می شدند، قبلاً از نقشه های

دولت در زمینه اکتساب زمین باخبر بوده و سودهای کلانی را نصیب خود ساختند. آنها کسانی بودند که به

پیمانکاری پرداختند، و باز هم منافعی به جیبهای خود سرازیر کردند. چون گذشته از واردات، بخش اعظم

درآمد دولت صرف احداث ساختمان می شد و نه پرداخت حقوق. نهایتا، تجار عالیرتبه در نتیجه تورم

ناشی از افزایش قیمت نفت در سالهای 53 / 1352 سود بردند، چون در زمینه ساختمانهای اداری و

ص: 51

آپارتمان بشدت سرمایه گذاری کرده بودند و می توانستند اجاره بها را تا پنج برابر یا بیشتر بالا ببرند.

کارمندان دولتی متوسط و اول رتبه کویتی و کارگران صنعت نفت مجبور به پرداخت اجاره شده و از تورم

موجود بیشتر آسیب می دیدند.



احتمال مذاکره بین 9 کشور اروپایی 9 - ECو خلیج...

سند شماره (49)

تاریخ: 16 مرداد 1358طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: احتمال مذاکره بین 9 کشور اروپایی 9 - ECو خلیج عربی

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 در حین گفتگویی که در هفتم اوت با شیخ مبارک جابر آل احمد سرپرست دفتر اقدام کننده وزیر

امور خارجه داشتم، با اشاره به گزارشات (مختلف) درباره سفر راشد عبداللّه وزیر امور خارجه امارات

متحده عربی به کویت در هفته گذشته، درباره امکان برگزاری یک اجلاس عربی یا خلیجی سؤال نمودم.

شیخ مبارک گفت که این بازدید هیچ ربطی با اجلاسی از این گونه نداشته است. بلکه هدف آن دنبال کردن

گامی بود که توسط کویت قبل از اجلاس توکیو در اواخر ژوئن برداشته شده بود تا از فرانسه خواسته شود

که در مذاکرات پیرامون نفت و قیمت آن بین 9 کشور اروپایی (مترجم 9 EC) و کشورهای عربی خلیج

عمل نماید. به گفته شیخ مبارک فرانسویها این پیشنهاد را با شرکت کنندگان ژاپنی در میان گذاشتند و

رئیس جمهور کارتر نیز در بیانات خود از آن حمایت کرده است.

3 در رابطه با گزارش رسیده از بروکسل، مرجع ب، که من در هنگام این گفتگو آن را مطالعه نکرده

بودم، شیخ مبارک گفت هدف این است که فقط کشورهای عربی خلیج به عنوان کشورهای تولیدکننده

شرکت نمایند و عراق و ایران که «با حضور خود ایجاد دردسر می کنند» از این اجلاس محروم شوند.

4 در مورد حمایت سیاسی اروپاییان از موضع اعراب در قبال بحران خاورمیانه و در ازاء

سخاوتمندی بخش نفتی، نه شیخ مبارک حرفی زد و نه من چیزی مطرح کردم.

5 شیخ مبارک گفت که در مورد تشکیل چنین اجلاسی اقداماتی در حال انجام است. وی فکر می کند

که اجلاس اوپک در اروپا در ماه سپتامبر احتمالاً مکان تأیید طرحها و برنامه های این اجلاس و گردهمایی

خواهد بود. ساترلند


برنامه های بازاریابی و تولید نفت کویت

سند شماره (50)

تاریخ: 23 مرداد 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: برنامه های بازاریابی و تولید نفت کویت

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 خلاصه. در ملاقاتی که در 12 اوت رئیس کمیته بازاریابی وزارت نفت کویت شیخ علی جابرالعلی

الصباح با مقام سفارت داشت، وی اعلام کرد که کویت در نظر ندارد تولید نفت خام خود را کاهش دهد

چون از تأثیر منفی آن بر بازار جهان آگاه است. وی گفت تصمیم سعودیها مبنی بر افزایش، تولید وضع بازار

ص: 52

و به خصوص بازار سیاه را آرامش بیشتری بخشیده است، و گفت که کویت اگر به دلایل سیاسی و برای

آزمایش تقاضا و آزمایش مشتریان قراردادی خود نباشد وارد بازار سیاه نمی شود. دولت کویت در نظر

دارد نقش شرکتهای مهم را به عنوان مشتریان اصلی نفت خام این کشور کاهش دهد و هنگام تجدید

قراردادهای آنها در ماه آینده خواستار کاهش برداشت، توسط شرکت گلف و شرکت بریتیش پترولیوم

خواهد گردید. کویت در نظر دارد تعداد مشتریان خود را افزایش داده از شرکتهای مستقل و مسئول دولتی

استفاده نماید تا بتواند کمبود موجود توسط شرکتهای مهم نفتی در کویت را جبران نماید. و ترجیح می داد

که بر اساس روابط تجاری به جای روابط بین دولتین با شرکتهای دولتی معامله نماید. فرانسویها متقاضی

خرید نفت کویت شده اند، لیکن کویت هنوز پاسخی به آنها نداده است. (پایان خلاصه).

3 برنامه تولیدی کویت: مقام سفارت در تاریخ 12 اوت با شیخ علی جابر العلی الصباح، رئیس کمیته

بازاریابی وزارت نفت ملاقات کرد تا پیرامون استراتژیهای بازاریابی و تولید نفت خام کویت بحث و گفتگو

نماید.هنگامی که از وی در مورد بیانات گزارش شده وزیر نفت شیخ علی خلیفه الصباح مبنی بر کاهش

نفت کویت به سطح 5/1 میلیون بشکه در روز سؤال شد، وی اظهار داشت که آن گزارشها نادرست است. به

عنوان یک تولیدکننده مسئول، با وضع کنونی بازار،کویت تولید خود را کاهش نخواهد داد. کویت از تأثیر

فاجعه آمیز این عمل بر اقتصاد جهانی و منافع خود آگاه است و تا زمان درست شدن وضع بازار به تولید

خود به میزان حاضر ادامه خواهد داد. کویت تمایل بسیار به کاهش تولید نفت خود دارد، لیکن قبل از اقدام

به این کار کاملاً تأثیرات آن را نیز مورد مطالعه قرار خواهد داد.

4 وضع کنونی بازار: شیخ علی جابر گفت تصمیم سعودیها مبنی بر افزایش تولید نفت خود سبب

آرامتر شدن بازار و کاهش قیمت نفت در بازار سیاه گردید. تصمیم سعودیها مبنی بر افزایش تولید به میزان

یک میلیون بشکه در روز دیگر تولیدکنندگان اوپک را دچار حیرت نمود و بر آنها تأثیر منفی به جای

گذارد.

5 در گفتگو درباره استراتژی بازاری کویت، مقام سفارت درباره یکی از مقالات اینترناسیونال هرالد

تریبون که در 9 اوت به چاپ رسیده و اظهار نموده بود که کویت در نظر دارد نفت خامی را که شرکتهای شل

و بریتیش پترولیوم تولید می کنند و بیشتر از میزان تولیدی تعیین شده در قرارداد آنهاست قطع نماید سؤال

کرد. با وجود اینکه قبلاً مصاحبه شیخ علی را انکار کرده بود، سعی کرد از جواب دادن به این سؤال طفره

برود. لیکن گفت که دولت کویت در پایان قرارداد شرکتهای گلف و بریتیش پترولیوم در نظر دارد میزان

برداشت آنها را کاهش دهد (لیکن به پایان قرارداد شل هنوز دو سال باقی مانده است ). در خاتمه ماه

رمضان به آنها گفته خواهد شد که بر اساس هر قرارداد پنج ساله میزان برداشت آنها باید کاهش یابد. دولت

کویت می خواست سطح برداشت آنها را به 000/150 بشکه در روز کاهش دهد (سطح کنونی برداشت

توسط گلف 000/500 بشکه در روز و توسط بریتیش پترلیوم 000/450 بشکه در روز می باشد). وقتی

مقام سفارت از این رقم کاهش برداشت اظهار تعجب نمود، شیخ علی جابر رقم 000/150 بشکه در روز

را تکرار نمود. (اظهارنظر: ما فکر می کنیم که منظور شیخ جابر این بوده است که میزان برداشت 000/150

کمتر شود نه اینکه معادل 000/150 بشکه باشد. پایان اظهارنظر). کویت 5/1 میلیون بشکه در روز از

نفت تولیدی خود را طبق قراردادهای دراز مدت خواهد فروخت و مازاد آن را قراردادهای کوتاه مدت به

فروش خواهد رساند.

ص: 53

این کار سبب می شود که کویت بتواند تولید نفت خود را با تقاضای جهانی وفق دهد. کویت در نظر دارد

مشتریهای خود را افزایش دهد و به همین منظور به شرکتهای مستقل نزدیک خواهد شد تا با آنها

قراردادهایی منعقد سازد. کویت مایل نیست نفت خود را بر اساس روابط بین دولتین به فروش برساند و

ترجیح می دهد که به شرکتهای دولتی بر اساس تجاری نفت بفروشد، که تعدادی از آنها نیز مشتریان فرعی

وی بوده اند. فرانسویها برای مذاکره پیرامون خرید نفت وارد شدند، لیکن کویت به آنها هنوز جوابی نداده

است. پیرامون بازار سیاه وی گفت که کویت به عوارض مازادی که از بازار سیاه به دست می آید احتیاجی

ندارد و تنها به دلایل سیاسی و برای آزمایش تقاضای بازار به این کار مبادرت می ورزد و از بازار سیاه

برای آزمایش درجه اعتبار مشتریان پیمانی عمده خود نیز استفاده می کند.

6 اظهارنظر: نقطه نظرهای شیخ علی جابر در مورد برنامه های تولیدی کوتاه مدت کویت مطابق

چیزهایی است که ما از وزیر نفت و دیگران (مرجع الف) شنیده ایم. در ملاءعام هر چه گفته شده باشد،

کویت قبل از آرام شدن تقاضاهای جهانی در نظر ندارد، تولید خود را کاهش دهد. لیکن معلوم است که

کویت می خواهد مشتریان پیمانی خود را بیشتر کرده و از اتکاء به شرکتهای نفتی مهم ناراحت است. رقم

000/150 بشکه در روز برای گلف و بریتیش پیرولیوم بسیار پایین است (به گفته نماینده گلف در مرجع

پ، وی فکر می کند که از این شرکت درخواست خواهد شد که حدود 150 100 هزار بشکه در روز کمتر

نفت تولید نماید و سطح تولید خود را پایین تر از 000/400 بشکه برساند.) شیخ علی جابر که کمی خسته

به نظر می رسید شاید می خواسته بگوید که کویت مایل است تولید نفت این دو شرکت را 000/150 بشکه

کمتر نماید به جای اینکه به آنها اجازه دهد فقط 000/150 بشکه در روز برداشت نمایند. به هر حال اگر

گلف و بریتیش پترولیوم بخواهند برداشت خود را به وضع کنونی ادامه دهند باید به مذاکراتی سخت تن در

دهند. بیانیه عمومی علی خلیفه در زمینه نیاز کویت به کاهش تولید به میزان 5/1 میلیون بشکه در روز

شاید برای نرم کردن آنها در این مذاکرات ایراد شده است. کویت مایل نیست به وضع چند سال قبل دچار

شود که در آن شرکتها به علت کیفیت پایین نفت کویت از برداشت حداقل خود نیز امتناع ورزیدند. و ظاهرا

کویت متقاعد شده است که با افزایش تعداد مشتریان «مسئول» خود می تواند در تولیدهای آتی خود از

انعطاف پذیری بسیار برخوردار شود. ساترلند


مذاکرات اعراب خلیج و 9 کشور جامعه اروپایی...

سند شماره (51)

تاریخ: 25 مرداد 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: مذاکرات اعراب خلیج و 9 کشور جامعه اروپایی: توجیه هلند در مورد فرضیه کویت و 9

کشور جامعه اقتصادی اروپا

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 کاردار هلند در کویت (حفاظت شود) با استفاده از رابطهای خود در بین مقامات دولت کویت و با

استفاده از مباحثات 14 اوت که میان نمایندگان 9 کشور جامعه اروپا در اینجا برگزار شده بود به دولت

هلند در مورد وضع مذاکرات اعراب خلیج و جامعه اقتصادی اروپا گزارش داده است، و به ابتکار خودش

با من ملاقات کرد و درخواست نمود که اقدامات وی با دولتهای عضو 9 کشور جامعه اقتصادی اروپا در

ص: 54

میان گذاشته نشود. بخشی از گفته های وی بی ربط هستند، لیکن به خاطر اهمیت موضوع تحلیلهای ویرا

گزارش می کنم:

3 مقامات وزارت خارجه کویت که در گفتگوهای سپتامبر گذشته که به وسیله پونسه وزیر خارجه

فرانسه ترتیب داده شده بود شرکت داشتند، گفته اند که پونسه پیشنهاد کرده است که مذاکراتی بین اعراب و

اروپاییان آغاز شود. سفیر فرانسه در کویت در گفتگو با همکاران خود در جامعه اروپا در 14 اوت این

موضوع را انکار کرد. سفیر فرانسه گفت شیخ علی خلیفه «به طور ناگهانی» در 25 ژوئن نامه ای را که در

21 ژوئن توسط امیر کویت نوشته شده بود به ژیسکاردستن تحویل داده است. این نامه از تمایل به آغاز

«مشورتهای مستمر در مورد انرژی» برای منجر شدن به همکاریهای اقتصادی سخن گفته است. امیر

کویت در نامه خود خواستار شرکت دولتهای عراق، کویت، عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی

شده است و عمان و بحرین را از شرکت در مذاکرات مستثنی نموده است، لیکن بعدا این دو کشور نیز

(احتمالاً با موافقت طرفین) در مذاکرات گنجانده شده اند.نمایندگان 9 کشور جامعه اقتصادی اروپا در

کویت معتقدند که عراق شرکت عمان در مذاکرات را به دلیل حمایت آن کشور از قرارداد مصر و اسرائیل

وتو خواهد کرد.

4 فرانسویها پیشنهاد کردند که در ماه سپتامبر اجلاسی در سطح وزرا تشکیل شود. دولت کویت 15

اکتبر را برای اجلاس در نظر گرفت تا کشورهای شرکت کننده خلیج بتوانند افکار و نظرات خود را

مشخص نمایند.

5 نمایندگان ایرلند که از گزارشات رسیده به دوبلین پیرامون مذاکرات پیشنهادی سر در نیاورده

بودند، در 8 اوت از جده به کویت وارد شدند. به ادعای کاردار هلند طبق گزارش لاهه، ایرلندیها بدون

اطلاع دقیق کویت را ترک کرده اند چون نتوانسته اند افراد ذی صلاح را ملاقات نمایند.

6 بگفته کاردار هلند، وزیر نفت کویت علی خلیفه معتقد است که مذاکرات پیشنهادی از طریق

بازاریابی محصولات نفتی و پتروشیمیائی مشارکت اعراب خلیج در فعالیت بخش نفتی را بالا می برد.

کاردار هلند گفته است که ظرفیت اضافی پالایشگاههای اروپایی دسترسی اعراب خلیج به بازار

محصولات اروپایی را غیر ممکن می سازد. به گفته وی،اروپاییها مایلند اطلاعات بیشتری در زمینه جریان

نفت خام به دست آورند و برای از بین بردن شگفتی (معتقدند که نمی توانند در مورد قیمت نفت صحبت

کنند، چون اعراب خلیج نمی توانند در این زمینه به جای اوپک صحبت نمایند. (در گفتگوی با کاردار هلند

اصلاً اشاره ای به تمایل اروپا به افزایش صادرات خود به خلیج نشد)

7 احتمال محتواتی سیاسی در مذاکرات: مقامات وزارت خارجه به هلند گفته اند که کویت در نظر

ندارد در این گفتگوها بحثهای سیاسی را به میان بکشد. نمایندگان 9 کشور جامعه اقتصادی اروپا معتقدند

که به محض اینکه مذاکرات آغاز گردد اعراب خواستهای سیاسی خود را مطرح خواهند ساخت. سفیر

فرانسه گفته است «اگر مذاکرات به این ترتیب آغاز شود، ما هم سریعا به آن خاتمه خواهیم داد.»

8 شرکت جامعه اقتصادی اروپا به عنوان یک سازمان مشکلاتی برای طرفین عربی در بر خواهد

داشت. چون از یک طرف اعراب خلیج تشکیل یک «سازمان» خاصی چون اوپک و یا جامعه اقتصادی

اروپا را نمی دهند. در صورتی که جامعه اقتصادیاروپا تشکیل شود فشار وارده ممکن است سبب شود که

اوپک وارد شود یا سازمانی به نام کشورهای عربی صادرکننده نفت به وجود آید که در هر دو حال

ص: 55

کشورهایی وارد مذاکره خواهند شد که کویت مایل به شرکت آنها نیست. لیکن اجتناب از مشارکت توسط

کمیسیونر برانر ممکن است انگیزه خوبی برای اعراب و یا حداقل کویت باشد. علی خلیفه گفته است که

برانر سه بار به وی توهین کرده است، ولی این بار دیگر فرصتی برای این کار نخواهد داشت.

9 اظهارنظر: به نظر ما مباحثات پیشنهادی هنوز در مرحله تعیین مسئله مورد بحث است و قبل از

تعیین هدف مذاکرات وقت زیادی صرف خواهد شد تا مشخص شود که چه کسی حق شرکت دارد و چه

کسی ندارد. وضع این سکوی پیشنهادی طوری نیست که بتوان گفت توافقهایی در زمینه عرضه نفت و یا

قیمت آن به وجود خواهد آمد. امکان فعالیت در بازاریابی برای محصولات عربی مدتها در برنامه کار

سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت بوده است، لیکن عملی بودن آن بعید به نظر می رسد. به نظر ما

کشورهای خلیج نتوانسته اند در میان خودشان به هماهنگی در زمینه تولیدات محصولات پالایش یافته و

پتروشیمیایی برسند، لیکن این موضوع نمی تواند برای بازاریابی آتی اروپا مانعی باشد. ولی اعضای 9

کشور جامعه اقتصادی اروپا در نظر دارند در بازار خلیج در زمینه محصولات صنعتی و پروژه های خود

سهم بیشتری دریافت دارند که در نتیجه منافع آمریکا به خطر می افتد.

10 اظهارنظر بعدی: با وجود اینکه طبق ارزیابیها اعراب بالاخره خواهان جلب حمایت اروپاییها از

انقلاب فلسطین خواهند شد، ولی در این مورد خاص مصداق ندارد. اعراب بسیار مایل هستند که

اروپاییان نیز به همراه اعراب در تضاد خاورمیانه درگیر شوند، لیکن کویتیها نمی توانند منافع و علاقه های

خودشان را تا مدت زیاد مخفی نگاهدارند، آن هم با مشارکت دادن 9 کشور جامعه اقتصادی اروپا در

بحثهای کاملاً غیر سیاسی در مورد فروش کود شیمیایی و ایجاد و توسعه ذخایر نفتی. ساترلند


حملات روزنامه کویتی علیه ایران و به دفاع از کویت

سند شماره (52)

تاریخ: 10 شهریور 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: حملات روزنامه کویتی علیه ایران و به دفاع از کویت

1 (طبقه بندی نشده) روزنامه الانباء در سرمقاله 9 سپتامبر خود تحت عنوان «آیا اعراب بیدارند و یا

خوابیده اند؟» به حمله علیه ایران می پردازد و وفاداری عربی را بر روابط با ایران ارجح می داند. به عنوان

عکس العمل در رابطه با داستانهای اخیر شخصیتهای مهم ایرانی که مدعی سلطه بر بحرین هستند، الانباء

به ایران اخطار کرده است که سعی نکند با اعلام حمایت از فلسطینیها و اخوت اسلامی سکوت اعراب را در

مورد بحرین خریداری نماید. الانباء دیگر از کلمه تهاجمی «عربستان» که سبب شده بود چند ماه قبل

صدای اعتراض دیپلماتیک ایران بگوش برسد استفاده نمی کند. لیکن می گوید که «هنوز هم قسمتهایی از

سرزمینهای عربی تحت اشغال می باشند که قربانی تهاجم اسرائیل نشده اند.» این روزنامه می گوید «برای

به دست آوردن شرف و حیثیت مادر حاضر نیستیم شرف و حیثیت دختر را از دست بدهیم.»

2 (خیلی محرمانه) الابناء که معروف به انتشار نظریات کویتیها به طور غیر رسمی است اخطارهای

محجوبانه کویت را علیه بدرفتاریهای ایران در قبال کشورهای عربی از قبیل عراق و بحرین چاپ کرده

است (مرجع ب) رهبران کویت کلاً مایل هستند که مطبوعاتشان به حمله علیه کشورهای دیگر مشغول

نشوند، لیکن ما فکر می کنیم که بحرینیها از عکس العمل ایرانیان در رابطه با رفتار بحرین در روز قدس

ص: 56

خمینی آگاه شده اند و می خواهند که با این کار کویت حس اعتمادشان بیشتر بشود. ساترلند


فروش نفت خام در بازار سیاه

سند شماره (53)

تاریخ: 21 شهریور 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: فروش نفت خام در بازار سیاه

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 مقام سفارت با شیخ علی جابرالعلی، دستیار معاون وزیر (اخیرا به این مقام ارتقاء پیدا کرده است) ،

و رئیس کمیته بازاریابی نفتی وزارت امور خارجه ملاقات نمود تا اعتراض مطروحه در تلگرام مرجع را با

ایشان درمیان بگذارد. پس از استماع این مسئله که آمریکا حاضر است به سهم خود نوعی میانه روی در

بازار سیاه به وجود آورد، شیخ علی جابر گفت که شرکتهای نفتی آمریکایی هنوز هم به خرید فعالانه

محموله های نفتی در بازار سیاه مشغول هستند. وی در ادامه گفت بهتر است به «دوستمان نیجریه»

اعتراض کنیم نه به کویت، و مقام سفارت پاسخ داد که اعتراض در رابطه با همه کشورهای اوپک مطرح

می شود.

2 وی در مورد فعالیتهای کنونی کویت در بازار سیاه چیزهای زیادی فاش نکرد، لیکن اختلافات

عقاید وی در این مورد نشان می دهد که کویت بیش از گذشته بفروش نفت در بازار سیاه اشتغال دارد، شیخ

علی جابر با وجود اینکه به مضر بودن بازار سیاه در رابطه با تولیدکننده و مصرف کننده معتقد و معترف بود،

می گفت فروش گهگاه محموله ها در بازار سیاه چندان ضرری هم ندارد. البته وزارت امور خارجه به یاد

دارد که در ماه ژوئیه وزیر نفت به سفارت اطلاع داده بود که کویت تولید اضافی نفت خود را در بازار سیاه

به فروش می رساند.

3 در رابطه با قیمتها، شیخ علی جابر گفت در نتیجه افزایش قیمت آمریکا خیلی کمتر از دیگر مصرف

کنندگان صنعتی (اروپا و ژاپن) که تقریبا به طور کامل به نفت وارداتی متکی هستند، ضربه و زیان دیده

است. و با وجود اینکه مقام سفارت وی را در جریان نتایج حاصله از افزایش قیمت نفت در آمریکا قرارداد

وی متقاعد نشد. وی گفت که آمریکا نباید نگران فعالیتهایی باشد که (به نظر او) منافع آن را به مخاطره

نمی افکند.

4 اظهارنظر: البته بازده بازار سیاه آنقدر چشمگیر است که کویتیها قادر به مقاومت در برابر آن

نیستند، ولی فکر می کنیم که آنها تنها متخلفین موجود در این زمینه نیستند. تا زمانی که وضع تقاضا به

همین ترتیب باشد و نیز تا موقعی که بقیه متخلفین به کار خود ادامه می دهند، نمی توان از کویت توقع

چشم پوشی از بازار سیاه را داشت. ساترلند


نظرات وزیر نفت کویت درباره سطح تولید و فروش نفت در بازار سیاه

ص: 57

سند شماره (54)

تاریخ: 26 شهریور ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: نظرات وزیر نفت کویت درباره سطح تولید و فروش نفت در بازار سیاه

1 (طبقه بندی نشده)، شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت برای اولین بار اعلام کرد که سطح

تولید نفت کویت از محدوده 2 میلیون بشکه در روز تعیین شده توسط دولت فراتر رفته است. طبق مصاحبه

مطبوعاتی علی خلیفه در لندن که در 16 سپتامبر در مطبوعات محلی به چاپ رسیده بود، وی اعتراف

کرده است که میانگین تولید نفت کویت معادل 2/2 میلیون بشکه در روز است (البته در منطقه جدا شده نیز

000/300 بشکه در روز تولید می شود که در سقف تولیدی کویت به حساب نیامده است )، با این وصف،

تصریح ننمود که از اوائل سال تولید به همین وضع ادامه داشته است. علی خلیفه در ادامه گفته است که سقف

تولید 2 میلیون بشکه در روز ادامه دارد. «ضرایب فعلی» علتهای این افزایش تولید می باشند.

البته عدم تمایل وی به اعلام افزایش سطح تولید که در گذشته دولت کویت (و خود او) مدعی بودند که

تولید بالاتر نرفته است به این علت از بین رفت که بولتن آماری بانک مرکزی، رقم تولید در دو ماه اول سال

1979 را منتشر کرده بود.

2 (طبقه بندی نشده) علی خلیفه در مصاحبه خود مؤید این واقعیت گردید که کویت نیز از دیگر

صادرکنندگان نفتی پیروی کرده و مدت اعتبار خود را از 60 روز به 30 روز کاهش می دهد. وی همچنین

گفت که از سه تولید کننده اصلی نفت در کویت یعنی شل، بریتیش پترولیوم و گلف خواسته است که در ازاء

نفت مازاد بر تولید خود قیمت بازار سیاه را بپردازند. این بیانات وی ثابت می کند که کویت بیش از پیش به

فروش نفت در بازار سیاه مشغول است.

3 (خیلی محرمانه) اظهارنظر: مسئله سطح تولید فزاینده نفت خام از نظر حامیان صرفه جویی منابع

در کویت یک مسئله بسیار حساس است و ناسیونالیستهای کویت، 4مجلس شورای ملی کویت پیرامون آن

تبلیغات زیاد به راه می اندازند.

تأیید علی خلیفه در مورد فروش نفت اضافی در بازار سیاه و اینکه سطح 2 میلیون بشکه در روز حفظ

خواهد شد مقداری از عکس العملهای بحرانی داخل کویت را کاهش خواهد داد. لیکن مشخص نشدن

مدت زمانی که سقف تولیدی 2 میلیون بشکه ای طی آن ادامه خواهد یافت از نظرها پنهان نخواهد ماند.

علی خلیفه به سفارت اطمینان داد که کویت تا زمان پایین آمدن تقاضا در تولید نفت خود کاهشی پدید

نخواهد آورد (به تلگرام مرجع مراجعه شود.) و اگر کویت به تولید کنونی ادامه دهد، علی خلیفه نیز شرایط

خاص لازم برای ادامه تولید نفت کویت را در بقیه سال مطرح خواهد کرد. ساترلند


پی آمدهای دستگیری آشوبگر شیعه

سند شماره (55)

تاریخ: 28 شهریور ماه 1358 طبقه بندی: سری

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن.

موضوع: پی آمدهای دستگیری آشوبگر شیعه

1 (خیلی محرمانه) خلاصه مطلب: دستگیری یک شخصیت شیعه که مشغول تحریک شیعیان به

ص: 58

آشوب بوده با یک اعلامیه سخت و سنگین وزیر راجع به امنیت داخلی کشور همراه بود. اتهامات علیه

شخص دستگیر شده (مهری) به اندازه ای جزئی و ناچیز است که آدم متعجب می شود که این همه هیاهو و

سر و صدا برای چیست. اما، اولاً مقامات کویتی تمام فعالیتهای آشوبگرانه مُهری را اعلام نکرده اند. دوما،

مهری با مخالفان دیرینه سیاسی کویت ارتباط داشته است، ثالثا، مهری علیه قانون اجتماعی کویت که

می گوید تمام مردم می توانند به حاکم دسترسی داشته باشند و بحث آزاد وجود دارد و این قانون هم به طور

موفقیت آمیزی و بدون تبعیض اجرا شده است، مقابله کرده است و می گوید که دروغ است.

از همه مهمتر این است که تحریکات آشوبگرانه مهری روی شکایت مردم از دولت کویت متمرکز است

که این شکایات در حقیقت دارای مقداری پایه و اساس می باشند و ممکن است موجب اتحاد شیعیان

متفرق کویت شود و تشکیل یک گروه واحد بدهند که یک رهبر مشترک و یک هدف مشترک داشته باشند.

رهبری کویت ظاهرا نمی خواهد که یک اقلیت قابل ملاحظه به قدرت سیاسی دست یابد. مخصوصا اینکه

احتمال دارد که این اقلیت از آنچه که به وسیله رهبری مذهبی ایران دیکته می شود پیروی کند و مقاصد این

رهبری در مورد رژیمهای عرب در منطقه مشکوک می باشد. (پایان خلاصه).

2 (طبقه بندی نشده) دستگیری روز 9 سپتامبر و ادامه توقیف احمد مهری پسر روحانی معروف

شیعه کویت و تاجر جزء کویت شیخ سید عباس سید حسن مهری در تاریخ 10 سپتامبر به وسیله شیخ

نواف الاحمد وزیر کشور کویت (و عضو خانواده سلطنتی) اعلام شد. اعلام دستگیری یک روز بعد از

اعلامیه تند و سخت، شیخ سعد عبداللّه الصباح نخست وزیر و ولیعهد اتفاق افتاد در این اعلامیه شیخ

الصباح گفته که از این پس دولت در قبال کسانی که رفتار غیر مسئولانه دارند و می خواهند که اهالی کویت

اطمینان خودشان را نسبت به دولت از دست بدهند، موضع نرم و انعطاف پذیری نخواهد داشت. و بشدت با

کسانی که بخواهند ثبات و امنیت کویت را به خطر بیندازند مقابله خواهد کرد.

موقعی که شیخ نواف خبر دستگیری مهری جوان (منظور پسر شیخ مهری است) را اعلام کرد همان

گفته ها و اخطارهای نخست وزیر را تکرار کرد، ولی راجع به کارهای المهری چیز زیادی نگفت مگر غیر از

موردی که وی برای یک اجتماع سیاسی که در یکی از مساجد کویت (مسجد حاج الشعبان در شرق که

اکثرا شیعه هستند) برگزار شده بود اجازه نگرفته بود و پلیس هم به وی گفته بود که احتیاج به اجازه از

دولت دارد و او قول داده بود که این اجازه را بگیرد. اعلام دستگیری و اتهام مهری به قدری جزئی و ناچیز

است که انسان متعجب می شود که چرا دو شخص مهم و وزیر کویتی در این مورد اخطار کرده اند.

3 (سری) فعالیتهای فعلی مهری ها خیلی بیشتر از یک سخنرانی در مسجد است. بسیاری از

سخنرانیها روی نوار ضبط تکثیر شده و در سطح شهر پخش شده است. خلاصه کلام و پیام مهری این است

که شیعیان باید علیه تضییقاتی که از طرف سنی ها اعمال و توسط رژیم کویت تقویت گردیده و شدت یافته

است، قیام نمایند.

4 (خیلی محرمانه) مستضعفین مهری همان طور که گزارش کرده ایم، شیعیان کویت، ناجور و

ناآرام هستند و تعاریف مبهم و گنگ است (مرجع الف). « شیعیان کویتی، شیعیان در کویت» و «ایرانیان در

کویت» مفاهیم مترادف نمی باشند. تمام شیعیان در اینجا ایرانی الاصل نیستند و همه شان از منطقه

جغرافیایی که اکنون ایران نامیده می شود، نمی آیند. بعضی شان از عراق آمده اند و برخی از ایران و عربهای

شیعه هم از کشورهای اطراف خلیج آمده اند. حتی بعضی از این آخری ها از خودشان به عنوان «معاودین»

ص: 59

یاد می کنند و ادعا می کنند که اصلیت آنها عرب است و زمانها پیش به ایران رفته اند، احتمالاً با ارتش عرب

که حدود هزار سال پیش به ایران رفت و ایران را اسلامی کرد. واژه های «شیعه» (و یا« جعفری» به اصطلاح

محلی) و «ایرانی» غالبا اشتباها با یکدیگر عوض می شوند، حتی به وسیله خود کویتیها چه در صحبت و

همچنین به وسیله کویتیها، عربهای قومی و یا اتباعی از کشورهای دیگر خلیج. شیعیان (و یا ایرانیان) در

مقامهای بالا و پایین در کویت پیدا می شوند، علاوه بر بعضی از خانواده های تجار معروف و سرشناس

(بهبهانی، قبازرد) عده ای هم هستند که در پستهای مهم دولتی و نزدیک به امیر و در کابینه می باشند.

همچنین حدود 000/60 نفر از 000/200 نفر شیعه کویتی ایرانی می باشند که اکثرشان، حمال، رفتگر و

کارگر ساختمانی می باشند که به کویت آمده اند تا برای خانواده شان در ایران پول بفرستند. با این همه،

گروه بندی که ممکن است آن را «شیعیان کویت»، و یا «ایرانیان» نامید. بعضی مواقع شبیه سالاد میوه است

(مترجم در هم و بر هم است). این شیعیان تا کنون یکدست و همگون نبوده اند و از نظر سیاسی هم یک

تشکیلات متحد نبوده اند.

5 (محرمانه). در بین مطالبی که مهری در سخنرانی عمومی اش به آن اشاره کرد می توان موضوعات

زیر را پیدا نمود، روند انتخابات که شیعیان تماما در پارلمان نماینده ندارند، قبول تابعیت همه عربهای

بدوی به منظور کم کردن نفوذ شیعه، امتناع از اعطای تابعیت به شیعیان حتی به شیعه هایی که بیشتر از

بدویها مقیم کویت بوده اند، ایجاد مزاحمت و دردسر برای شیعیان به وسیله پلیس که راجع به فعالیتهای

جاسوسی سفارتخانه های خارجی کاری انجام نمی دهد، عدم تبلیغ فعالیتهای شیعیان در کویت، مقدورات

دولتی مبنی بر آموزش اسلام سنی ها در مدارس کویت و سهل انگاری در اجرای قانون شریعت و بالاخره

مهری مردم را تشویق به برگزاری تظاهرات اعتراض آمیز در کاخ سیف (دفتر امیر) کرد که به هر حال این

تظاهرات انجام نگرفت.

6 (محرمانه) اقدامات آشوبگرانه المهری که آشکارا به منظور ایجاد مشکلات داخلی در صحنه

سیاست کویت انجام گرفته است در نظر حکام کویت و احتمالاً اکثر کویتیها روشی نیست که بتوان

مشکلات کویت را حل نمود. کویتیها شدیدا به جامعه و مخصوصا خانواده ایمان دارند و می توان به طور

آزاد راجع به مشکلات بحث نمود و در صورت لزوم به اطلاع امیر رساند. موقعی که از یکی از اعضای

خانواده معروف و تاجر بهبهانی که ایرانی الاصل می باشند راجع به اوضاع سؤال شد، وی به ما گفت که

اوضاع مثل «طوفان در فنجان چای» می باشد (این ضرب المثل معادل ضرب المثل فارسی است که

می گوید مورچه می گوید مورچه چیست که کله پاچه اش باشد. مترجم) آنها اگر مشکلی و یا شکایتی دارند

می توانند بروند و حاکم را ببینند. کویتیهای دیگر هم چه شیعه و چه سنی نیز این عقیده را داشتند.

7 (سری) ضمن اینکه مقامات کویتی رنجیده و ناراحت شده اند که مهری روش سنتی کویتیها را

برای حل شکایات انتخاب نکرده است، ولی این به تنهایی برای توجیه اقدامات شدیدی که شده است

کافی نمی باشد. یک نکته قابل توجه تر اتحاد بین مهری و دکتر احمدالخطیب می باشد. دکتر احمدالخطیب

زمانی نمک پرورده و تحت الحمایه خانواده حاکم بود و سابقه طولانی مخالفت سوسیالیستی و پان عربی با

رژیم موقعی که عضو مجلس شورای ملی بود دارد. تلاش الخطیب در دهم سپتامبر برای برگزاری یک

تظاهرات در صبح زود به خاطر اعتراض به دستگیری مهری توسط پلیس در هم شکسته شد. خطیب

دستگیر نشد، ولی در تاریخ یازدهم سپتامبر به دفتر وزیر کشور کویت فرا خوانده شد و شدیدا به وی

ص: 60

اخطار شد که دست از تلاشهایش برای رهایی مهری از زندان و تحریک شیعیان برای آشوب در کویت

بردارد. مقامات کویتی سالها، الخطیب و سایر مخالفین را بدین گونه محدود کرده اند، ولی معلوم نیست چرا

با مهری این طور شدید برخورد می کنند؟

8 اعلامیه ای که توسط خبرگزاری پارس ایران منتشر شده و در روزنامه های 17 سپتامبر کویت نیز

گزارش شده است، گزارش می کند که آیت اللّه منتظری نسبت به دستگیری مهری اعتراض کرده است و این

موضوع باعث شد که در یک اعلامیه ای که دقیقا تنظیم شده بود سخنگوی دولت کویت گفت که گفته های

منتظری نظرات یک ایرانی می باشد.

سخنگوی دولت کویت گفت که روابط بین ایران و کویت از کانال دیپلماتیک که خیلی نزدیک و خوب

می باشد صورت می گیرد، همان طور که سفر دوستانه وزیر امور خارجه کویت در ژوئیه این موضوع را

تأیید می نماید (مرجع) راشدالراشد معاون وزارت خارجه موقعی که در تاریخ 16 سپتامبر از وی راجع به

مسئله مهری سؤال شد همان خط را دنبال کرد. الراشد از آن به عنوان یک مسئله کاملاً داخلی یاد کرد که

مقامات کویتی با اطمینان این قضیه را در چهارچوب قوانین کویت دنبال می کنند. او همچنین اعلام کرد که

اوضاع سیاسی منطقه، فعالیتهایی شبیه فعالیتهای المهری را به وجود آورد. در جواب سؤال مربوط به اتهام

گفت که وی اهمیتی را که شش ماه پیش نسبت به روابط ایران و کویت قائل بود اکنون کمتر قائل است.

9 (خیلی محرمانه نظریه: با همه این ریشخندها، ماهیت سریع و مصمم عمل هفته گذشته کویتیها

نشان دهنده توجه واقعی راجع به فعالیتهای مهری می باشد.

ارزیابی ما این است که آنچه که توجه رهبران کویت و در حقیقت اکثر کویتیها را جلب کرده است عدم

انتخاب سیستم شکایتی فعلی کویت توسط مهری برای حل مشکلات می باشد و او در عوض روش

آشوب را برگزیده است، روشی که باعث آن چنان خرابی در ایران شده است و باعث خواهد شد که جامعه

شیعیان ایرانی کویت که ناآرام و دارای ظرفیت زیاد می باشند یک هویت هماهنگ، فعال و ضد دولتی و

سیاسی پیدا کنند. تاکنون ارتباط بین شیعیان در کویت با خمینی یا سایر رهبران مذهبی آرام بوده است.

موقعیت مهری به عنوان نماینده خمینی در کویت ظاهرا تاکنون باعث کارهای سیاسی که توسط آیت اللّه به

مهری دستور داده شده باشد، نشده است. به هر حال، هر حرکت در داخل کویت که خواهان اتحاد و

همبستگی عوامل شیعه تحت عنوان عدالت برای شیعیان در سیستم کویت باشد، صورت گیرد، اگر رهبران

با نفوذ مذهبی ایران بخواهند از آن استفاده کنند زحمت و مشکل آن برای رهبری کویت دو برابر خواهد

شد. ساترلند


وزیر، کویت را از اتحادهای امنیتی دور می کند

سند شماره (56)

تاریخ: 1 مهر ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی با اولویت

موضوع: وزیر، کویت را از اتحادهای امنیتی دور می کند

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 کویت با تعجیل در کنار عراق قرار می گیرد و انعقاد هر گونه قرارداد امنیتی با ملل غرب را در مورد

خلیج و به خصوص تنگه هرمز رد می کند. بیانات 21 سپتامبر وزیر دفاع و وزیر خارجه کویت شیخ سالم

ص: 61

الصباح که در مقایسه با حمله بیستم سپتامبر ارگان حزب بعث عراق به نام الثوره به «معاهده امنیتی»

پیشنهادی عمان بسیار ملایمتر و میانه روتر بود (مراجع الف و ج) نشان می دهد که کویت مایل نیست در

انعقاد قراردادهای امنیتی رسمی شرکت نماید و علاوه بر آن نمی خواهد قراردادهای دوجانبه امنیتی با

نیروهای بیگانه منعقد سازد. طبق گزارش مطبوعات انگلیسی و عربی محل در 22 سپتامبر، شیخ سالم

گفته است که «کویت به پیمانها و بلوک بندیها در خلیج اعتقادی نداشته و آنها را تأیید نمی کند.» وی در

ادامه گفت «این پیمانها بیش از آنکه فایده برساند به منطقه زیان می رساند با سیاست عدم تعهد کویت

مغایرت دارد.»

3 اظهارنظر: بیانات وزیر دفاع و وزیر خارجه کویت سیاستهای استاندارد کویت را نشان می دهد.

زمان ایراد این بیانات که یک روز بعد از دعوت الثوره از تمام کشورهای خلیج به مردود شمردن و محکوم

کردن پیشنهاد عمان (مرجع ج) بود نشان می دهد که کویت نسبت به نظریات عراق بسیار حساس است.

علیرغم رفت و آمدهای سفیران خلیج سفلی در هفته های اخیر در رابطه با ابتکار امنیتی بحرین تا زمانی

که عراق اظهارنظر ننمود کویت نیز از تفسیر و اظهارنظر امتناع ورزید. مهمتر از همه این است که در لحن

دقیق بیانیه همکاری کشورهای خلیج در برقراری امنیت داخلی نیز مستثنی نشده است، خصوصا اینکه

این مسئله نگرانی کشورهای خلیج و عراق را در رابطه با تظاهرات شیعیان در کویت، بحرین و امارات

متحده عربی در حمایت از چند آیت اللّه ایرانی برانگیخته است. بالاخره در بیانیه وزیر دفاع که کاملاً به رد

اتحاد بین کشورهای خلیج، آمریکا، انگلیس، آلمان غربی و عمان پرداخته، اعتراف شده است که کویت با

آمریکا و دیگر کشورهای غربی روابط نظامی دارد. خنده دارتر از همه این است که الثوره گسترش روابط

نظامی عمان با همین کشورهای غربی را (که معادل 100 میلیون دلار است) طرحی برای ایجاد اتحاد بین

کشورهای خلیج و غرب عنوان کرده است. ساترلند


مسئله تحریکات مهری شیعه به مرحله برخورد علنی بین حکومت...

سند شماره (57)

تاریخ: 5 مهر ماه 1358 طبقه بندی: سری

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: (خیلی محرمانه) مسئله تحریکات مهری شیعه به مرحله برخورد علنی بین حکومت کویت

و مذهبیون ایرانی نزدیک می شود

1 (خیلی محرمانه) خلاصه. گزارشهای مطبوعات کویت حاکی از آن است که روحانی شیعی که

عامل اصلی آشوبهای شیعی در کویت بوده است، به همراه خانواده اش از تابعیت کویتی خود محروم

خواهد شد. علاوه بر این گذرنامه سه تن دیگر از کسانی که در این تحریکات دست داشته اند نیز ضبط

خواهد گردید.

در این گزارشها به محاکمات تبلیغاتی دولت کویت اشاراتی شده است، ولی این اشارات ممکن است

نشانه آن باشد که حکومت کویت قصد دارد راه را برای اخراج عباس مهری روحانی مورد بحث هموار کند

تا او را از پیروان بالقوه خود جدا سازد. یادآوری رسمی رادیو تهران درباره اینکه این روحانی شخصا از

سوی خمینی به عنوان، امام جمعه در کویت انتخاب شده است، ممکن است باعث شود که حکومت کویت

دچار تردید شود، ولی تدابیر تشدید یافته امنیتی محلی و شواهد حاکی از پشتیبانی متقابل از سوی

ص: 62

کشورهای عربی خلیج چنین القا می کند که کویت ممکن است درباره این موضوع روش خشنی در پیش

بگیرد. ماجرای المهری ممکن است، اولین برخورد مستقیم بین خمینیسم و خانواده حاکم بر کویت باشد

که عواقبی جدی در رابطه با ناآرامی در کویت خواهد داشت. (پایان خلاصه).

2 (سری) روزنامه کویتی القبس در روز 25 سپتامبر گزارش داد که دولت کویت تصمیم گرفته است تا

تابعیت کویتی عباس المهری را که یک روحانی برجسته شیعی و یک بازرگان جزء کویتی است و شش

سال قبل تبعیت کویت را پذیرفته بود، پس بگیرد.

این اقدام در ضمن به منزله پس گرفتن تابعیت کویتی اعضاء خانواده او خصوصا فرزند او احمدعباس

المهری که از هشتم سپتامبر به دلیل گرایشهای غیر مجاز سیاسی (تلگراف مرجع الف) در بازداشت به سر

می برد نیز خواهد بود. این اقدام علیه خانواده مهری که قبلاً تابعیت ایرانی داشته است حداقل از تاریخ 19

سپتامبر تاکنون تحت بررسی بوده است. (تلگراف مرجع ب)

3 (خیلی محرمانه) یک منبع قابل اطمینان در دیوان امیری ضمن تأیید چشم انداز اقدام حکومت

کویت در تاریخ 25 سپتامبر علیه خانواده المهری، همچنین گزارش روزنامه را مبنی بر اینکه گذرنامه های

دکتر محمد حسن نصیر و عدنان عبدالصمد و خالد خلف پس گرفته شده است، تأیید نمود.

یک منبع وزارت کشور نیز به مقام سفارت در 26 سپتامبر در تأیید این مطلب گفت که اسناد تابعیت

کویتی مهری لغو و سه گذرنامه مزبور نیز پس گرفته شده است. هر سه آنها کویتیهای متعلق به شیعیان

مخالف هستند و از شرکت کنندگان فعال در ایراد نطق در مسجد حاجی شعبان می باشند که محل

تحریکات مهری علیه حکومت کویت بوده است. نصیر تا ماه مه اخیر معاون دبیر کل امور اقتصادی در

وزارت نفت بود. عبدالصمد نیز درجه معاونت مدیر کل وزارت نفت را زمانی که به عنوان مدیر دفتر وزیر

در چند سال قبل خدمت می کرد به عهده داشت. هر دو هنگامی منصوب شده بودند که عبدالمطلب

الکاظمی رهبر یکی از خانواده های ثروتمند بازرگانان شیعه کویت، وزیر نفت بود. خالد خلف که نام کامل

او عبارت است از خالد الخلف التجلی، وکیل دعاوی جنایی کویت در طی بیست سال اخیر به عنوان

نماینده مجلس ملی از منتقدین صریح حکومت بوده است.

چندی قبل در همین سال جاری او به طور رایگان وکالت یک پرونده ارتکاب زنا را که سر و صدایی به

راه انداخته بود و مربوط به یک زوج ازدواج نکرده انگلیسی و آمریکایی بود به عهده گرفته بود.

(تلگراف مرجع ج) او اکنون برای انجام یک سفر آموزشی به ایالات متحده با کنسول در تماس است. در

حدود 10 سال قبل وی از شش جوان که در توزیع اوراق ضاله و بمب گذاری در کویت شرکت داشتند دفاع

کرده بود.

4 (طبقه بندی نشده) در تلگرافی که در تاریخ 26 سپتامبر در روزنامه القبس منتشر گردید خلف

شکایت کرده بود که داستانی که در القبس درج شده افترایی بیش نیست و تهدید کرده بود که علیه آن

شکایت خواهد کرد. ولی در ضمن اعتراف نمود که گذرنامه ها ضبط شده اند. در پاسخ، القبس (1) که گفته

بود پاسپورت خلف توقیف شده ادعا می کند که منابع مختلفی نیز آن را تأیید کرده اند و (2) یادآور گردید

که خلف نیز مسئله توقیف گذرنامه را انکار نمی کند و (3) تهدید نموده که روزنامه نیز علیه وی اقامه دعوی

خواهد کرد. با این وصف القبس اظهار نداشت که این اقدام صریحا علیه مهری انجام شده است.

5 (خیلی محرمانه) القبس تنها روزنامه عربی است که اقدامات حکومت کویت را گزارش داده است

ص: 63

و این ما را وا می دارد چنین نتیجه بگیریم که حکومت کویت سرگرم مطالعه درباره طرز رفتار مطبوعاتی

نسبت به این حادثه است و روزنامه القبس را برای آزمایش قبلی درباره عکس العمل مطبوعات نسبت به

چنین تدابیری به کار می برد.

6 (خیلی محرمانه) تدابیری که علیه مهری تشریح شد با توجه به اینکه حکومت کویت در مورد مشابه

ارفاق و تحملی نسبت به مخالفان نشان داده است، بسیار شدید می باشد. پس گرفتن تابعیت از بزرگ

خانواده مهری که به بقیه اعضا این خانواده نیز تعلق خواهد گرفت یک مسئله قانون اساسی را (طبق اصل

33 قانون اساسی کویت پیش بینی شده است که چنین مجازاتی جنبه شخصی دارد) در مورد سلب تابعیت

پیش می کشد که همچنین مواردی نظیر سلب آزادی مسافرت و آزادی شخصی و مالکیت شخصی و غیره

را شامل می شود و از جمله تصمیماتی است که حکومت کویت به ندرت آن را اتخاذ کرده است.

7 (سری) گزارش اقدام علیه این شخصیتهای شیعی پس از چند روز اتخاذ تدابیر شدید امنیت داخلی

در کویت منتشر شده است. بخش امنیتی سفارت گزارش داده است (تلگرافهای مرجع د ه) که تدابیری

برای جلوگیری از نطق شخص نامبرده در مسجد الشعبان در تاریخ 22 سپتامبر اتخاذ شده و همچنین

مرخصیهای مأمورین پلیس لغو گردیده و قسمتی از نیروهای نظامی به حالت آماده باش در آمده و اجازه

پذیرش بیماران در بیمارستانها نیز محدود شده است. ما همچنین ملاحظه کرده ایم که به عنوان بخشی از

تشدید تدابیر امنیتی واحدهای گارد ملی مستقر در نقاط و تأسیسات مختلف اطراف شهر از قبیل وزارت

مخابرات و دفتر حفاظت منافع مصر و سفارت آمریکا اکنون تحت نظر یک افسر جزء به جای یک

درجه دار قرار گرفته است، در حالی که قبلاً این محلها تحت نظر یک درجه دار محافظت می شد. (اظهارنظر:

کمیته امنیتی سفارت حضور یک افسر گارد ملی را در سفارت به عنوان اینکه خطر نسبت به این سفارت یا

آمریکاییها در این سفارت افزایش یافته تلقی نمی کند) علاوه بر این، نیروی هوایی کویت در هفته جاری

برای نخستین بار ظرف چند ماه اخیر به حضور و غیاب اعضاء در پایگاه هوایی احمد الجابر در جنوب

شهر پرداخت. همه این تدابیر رویهم رفته نشان دهنده آن است که حکومت کویت تصمیم دارد محرکین را

سرکوب نماید.

8 (خیلی محرمانه) تدابیر امنیتی داخلی چنان جنبه همگانی پیدا کرده که نقل مجلس در

شب نشینیهای کوکتل پارتی و گپ زدنها در داخل ادارات شده است، ولی در رسانه های گروهی از صحبتی

نمی شود. اطلاع وسیع عمومی درباره این تدابیر نیز باعث شایعاتی شده است مبنی بر اینکه «ایرانیان» خود

را مسلح می کنند و داستانهایی درباره حمل و قاچاق اسلحه به کویت از طریق سواحل آن نیز شایع شده

است. هنوز اطلاعی که قاچاق اسلحه را با فعالیتهای شیعه ربط بدهد به دست نیامده، در واقع تصور

می کنیم که رهبران روحانی شیعه دستوراتی درباره اجتناب از خشونت صادر کرده اند (تلگراف مرجع د).

علاوه بر این قاچاق اسلحه در این نقطه از جهان اکنون سالهاست که به صورت یک بیماری مزمن در آمده

است.

9 (خیلی محرمانه) القبس و سایر روزنامه ها نیز روز 26 سپتامبر گزارش دادند که شب قبل رادیو

تهران اعلام داشت که خمینی مهری را به عنوان امام جمعه کویت تعیین کرده است. گل شریفی کاردار ایران

در پاسخ به سؤال مربوط به این خبر گفت که روزنامه ها خبر رادیو را درست درج کرده اند و خود گل شریفی

آن را شنیده است، وی افزود که انتصاب مهری به این سمت ممتاز، یک انتصاب جدید نیست. زیرا اولین

ص: 64

سمت را از مدتی پیش عهده دار بوده است. (گل شریفی از اظهارنظر بیشتر در این باره خودداری کرد.)

طبق اظهار رادیو تهران این انتصاب بدان جهت به عمل آمده است تا نیازهای مسلمانان شیعه در کویت

بر آورده شود. منبع ما در ایران نیز می گوید که مهری بزرگ مدتی قبل مأموریت یافته بود که خمس مطابق

با آئین شیعه را برای انتقال به نجف در عراق جهت انجام امور خیریه اسلامی جمع آوری کند.

10 (خیلی محرمانه) به دنبال تایپ شدن متن فوق سفارت مطلع شد که خانواده مهری کویت را ترک

کرده و یا از کویت اخراج شده است، ولی جزئیات ویژه مربوط این خبر در دست نیست. سلب تابعیت

کویتی از مهری یک مقدمه لازم قانونی برای این اقدام غیرعادی از سوی حکومت کویت به شمار می رود.

هنوز روشن نیست که آیا حکومت کویت پس از کسب اطلاع از خبر رادیو تهران درباره اینکه دستگاه

مذهبی ایران برای حمایت مهری از هر نوع گزندی اقدام خواهد کرد، اقدام به اخراج خانواده مهری کرده

است یا نه. اگر چنین باشد، حکومت کویت ظاهرا به وسیله پشتیبانی متقابل از سوی عراق و سایر

کشورهای عربی خلیج مخالف با مداخلات ایران (تلگراف مرجع ز) تقویت شده است. توپ اکنون در

دست ایرانیان است و ناظران اینجا با اضطراب در انتظار عکس العمل از جانب پشتیبانان ایرانی رهبر تبعید

شده شیعیان کویتی می باشند. ساترلند


ادعای همکاری نیروهای واکنش سریع آمریکا با اسرائیل

سند شماره (58)

تاریخ: 17 مهر ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: ادعای همکاری نیروهای واکنش سریع آمریکا با اسرائیل

1 (خیلی محرمانه) ارشاد فوری آن وزارتخانه در رابطه با این ادعا که دولت آمریکا با اسرائیل در

زمینه پشتیبانی لجستیکی برای نیروهای نظامی واکنش سریع آمریکا در خاورمیانه همکاری می کند،

دقایقی قبل از ملاقات کاردار با معاون وزیر امور خارجه راشدالراشد در روز یکشنبه 14 مهر ماه دریافت

و بسیار مفید واقع گردید.

2 (خیلی محرمانه) معاون وزیر در رابطه با این مقاله که در روزنامه های کویت در پایان هفته

مسلمانان یعنی پنجشنبه و جمعه منتشر شده بود بسیار خشمگین به نظر می رسید. آنچه او می خواست این

بود که یا دولت آمریکا صحت آن را سریعا تکذیب نماید و یا توضیح دهد که با افشای این مسائل چگونه

می خواهد با کشورهای عربی رابطه حسنه داشته باشد. پس از آنکه کاردار با قرائت راهنمای مطبوعاتی

صحت آن را تکذیب کرد، الراشد گفت که احتمالاً این مقاله نیز یکی دیگر از «تحریف اطلاعاتی» اسرائیل

بوده است تا توسط آن اعتبار آمریکا نیز نزد اعراب را کاهش دهد. الراشد گفت که وی مایل است که این

تکذیب سریعا در مطبوعات کویت منعکس گردد.

3 (طبقه بندی نشده) معاون وزیر بعدا در یک مصاحبه مطبوعاتی شرکت کرد و گفت که کاردار مقاله

اسرائیلی را تکذیب کرده است. این بیانیه، و تکذیب جداگانه سفارت که توسط دفتر روابط عمومی منتشر

گردید در تمام روزنامه های کویتی در 15 مهر ماه منعکس گردید.

4 (محدود به استفاده اداری) کویت تایمز روزنامه متخاصم لیکن کم نفوذ انگلیسی زبان در سرمقاله

16 مهر ماه خود به طور غیر عمد گفته بود که مقاله اسرائیلی دروغ است و ارزش تکذیب کردن را ندارد. با

ص: 65

این وصف این سر مقاله در ادامه با اشاره به کاردار ساترلند می گوید «جالب توجه خواهد بود..... اگر

دیپلمات آمریکایی در اینجا می گفت که نیروی 000/100 نفری واکنش سریع مستقر در خلیج فارس

جهت حراست» از منافع حیاتی آمریکا «ساخته و پرداخته مطبوعات غیر خلاق است. البته ساترلند این

مطلب را نگفته است، و نیروی 000/100 نفری واکنش سریع نیز هنوز یک ایده قابل کاربرد است که

مقامات برجسته دولت آمریکا با آن بازی می کنند.»

5 (خیلی محرمانه) اظهارنظر. سفارت و دفتر روابط عمومی معتقد است که نباید توجه تایمز را به

حقایق منتشره در رابطه با نیروی واکنش سریع معطوف داشت. گرچه جای تأسف است که مطبوعات

خلیج فکر می کنند که این نیرو صرفا جهت حراست از نفت به کار می رود، و نمی تواند به عنوان یک طرح

اضطراری در کاربرد نیرو به حساب آید، ولی باید گفت که گزارشگران مطبوعاتی را نیز نمی توان به این

مطلب متقاعد نمود، آنچه مهم است این است که یکی از رهبران مسئول کویت یعنی معاون وزیر امور

خارجه، اصلاً در رابطه با نیروی واکنش سریع اظهار نگرانی ننمود، بلکه از اینکه آمریکا ممکن است با

همکاری اسرائیل به حمله علیه اعراب دست بزند اظهار نگرانی کرده است. واقعیت طرحهای اضطراری ما

در عملیات نظامی به منظور حراست از منافع ملی و دیگر منافع معلوم و مفهوم است اگر چه همه با آن

موافق نباشند. لیکن این تصور که ما می خواهیم علیه اعراب با اسرائیل همکاری کنیم، به هر صورت که

باشد بر اعتبار ما به عنوان یک ایجادکننده صلح که دائما در پی به دست آوردن همکاری اعراب میانه رو در

ایجاد یک صلح همه جانبه است آسیب وارد خواهد نمود. ساترلند


افزایش قیمت نفت کویت

سند شماره (59)

تاریخ: 19 مهر ماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی به: سفارت آمریکا در کویت، فوری

موضوع: افزایش قیمت نفت کویت.

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 سفارت آمریکا در کویت باید در فرصت مناسب سریعا با مقامات دولت کویت در رابطه با افزایش

قیمت اخیر نفت کویت تماس حاصل نماید، و نشان دهد که طبق دستور به این کار مبادرت ورزیده است.

سفارتهای مستقر در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی و نیز آن دسته از کشورهایی که

نفت خود را از کویت خریداری می نمایند باید با دولتهای میزبان تماس گرفته آنها را از اعتراض ما مطلع

ساخته از آنها بخواهند که همین کار را در مورد کویت انجام دهند.

3 سفارت مستقر در کویت باید از نکات زیر استفاده نماید.

این افزایش قیمت نفت به هیچ وجه به آمریکا در تلاش خود برای بالا بردن ارزش دلار، کاهش

تورم، و ایجاد اقتصاد سالم جهانی کمک نمی نماید.

ما معتقدیم که کویت نیز در رسیدن به این اهداف شریک است.

آمریکا و دیگر ملل وارد کننده نفت، برنامه های مهمی را برای کاهش واردات نفتی، پایین آوردن

تقاضا، ایجاد منابع انرژی زای جایگزین و افزایش تولید انرژی داخلی آغاز کرده اند.

این برنامه برای به اجرا در آمدن به زمان نیاز دارد، و نشانگر سرمایه گذاریهای عظیم سیاسی (و نیز

ص: 66

مالی) می باشند.

امیدواریم کشورهای صادرکننده نفت نیز متوجه شوند که با جلوگیری از افزایش بی رویه قیمتها در

این دوران سخت از بازار نفتی بین المللی، برای برقراری یک اقتصاد جهانی منظم و سالم در جهت منافع

دراز مدت خودشان نیز عمل کرده اند. ونس


کاهش تولید نفت خام کویت

سند شماره (60)

تاریخ: 25 مهرماه 1358طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی

موضوع: کاهش تولید نفت خام کویت

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 منبع ما در وزارت نفت (حفاظت شود) ارقام تولید نفت خام کویت در ماههای ژوئیه، اوت و

سپتامبر را در اختیار ما قرار داده است. پس از افزایشی جزئی (000/400 بشکه در روز) از ماه ژوئن تا

ژوئیه به سطح 56/2 میلیون بشکه در روز تولید کلی نفت کویت در ماه اوت حدود 000/200 بشکه

کاهش پیدا کرد. در ماه سپتامبر تولید 000/100 بشکه در روز افزایش یافت و به سطح 46/2 میلیون

بشکه در روز رسید. امسال برای اولین بار تولید ماه سپتامبر این کشور کمتر از تولید آن در ماه سپتامبر سال

گذشته شده است. و ظاهرا کویت در پاسخ به کاهش فشار بازار سطح تولید خود را اینقدر پایین آورده

است. با این وصف، هنوز هم کویت تولید خود را با بیش از سقف 2 میلیون بشکه ای تولیدی که سیاست

سال گذشته دولت در قبال شرکت نفت کویت بوده است ادامه می دهد.

3 ارقام ریز تولیدی به شرح زیر می باشند:

ماه ژوئیه

شرکت نفت کویت 2279972

سهم کویت از نفت منطقه جدا شده

تولید:

وفرا 82292

شرکت نفت عربی 198255

جمع 2560519

جمع تولید ژوئیه امسال 31 درصد بیش از ماه ژوئیه سال قبل بوده است.

ماه اوت

شرکت نفت کویت 2088272

سهم کویت از نفت منطقه جدا شده

تولید:

وفرا 81035

شرکت نفت عربی 189581

جمع 2367888

ص: 67

تولید وفرا و شرکت نفت کویت در مقایسه با اوت سال قبل کاهش یافته است. 14 درصد افزایش تولید

شرکت نفت عربی سبب شد که در مقایسه با همین ماه در سال گذشته در تولید کلی 5 درصد افزایش پدید

آید.

ماه سپتامبر

شرکت نفت کویت 2187632

سهم کویت از منطقه جدا شده

تولید:

وفرا 82824

شرکت نفت عربی 197970

جمع 2468426

در مقایسه با همین ماه در سال قبل، به خاطر کاهش تولید شرکت نفت کویت تولید کلی 8/4 درصد

کاهش پیدا کرد.

4 میانگین تولید در سال جاری به عبارت زیر است:

شرکت نفت کویت 257984

سهم کویت از منطقه جدا شده

وفرا 84366

شرکت نفت عربی 205880

جمع 2548230

5 منبع ما در وزارت نفت گفت تولید سپتامبر و اوت گذشته به دلایل بسیار و به خصوص به خاطر بالا

رفتن تقاضا در نتیجه وضع ایران به طرز غیرعادی بالا بود. در ماه اکتبر تولید به سطح 1/2 میلیون بشکه

در روز کاهش پیدا کرد و به سطح کنونی (7/2 6/2 میلیون بشکه در روز) رسید که نشانگر آخرین دو ماه

سال گذشته و فصل اول امسال است.

6 اظهارنظر. کویتیها متوجه شده اند که تقاضا در حال پایین آمدن است به همین دلیل به آرامی درحال

کاهش تولید هستند. تولید امسال هنوز 27 درصد بیش از سال گذشته است و فکر نمی کنیم که کاهش

عمده مورد ادعای کویتیها قبل از سال آینده پدید آید. کویتیها که اصولا در سیاستهای نفتی خود محتاط

هستند کاری نمی کنند که تأثیر منفی مهمی بر بازار جهان داشته باشد. طبق گزارش (مرجع ت) وزیر نفت

شیخ علی خلیفه الصباح گفته است که دولت کویت در نظر دارد در اوائل سال آینده در سطح تولید کاهشی

به وجود آورد. بنابراین تا قبل از آن زمان نمی توان توقع داشت که تغییرات عمده ای صورت گیرد.

ساترلند


مذاکرات خلیج و جامعه اروپا «استفاده از نفت به عنوان یک سلاح»

ص: 68

سند شماره (61)

تاریخ: 26 مهر ماه 1358 خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی، فوری

موضوع: مذاکرات خلیج و جامعه اروپا «استفاده از نفت به عنوان یک سلاح»

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 خلاصه. وزیر نفت علی خلیفه به کاردار اطلاع داد که مذاکرات بین اعراب خلیج و جامعه اروپایی

بر همکاری اقتصادی متمرکز خواهد گردید. وی گفت ایجاد روابط خاص در زمینه عرضه نفت در کار

نیست و اعراب خلیج در نظر ندارند، کشورهای جامعه اروپایی را به حمایت از ساف وادار سازند. وزیر

گفت درست نیست که از نفت به عنوان سلاحی در پیشبرد اهداف سیاسی استفاده شود. (پایان خلاصه).

3 در 16 اکتبر در ملاقات با وزیر نفت شیخ علی خلیفه الصباح برای بحث پیرامون سیاستهای دولت

کویت در قیمت گذاری نفت و تولید آن، کاردار نظریات وی را در مورد برنامه کار پیشنهادی مذاکرات

خلیج و جامعه اروپایی جویا شد. علی خلیفه گفت موضوع اصلی عرضه نفت جهانی نیست، بلکه بحث بر

سر همکاریهای اقتصادی بین کشورهای خلیج و جامعه اروپا می باشد. وی انتظار دارد که کمکهای فنی،

سرمایه گذاری خارجی و استراتژی تجاری و دوجانبه در کمک به کشورهای غیر تولیدکننده نفتی جهان

سوم موضوعات اصلی مورد بحث باشند.

4 کاردار گفت که دولت آمریکا از بهبود وضع مذاکرات بین کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده

حمایت می کند. لیکن وی گفت که به عقیده بعضی از ناظران اعراب می خواهند رابطه خاصی در عرضه

نفت به اروپاییان به وجود آورند تا آنها را وادار به حمایت از موضع اعراب در قبال مسئله فلسطین نمایند.

علی خلیفه در پاسخ گفت وی انتظار ندارد که صحبتی پیرامون ایجاد چنین رابطه ای بشود. کشورهایی

چون فرانسه که بر اساس قراردادها بین دولتین در عرضه نفت عمل می کند در مذاکرات دوجانبه بیش از

چنین اجلاسی موفقیت به دست خواهند آورد. و انتظار ندارد که مسئله فلسطین در این مذاکرات مورد

بحث قرار گیرد، این اجلاس بین متخصصین اقتصادی برگزار می شود که صلاحیت اظهارنظر پیرامون

مسائل سیاسی را ندارند و وی فکر نمی کنند که از نفت به عنوان یک سلاح استفاده شود. وی گفت عراقیها

که خودشان حامی استفاده از نفت به عنوان یک سلاح هستند، تولید امسال خود را 70 درصد افزایش

داده اند، بنابراین نمی توانند چندان جدی باشند.

5 کمیته کاری تشکیل شده در طائف و اجلاس وزیران عربستان سعودی در 23 سپتامبر در 15 اکتبر

در وزارت نفت کویت ملاقات کردند تا پیش نویس برنامه کار مذاکرات اعراب خلیج و جامعه اروپایی را

تهیه نمایند. پیش نویس برنامه کار توسط وزیران کشورهای عربی در اجلاسی که در ماه نوامبر برگزار

خواهد شد مورد بررسی قرار خواهد گرفت علی خلیفه گفت نمی تواند به تفصیل درباره برنامه کار نظر

خود را ارائه دهد چون تا 17 اکتبر هنوز مطلبی منتشر نشده است.

گزارشات مطبوعاتی 17 اکتبر حاکی از آن است که کار این کمیته بیشتر جنبه تعمقی دارد و درباره

محتوای سیاسی برنامه کار نیز اختلاف نظر وجود دارد. علی خلیفه گفت برای اجلاس اول نمایندگان

اعراب خلیج و جامعه اروپایی هنوز تاریخی تعیین نشده است.

6 اظهارنظر: انکار علی خلیفه در مورد دادن «نقش سلاح به نفت» باعث تعجب ما گردید. شب گذشته

ص: 69

یکی از نزدیکان وزیر نفت کویت که درباره مسئله خاورمیانه با کاردار گفتگو می کرد بی اختیار فاش

ساخت که علی خلیفه شخصا مخالف استفاده از نفت برای تنبیه غرب می باشد. وی گفت همان طور که

علی خلیفه استفاده از نفت به عنوان یک سلاح را خلاف منافع کویت می داند، آمریکا و دیگران نیز نباید

انتظار داشته باشند که علی خلیفه با یک سیاست «سخاوتمندانه» نفتی در قبال امتیازات سیاسی آمریکا

در خاورمیانه پاسخ بدهد. وی گفت علی خلیفه بر خلاف عربستان سعودی نفت را از سیاست جدا می داند.

این نکات نظر سفارت (پاراگراف 10 کویت 3853) را تأیید می کند که گفته شده بود کویت سعی خواهد

کرد از وارد کردن مسائل سیاسی در مذاکرات اقتصادی مورد بحث با 9 کشور عضو جامعه اروپا خودداری

ورزد. واقعیتها بر خلاف برنامه های کار کنفرانس حاکی از آنند که بین بحران خاورمیانه و شرایط عرضه

نفت رابطه ای وجود دارد، چون بسیاری از طرفین درگیر در هر دو مسئله منافع بسیار دارند، گفته های

وزیر در مورد عراق که زیاد حرف می زند ولی کم عمل می کند، ما را به یاد سفر وزیر بازرگانی ژاپن به

خاورمیانه انداخت که در آن کویت بازرگان منش از سیاستهای مبهم ژاپن در قبال فلسطین ناراحت شده

بود، در حالی که عراقیهای تندرو از نظر ایدئولوژیک وی را به گرمی مورد استقبال قرار دادند و فقط با وی

در زمینه تجارتی بحث و گفتگو کردند. ساترلند


نظریات وزیر خارجه کویت درباره امور جاری....

سند شماره (62)

تاریخ: 29 مهر ماه 1358 طبقه بندی: سری

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: نظریات وزیر خارجه کویت درباره امور جاری اجتناب از

محکوم شمردن موافقت نامه کمپ دیوید

1 (خیلی محرمانه) خلاصه. وزیر امور خارجه کویت در ملاقات اخیر خود با سردبیران روزنامه های

کویتی از افزایش قیمت نفت اوپک دفاع کرد، و از پرداختن برنامه کار اجلاس عربی به مسائلی و رای

مسئله لبنان حمایت نمود، به گفتگو پیرامون میانجیگری کویت بین عمان و جمهوری دموکراتیک خلق

یمن پرداخت، و اظهار «امیدواری» کرد که جمهوری دموکراتیک خلق یمن به دنبال عقد قرارداد با

شوروی به حل اختلافات خود با عمان و عربستان سعودی بپردازد. و اخراج عراق را از کنفرانس وزیران

خارجه خلیج چندان با اهمیت تلقی ننمود. ورود نیروهای بیگانه به منطقه باز هم «مردود» شناخته شد و

گفتگو پیرامون تهدید تنگه هرمز و حوزه های نفتی خلیج نیز غیر قابل قبول خوانده شد. وزیر خارجه

همچنین اعتراف کرد که بین کشورهای تولیدکننده نفت خلیج بر سر تبدیل مسائل سیاسی به مذاکره با

کشورهای اروپایی اختلاف نظر وجود دارد. و احتمالا مهمترین نکته جالب توجه در سخنان وزیر امور

خارجه عدم اشاره به موافقتنامه های کمپ دیوید و سه طرف درگیر در آن می باشد. (پایان خلاصه).

2 (طبقه بندی) قبل از عزیمت برای تعطیلات یک هفته ای به سومالی، معاون نخست وزیر و وزیر امور

خارجه کویت شیخ صباح الاحمد با مهمترین سردبیران کویت برای اولین بار پس از تعطیلات سال قبل

خود در ماه اوت ملاقات کرد. گزارشات مطبوعاتی پیرامون این ملاقات (که در مرجع الف خلاصه شده

است) که در 28 اکتبر منتشر گردید، نشان از آن دارد که وزیر امور خارجه درباره بسیاری از مسائل

سیاست خارجی که کویت در آن درگیر است به استثناء قرارداد صلح خاورمیانه گفتگو کرده است.آنچه در

ص: 70

این گزارشها به چشم نمی خورد لحن صحبت خاص شیخ صباح الاحمد در هاوانا درباره شرکت کویت در

اجلاس بغداد و لحن ملایمتر لیکن منفی وی در مجمع عمومی سازمان ملل درباره موافقتنامه های کمپ

دیوید می باشد (مرجع الف).

3 (طبقه بندی نشده) قیمت نفت: وزیر به سبک همیشگی خود به دفاع از افزایش اخیر قیمت نفت

اوپک پرداخت و کشورهای صنعتی را برای عدم توانایی در کنترل تورم مقصر دانست و به شنوندگان

یادآور شد که نفت تنها منبع درآمد مهم کویت برای نسلهای آتی بوده و منبعی غیر قابل تجدید و تمدید

می باشد.

4 (خیلی محرمانه) امنیت خلیج و شبه جزیره: وزیر امور خارجه فاش نساخت که جمهوری

دموکراتیک خلق یمن از کویت خواستار میانجیگری شده است ولی گفت که کویت با هر دو کشور در

تماس بوده و سعی دارد بر اساس احترام به حاکمیت ارضی بین آنها تفاهم ایجاد نماید. وی امیدوار است که

بعد از تعطیلات عید قربان نتایج خوبی به بار آید. وزیر امور خارجه همچنین اظهار داشت که امیدوار است

اسماعیل رئیس جمهور جمهوری دموکراتیک خلق یمن از عربستان سعودی بازدید بعمل آورده درباره

مسائل مهم به خصوص پس از عقد پیمان دوستی با شوروی، به گفتگو بپردازد. بار دیگر برای چندمین بار

اعلام کرد که «اخطارهای آمریکا» درباره اینکه نهضت مقاومت فلسطین ممکن است تنگه هرمز را مسدود

نماید و پیشنهاد این کشور برای ورود نیروهای بیگانه به منطقه خلیج را مردود شمرد. وی گفت کشورهای

ساحل خلیج نیز به اندازه کشورهای صنعتی از عبور آزاد در تنگه هرمز سود می برند. «دفاع منطقه صرفا

مسئولیت نیروهای واقع در خلیج می باشد.» این مهمترین بیانیه عمومی وی در رد پیشنهاد امنیت تنگه

هرمز توسط عمان است.

5 (خیلی محرمانه) اجلاس عربی: وی با تأیید زمان برگزاری اجلاس که بیستم نوامبر است گفت

ترجیح می دهد که برنامه کار اجلاس فقط محدود به مسئله لبنان نباشد. این رجحان منعکس سازنده

اشارات پیشین وزارت امور خارجه (کویت 4804) است که در آنها گفته شده تصمیمات اتخاذ شده سال

قبل در اجلاس بغداد باید تهیه کننده چهارچوب اجلاس تونس باشد. بیانات کلی وزیر امور

خارجه تصریح نکرد که کویت در برنامه کار مایل است به مبارزه علیه کشور مصر و موافقت نامه کمپ

دیوید که در اجلاس بغداد آغاز گردید ادامه دهد.

6 (خیلی محرمانه) کنفرانس وزیران خارجه خلیج در طائف: وزیر خارجه مطالب زیادی در این باره

فاش نساخت فقط گفت که در اجلاس وزیران امور خارجه پیشنهادی مبنی بر تشکیل فدراسیونی به نام

«کشورهای متحده عربی» که در برگیرنده همکاری در زمینه های بسیار از قبیل تولید نفت و بازاریابی

است مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است. وی گفت که کویت از حساسیت عراقیها در رابطه با این کنفرانس

آگاه است. وی خاطر نشان ساخت که سفر وی به بغداد در 20 اکتبر برای این بوده است که به صدام حسین

بفهماند که «خلیج بدون عراق و عراق بدون خلیج نمی تواند به کار خود ادامه دهد.»

7 (طبقه بندی نشده) مذاکرات خلیج و جامعه اروپایی (EC): گر چه در مرجع الف یادآوری نشده

است، لیکن وزیر خارجه به بحث درباره مذاکرات جامعه اروپایی EC و کشورهای خلیج پرداخت و گفت

اجلاس وزیران نفت خلیج در سپتامبر گذشته بر سر مشمول ساختن مسائل سیاسی به خصوص مسئله

فلسطینیها توافق نداشت.

ص: 71

8 (سری) اظهارنظر: به هنگام ملاقات من با وزیر خارجه در 23 اکتبر جهت تقدیم نسخه های از

اعتبارنامه ها فرصت نشد که درباره سفر وی به بغداد صحبت کنیم، ولی موضوع امنیت خلیج فکر وی را

اشغال کرده بود و همان نکات آمده در پاراگراف 4 را بیان نمود. از آن زمان به بعد بلوین سفیر فرانسه اظهار

داشت که سعودیها مایلند عراق در اجلاس طائف در 16 اکتبر شرکت نماید، لیکن کویت نسبت به این

مسئله اعتراض کرده است. کویت فکر می کند که با شرکت یافتن عراق اجلاس رنگ و لحن ضد ایرانی به

خود می گیرد. ولی در همان حال نگران است که مبادا عراق فکر کند که اجلاس طائف علیه عراق برپا شده

است. بنابراین به محض خاتمه یافتن اجلاس شیخ صباح به بغداد رفت تا چنین شک و شبهه ای را از میان

بردارد. بلوین گفت مذاکرات جامعه اروپایی (EC) خلیج پیشرفتی نداشته است چون (الف) کویت

نمی داند که این مذاکره از چه چیزی باید تشکیل شده باشد (ب) عراقیها اسرار داشته اند که دیگر اعراب

تولیدکننده نفت عراق را باید در تمام گفتگوهای سیاسی و اقتصادی شرکت دهند و (پ) عربستان سعودی

اصلاً مایل نیست در این ابتکار درگیر شود.

9 (طبقه بندی نشده) اظهارنظر بعدی: بیانیه وزیر خارجه از آن زمان سبب درج مقاله ای در السیاسه

در 29 اکتبر شده است که در آن پیش بینی می کند که قرار است اسماعیل به ریاض سفر کند و پیامی از طرف

برژنف به رهبریت عربستان سعودی تسلیم نماید. این مقاله در ادامه می نویسد سعودیها به هواپیمایی

شوروی ایرفلوت اجازه عبور و پرواز از عربستان سعودی را داده اند، روابط تجاری بین شرکتهای دولتی

شوروی و بازرگانان سعودی در حال از سر گرفته شدن است، و مطبوعات شوروی با نظر لطف درباره

مسائل سیاسی و نفتی دولت عربستان سعودی سخن رانده اند. (پایان اظهارنظر).

دیکمن


تصمیم کویت مبنی بر کاهش قراردادهای مهم نفت خام خود

سند شماره (63)

تاریخ: 2 آبانماه 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: تصمیم کویت مبنی بر کاهش قراردادهای مهم نفت خام خود

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 خلاصه: تلگرامهای مرجع به بحث پیرامون برنامه های کویت به منظور کاهش تولید نفت خام در

سال 1359 و تأثیر این کاهش تولید بر شرکت نفتی گلف و قراردادهای بریتیش پترولیوم که در 12

فروردین 1359 تجدید خواهد شد، پرداخته است. طبق ارزیابیهای پیشین سفارت با استفاده از بیانیه های

دولت کویت در جهت کاهش سقف تولید شرکت نفت کویت، این امر در جهت انعطاف پذیر ساختن شرکت

گلف و بریتیش پترولیوم در پذیرش کاهش برداشتهای قراردادی آنها صورت گرفته است. سفارت مصرانه

(مرجع ب) از دولت آمریکا درخواست نمود که از درخواست شرکت گلف مبنی بر امضاء قرارداد دراز

مدت 000/400 بشکه در روز حمایت کند، که هنگام ملی شدن منافع گلف و ادغام آن در شرکت نفت

کویت همین مقدار برداشت نیز تصریح شده بود، لیکن صحنه تغییر کرده است. دولت کویت ظاهرا در

تصمیم خود مبنی بر ایجاد یک چهارم تولید کاهش جدی است و از طرف دیگر شرکت گلف نیز حاضر

شده است کاهش برداشت تصریح شده در قرارداد خود را بپذیرد. در صورتی که دولت کویت موضع خود

ص: 72

را شدت بیشتری نبخشد و شرکت گلف نیز از ما بیش از این کمک نخواهد، لازم نیست دولت امریکا در

مذاکرات آتی نقش مهمی را به عهده گیرد. (پایان خلاصه).

3 بر اساس قرارداد جاری گلف می تواند روزانه تا 000/550 بشکه نفت برداشت نماید. آندرسون

نماینده شرکت گلف (حفاظت شود) در تاریخ 24 مهر ماه به ما گفت که گلف در نظر ندارد در تاریخ 12

فروردین 1359 با برداشت پایه 000/400 بشکه در روز قرارداد خود را تمدید نماید که با قرارداد کنونی

گلف قرارداد ملی شدن سال 1354 شرکت نفت کویت نیز مطابقت دارد. وی گفت در حال حاضر دولت و

وزیر نفت کویت در نظر دارد، طی قرارداد جدید به گلف اجازه دهد حدود 000/150 تا 000/200 بشکه

در روز برداشت نماید که گلف نیز در نهایت آن را خواهد پذیرفت.

4 آندرسون گفت گر چه کاهش 000/550 بشکه در روز به 000/200 بشکه در روز بسیار فاحش

است، لیکن چندان خطیر نیز نیست. گلف برای تأمین نیازهای نظام خود به بیش از 000/250 بشکه نفت

خام کویتی احتیاج ندارد و 000/150 بشکه نفت دیگر نیز را جهت ارسال به پالایشگاه مشترک گلف و

دولت کره نیاز دارد. بر اساس طرحهای کنونی گلف 50 درصد سهام خود در شرکت پالایشی کره را خواهد

فروخت، و کویت 5/12 درصد سهام آن را به دست خواهد آورد و ملزم خواهد شد که روزانه 000/150

بشکه نفت را مستقیما به کره ارسال دارد، و مسئولیت گلف را نیز به عهده گیرد. علاوه بر این گلف مانند

گذشته و بر اساس سیاست بازاریابی کویت تحویل نفت کویت را به طرفین ثالث متوقف خواهد ساخت،

بنابراین اختلاف موضع کویت و نیاز پیش بینی شده گلف تنها اختلاف بین 000/200 000/150 بشکه

در روز پیشنهادی علی خلیفه و نیاز گلف به 000/250 بشکه در روز است.

5 آندرسون گفت کویتیها (طبق عادات خود) در رابطه با منافع زودگذر بسیاری به خرج می دهند.

بنابراین آندرسون ترس از آن دارد که دولت کویت نیز مانند دیگر تولیدکنندگان خواستار تضمین قرارداد

شود. تلاش نهایی و غیر قابل قبول کویت تحمیل بیانیه تحریم شدید مانند قراردادهای عراق خواهد بود.

(اظهار نظر: آندرسون و سفارت فکر نمی کنند که هیچ یک از این خواستها مورد بررسی باشد پایان

اظهارنظر)

6 آندرسون تقاضا کرده است که سفارت در این باره مداخله ننماید. وی گفت شرایط پس از امضا

قرارداد 000/500 بشکه در روز تغییر کرده است، و گلف معتقد است که اتکا بیشتر به دولت کویت در این

زمینه مفید نخواهد بود.

7 اظهارنظر: نکات مطروحه توسط آندرسون تأیید کننده صحت مطالبی است که دو ماه قبل آنها را

باور نداشتیم. یعنی دولت کویت در نظر دارد علاوه بر کاهش تولید در برداشت شرکتهای مهم نیز کاهشی

پدید آورد. جای تأسف است که شرکت نفت شل طبق قرارداد خود تا سال 1360 اجازه دارد 000/405

بشکه در روز برداشت نماید، در حالی که صاحبان اصلی شرکت نفتی کویت یعنی گلف و بریتیش پترولیوم

اجازه ندارد در فروردین آتی بیش از نیمی از قرارداد خود را برداشت کنند. در صورتی که گلف بعد از

مشکلات مذاکراتی آتی گزارش ندهد، و یا در صورتی که شرایط تحریم جدیدی وضع نگردد، سفارت

معتقد است که دولت آمریکا نباید در مذاکرات کنونی و 11 فروردین حمایت چندانی از شرکت گلف به

عمل آورد. دیکمن


اقدامات و سیاستهای بازاریابی نفتی کویت

ص: 73

سند شماره (64)

تاریخ: 2 آبان 1358 طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی

موضوع: اقدامات و سیاستهای بازاریابی نفتی کویت

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 خلاصه: نماینده شرکت گلف اوائل (حفاظت شود) گفت وزارت نفت کویت در حال حاضر در

زمینه قیمت و عرضه به قراردادهای خود عمل می کند. وی معتقد است که فعالیت کویت در بازار سیاه

چندان شدید نیست، و نیز اجازه نداده است که سودجویی خصوصی در آنجا افزایش یابد.وی گفت هدف

سیاست نفتی کویت نادیده گرفتن عرضه کنندگان نفت به طرفین ثالث و افزایش فروش نفت خامی است که

دولت کویت مستقیما به پالایشگاهها می فروشد. (پایان خلاصه).

3 سید آندرسون (حفاظت شود)،نماینده محلی شرکت گلف اوائل در تاریخ 24 مهر ماه در رابطه با

اقدامات و سیاستهای بازاریابی نفتی کویت اطلاعات زیر را در اختیار سفارت قرار داد:

4 بر خلاف بعضی دیگر از تولید کنندگان، کویت در حال حاضر سعی دارد به تعهدات خود مبنی بر

عرضه نفت با قیمتهای جاری عمل کند. به طور مثال، به شرکت گلف که حق دارد طبق قرارداد روزانه

000/50 بشکه نفت علاوه بر 000/500 بشکه در روز و به طور دلخواه برداشت کند، اجازه داده شده که

کل 000/550 بشکه در روز خود را به قیمتهای تصریح شده در قرارداد برداشت نماید. برداشت بیش از

000/550 بشکه در روز امکان پذیر است ولی تنها از طریق ته مانده نفتی کویت و آن هم در بازار سیاه. در

اوائل سال جاری کویت به سه شرکت مهم برداشت کننده نفتی اش یعنی گلف، بریتیش پترولیوم، و شل

اجازه داد که بر اساس همین شرایط هر یک 000/40 بشکه در روز بیشتر برداشت نمایند. شرکت گلف این

پیشنهاد را به خاطر غیر اقتصادی بودن نپذیرفت، ولی بنا به گفته آندرسون شرکتهای بریتیش پترولیوم و

شل این پیشنهاد را پذیرفته اند.

5 نماینده شرکت گلف معتقد است که کویت در بازار سیاه نفت چندانی را نمی فروشد. برخلاف سال

1357 خریداران طبق قراردادهای خود حداکثر نفت مورد نیاز را خریداری می کنند. پالایشگاههای

محلی نیز در حال حاضر به طور کامل به عملیات خود ادامه می دهند. این دو عامل نشان می دهد که بخش

اعظم افزایش تولید روزانه روزانه 000/520 بشکه ای کویت در سال جاری بر اساس قیمتهای مطروحه

در قرارداد و نه در بازار سیاه فروخته می شود. ولی، ظاهرا دولت کویت در همین اواخر و برای اولین بار با

ارائه شصت درصد از کل سهم نفتی خود از منطقه بی طرف شرکت نفت عربی به بازار سیاه از حقوق کامل

خود در این نقطه بهره برداری کرده است (این مقدار نفت قبلاً به شرکت نفت عربی فروخته می شد)، این

مقدار نفت نیز که طبق قرارداد معادل 000/120 بشکه در روز است ظاهرا به وسیله دولت کویت به بازار

سیاه ارسال می گردد، و بخش اعظم فروشهای گران قیمت کویتی را تشکیل می دهد.

6 کویت ظاهرا در نظر دارد شرکتهای بزرگ نفتی را که قبلاً تمام نفت خام کویت را دریافت می کردند

نادیده گرفته و با پالایشگاهها مستقیما وارد معامله شود. دولت کویت هنوز هم مایل به فروش نفت به

شرکتهای بزرگ است، ولی حاضر است تنها نیاز خود نظام خریدار را برآورده سازد. در غیر این صورت،

کویت مایل است با مشتریانی وارد معامله شود که دارای حیثیت اعتباری و اعتمادی باشند. شرکت ایده

ص: 74

میتسوی ژاپن و شرکت نفت چینی تایوان ظاهرا به نظر دولت کویت در این دسته قرار دارند. با وجود اینکه

بسیاری از نمایندگان شرکتهای نفتی و تجاری کوچک از وزارت نفت کویت دیدار می کنند، ولی آندرسون

فکر نمی کند که آنها بتوانند نفت مورد نیاز خود را به دست آورند.

دولت کویت ظاهرا میل ندارد با این سازمانها و حتی با قیمتهای گزاف بازار سیاه به معامله بپردازد.

7 آندرسون اضافه کرد که به نظر وی نفت کویت برای دوباره فروشی در بازار سیاه فروخته نمی شود.

از وی سؤال شد که آیا شنیده است که افراد کویتی نفت را به حساب خود بفروشند، وی در پاسخ جواب

منفی داد. وی گفت به نظر وی دلیلی ندارد که وزیر نفت کویت به کویتیهای بخش خصوصی اجازه دهد که

از نفت دولتی به نفع خود بهره برداری کنند. وی گفت اگر در بازار تاجران کویتی وجود داشته باشند، حتما

محموله های منابع دیگر را به فروش می رسانند.آندرسون گفت شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کنونی

کویت شهرت این وزارتخانه را در معاملات مستقیم بالا برده است، در حالی که عبدالمطلب کاظمی و دست

پروردگانش به این ترتیب عمل نمی کردند. دیکمن


فرار سرمایه از کویت

سند شماره (65)

تاریخ: 5 فروردین 1358طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی

موضوع: فرار سرمایه از کویت

عطف به: کویت 0701

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 رابط های ما در وزارت دارایی،در بخش بانکداری و بازرگانی می گویند که فرار سرمایه از کویت

هنوز هم ادامه دارد، لیکن علت این فرار سرمایه عوامل سیاسی نیست. معاون رئیس بانک مرکزی کویت و

مدیر آگاه دومین بانک بازرگانی کویت به طور جداگانه علل زیر را اساس فرار منابع مالی از کویت اعلام

داشته اند:

3 از زمان پیدایش اقدامات آمریکا مبنی بر حمایت از دلار در تاریخ 10 آبان 1357 ارزش دلار به

تدریج بالا رفته و حس اعتماد سرمایه گذاران را نسبت به خود جلب نموده است. نرخ بهره نیز در آمریکا و

نیز بازار اروپایی دلار (5/12 درصد) بالا رفته در حالی که نرخ بهره آن در کویت هنوز هم همان ده درصد

سابق است، و اکثر وامهای تجاری از سقف بهره 5/8 درصدی برخوردار می باشد، بنابراین تفاوت وسیع

نرخ بهره و نیز بالا رفتن ارزش دلار سرمایه گذاری در بازارهای آمریکا و اروپا را جذابیت خاصی

می بخشد. مهمترین صاحبان حسابهای بانکهای تجاری سهم کویت که بسیاری از آنها دارای مقادیر قابل

توجهی ارز هستند، در زمینه سرمایه گذاری به دلار فعالیت چشمگیری دارند. اگر همین سرمایه گذاران به

خاطر نگرانی از اوضاع ایران و منطقه خلیج سرمایه های خود را از کویت خارج نمایند بازار سهام کویت

نیز دستخوش تأثیرات منفی آن خواهد شد، چون با خروج سرمایه هیچ گونه سهامی خریداری نمی شود و

در نتیجه قیمت سهام نیز کاهش می یابد. لیکن واقعیت نشان می دهد که نرخ سهام کویت در تمام طول سال

1357 رو به افزایش بوده و در سه ماهه اخیر نیز بالارفته است که نشانگر اعتماد موجود نسبت به اقتصاد

داخلی است. پولی که از کشور خارج می گردد «مازاد» و یا سرمایه گذاری محتاطانه نام دارد و پول یا

ص: 75

سرمایه تجار محلی نگران از وضع آتی خود نیست.

4 اظهار نظر: با وجود اینکه رویدادهای ایران موجبات نگرانی بسیاری را فراهم آورده، بازگشت

خمینی به ایران مسائل اصلی را حل کرده و تا حدودی اوضاع را در برابر دیدگان ناظران کویتی آرامش

بخشیده است. در دی ماه موضوع اصلی گفتگوها در کویت به خصوص در میان بانکداران و دیگران

موضوع ایران بود. در اوائل فروردین ماه ایران هنوز هم در اذهان مردم جای خود را حفظ کرده است، لیکن

بانکداران و بازرگانان آن را از یاد برده و به موضوع مورد علاقه خود می پردازند، یعنی در کجا بهتر می توان

سرمایه گذاری کرد. گزارش سالیانه مربوط به سال 1357 و عظیم ترین مؤسسه سرمایه گذاری کویت

شرکت سرمایه گذاری کویت، که اخیرا منتشر شده، در بخشی تحت عنوان «دور نمای سال 1358»

پیش بینی می کند که کسری حساب جاری آمریکا «بهبود چشمگیری» خواهد یافت و این امر «همراه با

نرخ بهره بالاتر آمریکا، موضع دلار را در برابر ارزهای مهم دیگر تقویت خواهد نمود.» از نظر کویتیها

منافع حاصله از یک ارز رو به بهبود جذابتر است، بنابراین بر طبق همین اصل عمل می نمایند. ساترلند

سند شماره (66)

کویت سری

مساحت:

مساحت 16058 کیلومتر مربع (شامل منطقه بی طرف نمی شود ولی شامل جزایر می شود)، مقدار کمی

جنگل، تقریبا تمامی مساحت آن بیابان، موات یا شهرنشین است.

طول مرز زمینی = 459 کیلومتر

آبها:

محدوده آبهای داخلی (ادعا شده) 12 میل دریایی

ساحل آبی = 499 کیلومتر

مردم:

جمعیت = 000/278/1 (ژوئیه 1979)، رشد متوسط سالانه جمعیت 9/5 % (در حال حاضر)

ملیت:

اسم کویتی (ها)، صفت کویتی

تقسیمات نژادی:

83 % عرب، 15 % ایرانی، هندی و پاکستانی، کویتیهای اصیل در اقلیت هستند.

دین = 99 % مسلمان، 1 % مسیحی، هندو، پارسی و غیره

زبان = عربی، زبان خارجی که معمولاً استفاده می شود انگلیسی است.

سطح سواد = حدود 40%

ص: 76

نیروی کار = 000/360 (تخمین 1978)، 74 % در قسمت خدمات 11 % در قسمت صنایع، 11 % در

قسمت ساختمان، 70 % کارگران کویتی نیستند.

نیروی کار سازمان یافته: اتحادیه کارگران برای اولین بار در سال 1964 قانونی شده، و در بین

کارگران صنایع نفت و کارمندان ادارات دولتی تشکیل شد.

حکومت

نام قانونی = دولت کویت

نوع = پادشاهی انتصابی بر اساس قانون اساسی

پایتخت = کویت

تقسیمات فرعی سیاسی = 3 فرمانداری، 10 حوزه رأی گیری

سیستم حقوقی = حقوق مدنی با قوانین اسلامی مؤثر و با نفوذ در مسائل شخصی قانون اساسی از سال

1963 به اجرا درآمد، قوانین اصلی مربوط به انتخابات مجلس ملی در اوت 1976 به صورت تعلیق در

آمد، بررسی مجدد قضائی قوانین مخصوص قانونگذاری هنوز در نظر گرفته نشده است، و هنوز قضاوت

اجباری دادگاه بین المللی را قبول نکرده است.

تعطیل ملی = 25 فوریه

شعبات = شورای وزیران

رئیس دولت = امیر جابرالاحمد الصباح

شرکت در انتخابات عمومی = برای بومیان، و اشخاص مذکری که تابع دولت کویت شده اند و سن 21

سال یا بیشتر است. کسب تابعیت مستلزم 20 سال اقامت در آن کشور پس از احراز آن است.

انتخابات = مجلس ملی در تاریخ اوت 1976 به وسیله حکم امیر کویت منحل اعلام شد.

احزاب و رهبران سیاسی = شرکت در گروهای سیاسی ممنوع است ولی چند گروه مخفی کوچک

فعالیت دارند.

کمونیستها = خیلی کم

گروههای سیاسی یا با نفوذ دیگر = وجود ندارد.

اقتصاد:

تولید خالص داخلی = 8/12 میلیارد دلار (1977)، درآمد سرانه 10666 دلار برآورده شده است.

کشاورزی = تقریبا چیزی ندارد، وابسته به محصولات غذایی وارداتی است.

تقریبا 75 % از آب آشامیدنی باید تقطیر بشود یا از خارج وارد گردد.

صنایع مهم = تولید نفت خام در سال 1977 بالغ بر 92/1 میلیون بشکه در روز.

درآمد دولت از منابع مالیاتی و حق الامتیازات در تولید، تصفیه و مصرف 9 میلیارد دلار، تخمین

ابتدایی برای سال 1976 تولید پالایشگاه 132 میلیون بشکه (1977)، ظرفیت میانگین پالایشگاه برابر

است با 000/645 بشکه در روز. در پایان سال 1976، صنایع مهم دیگر شامل تهیه کود، مواد شیمیایی،

مصالح ساختمانی، آسیاب گندم می شود.

نیروی الکتریسیته = 000/200/2 کیلو وات ظرفیت در سال (1978)، 7 میلیارد کیلو وات ساعت در

سال (1978) تولید شده، سرانه 5640 کیلو وات ساعت.

ص: 77

صادرات = 1/9 میلیارد دلار (1977 قیمت تا لنگرگاه) که از این مقدار در حدود 90 % از نفت، و

صادرات غیر نفتی بیشتر وارداتی هستند که دوباره صادر می شوند، 800 میلیون دلار (تخمین سال

1977)

واردات = 8/4 میلیارد (تخمین 1977 با هزینه و بیمه و باربری)، کشورهای مهم صادرکننده به کویت

عبارتند از: آمریکا، ژاپن، انگلستان، آلمان غربی.

کمکها = کویت به عنوان یک کشور کمک کننده در بین سالهای 1977 1974 قول کمکهای معادل

4785 میلیون دلار را داده است (سری و غیر قابل رأیت برای بیگانگان).

بودجه = (1977) 9/7 میلیارد دلار درآمدها، و هزینه ها بالغ بر 3/5 میلیارد دلار، سرمایه 2/1

میلیارد دلار.

نرخ برابری دینار کویت = یک دینار کویت برابر است با 63/3 دلار آمریکا (در سال 1978)

سال مالی = اول ژوئیه تا 30 ژوئن.

ارتباطات:

راه آهن = ندارد.

شاهراه = جمعا 2545 کیلومتر. 2255 کیلومتر آسفالت، 290 کیلومتر خاکی، ماسه ایی و سنگریزه.

خط لوله = برای نفت خام، 877 کیلومتر، برای محصولات پالایش شده 40 کیلومتر، برای گاز طبیعی،

121 کیلومتر.

بندرها = 3 بندر بزرگ (شویخ، الشعیبه، میناالاحمدی)، 4 بندر کوچک.

ناوگان بازرگانی = 102 کشتی (هر کدام 1000 تنی یا بیشتر) مجموعا 000/370/2

تن،700/949/3 بار، شامل 2 کشتی مسافربری، 76 کشتی باربری، 14 نفتکش، 6 کشتی باربری

مخصوص، 3 کشتی برای حمل و نقل گاز مایع، یک فروشنده کانتینر (خیلی محرمانه)

هواپیمای کشوری = 17 هواپیمای بزرگ باربری که شامل 4 هواپیمای کرایه شده می باشد.

فرودگاه = جمعا 11 فرودگاه، 6 فرودگاه قابل استفاده، 4 فرودگاه با باند دائمی، 3 فرودگاه با باندهای به

طول بین 3659 2440 متر، 2 فرودگاه با باندهای به طول بین 1439 1220 متر.

شبکه مخابراتی = تسهیلات عالی تلفن بین المللی و داخلی با کیفیت مناسب، 140000 تلفن (هر 100

نفر 13 تلفن)، سه موج آ. ام و یک موج اف. ام و سه ایستگاه تلویزیونی، یک ایستگاه قمر مصنوعی با آنتن

با اقیانوس هند و اقیانوس آرام.

نیروهای دفاعی:

نیروی انسانی ارتش = ذکور 15 تا 49 ساله در حدود 000/314 نفر، در حدود 000/184 نفر برای

خدمت نظام مناسب هستند.

پرسنل = نیروی زمینی 8511، نیروی دریایی 180 نفر، نیروی هوایی 2000 (90 خلبان) نیروی

پلیس کشور 200/15 (سری)

واحدهای زمینی عمده = 3 تیپ (که 2 تیپ مخلوطی از پیاده و زرهی و یک تیپ زرهی می باشند، هر

کدام از تیپهای مختلط یک گردان زرهی و یک گردان پیاده دارد)

تیپ زرهی تشکیل شده از یک مرکز فرماندهی، سه گردان زرهی، و یک گردان پیاده موتوری)، یک گردان

ص: 78

محافظ امیر، و یک گردان دژبانی (سری).

هواپیما = 122 (83 جت، 4 هواپیمای حمل و نقل، 35 هلیکوپتر) (سری)

گارد ساحلی = 22 قایق گشتی، 8 قایق امنیت بندری، 3 فروند قایق تخلیه به خشکی (سری).

تدارکات = بیشتر وابسته به انگلستان، ولی به بلژیک، فرانسه و آلمان غربی همچنین به سنگاپور برای

قایقهای گشتی وابستگی دارد، توپخانه صحرایی، راکت و سکوی راکتها از شوروی وارد می شود.

بودجه نظامی = برای سال مالی که در 30 ژوئن 1980 به پایان می رسد مبلغ 330 میلیون دلار، که 4 %

بودجه دولت مرکزی است.

اطلاعات و امنیت:

سرویس امنیت کویت (همچنین به آن «مدیریت امنیت کشوری» نیز گفته می شود) (فعالیت) داخلی و

منطقه ای، شعبه مخصوص اداره تحقیقات جنایی پلیس کشوری کویت (فعالیت) داخلی، و شعبه مخصوص

نیروی زمینی کویت (فعالیت) داخلی. (سری / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان).

سند شماره (67)

طبقه بندی: گزارش سری

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

غیر قابل رؤیت برای بیگانگان، پیمانکاران و مشاورین پیمانکار

پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده

پخش: انحصارا برای مخاطبین ذکر شده در پاراگراف آخر.

کشور: کویت / هلند

موضوع: نظریات وزیر نفت کویت در مورد قیمت نفت و مذاکرات اروپا و خلیج همان گونه که با سفیر هلند

در میان گذاشته شده است. (تاریخ اطلاعات: 28 مهر ماه 1358)

منبع: یکی از مقامات مهم دولت کویت که به اطلاعات وزارت نفت دسترسی دارد، گزارشهای وی به طور

کلی معتبر شناخته شده اند.

خلاصه: در طول ملاقات 28 مهر ماه 1358 شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت نظرات خود را

درباره قیمت نفت و مذاکرات جامعه اروپا و خلیج با سفیر هلند در میان گذاشت. علی خلیفه گفت که امکان

دارد که کویت بار دیگر قیمت نفت خود را افزایش دهد. وی گفت زمانی که تولیدکنندگان دریای شمال و

دیگران قیمتهای خود را بالا می برند، نمی توان از کویت انتظار داشت که رفتار معقول و منطقی داشته باشد.

در رابطه با مذاکرات جامعه اروپا و خلیج علی خلیفه گفت که قیمت نفت موضوع مورد مذاکره نخواهد بود.

وی یادآور شد که مسائل سیاسی اجتناب ناپذیر است، لیکن در برنامه کار این مذاکرات قرار ندارد. وی

گفت که اگر شرکت کنندگان بتوانند مطالب یکدیگر را درک نمایند اساس مذاکرات وسیعتر درباره روشهای

نفتی، کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت پی ریزی خواهد شد. (پایان خلاصه).

1 در تاریخ 28 مهر ماه 1358، وزیر نفت کویت شیخ علی خلیفه الصلاح با سفیر هلند در کویت....

دبلیو بندلن که قبل از بازگشت از کویت در یک جلسه تودیع با وزیر شرکت کرده بود ملاقات نمود. در

ص: 79

پاسخ به سؤال سفیر، علی خلیفه گفت که افزایش قیمت نفت خام کویت به سطح 43/21 دلار در محدوده

قیمت گذاری اوپک می باشد. لیکن، علی خلیفه گفت، کشورهای دیگر از جمله عراق قیمت خود را به

صورت صعودی بالا برده اند، بنابراین کویت نیز ممکن است همین عمل را انجام دهد.

2 سفیر سؤال نمود که آیا عاقلانه نیست که قیمتهای کنونی مدتی ثابت بماند تا کشورهای واردکننده

بتوانند اقتصادهای خود را با این افزایش قیمتها مطابقت دهند. علی خلیفه گفت که کویت میل داشت که

قیمت نفت خود را تا مدت 3 ماه ثابت نگه دارد. لیکن 3 ماه قبل از افزایش قیمت نفت کویت، حوزه های

نفتی دریای شمال، لیبی، الجزیره، عراق و ایران قیمتهای نفتی خود را در مقایسه با قیمتهای نفتی کویت

خیلی افزایش دادند، کویت تا مدتی این روش را پذیرفت، ولی زمانی که تمام دیگر کشورها قیمت خود را

افزایش می دهند نمی توان از کویت خواست که تنها کشور معقول در این زمینه باشد.

3 سفیر گفت نگرانی کشور متبوع وی در مورد تغییر قیمتها مربوط به مشکلی است که در رابطه با

برنامه ریزیهای اقتصادی ایجاد می شود. وی سؤال کرد که اگر قیمتها دائما در حال تغییر باشد چطور

می تواند به برنامه ریزیهای اقتصادی و صرفه جویی انرژی دست پیدا کرد؟

علی خلیفه گفت که او با سفیر در این زمینه صد درصد موافق است و گفت که کویت تلاش کرده است که

افزایش قیمت طبق برنامه ریزی دراز مدت انجام گیرد، در حال حاضر، کشورهای تولیدکننده میل دارند

بازار را وادار به راهنمایی خود نمایند، لیکن اگر این کار زمانی انجام شود که قیمتها افزایش می یابند

درست مانند زمانی که بازار تقاضای کمتری دارد خطرناک خواهد بود. علی خلیفه گفت، سال بعد، بازار

دچار نوعی کندی خواهد شد و قیمتها یعنی قیمتهای بازار کاهش خواهند یافت. و این مسئله سبب خواهد

شد که بار دیگر کشورهای مصرف کننده مسئله صرفه جویی انرژی را از یاد ببرند.

4 سفیر یادآور شد که کویت همیشه در زمینه قیمت گذاری نفتی نقش میانه روی داشته و امیدوار است

که این مسئله همیشه ادامه داشته باشد. علی خلیفه گفت که کویت سعی دارد باز هم میانه رو باشد، لیکن این

کشور نمی تواند مرتکب حماقت گردد، اگر کشور دیگری قیمت نفت خود را بالا برده باشد، هلند نیز در

نتیجه آن متأثر شده است، لذا فرق نمی کند که کویت، 4کویت قیمت نفت خود را بالا ببرد یا نبرد، اگر کویت این

کار را نکند، کشورهای دیگر منافع حاصله را به جیب خواهند زد. بنابراین کویت نمی تواند پولی را که

متعلق به مردم خودش است از دست بدهد.

5 در این رابطه، علی خلیفه گفت که با همکاران خود در کابینه که مایل هستند میانه روی بیشتری در

پیش گرفته شود، دچار تضاد شده است، لیکن به آنها یادآور شده که آنها نباید از وی انتظار داشته باشند که

به مردم کویت هجویات را توضیح دهد. علی خلیفه گفت که ممکن است فرد عامی سواد خواندن و نوشتن

نداشته باشد، لیکن بسیار تیزهوش است و مطالب را درک می کند. به او نمی توان گفت که ایران و الجزیره و

دریای شمال این مقدار پول در ازاء نفت خود دریافت می کنند، ولی کویت نباید همان مقدار را دریافت دارد

سفیر گفت که تمام بیانات علی خلیفه صحیح و بجا هستند لیکن نتیجه این عمل ضعف بیشتر دلار است که

کشور متبوع وی را به خود مشغول داشته است.

6 پس از آن گفتگو درباره مذاکرات کشورهای خلیج و جامعه اقتصادی اروپا گردید، سفیر پرسید که

آیا مسئله قیمت نفت نیز در آنجا مطرح خواهد گردید. علی خلیفه گفت که پیرامون قیمت نفت مذاکره انجام

نخواهد شد. وی گفت موضوعات قابل بحث می تواند در برگیرنده نیاز اروپا به انرژی و تجارت بین دو

ص: 80

منطقه، سرمایه گذاری و مسائل امنیتی باشد.

سفیر گفت که شنیده است که کشورهای خلیج مایلند نظریات سیاسی نیز مورد بحث و تبادل نظر قرار

گیرد. علی خلیفه گفت از این مسئله اجتناب نمی توان کرد، لیکن در برنامه کار مذاکرات قرار ندارد.

7 علی خلیفه گفت که کشورهای خلیج مذاکرات خلیج و جامعه اروپایی را با اهمیت تلقی کرده و

امیدوارند که جو موجود در آن شرکت کنندگان را به تفاهم برساند. اگر آنها بتوانند درباره گروهی از مسائل

به این نتیجه برسند، پایه مذاکرات وسیعتری که در برگیرنده کشورهای بیشتری.... از قبیل کشورهای

تولیدکننده نفت کشورهای رو به رشد و کشورهای پیشرفته باشد، پی ریزی شده است. این مذاکرات باید

سبب شود که هر طرف مسائل طرف دیگر را درک نماید، مسائل را به مرحله آزمایش و بررسی گذاشته و

نحوه برخورد با آنها و با یکدیگر را انتخاب نماید.

8 بالاخره، سفیر گفت که هلند اصولاً معتقد است که بر خلاف گزارشات مطبوعاتی نمی توان

کمپانیهای نفتی بین المللی را مسئول همه چیز دانست. علی خلیفه نیز با این گفته سفیر موافقت کرد. وی

گفت که او معتقد است که شرکتهای بین المللی نفت پول زیادی به جیب می زنند. لیکن این کار ناشی از

اعمال خودشان نیست. آنها این مشکل را به وجود نیاورده اند. لیکن فرصتی به آنها دست داد و آنها نیز

تلاش می کنند که حداکثر منافع را نصیب خود سازند.

9 این ملاقات با تبادل هدایایی پایان یافت و در طول آن علی خلیفه یادآور شد که وی ممکن است در

ماه شهریور به آفریقای شمالی و اروپا سفر کند. سفیر گفت که اگر علی خلیفه از هلند بازدید نماید، دولت

متبوع وی مایل به گفتگو با وزیر خواهد بود.

سفیر در پایان گفت که امیدوار است روابط بین علی خلیفه، هلند و کمپانی بین المللی نفتی اش با

موفقیت بیشتر همراه باشد.

10 محل کسب اطلاعات: کویت، کویت (10 آبان 1358) شماره از حوزه فعالیت.

11 پخش از حوزه فعالیت: سفارت در کویت (فقط به مقامات ارشد) به ابوظبی، الجزیره، کاراکاس ،

ژنو، لاهه، جاکارتا، جده، لاگوس، اویتا، تهران، تریپولی، وین (فقط مقامات ارشد) فرستاده شده است.

12 حوزه پخش از واشنگتن

وزارت خارجه: منحصرا ریاست دفتر اطلاعات و پژوهشها

وزارت خزانه داری: منحصرا برای دستیار ویژه دبیر خزانه داری (امنیت ملی)

به: منحصرا برای معاونت ارشد دبیر روابط بین الملل

وزارت بازرگانی: منحصرا برای ریاست دفتر رابط اطلاعاتی طبقه بندی گزارش سری هشدار شامل

منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمان کاران یا

مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده تا تاریخ 12 آبان 78 در بایگانی ضبط شود.

طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر ثبت شده تمام اجزاء حاوی طبقه بندی و قیود کل سند است.


امکان کاهش تولید نفت کویت و لیبی در آذر ماه 1358

ص: 81

سند شماره (68)

79 - 1909/315 - توزیع 8 آبان 58

این یک گزارش خبری است که به سنجش اطلاعاتی نهائی نرسیده است.

طبقه بندی گزارش: سری، هشدار - شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان - پیمانکاران یا مشاوران پیمان کار - پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده.

موضوع: امکان کاهش تولید نفت کویت و لیبی در آذر ماه 1358 - (شهریور - آبان 1358)

منبع: یکی از تجار عرب که دارای دوستان، آشنایان و وابستگان تجاری متعدد در دولتهای عربی است.

وی اطلاعات ذیل را از طریق یکی از مشاورین فنی شرکت ملی نفت کویت به دست آورده است.

هنوز میزان صحت گزارشگری این تجار مشخص نشده است، و مخبرین مشاورین فنی و رابط هایش

را نیز تنها از طریق مشخصات ارائه شده توسط این بازرگان می شناسیم.

خلاصه: حاکم کویت، امیر جابر احمد الصباح از پیشنهاد دولت کویت مبنی بر کاهش تولید نفت خام این

کشور به مقدار یک میلیون بشکه در روز از تاریخ 24 آبان 1358 حمایت کرده است. مقامات عالیرتبه

دولت و شرکت نفت کویت هنوز هم در حال بررسی جنبه های فنی پیشنهاد و به خصوص تأثیر فنی این

کاهش بر انگلستان، یعنی مهمترین تدارک کننده تسلیحات کویت، می باشند. کویت تولید نفت خام خود را

کاهش خواهد داد. لیبی نیز در نظر دارد که یا تولید نفت خام خود را کاهش داده و یا صدور نفت خود به

آمریکا را متوقف سازد. دو کشور دارای انگیزه های متفاوت هستند، یعنی کویت می خواهد با کاهش تولید

منابع اقتصادی خود را حفظ کند و حال آنکه لیبی می خواهد مانند گذشته به آمریکا فشار وارد آورد. ولی

هدف آنها تصادفا همسانی یافته است. (پایان خلاصه).

1 (توضیح ستاد: گر چه قابل اعتماد بودن منبع گزارش حاضر مشخص نشده و از نظر تأیید نیز مورد

جزئیات ارائه شده اقدامی صورت نگرفته است، معذالک آن را به صورت سابقه یا اطلاعاتی کلی ارسال

می داریم، چون دیگر گزارشات جداگانه با روندهای موجود در این گزارش منافاتی ندارند، یعنی کاهش

تولید نفت در کویت تحت بررسی است و لیبی نیز می خواهد با استفاده از نفت بر سیاست آمریکا اعمال

نفوذ نماید.)

2 حاکم کویت، امیر جابرالاحمد الصباح از پیشنهاد مربوط به کاهش تولید نفت خام کویت به مقدار

یک میلیون بشکه در روز از تاریخ 24 آبان 1358 حمایت کرده است. این کاهش پیشنهادی که تولید نفت

خام کویت به سطح 2/1 میلیون بشکه در روز خواهد رساند به منظور حراست از اوضاع مالی دولت کویت

صورت می پذیرد. این پیشنهاد به دنبال یکی از مطالعات دولت در اواسط سال 1358 مطرح شد که طی آن

نتیجه گرفته شد که به خاطر سقوط ارزش دلار، دولت کویت در بازارهای جهان مقادیر بسیاری ضرر مالی

را متحمل شده است و دیگر اینکه اگر نفت کویت در زمین باقی بماند ارزش آن بالا خواهد رفت، طبق

توصیه این مطالعه، دولت کویت باید تولید نفت را کاهش و قیمت آن را افزایش دهد تا بتواند منافع مالی

خود را حفظ کند. طبق نتیجه گیری این بررسی، قیمتهای نفتی باید آنقدر افزایش یابند تا هزینه اهداف

عمرانی تأمین گردد. (توضیح ستاد: در تلگرام سفارت آمریکا در کویت به شماره 4856 مورخ 30 مهر ماه

1358 مطالبی که شیخ علی خلیفه الصباح وزیر نفت کویت به سفیر گفته بود گزارش می شود که چنین است

«آمریکا نباید متعجب شود، اگر دولت کویت قیمت نفت خود را به 90/22 دلار در هر بشکه افزایش دهد.»

ص: 82

سفیر نیز گفته است که به احتمال زیاد و به زودی کویت قیمت نفت خود را افزایش خواهد داد. وی معتقد

است که افزایش قیمت نفت کویت معتدل خواهد بود و این کشور از اعضای دیگر اوپک چون لیبی در زمینه

افزایش قیمت پیروی نخواهد کرد.)

3 گر چه امیر الصباح از حمایت وزیر دفاع السالم الصباح در زمینه کاهش تولید برخوردار است ولی

دیگر مقامات کویتی از قبیل وزیر نفت، مدیر فروش بین المللی شرکت نفت کویت و شیخ جابر علی با وی

موافق نیستند. مقامات کویت از آن می ترسند که مبادا اجرای پیشنهاد کاهش تولید سبب بروز عکس العمل


خصمانه آمریکا از قبیل مداخلات نظامی گردد. علاوه بر این مقامات مذکور از تأثیر این کاهش تولید بر

روابط بین کویت و انگلستان نگران شده اند، چون انگلستان تجهیزات و مصالح نظامی مورد نیاز

کویت، 4کویت را تأمین می نماید. کویتیها معتقدند که این امر بر مصرف داخلی انگلستان تأثیر منفی نخواهد

بخشید، ولی توانایی بریتیش پترولیوم در فروش نفت به دیگر عرضه کنندگان، کاهش خواهد یافت.

تصمیم نهائی کویت در مورد کاهش تولید در اولین هفته آبان 1358 اتخاذ می گردد، چون تا آن زمان

مطالعات مربوط به بررسی تأثیر این امر بر انگلستان نیز به پایان رسیده است. (توضیح ستاد: تلگرام

سفارت آمریکا در کویت به شماره 4774 مورخ 24 مهرماه گزارش داد که طی مصاحبه ای در 24 مهرماه

علی خلیفه گفته است که تولید نفت خام کویت از دی ماه 1359 کاهش خواهد یافت. تلگرام سفارت

آمریکا در کویت به شماره 4795 مورخ 28 مهرماه اطلاعاتی را در مورد کاهش تولید نفت خام کویت در

ماههای تیر، مرداد و شهریور ارائه می دهد.)

4 در صورتی که کویت کاهش تولید نفت پیشنهادی خود را عملی سازد، لیبی نیز همان کار را خواهد

کرد یعنی یا تولید خود را پایین خواهد آورد و یا صدور نفت خود را به آمریکا متوقف خواهد ساخت تا

توانسته باشد علاوه بر اعمال فشار بر آمریکا حمایت خود را از آرمان فلسطین نیز نشان داده باشد.

(موضوع حمایت لیبی از کاربرد نفت عربی جهت اعمال نفوذ بر سیاست خارجی آمریکا در گزارشات

دیگر نیز منعکس شده است (توضیح ستاد. به طور مثال به «گزارش و یادداشت النهار» مورخ 16 مهرماه

1358 رجوع کنید)

5 گر چه پیشنهاد لیبی مبنی بر اعمال فشار بر آمریکا با اهداف کویت یکسان نیست، ولی برنامه

اساسی لیبی جهت کاهش تولید و بالا بردن قیمتها با هدف کویت مبنی بر حراست از منافع مالی اش به طور

تصادفی مطابقت یافته است.

6 به دست آمده در: (22، 24 مهر 1358)

7 پخش از حوزه فعالیت: به جده، ریاض، طرابلس، تهران، لندن، قاهره، رباط، الجزیره، تونس،

ابوظبی، امان، بیروت و دمشق فرستاده شد.

طبقه بندی گزارش سری هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای بیگانگان

غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران، یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده است.

تا تاریخ... مهر 1378 در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر ثبت شده. تمام اجزاء

حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.


کتاب چهل و یکم

ترکیه

ص: 83

ص: 84

ترکیه

ص: 85

مقدمه

از آنجا که استفاده بهتر از اسناد نیاز به داشتن اطلاعاتی هر چند اندک راجع به کشور مربوطه دارد،

ذیلاً اطلاعاتی هر چند خلاصه را درباره اوضاع سیاسی اجتماعی، اقتصادی کشور ترکیه می آوریم تا

خوانندگان محترم با داشتن این اطلاعات بتوانند استفاده بهتر از اسناد این مجموعه به عمل آورند.

نام قانونی: جمهوری ترکیه

نوع: جمهوری

پایتخت: آنکارا

تقسیمات فرعی سیاسی: 67 استان سیستم حقوقی: سیستم حقوقی ترکیه از سیستمهای حقوقی اروپا

استخراج شده و قانون اساسی در سال 1961 به اجرا درآمد. رئیس جمهور در مجلس انتخاب می شود.

نخست وزیر توسط رئیس جمهور از میان نمایندگان مجلس انتخاب می گردد. کابینه به وسیله نخست

وزیر و تایید رئیس جمهور تعیین و باید از حمایت اکثریت نمایندگان مجلس برخوردار باشد.

مساحت خشکی: 766640 کیلومتر مربع 35% زمین کشاورزی 25% علفزار و مرتع 23% جنگل

17% انواع دیگر.

مرزهای خشکی: 2574 کیلومتر

آبها: محدوده قلمرو آبی (طبق ادعا) 6 میل دریایی به جز دریای سیاه که محدوده آن 12 میل دریایی

می باشد.

نوار ساحلی: 7280 کیلومتر

مردم: جمعیت 000/236/44 نفر (ژوئیه 1976)، میزان میانگین رشد سالانه 5/2% (جاری)

تقسیمات نژادی: 85% ترک 12% کرد 3% بقیه متفرقه

مذهب: 99% مسلمان (اکثراً سنی) 1% سایر مذاهب (اکثراً مسیحی و یهودی)

زبان: ترکی کردی عربی سطح سواد: 55%

نیروی کار: 2/17 میلیون. 57% کشاورزی، 18% کارخانجات، 25% خدمات کمبود قابل توجه کارگر

ماهر کارگر عادی به مقدار زیاد، نیروی کارگر سازمان یافته 25% نیروی کار.


احزاب و رهبران سیاسی

احزاب و رهبران سیاسی:

حزب عدالت سلیمان دمیرل، حزب جمهوریخواه خلق بولنت اجویت، حزب رستگاری ملی

نجم الدین اربکان، حزب دمکرات فاروق ساخان. حزب اعتماد جمهوریخواه ترهان فیض اوغلو،

ص: 86

حزب حرکت ملی آلپ ارسلان ترکش.

حزب کمونیست غیر قانونی کمونیستها: قدرت و طرفدار ناچیز

تاریخچه سیاسی معاصر:

رهبرانی که تاکنون بر ترکیه حکومت کرده اند:

1 مصطفی کمال (آتاترک) از 1923 تا 1938

2 عصمت اینونو از 1938 تا 1950

3 جلال بایار از 1950 تا 1960

4 جمال گورسل (توسط کودتا) از 1960 تا 1965

5 سلیمان دمیرل از 1965 تا 1971

6 فخری کورترک (توسط کودتای نامرئی) از 1971 تا 1973

7 بولنت اجویت از 7/1/74 تا 18/9/74

سقوط در اثر وقایع قبرس

8 سلیمان دمیرل از 1975 تا 1977

9 بولنت اجویت از 1978 تا 1979

10 سلیمان دمیرل از 1979 تا 1980

11 کنان اورن (توسط کودتا) از 1980 تا کنون

کشاورزی: محصولات عمده: پنبه تنباکو غله چغندر قند میوه جات محصولات دامی. از نظر مواد

غذایی به طور متوسط خودکفا.

صنایع مهم: نساجی کنسرو مواد غذایی معدن (زغال سنگ اسید کرومیک مس معادن بر) فولاد

نفت

فولاد خام: 9/1 میلیون تن در سال 1976 تولید شده است. تولید سرانه 45 کیلو

صادرات: 2288 میلیون دلار (تا بندرگاه سال 1978) پنبه تنباکو میوه جات خشکبار آهن آلات

محصولات گوشتی منسوجات پارچه

واردات: 4599 میلیون دلار (سال 1978 هزینه خود کالا، بیمه و باربری) نفت خام ماشین آلات

وسایط نقلیه آهن آلات سوخت معادن کود شیمیایی و مواد شیمیایی

طرفهای مهم تجاری: 1/22% آلمان غربی 3/9% ایتالیا 9/6% آمریکا 2/6 % سوئیس 4/5% فرانسه

(سال 1977)

کمکها: در زمینه اقتصادی آمریکا 535 میلیون دلار (سال مالی 1977 1970)

بقیه کشورهای غربی ODA,OOF 1130 میلیون دلار (سال 1977 1970)

کشورهای کمونیستی 1094 میلیون دلار (19771970)، اوپک و ODA 362 میلیون دلار (1977

1974)

کمکهای نظامی، آمریکا 1414 میلیون دلار

بودجه: (سال مالی 1978) عواید حاصله 1/13 میلیارد دلار

مخارج: 7/14 میلیارد دلار کسری بودجه: 6/1 میلیارد دلار نرخ تبدیل ارز: یک دلار آمریکا=25/25

ص: 87

لیره ترک (ژوئیه 1978)

ارتباطات:

راه آهن: 8253 کیلومتر 143 کیلومتر ریل دو طرفه 72 کیلومتر برقی شده است.

شاهراهها: جمعاً 000/60 کیلومتر 21000 آسفالت سرد، 28000 کیلومتر شوسه درجه 1و2 2500

کیلومتر خاکی هموار، 8500 کیلومتر خاکی ناهموار

راههای آبی داخل خشکی: تقریباً 1689 کیلومتر

خط لوله: 1288 کیلومتر لوله نفت خام 2055 کیلومتر محصولات پالایش یافته.

بنادر: 10 بندر بزرگ و 35 بندر کوچک.


ترکیه دریچه ای دیگر بر روی جنایتهای آمریکا

ترکیه دریچه ای دیگر بر روی جنایتهای آمریکا

مجموعه اسنادی که در پیش روی دارید، اسناد موجود در رابطه با کشور ترکیه است که در لانه

جاسوسی باقیمانده است. این اسناد نظیر آنچه که تاکنون افشا و در دسترس شما مردم شهیدپرور قرار

گرفته است، هر کدام ورقی است که بر غارتگری، چپاول، جنایت، وحشیگری و ددمنشی استکبار جهانی

به سرکردگی شیطان بزرگ گواهی می دهد. اسناد بیان تازه ای است از آنچه که ما بر آن روشها و منشهای

استکباری آمریکای جهانخوار نام می نهیم و عمدتاً شواهد ارزنده ای هستند بر:

استفاده از آمریکا از سران ارتشهای وابسته جهت تثبیت منافع خویش.

به کار گرفتن ثروتها و منابع مردمان محروم کشورهای جهان سوم جهت تحقق اهداف جاه طلبانه

آمریکایی.

وابستگی و دلدادگی دولتمردان و رجال سیاسی غربزده در کشورهای جهان سوم به آمریکا.

رواج فرهنگ بی بند و باری غرب و استعمار فرهنگی توسط اردوگاه استکباری غرب.

وابستگی اقتصادی و صنعتی و تکنیکی ملل محروم و مستضعف.

بی گمان مردم مستضعف کشورهای جهان سوم و به خصوص ملت مسلمان و شهید داده ما موضوعات

بالا را با گوشت و پوست خود لمس و احساس کرده اند و در طول 50 سال ستمشاهی رضاخان و پسرش و

علی الخصوص در طول ربع قرن اخیر از سال 1332 تا 1357 ما شاهد ترکتازیها و قلدریهای مزدوران

آمریکایی در سرزمین وسیع ایران بودیم و به یمن انقلاب مقدسمان بود که توانستیم دست آمریکا را از این

مرز و بوم کوتاه کنیم.

با نگاه مختصری به تاریخ معاصر کشور ترکیه و حتی به نحوه روی کار آمدن رهبرانی که بر آن

حکومت کرده اند، می توانیم دریابیم که در ترکیه تا کنون قدرت اصلی که بوده است و چه کسانی همواره سر

رشته امور را به دست داشتند؟ 3 کودتایی که تاکنون در این سرزمین انجام گرفته است، نشان می دهد که

هرگاه آمریکا کوچکترین احساس خطری در رابطه با تضعیف موقعیتش در منطقه می کرده است، از چماق

همیشگی خویش ارتشهای وابسته استفاده و مسیر را به نفع خود عوض کرده است.

در اخبار روزانه ای که درباره کودتاها می شویم، همواره کودتاچیان ادعا می کرده اند که برای حفظ

ثبات و امنیت و استقلال کشور و بیرون راندن اجنبی ها و متجاسرین دست به اقدام زده اند و کمتر صحبتی

از دخالت بیگانه و یا قدرت خارجی به میان آمده است. اما در اسناد پیش رویتان می بینید که ارتش ترکیه،

ص: 88

که از نیروی زمینی آن به عنوان قویترین نیرو پس از آمریکا در ناتو نام برده می شود، چگونه با رگ و پی به

آمریکا وابسته است و ژنرالهای آن از پشت صحنه به وسیله کارگردانان آمریکایی هدایت می شوند. در

اسناد می خوانیم:

«با اظهار نگرانی از اینکه ممکن است یک اقدام نظامی در افق سیاسی ترکیه صورت گیرد وی (نماینده

حزب جمهوریخواه خلق م) سؤال کرد که آیا حقوق بشر آمریکا برای چنین دولتی که سابقه خوبی در

رعایت حقوق بشر ندارد مشکلاتی فراهم خواهد کرد یا خیر هنگامی که مقام سفارت پاسخ داد که اقدام

نظامی خالی از دردسر نیست و آمریکا نیز از چنین حرکتی حمایت نخواهد کرد، اریلدیز گفت که لازم است

دولت آمریکا این مسئله را مستقیما با رهبریت ارتش ترکیه در میان بگذارد».

با عنایت به اینکه زمان گفتار مربوط به 21 سپتامبر 1979 (30/6/58) و کمی از قبل کودتای 1980

ترکیه بوده است و در آن زمان حزب حاکم، حزب جمهوریخواه خلق بوده است و شخصی که درخواست

می کند تا آمریکا مسئله کودتای نظامی را مستقیما با رهبریت ارتش ترکیه در میان بگذارد نماینده این

حزب می باشد، عمق وابستگی ارتش ترکیه به آمریکا مشخص می شود. مسئله آنجا دردناکتر می نماید که

دریابیم که نخست وزیر وقت ترکیه هیچ اقتدار و سلطه ای بر ارتش نداشته و با ضعف تمام که وسیله نماینده

حزب از سفارت آمریکا در آنکارا درخواست می کند که جلو ارتش را بگیرد. از سوی دیگر نیرنگ بازی و

حیله گری شیطان بزرگ نیز اینجا آشکار می شود که نماینده سفارت اظهار می دارد که دولت آمریکا از

چنین حرکتی حمایت نخواهد کرد. ولی پس از وقوع کودتای 1980 ترکیه و وزارت امور خارجه آمریکا

اعلام می دارد که از وقوع چنین جریانی قبلاً اطلاع داشته است.

در جای دیگر می خوانیم:

«یک افسر دستگاه امنیت ملی ترکیه در اکتبر سال 1973 اظهارنظر کرد که... هر چند اجویت ممکن

است خود را یک آلنده ترکیه تصور کند، ولی نظامیان ترکیه مانند نظامیان شیلی نیستند که قبل از اقدام دو

سال انتظار بکشند.»

در سند دیگری می بینیم:

«معذالک اجویت می داند که ارتش قبل از اینکه خود را کنار بکشد باید متقاعد شود که فعالیت

حکومت او ثبات و امنیت کشور را به خطر نخواهد انداخت».

این گفته ها و این اسناد به همراه حمامهای خونی که هر روز در جریان کودتاها در گوشه و کنار جهان

توسط سلاخان کاخ سفید به راه می افتد، همه گواهی است بر آلت دست بودن ژنرالهای ارتشهای وابسته به

استکبار جهانی. هر چند که بودجه این ارتشها و سلاحهای آنها از دسترنج مردم محروم و مستضعف فراهم

می شود، ولی در نهایت فقط و فقط در راه حفظ سلطه آمریکا به کار گرفته می شوند. اما از سویی شاید این

سؤال پیش آید که چه انگیزه هایی باعث سرمایه گذاری وسیع آمریکا جهت وابسته نگهداشتن ارتشها

می شود؟ و این سؤال شاید در مورد ارتشهای منطقه خاورمیانه به نحو بارزتری جلوه کند. عمده ترین دلیل

همان است که اشاره شد و آن استفاده آمریکا از ارتشهای وابسته به عنوان اهرمهای قدرت است. اما این

اهرمهای قدرت در جهات مختلفی به کار گرفته شده و در هر جهت کارآیی جداگانه دارد. یکی از میدانهای

عمل در رابطه با مسائل داخلی کشور قربانی شونده است که آمریکا در همه موارد ارتش را همچون

شمشیری تیز بر سر مردم و دولت گرفته و از آن برای تثبیت منافع و حفظ سلطه استفاده می نماید. اما میدان

ص: 89

عمل دیگر به کارگیری این اهرم در جهت سیاستهای نظامی و تجاوزکارانه آمریکا در مناطق مختلف است.

آمریکای جنایتکار بنا به اهداف استراتژیک خویش ارتشها را همچون مهره و ابزاری در جهت

سازماندهی و تجهیز ماشین جنگی خویش که آلت قتاله اهداف امپریالیستی اوست به کار می گیرد و یکی

از این اهداف، مقابله وی با ابرقدرت شرق می باشد. از دیر باز یکی از آرزوهای بزرگ و شیرین روسها،

دسترسی به آبهای گرم جنوب روسیه بوده است که شامل دریای مدیترانه، خلیج فارس، دریای عمان،

اقیانوس هند و آبهای جنوب شرقی آسیا می باشد. دسترسی داشتن به این آبها به خاطر اهمیت فراوان در

رابطه با اهداف نظامی، تجاری و اقتصادی حائز اهمیت فراوانی برای روسها است و آمریکاییها برای دور

نگهداشتن روسها از این منبع حیاتی از زمانهای قدیم طرح خاصی را اجرا کرده اند و آن دکترین جانسون

است.

دکترین جانسون این بود که در جنوب روسیه و کشورهای اروپای شرقی یک کمربند تدافعی کشیده

شود،که این کمربند روسیه را محاصره کرده و آبهای گرم را از دسترس این بلوک دور نگهدارد. حلقه های

این کمربند از غرب به شرق عبارتند از: پیمان ناتو، پیمان سنتو، پیمان سیتو، پیمان ناتو در برگیرنده

کشورهای اروپایی و پیمان سنتو شامل کشورهای آسیای میانه (ترکیه، ایران، پاکستان) و پیمان سیتو

کشورهای آسیای جنوب شرقی را شامل می شود. این پیمانها مانند حلقه های یک زنجیر، روسیه و

کشورهای اروپای شرقی را در پیمان گرفته و در مقابل آنها یک سد تدافعی و یا به عبارت دیگر خط

تهاجمی می سازند. اما پیمان سنتو به خاطر حساسیت منطقه که از لحاظ ژئوپلیتیکی حائز اهمیت فراوانی

می باشد، یکی از مهمترین این حلقه ها بود و آمریکا روی کشورهای تشکیل دهنده این پیمان و ارتشهای

آنها سرمایه گذاری فراوانی کرده است و ارتش ترکیه نیز قربانی همین سیاست امپریالیستی می باشد و در

ادامه همین سیاست است که دسترنج و حاصل عرق جبین مردم مسلمان ترک صرف مخارج ارتشی

می شود، که به مانند تیغ دو لبه است. یک لبه تیز تیغ بر گردن مردم محروم نشسته و لبه دیگر نیز در جهت

اهداف استراتژیک و استکباری آمریکای جهانخوار عمل می کند.

اما این تنها طریقه چپاول و استثماری نیست که کلاشان آمریکایی به کار می گیرند. شیوه دیگری که به

کار گرفته می شود، آن است که مشکلات اقتصادی کشورهای تحت سلطه را که به خاطر وابستگی آنها

پیش آمده است و ممکن است به بر هم خوردن نظم و ثبات ساختگی آنها منجر شده و در نهایت به ضرر

آمریکا تمام شود، با منابع مالی و پولی کشورهای تحت سلطه دیگر بر طرف نمایند.

در اسناد می بینیم که:

«در نظر داریم در موقعیتهای مناسب با کشورهای دوست در منطقه چون ایران نشان دهیم که

همدردی با مشکلات ترکیه به نفع خود آنهاست. ولی نمی خواهیم.... در زمینه صادرات آمریکا امتیازاتی

از دست بدهیم».

«دولت آمریکا ممکن است با استفاده از نفوذ خود در ایران بخواهد که این کشور علاوه بر ارسال نفت

بیشتر مهلت بازپرداختهای نفتی ترکیه را نیز تمدید نماید. این امر سبب از بین رفتن و یا محدود شدن نفوذ

شوروی در ترکیه و تخفیف بحران مالی در ترکیه خواهد شد.»

«با در نظر گرفتن شرایط بالا نیمتس (به اردلان مشاور وزیر خارجه ایران در سال 56 م) پیشنهاد کرد

که بهتر است ایران و دیگر کشورهایی که میل دارند گرایش غربی ترکیه حفظ شود با مقامات ترکیه پیرامون

ص: 90

نگرانیهایشان اظهار همدردی نمایند.»

در بررسی این موضوع به نکته ظریف و جالب توجه دیگری برخورد می کنیم: کشورهای مرتجع عرب

قبل از انقلاب اسلامی به دلایل مختلف از دادن کمکهای مالی به ترکیه طفره رفته و از این کار سرباز

می زدند. بعضی از این دلایل می تواند اختلافات تاریخی و دعاوی ارضی بین طرفین باشد، اما در رأس

آنها باید از فشار شدید افکار عمومی مردم منطقه نام برد. زیرا ترکیه به دلیل روابط سیاسی خویش با رژیم

اشغالگر قدس که همواره تحت فشار آمریکا مجبور به حفظ آن بوده است به عنوان تنها کشور اسلامی

مرتبط با اسرائیل مورد انتقاد قرار می گرفته است. در اسناد در این رابطه می خوانیم:

«ترکها به شرکت کنندگان (در کنفرانس اسلامی م) اخطار کرده بودند که آنها نمی توانند با اسرائیل

قطع رابطه کنند.....»

«ترکها تهدید کرده بودند که اگر قرار باشد ترکیه به عنوان تنها کشور اسلامی مرتبط با اسرائیل مورد

انتقاد قرار گیرد، از اجلاس کنفرانس اسلامی بیرون خواهند رفت.»

«وی (وزیر خارجه ترکیه م) گفت که کشورهای عربی از ترکیه خواسته اند که با اسرائیل قطع رابطه

نماید، ولی وی اطمینان داد که اجازه نخواهد داد تا چنین واقعه ای رخ دهد.»

به هر صورت در همین رابطه هاست که در 3 فروردین 57 سعودیها در پاسخ به توصیه آمریکاییها برای

کمک به ترکها این گونه برخورد می کنند که:

«با اضافه کردن این عوامل به خونسردی دولت عربستان سعودی نسبت به گرایشات سیاسی اجویت،

باید گفت که امکان ارائه کمک از طرف سعودیها بسیار محدود خواهد بود.»

ولی بعد از انقلاب اسلامی ایران به خاطر زمین لرزه ای که در منطقه اتفاق افتاده بود و همچنین لوث

شدن مسئله ارتباط با دشمن صهیونیستی به خاطر پیمان ننگین کمپ دیوید و خیانت سادات معدوم،

شیوخ مرتجع عرب به خاطر ترس از رشد انقلاب اسلامی در منطقه و واژگون شدن پایه های پوشالین

حکومتشان، دایه مهربانتر از مادر شده و کمکهای خود را به سوی ترکیه سرازیر می کنند.

«این واقعیت که کویت یعنی کمک دهنده بزرگ عربی قرار است به ترکیه کمک نماید، بسیار بااهمیت تر از

میزان کمک آن می باشد.»

اما به گمان ما، زمین لرزه سخت تر از آن است که آمریکا و همپالگی هایش بتوانند آن را مهار کنند.

انقلاب اسلامی ایران در پیشاپیش نهضت جهانی اسلامی، می رود تا کاخ شیطان و مزدوران مرتجع شیطان

را بر سرشان خراب نموده و تشبثات و دست و پا زدنهای هیچ قدرت طاغوتی را یارای آن نخواهد بود که

طاغوتیان را از گرداب مرگ برهاند.

امید است که کلیه ملل مسلمان و مستضعف با یگانگی و یکدلی، دست اتحاد به یکدیگر داده و دست و

پای شیطان را در مرز و بوم خویش قطع نموده، و زمینه را برای ظهور حضرت بقیه اللّه الاعظم (عج) ارواحنا

و ارواح العالمین له الفداء آماده نمایند.

و ما النصر الامن عندا... العزیز الحکیم خدایا، خدایا، تا انقلاب مهدی خمینی را نگهدار

دانشجویان مسلمان پیرو خط امام


یادداشت بیوگرافیک در مورد اسیراوغلو، فخری کورترک و نعیم تالو

ص: 91

سند شماره (1)

زمان و مکان: 2 مرداد 1351، دفتر سفیر اسیراوغلو در تهرانخیلی محرمانه

یادداشت مکالماتی شرکت کنندگان: وهاب اسیر اوغلو، دبیرکل سازمان همکاری و عمران منطقه ای

آندرو.آی، کیلگور، مشاور سفارت در امور سیاسی

طی ملاقاتی که با سفیر اسیراوغلو داشتم، وی به من گفت که از چهارده ماه قبل به عنوان دبیر کل

سازمان همکاری و عمران منطقه ای برگزیده شده است. وی گفت با وجود اینکه به ارزش این سازمان

واقف نبوده است ولی واقعیت این است که این سازمان چندان موفق نیز نبوده است. از طرف سه کشور

عضو این سازمان به خصوص پاکستان، موفقیتهای این سازمان مورد انتقاد قرار گرفته است. ولی

اسیراوغلو یادآور شد که یکی از صادقانه ترین ارزیابیها در مورد این سازمان در روزنامه انگلیسی زبان 2

مرداد ماه کیهان چاپ شده است، که ما نیز آن را در پاراگرافهای زیر به نظر شما می رسانیم. سفیر

اسیراوغلو گفت وی مطالبی در اختیار کیهان گذاشته بود که مطالب مندرج در آن بر اساس همین

موضوعات چاپ شده است. وی این کار را به این دلیل انجام داده بود، چون معتقد بود که نگاهی صادقانه

به کوتاهیهای این سازمان می تواند راه را برای موفقیتهای آتی آن هموار سازد.

نقل قول: سازمان همکاری و عمران منطقه هشتمین سالگرد خود را جشن می گیرد و این فرصتی است

که ما باید بتوانیم طی آن به ارزیابی عملکرد و امکانات آن بپردازیم.

با گردهم آوردن ایران، ترکیه و پاکستان، سازمان همکاری و عمران منطقه ای تلاش کرده است به یک

نظریه اصیل جامه عمل بپوشاند. اگر موقعیت این سازمان بیشتر شود می تواند به عنوان هسته همکاری

گروه بزرگتری در منطقه در راه صلح و همکاری درآید. از نظر سیاسی نیز این سازمان می تواند به عنوان

یک عامل ایجاد کننده ثبات در منطقه ای که دستخوش رقابت و تلاش برای به دست گیری قدرت درست

عمل کند. لیکن قبل از آنکه سازمان بتواند نقشی اینچنین وسیع را عهده دار شود، باید موفقیت بیشتری به

دست آورد. ولی در حال حاضر قادر نیست این موفقیت را کسب کند و تقصیر نیز متوجه سازمان نیست.

یک سازمان بین المللی را اعضای آن محتوا می بخشند و نمی تواند شخصیتی جدای از خود دارا باشد.

فقدان موفقیت نسبی سازمان همکاری و عمران منطقه ای تنها مربوط است به مشکلاتی که پاکستان با آن

دست به گریبان است. اعضا باید طرز برخورد خود را تغییر دهند. در چند ماه گذشته علایمی از این تغییر

طرز برخورد خود پیدا شده بود، ولی تا به حال هیچ گونه حرکت قاطعی در این جهت صورت نگرفته است.

بنابراین بهترین راه برای جشن گرفتن تولد سازمان همکاری و عمران منطقه ای تلاشی است در جهت

گسترش اختیارات و قدرت آن، چون تنها همین عوامل می توانند موجبات موقعیت بیشتر سازمان را

فراهم آورند. (پایان نقل قول)

اسیراوغلو گفت هدف سازمان همکاری و عمران منطقه ای دستیابی به همکاری اقتصادی، صنعتی و

فرهنگی بود، ولی همکاری اقتصادی به هیچ وجه پیشرفتی ننموده است. هدف سازمان در این زمینه

کاهش تعرفه وارداتی بین سه کشور عضو بود، ولی در این زمینه نیز موفقیتی به دست نیامده است. یکی از

دلایل عمده مانع این موفقیت نیز این است که تجارت بین سه کشور تنها درصد کوچکی از تجارت کل این

کشورها را در بر می گیرد.

اسیراوغلو در ادامه گفت همکاری صنعتی میان اعضای سازمان نیز شدیدا مأیوس کننده بوده است.

ص: 92

کارخانه بلبرینگ سازی که توسط ژاپنیها در کراچی ساخته شده نشانگر مشکلات و شکستهای سازمان

در بخش صنعتی است. پاکستان بخش اعظم سهام کارخانه را در اختیار داشت و ترکیه و ایران هر کدام 10

درصد سهام کارخانه، را خریداری کرده بودند. در صورت مرغوب بودن کیفیت و قیمت کالاهای تولیدی

این کارخانه، ترکیه و ایران نیز مجبور می شدند مقداری از آن را خریداری نمایند. ولی بنا به دلایل متعدد

بلبرینگهای تولیدی این کارخانه تا به حال وارد بازارهای ایران و ترکیه نشده است.

اسیراوغلو گفت در نتیجه اوضاع پاکستان قدری خوش بینی پدید آمده است. حال که بنگلادش

استقلال یافته، از نظر سفیر سازمان همکاری و عمران منطقه ای، پاکستان با نظری واقعگرایانه تر با جهان

برخورد خواهد کرد. پاکستان دریافته است که قادر نیست به صورت رقیب هند درآید و به همین دلیل از

کشورهای مسلمان ترکیه و ایران خواستار حمایت سیاسی و روانی شده است. اسیراوغلو گفت که قرار

است در تاریخ 3 مرداد ماه برای گفتگو با مقامات پاکستان به اسلام آباد برود. وی خوش بین است و معتقد

است که آنها این بار در رابطه با اهداف قاطع سازمان همکاری بیشتری ارائه خواهند کرد.

دبیر کل سازمان همکاری و عمران منطقه ای گفت که در اظهار خوش بینی پیرامون آینده سازمان، میل

ندارد چنین برداشت شود که موانع مهمی بر سر راه سازمان وجود ندارد. وی گفت که در ترکیه و ایران،

موفقیت سازمان مورد شک و تردید است. در کشور خویش بسیاری از مردم، از جمله مقامات بلند پایه

ترکیه به سازمان همکاری و عمران منطقه ای اعتقادی ندارند، این مقامات ترکیه را بخشی از اروپا می دانند.

این مقامات معتقدند که به عنوان یک عضو بی چون و چرای جامعه اقتصادی اروپا، آینده اقتصادی ترکیه

در اروپای غربی پایه گذاری شده و نه در کشورهای رو به رشد شرق.

سفیر اسیراوغلو در ایران چنین برداشت کرده است که ایران به ترکیه و پاکستان نیازی ندارد. علت

مطروحه توسط ایرانیها نیز این است که ایران در نتیجه صادرات نفتی خود سرمایه هنگفتی را فراهم آورده

است. این سرمایه به افزایش خود ادامه خواهد داد و اقتصاد ایران نیز بدون نیاز به کمک سازمان همکاری

و عمران منطقه ای رونق خواهد یافت. به عبارت دیگر، ایران می خواهد تکروی کند. متأسفانه بعضی از

ایرانیها این طور فکر می کنند. که علت وجودی پاکستان و ترکیه در سازمان همکاری و عمران منطقه

استخراج منافع از جیب ایرانیهای ثروتمند است.

اسیراوغلو گفت که وی برای منتقدین ایران و ترکیه یک پاسخ دارد و آن این است که موفقیت سازمان

همکاری و عمران منطقه ای خواهد توانست موجبات جذب سرمایه های خارجی را فراهم آورد. کل

جمعیت سه کشور بالغ، بر 120 میلیون نفر است، هر قدر که این مردم بتوانند در زمینه اقتصادی و صنعتی

بیشتر همکاری نمایند، سرمایه گذاران خارجی را به این منطقه بیشتر جذب کرده اند. در این رابطه است که

دبیر کل سازمان، وی با مشکلات بسیار جدی رو به رو است. ولی، او مشکلات را دوست دارد و مطمئن

است که بر خلاف گذشته خواهد توانست موفقیتهای بیشتری را نصیب این سازمان نماید.

پاورقی

گذشته از نظر ایرانیها در مورد سازمان همکاری و عمران منطقه ای، در ضیافت پر جنجال سفیر

اسیراوغلو در هتل اینترکنتینانتال در تاریخ 1 مرداد ماه به مناسبت هشتمین سالگرد سازمان، ما اینچنین

برداشتی در مورد نظریات ایرانیها نداشتیم. نخست وزیر هویدا، وزیر خارجه خلعتبری با تعداد زیادی از

ص: 93

مقامات و رهبران بخش خصوصی ایرانی در ضیافت حضور یافتند. ایرانیها خیلی زود از راه رسیدند و تا

زمانی که عکاسها مشغول عکسبرداری بودند در آنجا ماندند. بنابر این می توان گفت که از نظر ضیافتی و

روانی سازمان همکاری و عمران منطقه ای برای دولت ایران حائز اهمیت است.

یادداشت بیوگرافیک در مورد اسیراوغلو

وی فردی است بالای 50 سال و کمی مسن تر. زبان انگلیسی را بسیار خوب می داند و گرایشی

دوستانه نسبت به آمریکا و آمریکاییها دارد. بسیار صریح و بی پرده سخن می گوید. صادق، رک گو و خالی

از تزویر است. کلیگور


گزارش بیوگرافیک در مورد: بولنت اجویت نخست وزیر جدید ترکیه

سند شماره (2)

سازمان مرکزی اطلاعات (سیا)ژوئن 73 شهریور 52

گزارش بیوگرافیک: رهبران جدید ترکیه فخری کورترک رئیس جمهوری و نعیم تالو نخست وزیر

اخطار

این سند حاوی اطلاعاتی است که در دفاع ملی ایالات متحده تأثیر دارد و انتقال یا افشای محتویات

آن و یا دریافت آن توسط اشخاص غیر مجاز طبق قانون ممنوع است.

مقدمه

این گزارش شامل شرح حال فخری کورترک و نعیم تالو، به ترتیب رئیس جمهوری و نخست وزیر

ترکیه است.

زمینه

روز 13 مارس 1973 مجمع بزرگ ملی ترکیه رأی گیری جهت رئیس جمهوری جدید را آغاز کرد.

سران نیروهای مسلح می خواستند ژنرال فاروق گورلر که از سمت رئیس ستاد نیروهای مسلح ترکیه

استعفا داده بود کاندیدای ریاست جمهوری شود، ولی ژنرال فاروق گورلر اکثریت آراء را به دست نیاورد.

رأی گیری چندین بار تکرار شد و برنده ای در میان نبود، هنگامی که مدت قانونی جویت سونای به عنوان

رئیس جمهوری در تاریخ 28 مارس سپری شد و جانشینی برای او در پیش نبود، تاکین آری برون رئیس

مجلس سنا کفالت ریاست جمهوری ترکیه را به عهده داشت. کوششها برای یافتن یک کاندیدای مورد

قبول طرفها تا تاریخ 6 آوریل ادامه داشت. در پانزدهمین رأی گیری سه حزب عمده یعنی حزب

جمهوریخواه خلق و حزب عدالت و حزب اتکاء جمهوری، درباره سناتور فخری کورترک با یکدیگر

توافق کردند. وی 365 رأی بدست آورد که 47 رأی بیشتر از 318 رأی لازم بود. وی برای مدت 7 سال

رئیس جمهور ترکیه خواهد بود.

روز 7 آوریل فرید ملن از سمت نخست وزیری استعفا داد و بحث درباره انتخابات نخست وزیر آینده

آغاز شد. حزب جمهوریخواه خلق که دومین حزب بزرگ ترکیه است از همگامی با دو حزب دیگر

خودداری کرد و این دو حزب نعیم تالو را برای نخست وزیری انتخاب کرده اند و در تاریخ 12 آوریل،

ص: 94

کورترک از تالو خواست تا حکومت جدیدی تشکیل دهد. تالو تنها تا انتخاب اکتبر 1973 نخست وزیر

خواهد بود.

حکومت جدید

روز 14 آوریل تالو و رؤسای دو حزب یک پروتکل ده ماده ای را امضاء کردند. در این دو پروتکل از

جمله مطالب دیگر پیش بینی شده است که حکومت جدید از دو حزب عدالت و اتکاء جمهوری تشکیل

خواهد شد و انتخابات به طور قاطع در تاریخ 14 آوریل 1973 انجام خواهد گرفت و قوانین اعلامی

پیشنهادی به تصویب خواهد رسید و حکومت علیه قیمتهای بالا و فقر و بیکاری و کمونیسم مبارزه خواهد

کرد.

در روزهای بعد تالو یک کابینه 24 نفری را تشکیل داد که 14 نفر آنها از حزب عدالت و 5 نفر آنها از

حزب اتکاء جمهوری و سه نفر افراد مستقل و 2 نفر اشخاص غیر سیاسی بودند. (قانون اساسی ترکیه

ایجاب می کند قبل از انتخاب ملی، وزارتخانه های کشور و دادگستری و ارتباطات در دست افراد مستقل

باشد). دو عضو غیر سیاسی این کابینه یعنی ملوک بایولکن و ایهان ازتراک، وزیر مشاور از کابینه سابق به

نخست زیری فرید ملن، به این کابینه منتقل شده اند. 11 تن از این وزیران حقوقدان هستند و 5 نفر دیگر

آنها پزشک و 4 نفر آنها مدیر و 2 نفر آنها صاحبان کارخانه می باشند. کابینه همچنین شامل یک جنگلدار و

یک جغرافیدان و 2 استاد دانشگاه و یک دیپلمات است. این گروه با تجربه ترین کابینه ترکیه را از زمان

وادار کردن سلیمان دمیرل به استعفا از نخست وزیری در مارس 1971 تشکیل می دهد. نیمی از اعضای

این کابینه در کابینه های قبلی دیگر خدمت کرده اند. سن متوسط آنها 53 سال است. روز 26 آوریل کابینه

تالو به آسانی از مجمع بزرگ ملی با اکثریت 261 رأی در مقابل 94 رأی مخالف رأی اعتماد به دست آورد.

فخری کورترک رئیس جمهوری ترکیه

روز 6 آوریل سال 1973 مجمع بزرگ ملی ترکیه سناتور فخری کورترک را برای مدت 7 سال

به ریاست جمهوری ترکیه انتخاب کرد. با انتخاب او بن بستی که مدت 25 روز در میان سیاستمداران و

سران نظامی بر سر گزینش یک رئیس جمهوری جدید به وجود آمده بود، پایان یافت. قانون اساسی ترکیه

اختیارات رئیس جمهور را محدود کرده است. ولی دو رئیس جمهور اخیر ترکیه به عنوان عامل حائل بین

نظریات مخالف، میان نظامیان و رهبران غیر نظامی کشور نقش مهمی را ایفا کرده اند، انتظار می رود رئیس

جمهور جدید این نقش را همچنان ادامه دهد.

روش نسبت به ایالات متحده

کورترک که سابقاً (19601957) فرمانده نیروی دریایی ترکیه بود تماسهای نزدیکی با افراد

نیروهای مسلح آمریکا در سالهای بین جنگ جهانی دوم و 1960 داشته است و در سال 1958 به عنوان

میهمان رئیس عملیات نیروی دریایی آمریکا در این کشور بود و در حالی که در آمریکا به سر می برد، از

مدرسه تفنگداران آمریکایی در کوانیکو ایالت ویرجینیا دیدن کرده بود. مناسبات او با مقامات آمریکایی

قبل از سال 1960 تا اندازه ای تیره بود. معذالک هنگامی که او در سال 1960 تا 1964 سفیر ترکیه در

ص: 95

اتحاد جماهیر شوروی بود موضع او نسبت به آمریکا اندکی مساعدتر شد.

اوائل زندگی و حرفه

فخری کورترک در سال 1903 در استامبول در خانواده عثمان ثابت به دنیا آمد (نام کورترک به معنای

مدافع ترکها در سال 1935 از سوی کمال آتاترک بنیانگذار ترکیه معاصر به او داده شده بود). کورترک در

سال 1916 وارد آکادمی ترکیه شد و در سال 1923 از آن فارغ التحصیل گردید. او آن گاه بر روی عده ای

از کشتیها و زیردریایی ها در مأموریتهای مختلف از جمله در سمت آموزشی خدمت کرد. قسمتی از

آموزش او در این دوره در آلمان صورت گرفت. (او در جریان جنگ جهانی دوم به عنوان هواخواه آلمانی

تلقی می شد.)

کورترک در سال 1924 درجه ستوانی جز و در سال 1927 درجه ستوانی عادی و در سال 1933

درجه ستوانی ارشد را داشت. او در سال 1934 به ستاد نیروهای مسلح منتقل شد و در سال 1935 وابسته

دریایی ترکیه در رم بود. او از سال 1937 تا 1938 به عنوان معاون فرمانده در سمت دریایی وابسته در

برلین خدمت می کرد و حوزه مأموریت او استکهلم (پایتخت سوئد) و اسلو (پایتخت نروژ) را نیز در بر

می گرفت. در سال 1938 او رئیس ستاد و ناوگان زیر دریایی بود. نخستین سمت فرماندهی پست او در

زیردریایی دون لوپیتار در سال 1940 بود. در سال 1941 به درجه فرماندهی ارتقاء یافت و کفیل

فرماندهی ناوگان یک زیر دریایی شد.

کورترک در سال 1942 با سمت وابسته دریایی به برلین بازگشت در سال 1943 به درجه ناوسروانی

ارتقاء یافت و فرماندهی ناوگان 2 زیر دریایی به او داده است.

در سال 1944 او سمت مربی در آکادمی جنگی دریائی را به عهده داشت. و یک سال بعد ریاست آن را

به عهده داشت او در سال 1947 دوباره به ناوگان زیردریایی بازگشت. در سال 1948 او مدیر بخش یک

ناوگان ترکیه بود و آنگاه به عنوان رئیس ستاد فرماندهی سپاه آموزش دریائی گردید. او در سال 1949

رئیس ستاد فرمانده ناوگان ترکیه شد.

در سال 1950 به درجه دریابانی (با یک ستاره) ارتقاء یافت و کفیل فرمانده نیروهای دریایی در

استانبول شد و سپس به فرماندهی ناوگان زیر دریایی منسوب گردید. سه سال بعد پس از آنکه به درجه

دریابانی (دو ستاره) ارتقاء یافت او فرمانده ناوگان جنگی شد. در سال 1954 او در راس فرماندهی

آموزش قرار گرفت و در سال 1955 به عنوان رئیس اطلاعات در ستاد منصوب گردید و بعداً در همان

سال فرمانده ناوگان شد.

در سال 1956 پس از آنکه فخری کورترک به درجه دریاداری ارتقاء یافت، فرمانده فرماندهی دفاعی

تنگه و دریای مرمره شد. در سال 1957 او کفالت فرماندهی نیروی دریایی را به عهده گرفت و در سال

1959 به درجه دریاسالاری ارتقاء یافت و به فرماندهی کل نیروی دریایی ترکیه منصوب شد. او این

سمت را تا تاریخ وقوع کودتا در ماه می 1960 همچنان به عهده داشت.

ملوانی که دیپلمات شد

پس از وقوع کودتا کمیته وحدت ملی که کشور را اداره می کرد، بلافاصله بسیاری از همکاران

ص: 96

کورترک را در ستاد کل به اتهام داشتن ارتباط با رژیم ادنان مندرس تصفیه کرد. کورترک از این تصفیه جان

سالم به در برد و در کابینه جدید، سمت وزارت امور خارجه را به عهده گرفت. ولی چند ساعت پس از این

انتصاب هنگامی که مأموران وزارت امور خارجه اصرار داشتند که یک نفر غیر نظامی باید این سمت را به

عهده بگیرد، از سمت خویش استعفاء داد و بعد از آن او به عنوان سفیر ترکیه در اتحاد شوروی به مسکو

اعزام شد.

سالهایی که کورترک در مسکو بود برای او بسیار دشوار گذشت. مانند بسیاری از افراد نظامی دیگر

ترکیه در محیطی به بار آمده بود که شورویها را دشمن خود می دانستند. او همواره نسبت به روسها بدگمان

بود و از آنها ترس داشت. ولی می خواست وقار و شخصیت یک دیپلمات ترک را ارائه دهد.

(او در میان چند دیپلمات ترکیه بود که در بازار آزاد دلارها را خرد نمی کرد.) او به عنوان یک افسر مغرور و

یک ضدکمونیست ثابت قدم باقی ماند؛ ولی در عین حال موفقیتهای جزئی در برقراری مناسبات بهتر با

اتحاد شوروی به دست آورد.

معذالک مسئله قبرس، مسئله دشواری بود. کورترک موضع گیری شوروی را درباره قبرس مورد انتقاد

قرار می داد و به ویژه سخن پراکنیهای ضد آمریکایی شوروی را که در رادیو در جهت ترکیه پخش می شد،

محکوم می کرد. در ماه اوت سال 1964 او به کشورش احضار شد که قسمتی از علل آن اختلاف نظر بین

روسیه و ترکیه بر سر قبرس بود و علل دیگر به خاطر کسالت مزاج وی بود.

هنگام بازگشت به ترکیه کورترک خواست باز نشسته شود ولی جمال گورسل رئیس جمهوری ترکیه که

نسبت به او علاقه خاصی داشت از او تقاضا کرد تا به عنوان سفیر ترکیه به مادرید برود. کورترک موافقت

کرد، ولی یک اختلال عصبی او را ناگزیر کرد تا بدون تسلیم استوارنامه های خود به کشورش بازگردد و در

ژوئیه 1965 از خدمات دولتی بازنشسته شد. از آن زمان تا ماه ژوئن 1968 هنگامی که جودت سونای

رئیس جمهور ترکیه او را به سناتوری از جانب رئیس جمهور منصوب کرد اطلاعاتی درباره او در دست

نیست.

سناتور

در مجلس سنا کورترک به عنوان یک شخص میانه رو که از هرگونه وابستگی و یا پیوندهای نزدیک و

صمیمانه با هر حزبی اجتناب می کرد شناخته شد.

هنگامی که او یکی از چند نفر معدود بود که علیه اصطلاح قانون اساسی برای برقراری دادگاههای

امنیتی دولتی رأی داد و مورد پسند اندیشمندان چپگرا قرار گرفت از سوی دیگر او طرفدار استفاده از

ارتش برای سرکوبی افراطیون چپگرا بود. کورترک ابتدا بدون اینکه حادثه ای ایجاد کند در مجلس سنا

خدمت می کرد و سپس به ریاست هیئت ریاست جمهوری در سال 1972 برگزیده شد. پس از استعفای

حکومت نهاد اریم در آوریل 1972 بعضی از ناظران معتقد بودند که کورترک نامزد نخست وزیری از سوی

جودت سونای رئیس جمهوری خواهد بود؛ ولی سمت نخست وزیری نصیب فریدملن شد، زیرا کورترک

با این استدلال که سمت نخست وزیری انرژی بیشتری از آنچه او بتواند به کار ببرد لازم داشت، سمت

نخست وزیری را رد کرد.

ص: 97

اطلاعات شخصی

کورترک که ظاهرش همیشه مرتب است، 5 فوت و 5 اینچ قد دارد و سبک رفتار بوده و موی سرش رو

به ریزش است. تأثیری که او در اولین ملاقات می گذارد بسیار خوب است. روش شق و رفتار نظامی او

ظاهرا از زمانی اقتباس شده است که او در آلمان تعلیمات نظامی می گرفت. در جریان خدمت او در نیروی

دریایی، افسران جوان او را به عنوان یک مرد با شخصیت مورد تحسین قرار می دادند و او شهرت یک مرد

درست و بی عیب و نقص را داشت. کورترک مؤدب و آرام و خویشتن دار است و مراودات اجتماعی کمتر

دارد. ولی او همچنین می تواند در صورت لزوم گفتگوهای مؤدبانه داشته باشد. او زبانی آلمانی را به روانی

صحبت می کند و معلومات انگلیسی او به اندازه کافی است و اندکی ایتالیایی بلد است. رئیس جمهور از

موسیقی کلاسیک غربی و موسیقی ترکی خوشش می آید و به قرائت بسیار علاقه دارد. او دریا را دوست

می دارد و از ورزشهای دو و میدانی لذت می برد و خود او در جوانی به این ورزش اشتغال داشت. او در

نیروی دریایی فوتبال بازی می کرد و هنگامی که در مسکو بود به تماشای مسابقات فوتبال می رفت.

خانواده

همسر رئیس جمهوری، بنام امل 55 ساله به یک خانواده سابق حاکم عثمانی وابسته است. او بسیار

باوقار است و نسبت به هر کس لطف و ملاحت دارد. او دارای چشمان بزرگ خاکستری متمایل به آبی

است و پوست صورتش قهوه ای رنگ روشن و هیکلش بسیار کوچک و ظریف است. او فارغ التحصیل

دبیرستان نوتردام دوسیون در استانبول است. او در ژنو به مدرسه هنرهای زیبا و آکادمی هنرهای زیبا

رفته است. خانم کورترک هنوز هم به هنر علاقه دارد و نقاشی می کند، ولی خود را نقاش نمی شمارد و

نسبت به بحث درباره آثارش بی میل است. او زبان فرانسوی را به روانی صحبت می کند ولی انگلیسی

بسیار کم می داند.

زوج کورترک سه فرزند دارند

زوج کورترک سه فرزند دارند. فرزند ارشد 28 ساله فارغ التحصیل مدرسه حقوق است. او اکنون

سرگرم انجام خدمت نظامی است و علاقه مند به حرفه سیاسی می باشد. فرزند دوم به نام صلاح 24 ساله

دانشجوی علوم سیاسی دانشگاه آنکارا است. دختر رئیس جمهور به نام آیسه 17 ساله بوده و در یک

دبیرستان در استامبول سرگرم تحصیل است.

برادر ناتنی کورترک به نام سعدی، کورو، در دانشگاه فلوریدا در گینس ویل معماری تدریس می کند.

مادر ناتنی او، نوریه 100 ساله است. او هنگامی با پدر کورترک ازدواج کرد که کورترک 5 ساله بود.

نعیم تلو نخست وزیر ترکیه

در روز 12 آوریل 1973 فخری کورترک نخست وزیر از سناتور نعیم تلو دعوت کرد تا به اقامتگاه

ریاست جمهوری در جانگایا بیاید و از او تقاضا کرد تا یک حکومت جدید تشکیل دهد. دو روز قبل

رئیس جمهوری استعفاء فریدملن، نخست وزیر سابق را که در 7 آوریل تقدیم داشته بود پذیرفت. در کابینه

فرید ملن، نعیم تلو سمت وزیر بازرگانی را داشت. مدت مأموریت تلو به عنوان نخست وزیر تنها تا تاریخ

ص: 98

انتخابات ترکیه در اکتبر 1973 خواهد بود.

تلو از لحاظ سیاسی میانه رو است. او از لحاظ تکنیکی یک فرد مستقل بوده ولی به لحاظ نقطه نظرات

سیاسیش روابط نزدیکی با حزب عدالت و سلیمان دمیرل نخست وزیر سابق (711965) دارد. (دمیرل

در انتخاب کابینه تلو نفوذ قابل ملاحظه داشت و اعضای کابینه نعیم تلو بیشتر از همکاران دمیرل تشکیل

شده است). بولنت اجویت، رئیس حزب جمهوریخواه خلق، با تلو مخالف بوده و او را متهم کرده است به

اینکه آلتی در دست بازرگانان کلان است.

اوائل زندگی و حرفه

نعیم تلو در سال 1919 در استانبول به دنیا آمده است. او فارغ التحصیل دبیرستان کاباتاش و دانشکده

اقتصاد استانبول، 4دانشگاه استانبول است پس از فراغت از تحصیل او وظایف نظامی خود را انجام داد. او خدمات

دولتی خود را در سومر بانک آغاز کرد و در سال 1946 به بانک مرکزی منتقل شد و پس از خدمت در

سمتهایی، در سال 1965 معاون مدیر بانک شد، در سال 1966 او کفیل مدیر کل بانک شد و 1967 به

مدیر کلی رسید و در سال 1970 رئیس کل بانک گردید.

در اوت 1970 در دوران نخست وزیری سلیمان دمیرل، تلو یکی از طرفداران پایین آمدن نرخ لیره

ترک شد. او در کابینه نهاد داریم در دسامبر سال 1971 سمت وزیر بازرگانی را به عهده گرفت و خرید ملن

نیز که جانشین نهاد اریم بود در ماه 1972 او را به همین سمت برگزید. در ژوئیه 1972 جودت سونای

رئیس جمهوری، او را به عنوان سناتور از جانب ریاست جمهوری برگزید.

مسافرتها

از سال 1965 به بعد تلو در اجتماعات سالیانه صندوق بین المللی پول به عنوان نماینده ترکیه شرکت

کرده بود؛ بیشتر این اجتماعات در واشنگتن صورت گرفت و یکی از آنها هم در ریودوژانیرو (برزیل). در

فوریه سال 1967 تلو برای مذاکرات جهت وامی به ترکیه از موافقتنامه پولی اروپا (IME) به سوئیس

مسافرت کرد. او در ژانویه سال 1971 نماینده ترکیه در اجتماع موافقتنامه پولی اروپا (FMI)بود.

اطلاعات شخصی

تلو در رژیم غذایی خود اندکی وسواس دارد، او به روانی انگلیسی صحبت می کند. نخست وزیر ترکیه

متأهل است. همسر او، گوهر، در سال 1920 در استانبول بدنیا آمده است. او فارغ التحصیل دانشکده

حقوق استانبول، 4دانشگاه استانبول بوده و به عنوان وکیل مشاور جهت راه آهن دولتی ترکیه از سال 1944 تا سال

1971 که بازنشسته شد خدمت کرده است. خانم تلو جذاب و صمیمی است و از مراوده با زنان آمریکایی

لذت می برد. خانواده تلو به سینما و تئاتر و موسیقی و شنا علاقه مند هستند. آنها به ویژه از بازی بریج لذت

می برند. زوج تلو دارای دو دختر می باشد. تولین فارغ التحصیل در رشته روانشناسی از دانشگاه

حاجت تپه است و برای تلویزیون آنکارا کار می کند. سه روز قبل از اینکه به تلو سمت نخست وزیر پیشنهاد

شود او نخستین نوه تلو را به دنیا آورد. دختر دیگر به نام فسون، شاگرد دبیرستان است. 14 ژوئن 1973

ص: 99

سند شماره (3)

سازمان مرکزی اطلاعات (سیا)سری تاریخ تنظیم: فوریه 1974 بهمن 1352

گزارش بیوگرافیک در مورد: بولنت اجویت نخست وزیر جدید ترکیه (افشاء غیر مجاز این سند

مشمول مجازات جنایی خواهد بود.)

ترکیه

نخست وزیر

بولنت اجویت در تاریخ 25 ژانویه 1974 به نخست وزیری رسید. او با اعلام تشکیل یک حکومت

ائتلافی به رهبری حزب جمهوریخواه خلق که دارای تمایلات چپ میانه رو می باشد و خود او رئیس آن

است، به بحران سه ماهه این کشور خاتمه داد. حزب مردم گرای رستگاری ملی با جهت گیریهای اسلامی

در این ائتلاف شرکت دارد. اجویت که مردی روشنفکر می باشد، چه در مسائل داخلی و چه در زمینه امور

بین المللی اطلاعات کافی دارد. معذالک تجربه عملی او در درجه اول در امور داخلی بوده است هر چند او

در جریان مذاکره بین عصمت اینونو، نخست وزیر سابق، در اوائل دهه 1960 با ایالات متحده آمریکا

سمت مترجمی داشته است.

ائتلاف ناآرام

اجویت که از ماه مه سال 1972 ریاست حزب جمهوریخواه خلق را داشت، در انتخابات پارلمانی 14

اکتبر سال 1973 حق تشکیل یک حکومت را از طریق رهبری حزب به یک تجمع به دست آورد. اندکی

بعد از انتخابات او کوشید تا به حزب رستگاری ملی ائتلافی تشکیل دهد، ولی این کوشش به جایی نرسید،

زیرا رهبران حزب رستگاری ملی درباره کنترل بعضی از وزارتخانه ها با او توافق نداشتند و بعضی از

نمایندگان بسیار محافظه کار حزب رستگاری ملی با بعضی از برنامه های مترقی حزب جمهوریخواه خلق

مخالف بودند.

در جریان ماههای نوامبر و دسامبر، احزاب میانه رومتمایل به راست به رهبری حزب عدالت سلیمان

دمیرل، کوشیدند تا ائتلافی تشکیل دهند، و در ماههای دسامبر و ژانویه کورترک کوشید تا تشکیل یک

کابینه مرکب از احزاب عدالت و جمهوریخواه خلق و یا یک حکومت با شرکت همه احزاب را ایجاد نماید.

در تاریخ 15 ژانویه از اجویت خواسته شد تا در راه تشکیل یک حکومت بکوشد. ده روز مذاکره با رهبران

حزب رستگاری ملی منجر به تشکیل یک حکومت جدید شد که تنها هشت کرسی را در پارلمان در اختیار

خود داشت.

سوسیالیست

اجویت یک سوسیالیست میانه رو است که ظاهرا نسبت به اصول دمکراسی و عدالت اجتماعی و تغییر

مسالمت آمیز به طور قاطع و صمیمانه پایبند است. یک عامل اصلی در وابستگی نیرومند او به سوسیالیسم

اعتقاد او به این اندیشه است که پیروی از آن برای حمایت از دمکراسی در ترکیه و عقب راندن کمونیسم

ضرورت اساسی دارد. به همین دلیل او از اقدامات رژیمهای دیگر، مانند رژیم نعیم تلو نخست وزیر از

(آوریل 1973 تا ژانویه 1974) و عدنان مندرس (از ماه می سال 1950 تا ماه می 1960) به خاطر پیروی

ص: 100

از سیاستهایی که با منافع بازرگانان بزرگ جانبداری می کرد و منافع ملت را به طور کلی نادیده می گرفت

انتقاد می کرد.

منتقدین به علت تمایلات چپگرایانه اجویت او را به داشتن گرایشهای مخفی کمونیستی یا بدتر از آن

متهم می کنند. جستجو در نوامبر 1972 یک منبع نظامی ترکیه به طور محرمانه گفت که مقامات حکومت

نظامی شواهدی در دست دارند که نشان می دهد اجویت یک کمونیست است. یک افسر دستگاه امنیت

ملی ترکیه در اکتبر سال 1973 اظهار نظر کرد که اجویت بیش از آنچه که از نطقهای انتخاباتی اش بر می آید

یک چپگرای افراطی است. این افسر افزود که هرچند اجویت ممکن است خود را یک «آلنده ترکیه»

(مقصود مرحوم سالوادور آلنده رئیس جمهوری شیلی است که در سپتامبر 1973 از صحنه رانده شد)

تصور کند، ولی نظامیان ترکیه مانند نظامیان شیلی نیستند که قبل از اقدام دو سال انتظار بکشند. برای تأیید

این گفته شواهد عینی در دست نیست.

نقشه ها و مواضع داخلی

مأموران سفارت آمریکا معتقدند که اجویت در آغاز حکومت خود به حل مشکلات متعدد داخلی

ترکیه و نیرومندتر ساختن پشتیبانی عمومی از خود در پارلمان خواهد پرداخت. معذالک در زمینه داخلی

و همچنین در صحنه بین المللی اجویت ممکن است در نتیجه پایگاه محدود پشتیبانی سیاسی که حکومت

او از آن برخوردار است و اختلافات موجود در بطن حکومت ائتلافی اندکی تحت فشار قرار گیرد.

عفو عمومی

اجویت از زمانی که انتخاب شده است به کرات گفته است که نخستین لایحه قانونی که حکومت او به

پارلمان تسلیم خواهد کرد، لایحه ای درباره عفو عمومی برای زندانیان سیاسی خواهد بود. این عفو

عمومی شامل آنهایی نیز خواهد بود که به «جنایات فکری» جستجو ترجمه و انتشار ادبیات نمونه

مارکسیستی که هم اکنون در اغلب کتابخانه های غربی موجود است و نیز افرادی که به تخلفات سیاسی

متهم شده اند، ولی آنهایی را که به جرم فعالیتهای تروریستی محکوم شده اند در بر نخواهد گرفت.

اقتصاد

اجویت از لحاظ اصولی با بخش خصوصی مخالف نیست، ولی تصور می شود که او مایل است مقررات

شدیدتر دولتی و مداخله قابل ملاحظه دولت در اقتصاد عملی شود. اجویت مانند بسیاری از اندیشمندان

متمایل به سوسیالیست، به اصلاحات ارضی از جمله تدابیری برای محدود کردن تملک زمین و توزیع

مجدد زمین بین افراد بی بضاعت و بی زمین معتقد است. اجویت توصیه کرده است که «بازرگانی آزاد و

دموکراتیک» در ترکیه برقرار شود، یعنی در عین حال این بازرگانی آزاد تحت تنظیم دولت باشد و با

«بازرگانی آزاد انفرادی» تفاوت داشته باشد.

گرایش به سوی سوسیال دمکراسی در سیاست اقتصادی نخست وزیر جدید که هنوز کامل نشده است

مشهود است. او گفته است که میل دارد یک نقشه منطقی جهت به کار بردن ذخایر ارزی خارجی که ازناحیه

بسیاری از کارگران غیر متخصص ترک در اروپا واریز شده تنظیم کند و راههایی برای مهار کردن تورم و